سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری رشته علوم اجتماعی

1- مقدمه و طرح مسئله

در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی می کنند و تا سال 2020 این رقم به حدود 60 درصد می رسد(UNPF, 2007). شهرهای دیروز به متروپلیس ها و متروپلیس ها به مگالاپلیس ها تبدیل شده اند. پدیده شهرنشینی اجتناب ناپذیر و غیر قابل برگشت است. با وجود فواید زیاد شهرنشینی، بسیاری از سیاست گذاران در کشورهای مختلف روند فزاینده شهرنشینی را زنگ خطری می دانند. آنها تاثیر عمیق بر سنت ها و روابط مرسوم و مشکل تدارک و آماده سازی خدمات و زیرساخت های عمومی، تکثیر سکونت گاههای غیر رسمی، بدتر شدن شرایط محیطی، و افزایش مسایل اجتماعی مربوط به بیکاری و کم کاری را خاطر نشان می کنند. در بسیاری از نواحی شهری بویژه نواحی شهری کشورهای در حال توسعه بیکاری و مسایل اجتماعی در حال افزایش است، شرایط محیطی و سلامت در حال زوال می باشند، نابرابری در دسترسی به درآمد و خدمات عمومی در حال رشد است و شواهد فقر، آسیب پذیری و ناامیدی به طور فزاینده ای در میان مردم نواحی شهری قابل مشاهده است. این مسائل و مشکلات باعث توجه فزاینده محققین رشته های گوناگون به مطالعه کیفیت زندگی، کیفیت مکان و بهزیستی انسانی در نواحی شهری کشورهای مختلف به عنوان ابزاری برای پشتیبانی از سیاست گذاریهای عمومی، تدوین و پایش استراتژیهای مدیریت و برنامه ریزی شهری و درک و اولویت بندی مسائل اجتماع شده است. اما این مطالعات از جنبه های متعددی مانند مقیاس مطالعه، قلمروهای مورد استفاده و روش های سنجش کیفیت زندگی متفاوت هستند. به اين ترتيب كه روش های گوناگونی برای مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری به کار گرفته شده است. با این وجود، کمپ و همکارانش در سال 2003 معتقدند که تاكنون چارچوب جامعي برای مطالعه کیفیت زندگی به صورت یکپارچه و كل گرايانه و متكي بر شاخص های فیزیکی، مکانی و اجتماعی ارائه نشده است(Kamp et al, 2003:5). از طرف دیگر، کیفیت زندگی اغلب با استفاده از شاخص های عینی یا شاخص های ذهنی و به ندرت با استفاده از هر دو نوع شاخص ها اندازه گیری شده است (رضوانی و همکاران، 1387: 37). شاخص های ذهنی از پیمایش اداراکات، ارزیابی ها و رضایت ساکنین از زندگی شهری بدست می آیند، در حالیکه شاخص های عینی مربوط به حقایق قابل مشاهده هستند که غالباً از داده های ثانویه بدست می آیند. علاوه بر این، نظریه ها و مطالعات تجربی کیفیت زندگی به شكل امروزي آن عمدتاً از جوامع غربی نشات گرفته اند. اين مطالعات در کشورهای در حال توسعه به طور قابل توجهی کم هستند. همین طور، فاکتورهای عمده تاثیرگذار بر کیفیت زندگی مردم در شهرهای کشورهای در حال توسعه به طور واضح شناسایی نشده اند.

شهرنشيني در کشور ما به سرعت در حال رشد است و بر اساس نتایج سرشماری جمعیت در سال 1385، بيش از 68 درصد آن شهری است(مرکز آمار ایران، 1385: 1). این در حالی است که در حدود یک سده ی پيش بنا به محاسبه باری یر (1363) تنها 10 درصد از جمعیت کشور در شهرها سکونت داشتند. با این وجود فرصت ها، منابع و امکانات مورد نیاز برای توسعه و تامین نیازهای انسانی به طور مناسبي در شهرها تامين نشده است. شهر نورآباد نیز به عنوان یکی از شهرهای استان لرستان در دسه دهه ی اخیر دارای نرخ رشد جمعيتي بسيار بالایی بوده است. بطوریکه جمعیت آن از 8734 نفر در سال 1355 به 56530 نفر در سال 1385 رسیده است. نرخ رشد سالانه جمعيت در فاصله سال های 85-1355 در این شهر برابر 42/6 می باشد. این روند شتابان ناشی از مهاجرت های روستایی و بالا بودن نرخ رشد طبیعی جمعیت است، که تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی ساکنین این شهر داشته است. بنابراین، طرح مسئله این تحقیق عمدتاً در فقدان مطالعات تجربی در زمینه کیفیت زندگی شهری در ایران و به طور خاص در شهر نورآباد خلاصه می شود، که اين وضع يكي از انگیزه هاي انجام این مطالعه را شکل می دهد. ازاینرو، این مطالعه می تواند اطلاعات مفیدی را در زمینه بهبود روش شناسی مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران و برنامه ریزی توسعه به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهروندان شهر نورآباد فراهم نماید. به همین منظور با هدف سنجش و ارزیابی کیفیت ذهنی زندگی در شهر نورآباد سه پرسش اصلی مطرح شد:

الف) سطح کیفیت ذهنی زندگی و میزان رضایت شهروندان از معرف های مختلف مربوط به قلمروهای فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی زندگی در شهر نورآباد چگونه است؟

ب) ابعاد ذهنی کیفیت زندگی در شهر نورآباد کدامند؟

ج) کدام خصوصیات فردی تغییرات کیفیت زندگی در شهر نورآباد را تبیین می کنند؟

2- پیشینه تحقیق:

موضوع کیفیت زندگی سابقه مطالعاتی چندانی در ایران ندارد، اما بحث عدالت اجتماعی و بطور اخص مبحث عدالت اجتماعی و نابرابری های فضایی در سطح شهرها از موضوعات مرتبط با کیفیت زندگی است که در ایران مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است(حاتمی نژاد، 1379، مرصوص؛ 1382 و شریفی، 1385).

