طرف خانه ی سوان

حکایت مرا با "در جستجو" گویا پایانی نیست. اکنون که بار دیگر سراغش رفته ام دوباره برخوردم به آن قسمت زیبایی که سوان به دیدن اودت می رود٬ او که عادت دارد در آثار استادان نقاشی ویژگی های آدم های دنیای پیرامونش را باز بشناسد برای یک لحظه با دیدن اودت یاد تابلویی از بوتیچلی نقاش ایتالیایی می افتد: تابلویی از صفورا همسر حضرت موسی. این شباهت بر ارزش و زیبایی اودت در نزد سوان می افزاید٬ سوان خوشحال از اینکه در فرهنگ زیبایی شناختی اش توجیهی برای لذت دیدار با اودت پیدا کرده او را همچون شاهکاری هنری می نگرد تا بدیوسیله او را وارد دنیایی رویایی کند که تا آن زمان بدان راهی نداشت. این شباهت برای سوان بهانه ای می شود تا این بار به واسطه ی ارزش های زیبایی شناختی اش دلبسته ی او شود. تا اگر زمانی از آن همه وقتی که به اودت اختصاص داده بود دچار پشیمانی شد بداند که صرف آن همه وقت برای یک شاهکار گرانبها منطقی است:

دیدار دوم سوان از خانه ی او شاید مهم تر بود. در آن روز هم٬ مانند هر روزی که بنا بود اودت را ببیند٬ در حال رفتن به سویش پیشاپیش او را در نظر می آورد٬ و این ضرورت که برای زیبا یافتنش فقط باید به گلگونی و شادابی برجستگی بالای گونه هایش فکر می کرد و نه به خود آنها که اغلب زرد٬ افسرده و گاهی پوشیده از نقطه نقطه های سرخ بودند٬ او را رنج می داد چون شاهدی که ثابت کند ایده آل دست نیافتنی و خوشبختی پیش پاافتاده است. گراوری همراه داشت که اودت دوست داشت ببیند. اودت کمی ناخوش بود٬ پیراهنی راحتی از کرپ دوشین بنفش به تن داشت و پارچه ای با گلدوزی بسیار را چون مانتو روی سینه انداخته بود. ایستاده در کنار سوان٬ با گیسوان گشوده که از کنار گونه هایش پایین می ریخت٬ با یک پای خمیده به حالت اندکی رقصاگین برای آن که بتواند راحت تر به سوی گراور خم شود٬ با سر کج گرفته و چشمان درشتی که وقتی هیجان نداشت بس خسته و افسرده می نمود٬ سوان را شگفت زده کرد از شباهتی که با چهره ی صفورا٬ دختر یترون داشت که در یکی از دیوار نگاره های نمازخانه ی سیستین دیده می شود. سوان همیشه این گرایش خاص را داشت که در آثار استادان نقاشی نه تنها ویژگی های عام واقعیتی را که در پیرامون ماست٬ بلکه آنهایی را با علاقه جستجو کند که٬ برعکس٬ از همه کم تر عام اند٬ یعنی ویژگی های فردی چهره ی آدم هایی که می شناسیم: بدین گونه در نیم تنه ای که آنتونیو ریتزو از لوردان٬ دوج ونیز ساخته بود٬ برجستگی گونه ها٬ خمش ابرو و بطور کلی شباهت خیره کننده اش با رمی٬ راننده ی کالسکه اش را می دید٬ در تابلویی از گیرلاندایو بینی آقای دوپالانسی را. و در تکچهره ای از تینتورتو پیشروی موهای شقیقه روی گونه ی فربه٬ بینی خمیده٬ نگاه نافذ و پلک های چین برداشته ی دکتر بولبون را. شاید از آن رو که همواره در ته دل پشیمان بود از اینکه زندگی اش را به مناسبات محفلی اشرافی٬ به گفت و گو محدود کرده بود٬ می پنداشت که هنرمندان بزرگ با آن آثارشان به نوعی بر او رحم می آوردند و عفوش می کردند٬ چه آنان همه با علاقه به چنین چهره هایی پرداخته و آنها را در آثارشان آورده بودند٬ که به گونه ای استثنایی زنده و واقعی بودن این آثار را گواهی می کردند و به آنها حال و هوای امروزی می دادند. نیز شاید آن چنان دچار پوچی مردمان اشرافی شده بود که نیاز داشت این اشاره های جوانی بخش و پیشگویانه به نام های خاص امروزی را در یک اثر قدیمی ببیند. یا شاید برعکس٬ هنوز آن اندازه از سرشت هنرمندانه برخوردار بود که همین که این ویژگی های فردی را آزاد و جدا از منشاءشان٬ در شباهت چهره ای قدیمی تر با چهره ی اصلی می دید که مجسمش نمی کرد٬ برایش مفهمومی عام تر می یافتند و او را خوش می آمدند. در هر حال٬ و شاید هم بدین خاطر که غنای حسی ای که از چندی پیش در خود می یافت (و البته بیشتر ریشه در عشق و مو سیقی داشت) برداشتش از نقاشی را هم غنی تر کرده بود٬ آن روز از دیدن شباهت اودت با صفورای ساندرودی ماریانو (که بیشتر با لقب عوامانه ی بوتیچلی خوانده می شود از زمانی که این لقب٬ به جای آثار واقعی نقاش٬ برداشت جعلی و مبتذل رایج درباره ی آنها را القا می کند) دستخوش لذتی ژرف تر شد٬ که بر او اثری دیرپا گذاشت. دیگر درباره ی چهره ی اودت بر پایه ی جنس کم یا بیش خوب گونه هایش٬ و یا نرمی صرفا گوشتی آنها که اگر جرات می کرد ببوسد باید زیر لبانش حس می کرد٬ نیاندیشید٬ بلکه آن را چون کلافی از خط های نازک و زیبا در نظر آورد که با نگاهش می گشود٬ پیچش و خمش آنها را دنبال می کرد٬ تاب خط گردن را به توده ی گیسوان و قوس پلک ها می پیوست٬ آن سان که در تکچهره ای از او که ویژگی هایش را روشن و آشکار نشان می داد.