تئوریها و مطالعات تجربی کیفیت زندگی عمدتاً از جوامع غربی نشات گرفته اند. مطالعات کیفیت زندگی در کشورهای در حال توسعه و به تبع آن در ایران به طور قابل توجهی کمیاب هستند. دکتر اسفندیار زبردست به بررسی قلمرو مسکن کیفیت زندگی و رضایت از زندگی در سکونتگاههای حاشیه کلانشهر تهران پرداخته است. در این مقاله با استفاده از تحلیل عاملی هفت قلمرو فرعی مسکن برای کیفیت زندگی همچون امکانات، کیفیت و استحکام مسکن شناسایی شده است. دکتر رضوانی و همکارانش در سال 1387 در مقاله ای مروری به بررسی مفاهیم، شاخص ها و مدل های کیفیت زندگی و ارائه مدلی برای سنجش کیفیت زندگی در نواحی روستایی پرداختند. ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مقاله دیگری است که توسط دکتر رضوانی و همکارانش در سال 1387 تدوین شده است. در این مطالعه برای سنجش کیفیت زندگی، چارچوبی مفهومی براساس نیازهای انسانی ارائه شده است، که در آن پیوند مفهومی بین دو رویکرد عمده کیفیت زندگی- عینی و ذهنی- درنظر گرفته شده است. دکتر سعیده گروسی و همکارانش در سال 1387 در مقاله ای تحت عنوان سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر کرمان به شناسایی سطح سرمایه ی اجتماعی و کیفیت زندگی و ارتباط این دو متغیر در محلات مختلف شهر کرمان پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که سطح سرمایه اجتماعی در دسترس با سطح کیفیت زندگی ارتباط معنی دار دارد و ارتباط این دو متغیر تابعی از سطح محله است.

در سال های اخیر مطالعات تجربی فراوانی به منظور سنجش کیفیت زندگی در کشورهای مختلف دنیا و به خصوص شهرهای کشورهای توسعه یافته انجام گرفته است. لی و ونگ در سال 2007 با استفاده از شاخص های عینی به مطالعه کیفیت زندگی در شهر ایندیاناپلیس پرداختند. هدف اصلی این مطالعه ارائه روشی برای تلفیق داده های سرشماری و سنجش از دور در درون چارچوبGIS برای ارزیابی کیفیت زندگی در شهر ایندیانا پلیس بود. لی در سال 2008 با استفاده از شاخص های ذهنی به ارزیابی کیفیت زندگی در شهر تایپه پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که وضعیت اجتماع، تعلقات محلی، و رضایت از محله بیشترین تاثیر را بر رضایت از کیفیت زندگی دارند. محققان دیگری همچونFoo(2000)، Ibrahim and Chang(2003) و Santos and Martins(2007) نیز با استفاده از شاخص های ذهنی به بررسی و مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری پرداخته اند. داس در سال 2008 چارچوب مفهومی برای سنجش کیفیت زندگی شهری پیشنهاد کرده که ارتباط بین محیط و کیفیت زندگی را نشان می دهد. این مدل، رویکردی پایین به بالا را پیشنهاد می کند که در آن هردوی شاخص های عینی و ذهنی برای مطالعه کیفیت کلی زندگی مورد توجه قرار گرفته اند. محققان دیگری از قبیل McCrea et al(2006)، Brereton et al(2008) و Rojas(2008) نیز با استفاده از شاخص های عینی و ذهنی به مطالعه کیفیت زندگی پرداخته اند.

با توجه به مطالعات صورت گرفته می توان گفت که هنوز چارچوب مفهومی قابل قبول جهانی برای سنجش کیفیت زندگی و روش شناسی واحدی برای تعیین قلمروها و معرف های کیفیت زندگی وجود ندارد و انتخاب قلمروها و معرف های مربوط به هر قلمرو و روش سنجش کیفیت زندگی براساس اهداف مطالعه، قضاوت های شخصی محقّق، ویژگیهای ناحیه مورد مطالعه و داده های در دسترس صورت می گیرد و تفاوت های عمده در مدل های کیفیت زندگی به دلیل تفاوت در مقیاس، شاخص ها و قلمروهای زندگی است که در مطالعات گوناگون کیفیت زندگی مورد توجه قرار گرفته اند.

3- روش تحقیق:

این مطالعه عمدتاً مبتنی بر داده های اولیه است. برای جمع آوری اطلاعات اولیه پیمایش نمونه در شهر نورآباد در سطح خانوار انجام شده است. جامعه آماری شامل تمام خانوارهای ساکن در شهر نورآباد می باشد که تعداد آنها براساس نتایج سرشماری عمومی سال 1385، 12237 خانوار می باشد. با استفاده از فرمول کوکران و با توجه به محدودیت های زمانی و مالی پژوهش تعداد 352 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات، شهر نورآباد با توجه به ویژگیهای اجتماعی، اقتصادی به 10 ناحیه تقسیم و در هر ناحیه به صورت تصادفی ساده، اطلاعات مورد نیاز از سرپرست خانوار و یا یکی از اعضای بالای 18 سال خانوار توسط پرسشنامه جمع آوری شد. با توجه به جمع آوری اطلاعات از حدود 35 خانوار در هر ناحیه، تعداد خانوارهای مورد مطالعه 352 خانوار می باشد. پرسشنامه استفاده شده حاوی سوالاتی در مورد اطلاعات جمعیت شناختی و بعد ذهنی کیفیت زندگی می باشد. در سوالات بخش ذهنی سعی شده میزان رضایت ادراک شده از شرایط عینی زندگی در سه قلمرو محیط فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی ارزیابی شود.

سوالات مورد استفاده برای اخذ بعد ذهنی کیفیت زندگی، شامل 25 سوال بسته در طیف لیکرت 11 مقیاسی از کاملاً ناراضی=0 تا کاملاً راضی 10 می باشند. پرسشنامه در بعد ذهنی با سوالی در مورد کیفیت کلی زندگی شروع می شود و به دنبال آن سوالاتی در مورد میزان رضایت از معرف های مختلف زندگی مطرح شده و در انتهای آن دوباره وضعيت کیفیت کلی زندگی سوال می شود. سوال آخر در زمينه کیفیت زندگی، به عنوان مبنايي برای تحلیل های بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.

به منظور سنجش اعتبار درونی ابتدا از روش اعتبار محتوا برای افزایش اعتبار پرسشنامه استفاده شده است. در این راستاء با استفاده از مقیاس های آزمون شده در پژوهش های کیفیت زندگی و نظرخواهی از اساتید و کارشناسان متخصص در این زمینه گام اول برداشته شد. سپس پرسشنامه تدوین شده طی دو مرحله مقدماتی و نهایی تکمیل گردید و با بررسی پاسخ های بدست آمده از 30 پرسش نامه مقدماتی و انجام محاسبات آماری لازم، پرسشنامه نهایی تدوین گردید. آمار توصیفی برای بررسی وضعیت کیفیت کلی زندگی و میزان رضایت از معرف های مربوط به قلمروهای سه گانه اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی و تحلیل عاملی برای شناسایی ابعاد ذهنی کیفیت زندگی مورد استفاده قرار گرفت. از تحلیل رگرسیون چندگانه برای ایجاد مدل ساده کیفیت ذهنی زندگی و از تکنیک های آماری ANOVA و T-test برای ارزیابی تاثیر خصوصیات فردی بر کیفیت زندگی استفاده شده است. سازگاری درونی بخش ذهنی پرسشنامه نیز از طریق آلفای کرونباخ بررسی شده است.

4- محدوده و قلمرو پژوهش:

این مطالعه در شهر نورآباد، یکی از شهرهای استان لرستان انجام گرفته است. شهر نورآباد به عنوان مرکز شهرستان دلفان در شمالی ترین بخش استان لرستان قرار دارد. براساس نتایج سرشماری سال 1385 از کل جمعیت استان لرستان 8.02 درصد معادل 137633 نفر در این شهرستان مستقر می باشند؛ که از این رقم حدود 41 درصد(56530 نفر) در شهر نورآباد و 59 درصد(81103 نفر) در نقاط روستایی شهرستان ساکن می باشند. شهر نورآباد در سال 1355 حدود 15 درصد از جمعیت شهرستان را در خود جای داده، که این رقم در سال 1385 به بیش از 41 درصد رسیده است. ارقام سهم نسبی جمعیت شهر از شهرستان در فاصله سال های 1355 تا 1385 در جدول شماره 1 نشان داده شده است. به طور کلی می توان گفت که شهر نورآباد در دسه دهه ی اخیر دارای نرخ رشد جمعيتي بسيار بالایی بوده است. بطوریکه جمعیت آن از 8734 نفر در سال 1355 به 56530 نفر در سال 1385 رسیده است. نرخ رشد سالانه جمعيت در فاصله سال های 85-1355 در این شهر برابر 6.42 می باشد. این روند شتابان ناشی از مهاجرت های روستایی به دلیل فقر روستایی، عدم وجود امکانات رفاهی در مناطق روستایی شهرستان و بالا بودن نرخ رشد طبیعی جمعیت است.

جدول1: جمعیت شهر نورآباد و سهم آن از کل جمعیت شهرستان دلفان(1385-1355

مقطع سرشماری	تعداد جمعیت	سهم از جمعیت شهرستان
1355	8734	15
1365	29188	28.5
1375	49173	39
1385	56530	41.1

مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سالهای 85-1355

5: مبانی نظری:

5-1- مفهوم کیفیت زندگی:

کیفیت زندگی مفهوم گسترده ای است که دارای معانی گوناگونی برای افراد و گروههای مختلف می باشد. برخی آن را به عنوان قابلیت زیست پذیری یک ناحیه، برخی دیگر به عنوان سنجه اي برای میزان جذابیت و برخی به عنوان رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، شادکامی، رضایتمندی و ... تفسیر کرده اند(Epley and Menon, 2007:281). با این وجود، هنوز تعریف قابل قبول جهانی برای این مفهوم صورت نگرفته است. زیرا بسیاری از محققان براین باورند که کیفیت زندگی مفهومی چند وجهی، نسبی ، متاثر از زمان، مکان، ارزشهای فردی و اجتماعی است. لیو[1] در سال 1983 کیفیت زندگی را «عنواني جدید برای مفهوم قدیمی بهزیستی مادی و روانی مردم در محیط زندگی خود» توصیف کرده است. مولر[2] کیفیت زندگی را میزان رفاه افراد و گروهها تحت شرایط اجتماعی و اقتصادی عمومی تعریف می کند. داس[3] در سال 2008 کیفیت زندگی را به عنوان بهزیستی و یا عدم بهزیستی مردم و محیط زندگی آنها تعریف می کند؛ این در حالیست که دینر[4] در سال 1997 بهزیستی را در ارتباط با ادراک ذهنی فرد از زندگیش توصیف می کند. نس[5](1999) بهزیستی را ادراک فردی نسبت به خوب یا بد بودن زندگی و معیاری برای سنجش کیفیت زندگی می داند. فو[6] در سال 2000 کیفیت زندگی را رضایت کلی فرد از زندگی می داند. کوستانزا و همکاران[7] در سال 2007 کیفیت زندگی را به عنوان میزان تامین نیازهای انسانی در ارتباط با ادراکات افراد و گروهها از بهزیستی ذهنی تعریف می کند. پسیون[8] در سال 2003 کیفیت زندگی را این گونه تعریف می کند: اصطلاح کیفیت زندگی به طور کلی به وضعیت محیطی که مردم در آن زندگی می کنند(مثل آلودگی و کیفیت مسکن) و هم چنین به برخی صفات و ویژگیهای خود مردم(مثل سلامت و میزان تحصیلات) اشاره دارد. با توجه به تعاریف ارائه شده می توان واژگان کلیدی مورد استفاده در تعریف کیفیت زندگی را اینگونه خلاصه کرد: واقعیات عینی، ادارک ذهنی، برخورداری، بهزیستی، رضایت از زندگی و نیازهای انسانی.

5-2- رویکردهای ارزيابي کیفیت زندگی شهری

در مطالعات کیفیت زندگی شهری دو رویکرد ذهنی و رویکرد عینی وجود دارد (Lee,2008:1206). این رویکردها غالباً به طور مجزا از همدیگر و به ندرت در ترکیب با هم برای سنجش کیفیت زندگی شهری بکار می روند. کیفیت زندگی در ابعاد ذهنی، ادارک و ارزیابی افراد را از وضعیت زندگی خود منعکس می سازد و با استفاده از شاخص های ذهنی اندازه گیری می شود. کیفیت ذهنی زندگی به روش های مختلفی قابل اندازه گیری می باشد. در یکی از مهم ترین روش ها، کیفیت ذهنی زندگی می تواند میزان تجمعی از سطح رضایت در قلمروهای مختلف زندگی باشد. بر اساس این روش زندگی به قلمروهای مختلفی تقسیم شده و ترکیب ميزان رضایت حاصل از هر يك از قلمروها، کیفیت کلی زندگی را نشان می دهد. این روش را می توان به صورت شماتیک در شکل (1) مشاهده کرد. این مدل نشان می دهد که کیفیت زندگی در کل یک مجموع وزن داده شده از میزان رضایت در قلمروها و جنبه های مختلف زندگی است.