نگاهش می کرد٬ گوشه ای از دیوار نگاره در چهره و در قامتش بازشناخته می شد که از آن پس سوان همواره کوشید آن را باز ببیند٬ چه هنگامی که در کنارش بود و چه زمانی که فقط به او می اندیشید٬ و گرچه٬ بی شک٬ دلبستگی اش به شاهکار فلورانسی فقط از آن رو بود که نقشش را در اودت می دید٬ این شباهت اودت را هم زیبا می کرد٬ بر ارزشش می افزود. سوان بر خود خرده گرفت که چرا ارزش کسی را که بی شک به چشم ساندروی کبیر پرستیدنی می آمد درنیافته بود٬ و از این که در فرهنگ زیبایی شناسی خود توجیهی برای لذت دیدار اودت می یافت شادمان شد. با خود گفت که برخلاف آنچه تا آن زمان پنداشته بود٬ در یکی کردن فکر اودت با خیال خوشبختی ای که در سر می پرورانید به چیز کم مایه ای قناعت نکرده بود٬ چرا که او ظریف ترین گرایش های هنری اش را ارضا می کرد. اما از یاد می برد که به همین دلیل اودت آن زنی نبود که تمنایش را داشت٬ چرا که همیشه سلیقه اش درباره ی زنان درست در جهت عکس گرایش های زیبایی شناختی اش بود. تعبیر "اثر فلورانسی" به سوان بسیار کمک کرد. چنین لقبی به سوان اجازه داد تصویر اودت را وارد دنیایی رویایی کند که او تا آن زمان به آن راه نداشت و در آنجا به اشرافیت رسید. نظر صرفا شهوانی که به او داشته بود٬ همواره با شکش درباره ی چگونگی چهره٬ اندام و همه ی زیبایی اش می آمیخت و از عشقش به او می کاست٬ اما جای آن شک ها را داده های زیبایی شناختی استواری گرفت که نابودشان کرد و پایه ی عشقی مطمئن شد. و طبعا اندیشید که بوس و کناری هم که پرستش یک شاهکار موزه ای را کامل کند باید بس لذت بخش و فراطبیعی باشد٬ حال آن که اگر بدنی پژمرده آن را ارزانی می داشت طبیعی و پیش پاافتاده بود.

طرف خانه ی وان صفحات 317 تا 320

طرف خانه ی سوان

مطالب مشابه :

مسافر درنگ‌کرده

چگونه یک اثر هنری را تجزیه و تحلیل کنیم؟- تحلیل نقاشی «سرگردان بر فراز مه» اثر کاسپر دیوید فردریش

کلک مدوسا

لاموزیکای آخرین

طرف خانه ی سوان

هنر ونقاشی پیش از تاریخ ایران

"جیغ" و روایت اضطراب انسان مدرن

ادامه عنوان نامه های ماندنی...نامه های سرگردان