شکل(1): کیفیت زندگی به عنوان ترکیبی از مولفه هاي رضایت در قلمروهای مختلف زندگی

[1] . Liu

[2] . Moller

[3] . Das

[4] . Diener

[5] . Naess

[6] . Foo

[7] . Costanza et al

[8] . Pacione

در روش ديگر، کیفیت ذهنی زندگی بر حسب رضایت کلی افراد از زندگی و به عنوان یک کل اندازه گیری می شود. در این روش رضایت کلی از زندگی معمولاً با استفاده از پاسخ شهودی یا منطقی اندازه گیری می شود. در روش شهودی، افراد در مورد زندگی خود به عنوان یک کل مورد سوال قرار می گیرند. اما در روش منطقی، ابتدا افراد در مورد احساس خود از قلمروهای مختلف زندگی همچون مسکن، محیط طبیعی، امنیت، شغل، درآمد و ... مورد سوال قرار می گیرند و هنگامی که افراد به این سوالات پاسخ دادند، احساس آنها در مورد زندگی به عنوان یک کل مورد سوال قرار می گیرد. در نتیجه آنها می توانند پاسخی منطقی با توجه به جنبه های مختلف زندگی ارائه دهند. اندازه گیری هر دو پاسخ شهودی و منطقی به بررسی این موضوع کمک می کند که آیا تغییری در ديدگاه افراد در مورد احساس آنها نسبت به زندگی پس از توجه به قلمروهای مختلف زندگی وجود دارد(Das, 2008:304). ابراهیم و چانگ اظهار کرده اند که استفاده از این دو پاسخ ها دستیابی به سنجه هاي دقیق تر کیفیت ذهنی زندگی را تسهیل می کند(Ibrahim and Chung, 2003:210). لی اظهار می کند که کیفیت باید ذهنی باشد و مناسب ترین شیوه برای كشف کیفیت زندگی، پرسیدن ادارک مردم از زندگی آنهاست(Lee, 2008:1208). وی همچنين معتقدند که شاخص های ذهنی برای اهداف برنامه ریزی و سیاستگذاری نسبت به شاخص های عینی ارجح تر است، زیرا این شاخص ها بازخوردهای ارزشمندی را برای برنامه ریزان و سیاستگذاران فراهم می کنند. با وجود این، شاخص های ذهنی پایایی کمتر و قابلیت اطمینان بیشتری دارند. داس یکی از دلایل پایایی کمتر گزارشات ذهنی، ناتوانی این شاخص ها برای نمایش وضعیت محیط زندگی مردم می داند(Das, 2008:298).

کیفیت عینی زندگی، شرایط بیرونی زندگی را نمایش می دهد. کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخص های عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده و ملموس زندگی هستند، اندازه گیری می شود. این شاخص ها از داده های ثانویه مانند تراکم جمعیت، نرخ جرم، میزان تحصیلات، خصوصیات خانوار و ... حاصل می شود. واقعیت خیلی مهم این است که کیفیت نمی تواند تنها از طریق شرایط عینی تعیین شود، بلکه در نظر گرفتن بهزیستی ذهنی افراد نیز دارای اهمیت است. شاخص های عینی به تنهایی نمی تواند کیفیت واقعی زندگی را نمایش دهند، زیرا این شاخص ها دارای پایایی بالا، اما قابلیت اطمینان پایین در ارزیابی بهزیستی انسانی هستند(Foo, 2000:34).

علیرغم برخی نقاط ضعف، شاخص های ذهنی در سیاست اجتماعی، هم در انتخاب اهداف سیاسی و هم برای ارزیابی موفقیت سیاسی ضروری هستند. شاخص های عینی به تنهایی نمی توانند اطلاعات کافی را برای ما فراهم سازند. سیاست گذاران باید بدانند مردم چه می خواهند تا از این طریق بتوانند حمایت لازم را برای آنها فراهم کنند. آنها باید بدانند مردم واقعاً به چه چیزهایی نیاز دارند، تا بتوانند معنادارترین اهداف را برای آنها انتخاب کنند. بسیاری از این اطلاعات مستلزم این هستند که ما از شاخص های ذهنی استفاده کنیم.

هنگامی که سیاست گذاران درباره ی اهداف تصمیم می گیرند، باز هم با این مشکل روبرو هستند که فرایند سیاسی همیشه اولویت های عمومی را به صورت درستی منعکس نمی سازد. بنابراین درک بهتر اولویت های عمومی مستلزم انجام تحقیقات بیشتری در زمینه ی نگرانی ها، آرزوها و رضایتمندی های عمومی مردم است. این شاخص ها هم از نظر مفهوم و هم در اندازه گیریها، ذهنی هستند.

ارزیابی موفقیت سیاسی مستلزم داشتن اطلاعات درباره نیل به اهدافی مانند کاهش فقر یا بهبود شرایط مسکن و همچنین اطلاعات مربوط به حمایت های عمومی است. برای این کار هم به اندازه گیریهای ذهنی و هم به ارزیابی موضوعات نگرشی نیاز است. موفقیت در رسیدن به برخی از اهداف را می توان به صورت عینی اندازه گیری کرد. می توان از نسبت دانش آموز به معلم برای ارزیابی بهبود شرایط آموزش کمک گرفت. با این وجود، این مقیاس ها همگی دارای محدودیت های خاصی هستند و در بعضی موارد علاوه بر شاخص های عینی به شاخص های ذهنی نیاز است. یک نمونه از آن بهداشت عمومی است. مشکلات قابل ملاحظه ای در زمینه ی ارزیابی میانگین سلامت براساس مصرف دارو و شیوع بیماری ثبت شده وجود دارد. طول عمر معمولاً به طور کلی این مسئله را به خوبی نشان نمی دهد و تاثیر آن فقط در طولانی مدت مشهود می شود. بنابراین همه ملت های پیشرفته تحقیقاتی در زمینه بهداشت و سلامت انجام می دهند تا داده هایی در زمینه ی مشکلات سلامت روانی گردآوری کنند و در زمینه ی احساساتی که عموم مردم درباره ی سلامت دارند، نیز گزارشاتی تهیه می کنند. پیشرفت در نیل به برخی اهداف را به سختی می توان به صورت عینی اندازه گیری کرد. ارزیابی پیشرفت ها با توجه به این هدف نگرشی مستلزم داشتن داده های نگرشی است.

5-3- کیفیت زندگی و برنامه ریزی شهری:

برنامه ریزان شهری عهده دار مدیریت محیط عینی شهری می باشند. از اینرو، آگاهی آنها در مورد چگونگی تاثیرگذاری تصمیماتشان بر رضایت شهروندان از زندگی شهری مزایای زیادی برای آنها به همراه خواهد داشت. خروجی های مطالعات کیفیت زندگی شهری می تواند اطلاعات مفیدی برای برنامه ریزی توسعه و طراحی استراتژیهایی که کیفیت زندگی شهروندان را ارتقاء می دهند، فراهم سازد. مرور ادبیات تحقيق نشان می دهد که توافق عمومی در میان محققان، سیاستگذاران و برنامه ریزان در خصوص نیاز به مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری وجود دارد. این مطالعات اغلب وظایف کلیدی از قبیل آگاه کردن شهروندان، گروههای اجتماعی و سیاستگذاران از روندهای کیفیت زندگی را بر عهده دارند. نتايج مطالعات کیفیت زندگی می تواند به ارزیابی سیاست ها، رتبه بندی مکان ها، تدوین استراتژیهای مدیریت و برنامه ریزی شهری کمک کرده و درک و اولویت بندی مسائل اجتماع برای برنامه ریزان و مدیران شهری به منظور ارتقاي کیفیت زندگی شهروندان را تسهیل سازد. همچنين يافته هاي کیفیت زندگی می تواند برای باز شناسي استراتژیهای سیاسی قبلی و طراحي سیاست های برنامه ریزی آینده استفاده شوند(Lee, 2008:1207). علاوه بر اين، مطالعات کیفیت زندگی مي تواند به شناسایی نواحی مسأله دار، علل نارضایتی مردم، اولویت های شهروندان در زندگی، تاثیر فاکتورهای اجتماعی- جمعیتی بر کیفیت زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاست ها و استراتژیها در زمينه کیفیت زندگی کمک کند. در اين راستا سانتوس و مارتینز در سال 2007 اشاره می کنند که مشارکت اجتماع محلي در مطالعات کیفیت زندگی مي تواند پشتیبانی مهمی برای تعیین سیاست ها و اهداف بلند مدت باشد(Santos and Martins, 2007:413).

6- يافته هاي تحقيق

با توجه به ابعاد و قلمروهاي كيفيت زندگي، يافته هاي حاصل از پرسشنامه هاي تكميل شده در شهر نورآباد به شرح زير است.

6-1- کیفیت ذهنی زندگی

کیفیت ذهنی زندگی در شهر نورآباد بر حسب پاسخ شهودی و منطقی اندازه گیری شده است. بدین منظور در ابتدای پرسشنامه از پاسخگویان خواسته شد تا میزان رضایت خود را از کیفیت کلی زندگی شان بیان کنند. پاسخ به این سوال، به عنوان کیفیت زندگی شهودی در نظر گرفته شد. برای اندازه گیری کیفیت زندگی منطقی در انتهای پرسشنامه سوال دیگری در نظر گرفته شد. در این سوال از پاسخگویان خواسته شد که با در نظر گرفتن همه قلمروهای زندگی مطرح شده در پرسشنامه، میزان رضایت خود را از کیفیت کلی زندگی شان اظهار کنند. کیفیت زندگی منطقی پس از اینکه میزان رضایت افراد از قلمروهای مختلف زندگی مورد سوال قرار گرفت، اندازه گیری می شود. هدف از انجام این کار بررسی این موضوع است که آیا تغییری در نظرات مردم در مورد کیفیت زندگی آنها پس از درک میزان رضایت از قلمروهای مختلف زندگی وجود دارد یا نه. بنابراین، کیفیت زندگی منطقی با سوالاتی در مورد رضایت از قلمروهای مختلف زندگی تحت تاثیر قرار گرفته و نسبت به کیفیت زندگی شهودی، به خوبی مورد تفکر و ادراک قرار گرفته است.

آماره هاي توصیفی برای ارزیابی کیفیت ذهنی زندگی در سطح شهر نورآباد محاسبه شده است. نظرات پاسخگویان با استفاده از طیف لیکرت 11 مقیاسی اندازه گیری شده، که عدد 0 نشان دهنده نارضایتی کامل و عدد 10 نشان دهنده رضایت کامل است. جدول(1) درصد پاسخگویان در شهر نورآباد نشان می دهد که براساس پاسخ ها در سطوح مختلف کیفیت زندگی طبقه بندی شده اند. وقتی که از پاسخگویان در مورد کیفیت شهودی زندگی سوال شد، مشخص شد که 6.8 درصد افراد از کیفیت زندگی خود به طور کامل ناراضی و 7.4 درصد پاسخگویان نیز به طور کامل راضی بودند. به طور کلی 46 درصد افراد از کیفیت زندگی راضی و 31.8 درصد از کیفیت زندگی ناراضی بودند، و 22.2 درصد پاسخگویان نیز در طبقه خنثی قرار گرفتند.

با تکرار همین سوال در انتهای پرسشنامه مشخص شد که پاسخگویانی که به طور کامل از کیفیت زندگی خود ناراضی هستند به 2.3 درصد کاهش پیدا کرده است. در طرف مقابل افرادی که از کیفیت زندگی خود به طور کامل راضی بودند به 9.7 درصد افزایش یافته است. به طور کلی 59.1 درصد پاسخگویان از کیفیت زندگی راضی و 27.3 درصد از کیفیت زندگی ناراضی بودند. علاوه بر این، میانگین رضایت از 5.35 به 6.06 افزایش یافته است. بنابراین می توان به طور واضح مشاهده کرد که نظرات پاسخگویان در مورد رضایت از کیفیت زندگی پس از پاسخ دادن به مجموعه اي از سوالات در مورد قلمروهای مختلف زندگی تغییر کرده است.

جدول(1): رضایت از کیفیت زندگی

میزان رضایت از کیفیت زندگی

کیفیت زندگی شهودی

کیفیت زندگی منطقی

درصد

تجمعی

درصد

تجمعی

کاملاً ناراضی(0)

(1)

(2)

(3)

(4)

نه ناراضی، نه راضی(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

کاملاً راضی (10)

6.8

2.3

5.7

9.1

8.0

22.2

11.9

10.2

13.1

3.4

7.4

6.8

9.1

14.8

23.9

31.8

54.0

65.9

76.1

89.2

92.6

100.0

2.3

1.7

5.7

6.3

11.4

13.6

11.9

10.2

9.7

2.3

4.0

9.7

15.9

27.3

40.9

54.5

68.2

80.1

90.3

100.0

میانگین(لیکرت)

انحراف استاندارد

5.35

2.64

6.06

2.52

6-2- رضایت از قلمروهاي مختلف كيفيت زندگي

میزان رضایت از معرف های مربوط به قلمروهای سه گانه زندگی مورد سوال قرار گرفت. این به ما کمک می کند تا میزان رضایت پاسخگویان را از معرف های مختلف هر قلمرو ارزیابی کنیم. در قلمرو «محیط فیزیکی» بالاترین میزان رضایت با ارزش میانگین 6.85 مربوط به وضعیت مسکن و کمترین میزان رضایت با ارزش میانگین 4.75 مربوط به فضای سبز و پارک ها است. در قلمرو «محیط اقتصادی» بالاترین میزان رضایت با ارزش میانگین 4.40 مربوط به امکانات و خدمات بهداشتی و درمانی و پایین ترین میزان رضایت مربوط به فرصت های شغلی با ارزش میانگین 3.34 است. در قلمرو «محیط اجتماعی» بالاترین میزان رضایت با ارزش میانگین 7.56 مربوط به سلامت و پایین ترین میزان رضایت مربوط به قابل اعتماد بودن مردم شهر با ارزش میانگین 4.40 است.

به طور کلی، بررسی ارزش های میانگین مربوط به معرف های مختلف قلمروهای سه گانه نشان می دهد که پایین ترین میزان رضایت مربوط به رضایت از فرصت های شغلی و سپس رضایت از توزیع درآمد و ثروت است. رضایت از امکانات تفریحی و رضایت از وضعیت اقتصادی نيز دارای کمترین ارزش میانگین می باشند. بنابراین می توان به طور آشکاری ضعف محیط اقتصادی شهر نورآباد را مشاهده کرد. دلیل واضحی برای این مسئله، نرخ بیکاری 18 درصدی این شهر در سال 1385 است، که بالاترین میزان بیکاری در استان لرستان می باشد(مرکز آمار ایران، 1385) و این درحالیست که استان لرستان خود دارای بالاترین میزان بیکاری در میان استانهای کشور می باشد. بالاترین میزان رضایت در میان قلمروهای سه گانه مربوط به سلامت و سپس امید به آینده و رضایت از وضعیت مسکن است. احساس امنیت و کیفیت آب نيز دارای بالاترین ارزش های میانگین هستند. آمار توصیفی رضایت از معرف های مختلف قلمروهای سه گانه به طور مفصل در جدول(2) آمده است.

جدول(2): ارزش های میانگین رضایت از معرف هاي مختلف قلمروهای سه گانه

قلمرو

معرف ها

میانگین

انحراف استاندارد

محیط فیزیکی

رضایت از محله

رضایت از وضعیت مسکن

رضایت از فضای سبز و پارک ها

رضایت از جمع آوری و دفع زباله

رضایت از حمل و نقل عمومی

رضایت از وضعیت خیابانها

رضایت از کیفیت آب

رضایت از وضعیت ترافیک

رضایت از آرامش و سکون

6.44

6.85

4.75

5.35

5.02

6.45

5.92

5.64

2.64

2.55

2.86

2.71

2.74

2.80

3.39

2.93

محیط اقتصادی

رضایت از فرصت های شغلی

رضایت از وضعیت اقتصادی

رضایت از توزیع درآمد و ثروت

رضایت از امکانات آموزشی

رضایت از امکانات بهداشتی

رضایت از امکانات تفریحی

3.34

3.76

3.53

4.31

4.40

3.67

2.53

2.46

2.37

2.68

2.55

2.67

محیط اجتماعی

رضایت از احساس امنیت فردی

رضایت از وضعیت سلامت

رضایت از خشنودی

رضایت از احساس تعلق

رضایت از روابط با همسایه ها

رضایت از قابل اعتماد بودن مردم شهر

امید به آینده

رضایت از موفقیت های زندگی

6.52

7.56

6.05

6.36

5.20

4.40

6.96

5.78

2.41

2.39

2.25

2.90

2.74

2.60

2.92

2.35

6-3- ابعاد کیفیت ذهنی زندگی

همان طور که بیان شد، کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است. در این مطالعه از تحلیل عاملی برای شناسایی ابعاد کیفیت ذهنی زندگی با توجه به 25 معرف ذهنی مورد بررسي در پیمایش خانوارها استفاده شد. بطور كلي تحلیل عاملی، تکنیکی آماری است که معمولاً برای استخراج زیر مجموعه های غیرهمبسته معرف هایی که واریانس مشاهده شده در مجموعه داده اولیه را تببین می کنند، مورد استفاده قرار می گیرد. ارزش KMO[1] برای این مطالعه 0.87 و آزمون بارتلت دارای سطح معناداری در حدود 0.00 است، که نشان می دهد که داده ها برای تحلیل عاملی مناسب هستند. نتایج تحلیل عاملی در جدول(3) نشان داده شده است. تعداد عامل هاي استخراج شده بوسیله معیار مقدار ویژه(مقدار ویژه بزرگتر از یک) و اسکری پلات 6 عامل است. این 6 عامل 62.7 درصد کل واریانس را تبیین کرده است. [1] . Kaiser-Meyer-Olkin

جدول(3): ماتریس بارهای عاملی برای کیفیت ذهنی زندگی

متغیرها

عاملها

حمل و نقل عمومی

روشنایی خیابانها

پاکیزگی خیابانها

جمع آوری و دفع زباله

وضعیت خیابانها

کیفیت آب

فضای سبز و پارک ها

رضایت از فرصت های شغلی

رضایت از امکانات بهداشتی، درمانی

رضایت از وضعیت اقتصادی

رضایت از توزیع ثروت و درآمد

رضایت از امکانات آموزشی

رضایت از امکانات فراغتی

رضایت از روابط با خویشاوندان، دوستان و همسایه ها

احساس تعلق به شهر نورآباد

احساس امنیت

اعتماد به مردم شهر

امید به آینده

رضایت از موفقیت های زندگی

خشنودی

رضایت از وضعیت خانه

رضایت از محله

رضایت از سلامت

ترافیک خیابانها

آرامش و سکون

0.73

0.699

0.690

0.656

0.587

0.568

0.747

0.678

0.667

0.637

0.629

0.532

0.737

0.672

0.602

0.493

0.818

0.660

0.564

0.736

0.700

0.555

0.794

0.539

مقدار ویژه

درصد واریانس

مجموع واریانس تبیین شده(%)

8.346

15.581

2.118

14.826

1.512

8.691

1.378

8.690

1.194

8.379

1.135

6.569

62.735

عامل اول: این عامل بالاترین بارها را بر شاخص های قلمرو محیط فیزیکی نشان می دهد، و این عامل می تواند به عنوان «توسعه كالبدي » نام گذاری شود.

عامل دوم: این عامل بالاترین بارها را بر شاخص های محیط اقتصادی دارد، و می توان این عامل را به عنوان «رضايت از امكانات» نام گذاری کرد.

عامل سوم: این عامل بالاترین بارها را بر شاخص های محیط اجتماعی دارد و می توان این عامل را به عنوان «سرمايه اجتماعي» نام گذاری کرد.

عامل چهارم: این عامل بالاترین بارها را با شاخص های امید به آینده، رضایت از موفقیت های زندگی و خشنودی دارد، بنابراین می توان این عامل را به عنوان «بهزیستی ذهنی» نام گذاری کرد.

عامل پنجم: این عامل بالاترین بارها را بر شاخص های مسکن، محله و سلامت دارد و می توان این عامل را به عنوان «محيط محلي» نام گذاری کرد.

عامل ششم: این عامل بالاترین بارها را بر شاخص های ترافیک خیابانها و آرامش و سکون دارد و می توان این عامل را به عنوان «آرامش شهری» نام گذاری کرد.

فاکتور نخست، مهم ترین فاکتور است، که 15.581 درصد واریانس را تبیین می کند. میزان پایایی برای معرف های کیفیت ذهنی زندگی در این مطالعه 0.91 است.

برای تعیین مهم ترین قلمروهای کیفیت ذهنی زندگی که واریانس رضایت از کیفیت زندگی را در شهر نورآباد تبیین می کنند از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شده است. به عبارت دیگر، با استفاده از رگرسیون چند متغیره، با روش گام به گام، میزان تاثیر متغیرهای مستقل بر کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفت؛ زیرا ویژگی روش مذکور این است که در آغاز با مقایسه تمام متغیرهای مستقل، مهم ترین عامل وارد معادله شده و به عنوان مهم ترین عامل و عاملی که بیشترین قدرت تبیین متغیر وابسته را دارد، در نظر گرفته می شود. این روند هم چنان در گام های دیگر تکرار می شود تا وقتی که هیچ متغیر مستقلی توانایی ورود به معادله ی رگرسیون را نداشته باشد. کیفیت زندگی منطقی به عنوان متغیر وابسته و شش عامل کیفیت ذهنی زندگی شامل توسعه کالبدی، رضایت از امکانات، سرمایه اجتماعی، بهزیستی ذهنی، محیط محلی و آرامش شهری به عنوان پیش بینی کننده ها مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج جدول شماره 4 نشان می دهد که پنج عامل بهزیستی ذهنی در گام اول، محیط محلی در گام دوم، سرمایه اجتماعی در گام سوم، رضایت از امکانات در گام چهارم و توسعه کالبدی در گام پنجم به ترتیب میزان اهمیتی که در تبیین متغیر وابسته داشته اند، وارد معادله رگرسیونی شده اند و در مجموع این پنج عامل توانسته اند حدود 63.5 درصد تغییرات کیفیت زندگی را در شهر نورآباد تبیین کنند.

جدول(4): پیش بینی کننده های کیفیت ذهنی زندگی در شهر نورآباد

پیش بینی کننده ها

R2 تعديل يافته

Beta

معناداری

بهزیستی ذهنی

محیط محلی

سرمایه اجتماعی

رضایت از امکانات

توسعه کالبدی

0.351

0.181

0.043

0.042

0.023

0.349

0.181

0.042

0.041

0.022

0.592

0.426

0.208

0.205

0.151

18.36

13.21

6.44

6.34

4.68

0.00

6-4- تاثیر خصوصیات فردی، اجتماعی- اقتصادی و جمعیتی بر کیفیت زندگی

کیفیت ذهنی زندگی افراد می تواند متاثر از فاکتورهای فردی، اجتماعی- اقتصادی و جمعیت شناختی باشد. در اين راستا آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون T برای مقایسه تغییرات کیفیت ذهنی زندگی پاسخگویان در طبقات مختلف بکار گرفته شده است. این مسئله به تشخیص معناداری آماری تغییرات کیفیت ذهنی زندگی با خصوصیات شخصی، اجتماعی- اقتصادی و جمعیت شناختی پاسخگویان کمک می کند.

در اینجا فرض صفر این است که امتیاز میانگین پاسخگویان در طبقات مختلف برابر است. زمانی از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شده که امتیاز کیفیت ذهنی زندگی بیش از دو طبقه مقایسه شده اند. برای آنالیز واریانس یک طرفه، سطح معناداری 0.05 انتخاب شده است. آزمون T نیز برای مقایسه امتیاز کیفیت ذهنی زندگی دو طبقه ای (مثل جنسیت) استفاده شده است. جدول شماره 5 آزمون تفاوت میانگین کیفیت زندگی را بر حسب وضعیت مسکن، درآمد، تحصیلات، شغل و سن افراد نمونه را نشان می دهد.

به طور کلی، نتایج بدست آمده نشان می دهد که سطح تحصیلات، وضعیت مالکیت مسکن، درآمد خانوار، وضعیت شغلی و سن به طور معناداری کیفیت زندگی را در شهر نورآباد تحت تاثیر قرار می دهند. افراد با درآمد و تحصیلات بالاتر، دارای شغل و مسکن کیفیت زندگی بالاتری دارند. با این وجود جنسیت، بعد خانوار و تعداد اتاق تاثیر معناداری بر کیفیت زندگی پاسخگویان در شهر نورآباد ندارند.

7- جمع بندی و نتیجه گیری

نقطه شروع توسعه اجتماعات انسانی شکل گرفتن درک درستی از نیازهای مردم و پس از آن پایش دستاوردهای توسعه است. سنجش کیفیت زندگی ابزار مناسبی برای چنین درکی عرضه می کند، زیرا مطالعه کیفیت زندگی راهی بین مسولان محلی و شهروندان برای تعاملی سازنده که منجر به تفسیر و بحث در مورد موضوعات کلیدی موثر بر زندگی مردم می شود، باز می کند. معمول ترین شیوه برای سنجش کیفیت زندگی، توسعه شاخص های کیفیت زندگی است. در بسیاری از کشورها مجموعه های از شاخص ها برای سنجش و پایش کیفیت زندگی در سطوح ملی، منطقه ای، شهری و محلی ایجاد شده است. با در نظر گرفتن مقیاس ملی، منطقه ای، شهری و یا محلی، هر مطالعه ایده آل کیفیت زندگی شامل دو مرحله اساسی است. مرحله اول، در برگیرنده مبنای نظری مطالعه از طریق تعیین قلمروها و شاخص های کیفیت زندگی است. این مرحله عمدتاً مرحله تعیین معیارها است و منتج به تهیه پرسش نامه می شود. مرحله دوم، مرحله ای است در آن انجام پیمایش، جمع آوری داده ها و تحلیل نتایج صورت می گیرد. این مرحله منتج به بحث و نتیجه گیری در مورد کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه می شود.

در فاز اول این مطالعه، از دو رویکرد حرفه ای(بالا به پایین) و مشارکتی(پایین به بالا) برای توسعه قلمروها و شاخص های کیفیت زندگی در شهر نورآباد استفاده شده است. رویکرد بالا به پایین مبتنی بر نظرات متخصصان حوزه های مختلف، اطلاعات حاصل از مرور ادبیات مربوطه و مطالعات موردی است. رویکرد مشارکتی برای توسعه شاخص های کیفیت زندگی فرایندی باز و پیوند یافته با نظرات ساکنین محلی را ارائه می کند. این رویکرد در تلاش برای درک اجتماع از طریق چشمان اعضای جامعه و تمرکز توجه بر اولویت های مردم است. بنابراین، مردم به طور موثری در توسعه قلمروها و شاخص های کیفیت زندگی، تعیین اولویت ها و تاثیر گذاری بر تصمیماتی که زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد، مشارکت دارند. با این فرض که این دو رویکرد مکمل یکدیگر در توسعه شاخص های کیفیت زندگی می باشند، به منظور توسعه شاخص های کیفیت زندگی در شهر نورآباد هر دو رویکرد مورد استفاده قرار گرفته اند. در حالیکه رویکرد حرفه ای مجموعه اولیه قلمروها و شاخص ها را پیشنهاد کرده است، رویکرد مشارکتی برای بررسی تناسب مجموعه اولیه قلمروها و شاخص ها و توسعه قلمروها و شاخص های نهایی برای اندازه گیری کیفیت زندگی در تعامل با نظرات شهروندان محلی مورد استفاده قرار گرفته است.

کیفیت ذهنی زندگی بر حسب پاسخ شهودی و منطقی افراد اندازه گیری شده است. میانگین امتیازات پاسخ شهودی و منطقی پاسخگویان نشان می دهد که حدود یک سوم افراد از کیفیت زندگیشان ناراضی هستند. بر حسب پاسخ منطقی، حدود 9.7 درصد پاسخگویان از کیفیت زندگی خود به طور کامل راضی و حدود 3.2 درصد به طور کامل ناراضی هستند. همچنين 87.1 درصد باقیمانده پاسخگویان نیز میزان رضایتی بین این دو کران بالا و پایین را اظهار کرده اند.علاوه بر این، نتایج بدست آمده نشان می دهند که خروجی مطالعه کیفیت زندگی می تواند براساس اینکه پاسخ شهودی یا منطقی برای سنجش کیفیت ذهنی زندگی بکار رفته، متفاوت باشند.

نتایج مربوط به رضایت از قلمروهای سه گانه محیط فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی در شهر نورآباد نشان می دهد که پایین ترین میزان رضایت مربوط به رضایت از فرصت های شغلی است و به دنبال آن رضایت از توزیع درآمد و ثروت، رضایت از امکانات تفریحی و رضایت از وضعیت اقتصادی دارای کمترین ارزش میانگین می باشند. بنابراین می توان به طور آشکاری ضعف محیط اقتصادی شهر نورآباد را مشاهده کرد. نتایج بدست آمده از تحلیل سوالات باز این مطالعه نیز نشان می دهد که بیکاری مشکل اساسی این شهر می باشد که منجر به شکل گیری مشکلات اجتماعی عدیده ای از قبیل اعتیاد به مواد مخدر در میان جوانان شده است. ضعف زیر ساخت ها و امکانات عمومی نیز بسیار چشم گیر است.

در سطح شهر نورآباد، شش بعد کیفیت ذهنی زندگی شامل توسعه کالبدی، رضایت از امکانات، سرمایه اجتماعی، بهزیستی ذهنی، محیط محلی و آرامش شهری شناسایی شده است. هم چنین، مدل ساده ای از کیفیت ذهنی زندگی با استفاده از تحلیل رگرسیون گام به گام ایجاد شده است. این مدل که کیفیت زندگی منطقی، متغیر وابسته و فاکتورهای کیفیت ذهنی زندگی مستخرج از تحلیل عاملی متغیرهای مستقل آن می باشند، 63.5 درصد واریانس کیفیت زندگی منطقی در شهر نورآباد را تبیین می کند. این مدل می تواند در مطالعات آینده کیفیت زندگی در شهر نورآباد بکار رود.

دانستن اینکه کدام یک از خصوصیات پاسخگویان تاثیر معناداری بر کیفیت زندگی در شهر نورآباد دارند، مهم است. آنالیز واریانس یک طرفه و t-test برای مقایسه امتیاز میانگین کیفیت ذهنی زندگی پاسخگویان در طبقات مختلف محاسبه شده است. فهمیده شد، که تفاوت آماری معناداری در کیفیت زندگی پاسخگویان با سطوح مختلف سطح تحصیلات، مالکیت مسکن، درآمد، وضعیت شغلی و سن وجود دارد. به طور کلی، کیفیت زندگی با افزایش میزان تحصیلات، درآمد خانوار، مالکیت مسکن و شاغل بودن افزایش می یابد.

8 - پيشنهادها

به طور کلی باید گفت که برنامه ریزی توسعه در شهر نورآباد باید هدفمند بوده و متناسب با میزان دسترسی به منابع محلی و نیازهای عینی و ذهنی مردم انجام شود، تا بتواند به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کند. در این راستاء انجام مطالعات جامعی در مورد منابع مادی و انسانی موجود در ناحیه، تدوین شیوه های بهره برداری از این منابع برای توسعه جامعه محلی با بکارگیری امکانات مختلف، جهت گیری برنامه های توسعه به سمت تحول اقتصادی و رفع مشکل بیکاری و ایجاد فرصت های شغلی جدید، استفاده از مدیران متخصص در

سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری رشته علوم اجتماعی

مطالب مشابه :

سازمان بهزیستی

کودک آزاری

سایتی که تعطیل است و معلوم نیست چه وقت؟؟؟؟

مددکاری اجتماعی رابیشتربشناسیم

اصلاح و ثبت نام اطلاعات اقتصادی آغاز مرحله جدید ثبت اطلاعات خانوار+راهنمای کامل

تمدید ثبت نام عمره دانشجویی www.labbayk.ir

سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری رشته علوم اجتماعی

آسیب شناسی خانواده های تک والدی

دومین کنگره سراسری توانبخشی دانشجویی - 3 تا 5 اسفند 89 - دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران