ضوابط مربوط به طراحی فضای سبزشهری

ضوابط و معيارهاي احداث فضاي سبز شهري

اصولاً پاركها مجموعه اي از فضاهاي سخت و فضاهاي سبز مي باشند كه هر يك بعنوان مكمل ديگري عمل مي كند. بطوركلي فضاهاي سخت شامل مبلمان ، عناصر معماري، كف سازيها و غيره بوده و تابعي از ويژگيهاي و اصول معماري پارك مي باشد كه بايستي دقيقاً در مراحل طراحي پارك به آنها توجه شده و براساس نوع عملكرد آنها مقادير مناسب آن برآورد گردد.

لازم به ذكر است كه كليه ي فضاهاي سخت طراحي شده، بايستي از لحاظ فرم عملكرد متناسب با كاركرد و گروه سني استفاده كنندگان از پاركها بوده و هر كدام از اصول مخصوص به خود تبعيت كند. بعنوان مثال طراحي انواع مبلمان و حتي معماري يك پارك ويژه ي كودكان با يك پارك شهري كه مورد استفاده ي طيفهاي سني زيادي قرارداد متفاوت مي باشد.با اين مقدمه در اين قسمت از گزارش به بررسي ضوابط و معيارهاي اجراي فضاهاي سبز و سخت پاركها و فضاهاي سبز غير قابل ( معابر و دسترسيها، جرائم و رفيوژها) پرداخته شده است.

1- فضاهاي سبز فعال ( پاركها و گردشگاه ها)

اصولاً طبيعت پاركهاي عمومي بگونه ايست كه تمام طبقات مردم مي توانند از آن استفاده كنند، بعبارت ديگر اين پاركها به منظور گردشگاه و محل استراحت عموم مي باشد، علاوه بر نكات فوق يكي از خصوصيات مهم و معينه پاركهاي عمومي تاثيري است كه در آب و هواي شهرها مي گذارد و خود كمك زيادي به حفظ بهداشت محيط و سلامتي افراد مي نمايد. در پاركهاي عمومي سعي بر آن است كه تمام وسائل سرگرمي و رفاهي تقريباً براي همه گونه سليقه ها وجود داشته باشد.

1-1- تاسيسات رفاهي، تجهيزات خدماتي و اداري، وسايل بازي، زمينهاي بازي و ساير امكانات مورد نياز در احداث پاركها

بطور كلي انواع تاسيسات رفاهي ، تجهيزات خدماتي ، وسايل بازي ، زمينهاي بازي و ساير امكاناتي كه بنحوي موجب كيفي استفاده ازپاركهاي شهري را فراهم مي آورند مي توان بشرح زير طبقه بندي نمود:

- مبلمان شامل :

- نيمكت

- زباله دان

- تابلوهاي راهنما، اطلاعات

- ثبت تقويم و تاريخ، ساعت ، تابلوي تبليغات، تابلوهاي توقف و غيره

- پايه هاي مخصوص روشنايي

- دروازه هاي ورودي و خروجي

- حصار

- مكان پيك نيك

- فضاهاي خصوصي و خلوت

- سايبان

- گلدان و گلجاي

- صندوق پست

- ابنيه شامل:

- كتابخانه

- نمايشگاه

- گالري و فرهنگسرا

- آمفي تئاتر

- آبنما

- انواع كيوسكهاي فروش مجلات و غيره

- شبكه حصار و موانع

- تاسيسات رفاهي شامل :

- توالت و دستشويي

- كافه تريا و رستوران

- آبخوري

- تاسيسات خدماتي شامل

- موتورخانه ( تاسيسات آب و برق)

- انبار نگهداري وسايل

- گلخانه، نهالستان و محل تهيه كود و كمپوست

- مكان استراحت مستخدمين پارك

- وسايل و زمينهاي بازي:

اين نوع وسايل تنوع زيادي داشت و متناسب با طبقات سني ( خردسالان، كودكان و نوجوانان) تغيير مي كند و با توجه به فرهنگ و سنن هر جامعه اين نوع وسايل متفاوتند.

زمينهاي بازي نيز متناسب با نوع عملكرد فضاعاي سبز و ابعاد آنها مي توان شامل يك يا مجموعه اي از زمين بازي فوتبال ، واليبال ، بستكبال، تنيس، بدمينتون، تنيس روي ميز باشد.

- نشانه هاي تجسمي شامل:

- مجسمه هاي اساطير، مشاهير، بزرگان و شخصيتهاي مورد علاقه جوامع

- كتيبه ها

- نقش هاي برجسته

- يادبود احداث پارك

- سردرهاي ويژه

- وروديهاي سبز طراحي شده يا استفاده از هرس در آفرينش اشكال ويژه

با اين مقدمه در ادامه به بررسي ضوابط اجرايي فضاهاي سبز و سخت در پاركهاي شهري و گردشگاه ها پرداخته شده است.

تشكيلات اداري در پاركهاي عمومي :

در پاركها براي مسائل اداري و رسيدگي به امور كارمندان، دفاتر و اتاقهائي تعبيه ميشود كه بر حسب وسعت پارك تشكيلات اداري آن متغير مي باشد. اين ساختمان بايد در محلي قرارگيرد كه در دسترس كليه قسمتهاي پارك قرارگيرد.

همچنين اطاقكهاي نگهباني در نزديكي دربهاي ورودي و خروجي مجهز به كليه وسايل ارتباطي از ضروريات يك پارك مي باشد. بعلاوه قسمتي نيز جهت مواقع ضروري به تاسيسات آتشنشاني اختصاص داده مي‌شود در اين زمينه بهتر آن است كه اماكن با كشت درختان بلند از ديد مستقيم بازديد كنندگان محفوظ باشد.

در پاركها لازم است انبارهائي در نزديكي قسمتهاي مختلف اماكن عمومي مانند رستورانها، كافه زمينهاي ورزش، باغ كودكان و غيره ساخته شوند كه به سهولت نيازهاي فوري و ضروري را در اختياز قسمتهاي ذكر شده قرار دهند.

قسمت تشكيلات و نگهداري پارك بستگي بسته به وسعت پارك، معمولاً در يك يا چند قسمت احداث شده و حتي المقدور بايد در گوشه ها و زواياي بي روح پارك واقع شود تا از ديد بازديد كنندگان دور باشد. اين تشكيلات شامل قسمتهاي برق، روشنائي ، وسائل ارتباطي ، حمل و نقل، گارژها، سرويس ماشن الات و تمامي وسائل ساختمان پارك مي باشد. بخش اورژانس و كمكهاي اوليه در هر پارك از الزامات مي باشد كه برحسب وسعت و كثرت بازديد كنندگان تجهيزات اين اماكن كم و بيش با يكديگر تفاوت دارد.

2-1-1 مجموعه‌ي تشكيلات ساختماني پاركها و گردشگاه ها

تشكيلات ساختماني در پارك و گردشگاه هاي عمومي مي تواند شامل تمامي عمليات فني در زمينه ساختمان باشد اين واحد از قسمتهاي مختلف تشكيل شده كه عبارتنداز:

الف : دسترسيها

بطور كلي در پاركهاي بزرگ شهري و گردشگاه ها دسترسيهايي به اشكال مختلف و اندازه هاي متفاوت با مصالح ساختماني خاصي برحسب نوع طراحي و شرائط محيط احداث مي شود كه شامل دسترسيهاي اصلي، فرعي و پياده روها مي باشد. عرض دسترسيهاي اصلي بايد حداقل بين 10 تا 15 متر باشند. درپاركهاي بزرگ دسترسيهاي اصلي را مي توان بصورت بلوار احداث نمود.

طول و عرض اين گونه دسترسيهاي فرعي بستگي به بزرگي و كوچكي پارك و نوع طراحي آن دارد. اين دسترسيها گاهي قسمتهاي فرعي را در پارك به يكديگر متصل كرده و يا به دسترسيهاي اصلي ارتباز مي دهد. بنابراين برحسب طرز استفاده و موقعيت ان عرضهاي متفاوتي را مي تواند داشته باشد( حدود 5 متر) در موارديكه بايد عرض اين دسترسيها رياد باشد مناسب است در طرفين يا يك طرف ان طرحهائي از باغچه ( گلكاري و چمن كاري) ايجاد گردد. سطح اين دسترسيها را بر حسب موقعيت و زيبائي آسفالت و يا طرحهاي مختلف دالاژ و يا شن ريزي ميكنند.

عرض دسترسيهائيكه قسمتهاي اصلي پارك را به يكديگر متصل مي كنند و يا منتهي به ساختمانها و يا مناظر وسيع گلكاري و چمن كاري و يا مشرف بر آب نما ها قرار مي گيرند، بايد به گونه اي باشد كه از نظر راه رفتن و بيان منظره و استفاده از نيمكتها ميسر بوده و طرح آنها به حجم و فضاي پارك گسترش دل انگيز و روح داري بدهد.

معمولاً حد متوسط اين خيابانها مي تواند بين 10 تا 15 و حداكثر 25 متر برسد. در ساختمان اينگونه خيابانها كه به رستورانها و اماكن سرپناه دار منتهي مي شوند، بهتر است از انواع دالاژ و نقشه هاي رنگين استفاده نمود و هماهنگي رنگها را مراعات نمود. عرض پياده روها نبايد كمتر از 3 متر باشد ولي درپاركهاي بزرگ و گردشگاه ها عرض پياده رو مي تواند تا 6 متر هم برسد. پياده روها را مي توان آسفالت نمود يا از مواد ساختماني مختلف بمنظور سنگ فرش استفاده كرد.

ب ـ دربهاي ورودي و خروجي

پاركها بايستي برحسب وسعت و موقعيت محلي آنها، دربهاي ورودي و خروجي متعددي داشته باشند كه شكل و اندازه انها مختلف و متنوع است. دربهاي ورودي و خروجي پارك بايد بر حسب موقعيت خيابانهاي شهر در قسمتهاي مختلف واقع شود و در جلوي دربها فضائي را از طرحهاي چشمگير و جلب كننده با تزئينات متناسب و عالي بوجود آورد، بطوري كه نظر عابرين را جذب نمايد. مثلاً احداث آب نماهاي مجلل در مدخل ورودي بسيار مناسب خواهد بود،بايد توجه داشت در پاركهاي بزرگ دربهاي ورودي سواره رو نبايد در مركز تلاقي خيابانهاي اصلي كه به پارك منتهي مي شوند قرارگيرند، زيرا از نظر عبور و مرور مي تواند مزاحمتهائي توليد نمايد.

دربهاي ورودي بايد بگونه اي باشد كه هم وسائط نقليه و هم عابرين پياده بتوانند از آن استفاده كنند. بدين ترتيب كه پياده روهاي پارك مستقيماً به پياده روهاي خيابان خارج پارك متصل گردد.

ج – پاركينگها

به منظور رفاه بازديد كنندگاني كه وسايل نقايه دارند فضائي را در نزديكي ساختمانها و يا قسمتهاي معيني از پارك جهت پاركينگ در نظز مي گيرند و اين پاركينگها در پاركهاي بزرگ مي تواند متعدد و پراكنده باشند. بنابراين سطح پاركينگ بستگي كامل به اهميت پارك و وسعت آن دارد.

د – موزه ها

از آنجائي كه در پاركها وجود انواع سرگرمي ها بر حسب سليقه هاي مختلف لازم و ضروريست بنابراين در پاركهاي بزرگ مي تواند قسمتهائي را پديد آورد كه به موزه حيوانات، نباتات مجسمه ها و … اختصاص داشته باشد، معمولاً موزه ها را در گوشه هاي پرت و دور از چشم اندازها احداث نمي كنند بنابراين برحسب طرحي كه در پارك از نظرساختماني منظور مي شود مناسب است محل موزه كاملاً مشخص و درجاي مناسب در نظر گرفته شده باشد.

ح گلخانه ها و گرمخانه ها

در پاركها براي حفظ نباتات زمستاني و پيش رس كردن و يا ازدياد گياهان، مناسب است در گوشه هائي از پارك كه محل عبور و مرور كمتري است گلخانه ها و گرمخانه هائي با اصول فني ساخته شود. بايد متذكر شد در برخي از پاركها گلخانه هائي با شرائط اختصاصي كليمائي براي گياهاني كه مخصوص مناطق گرم يا سرد مي باشد احداث مي گردد و معمولاً اينگونه گلخانه ها در محلهائي ايجاد مي شود كه بتواند نظر بازديد كنندگان را جلب نمايد.

و آكواريم:

در پاركها جهت ايجاد سرگرمي و تفنن براي علاقمندان به انواع جانوران آبزي در قسمتي از پارك مي تواند استخرهاي بزرگ با اعماق مختلف براي حيوانات دريائي كوچك ساخته شود. همراه با اينگونه استخرها در سالنهاي بزرگ سرپوشيده نيز محفظه هاي در اندازه هاي مختلف كه آكواريم ناميده مي شود ساخته و در آنها انواع ماهي هاي مناطق دنيا را نگهداري مي نمايند.

در برخي از پاركها برحسب موقعيت منطقه اي اين آكواريومها به صورت موزه هاي بزرگ و آموزشي از انواع جانوران دريائي براي علاقمندان و دانشجويان احداث ميگردد. معمولاً متخصصين سعي دارند محيط زيست اين احداث را نزديك به شرايط طبيعي بنمايند. براي اين منظور در داخل آكواريمها از گياهان آبزي مخصوص استفاده ميشود.

2-1-1 تشكيلات تزئيناتي

براي ايجاد زيبائي در پاركها لازم است بخشي بنام تزئينات كه شامل موارد زير ميباشد پديد آورد.

الف ) آب نماها:

آب عنصري ارزنده براي ايجاد نشاط در زندگي شهري است و لذا اين امر ايجاد آبنماها را توجيه مي كند. از زمان شروع توسعه فضاهاي سبز، آب جزء عناصر منظر ساز شد. بطور كلي آب نماها شامل حوضچه هايي كم عمق است كه اغلب داراي فواره هاي متعدد همراه با چراغهاي رنگين ميباشد. معمولاً اين حوضچه ها بين 40 تا 50 سانتيمتر بوده و با مصالح ساختماني مختلف بر حسب شكل و فرمي كه طرح درنظر مي گيرد ساخته مي شوند. گاهي اين حوضچه ها داراي پا شويه هاي خارجي و يا بدون آن مي باشد.

آب نماها گاهي به صورت مطبق يا اشكال متنوعي تعبيه مي شوند. گاهي اوقات مجسمه هاي مختلف به عنوان سمبل يا رساندن منظوري در كنار يا داخل آب نما قرارداده مي شود ولي آنچه كه بايد توجه داشت انتخاب نوع مجسمه و تناسب آن با نوع منظره مي باشد. گاهي در كناب آب نما بجاي مجسمه ها گلدانهاي سنگي بزرگ قرارمي دهند .بزرگي و كوچكي آب نما بايد متناسب با ابعاد هندسي و فضاي محل باشد يا بعبارت ديگر اختلال بين طول و عرض آب نما به گونه اي باشد كه عرض آن كمتر بوده تا آب نما بزرگتر جلوه يابد هرچه عرض بيشتر باشد آب نما كوچكتر و فشرده تر بنظر مي رسد.

ب- استخر و بركه هاي طبيعي

احداث استخر و بركه ها در هواي پارك و زيبائي آن بسيار موثر بوده و بايد توجه به انواع گياهاني كه در داخل يا نزديك به آن كاشته مي شوند كاملاً توجه داشت. ممكن است اينگونه استخرها و بركه ها داراي اعماق مختلف بوده و در نزديكي منطقه جنگل كاري شده يا در وسط پارك يا در كنار بعضي از قسمتهاي گلكاري وسيع احداث مي شود.

ج- درياچه ي مصنوعي

در پاركهاي بزرگ و محلهائي كه آب فراواني در دسترس مي باشد درياچه هائي به اشكال نامنظم طراحي مي گردد. معمولاً درياچه ها را بگونه اي طراحي مي كنند كه خطوط حاشيه ان به نظر طبيعي جلوه نمايد، براي اين منظور معمولاً سطح آب حدود 50 تا 150 سانتي متر از سطح ساختمانهاي اطراف بايد پايين تر باشد و در اطراف آن بايد خيابانهاي بطور منظم يا غير منظم احداث شود.

در صورتيكه درياچه سطح بزرگي را اشغال كرده باشد مناسب است در وسط آن ها يك يا چند جزيره بشكل نامنظم بمنظور كشت درختان يا استفاده از گلكاري احداث گردد و گاهي در كنار يا در وسط جزاير درختان پا بلند غرس مي شود در اينگونه درياچه ها براي ايجاد امكان تفريح بيشتر قايق هائي را براي استفاده در نظر مي گيرند براي حفظ حجم آب درياچه لازم است از چند نقطه توسط مجرائي آب وارد درياچه شده و از يك مجرا آب خارج گردد بنحويكه آب دائماً در آن جريان داشته باشد عمق اين درياچه ها معمولاً 5/1 متر مي باشد، در پاركها براي ايجاد ارتباط بين دو طرف نهرها يا ايجاد ارتباط بين جزاير داخل درياچه ها يا ارتباط بين دو طرف درياچه برحسب شكل و فرمي كه طراح در نظر مي گيرد پلهائي ساخته مي شوند كه عرض و طول آن متناسب با موقعيت خيابانها و سطح درياچه ها با آنها مي باشد. بايد متذكر شد كه گاهي اين پلها به هيچ وجه بمنظور تردد و ارتباط نبوده و منحصراً جهت خلق زيبائي خاص احداث مي شوند.

د – جنگلكاري

يكي از قسمتهاي لازم و ضروري در پاركهاي بزرگ ايجاد محوطه اي بنام جنگل يا بيشه زار مي باشد كه براي گردش در فصول مختلف سال مورد استفاده قرار مي گيرد. ايجاد اينگونه بيشه ها در پارك نه فقط از نظر زيبائي براي پارك مناسب است بلكه بنحوي در آب و هواي شهر نيز مؤثر خواهد بود. در اين بيشه ها خيابانها بطور نامنظم و متنوع با عرض هاي مختلف احداث مي گردد و در قسمت هائي از آن محوطه هائي را خالي و آزاد مي گذارند كه مي توان نيمكت هاي چوبي و سنگي براي استراحت و نشستن در نظر گرفت.

مناسب است در پارك هاي بزرگ قسمت هائي كه بعنوان بيشه يا جنگل احداث مي شود در تمام سطوح پارك بصورت قطعه بندي و مجزا تقسيم بندي گردد. در كناره اين جنگلها مكانهائي جهت آلاچيق در نظر گرفته شود تا مورد استفاده عموم قرار گيرد. اين آلاچيق ها يا سرپناها بيشتر در مواقع باراني يا آفتابي شديد مورد استفاده قرار مي گيرند. تعداد آنها بر حسب وسعت پارك مي تواند متعدد باشد.

ح – گلكاري و چمن كاري

سطوحي كه براي گلكاري و چمن كاري در پاركها در نظر گرفته مي شود ازنظر فرم و مشخصات نسبت به نوع پارك متغيير و متنوع خواهد بود. معمولاً در اطراف خيابانهاي وسيع خيابانهائي كه اختصاص به عبور عابرين پياده است گلكاري و چمن كاري بطور محدود انجام ميگيرد. همچنين در اطراف آب نماها و يا در سطوح وسيع چمن كاري بطور لكه هاي و پراكنده گلكاري مي كنند. در پاركهائي كه وسعت چمن كاري نسبتاً زياد است درختان و يا درختچه هائي بصورت تك و يا توده اي با رعايت و حفظ نكات ضروري و هم آهنگي مجموعه كاشت مي شوند و مناسب است در اين قسمت ها براي استراحت نيمكت هائي قرارداده شود.

3-1-1 تشكيلات رفاهي و تفريحي :

در پاركها علاوه بر سه قسمت ذكر شده در بالا بخش ديگري كه از اهميت خاصي برخوردار است و مورد توجه مي باشد مسائل رفاهي و تفريحي است كه بترتيب در زير باختصار شرح داده مي شود.

الف رستورانها

بمنظور رفاه بيشتر بازديد كنندگان از پارك، رستورانها و كافه هائي را احداث مي كنند بنحويكه بتواند كليه نيازهاي مربوط را برآورد كند رستورانها بصورت سالنهاي سر پوشيده و يا در محوطه هائي سرباز با گلكاري و چمنكاري ايجاد مي گردد. كافه ها يا دكه ها مي توانند بطور پراكنده در سطح پاركها ( كنار درياچه، حاشيه جنگلكاري ها و يا كنار خيابانهاي فرعي) ايجاد شود.

ب ـ سالنهاي سينما و تاتر

در پاركهاي كوچك و در هواي آزاد سالنهاي سربازي را براي نمايش فيلم و انواع پيس در نظر ميگيرند تا در شبهائي كه پارك باز است مورد استفاده مردم قرار گيرد. ولي لازم است گفته شود كه در پاركهاي بزرگ سالنهاي سرپوشيده و سرباز بمنظور نمايش فيلم و تاتر براي استفاده عموم در فصول سال بايد ايجاد گردد.

ج – جايگاه موزيك

يكي از انواع تشكيلات رفاهي و تفريحي در پاركها ايجاد محلهائي سرباز و يا سرپوشيده براي اجراي موزيك و كنسرت مي باشد. در اين اماكن بر طبق اصول فني سكوئي ساخته مي شود كه در روي آن برنامه هاي سرگرمي و موزيك ارائه مي گردد. طبيعي است مقابل اين سكو يا سن را مي توان با ايجاد محوطه اي كه توسط ديوارهاي سبز يا ديوارهاي كوتاه پوشيده از انواع گياهان رونده و گلدار تزئين نمود. در محدوده‌ي اين محوطه مي تواند مجسمه هائي از مشاهير و هنرمندان قرار گيرد.

بسته به موقعيت محل مي توان در فضاي اين محوطه تعدادي نيمكت يا صندلي قرارداد معمولاً مجموعه سالنهاي موزيك سرباز يا سرپوشيده همراه با ديگر سرگرمي ها مي تواند محوطه اي بنام گاردن پارتي را پديد آورد.

د – دستشوئي و توالت

براي رفاه بيشتر و تامين بهداشت و نظافت گردشگران در نقاط مختلف پارك محوطه هائي براي نظافت و شستشو منظور مي گردد اين فضاها معمولاً در مكانهائيكه دور از ساختمانهاي رستوران، كافه ها ، تاتر و سينما قرارداد چرا كه حول و حوش اين ساختمانها از نظر بهداشت عمومي معمولاً دستشوئي و توالت منظور شده است لذا مناسب است سرويسهاي عمومي در داخل يا مجاور محوطه هاي جنگلكاري، خيابانهاي فرعي، باغ كودكان، باغ وحش و … احداث گردند.

ح – باغ وحش

معمولاً در پاركهاي بزرگ براي سرگرمي بيشتر بازديد كنندگان باغ وحش كوچكي دور از محل تجمع و استراحت گردشگران ايجاد مي نمايند. منظور از ايجاد باغ وحش در پارك منحصراً استفاده از وجود حيواناتي مانند انواع طيور ، ميمون و … است كه بيشتر مورد توجه اطفال مي باشند.

و – نيمكت

يكي از وسائل ضروري و مورد نياز در پارك وجود نيمكت يا نوعي وسيله ي استراحت براي بازديد كنندگان مي باشد. نيمكتها با اشكال مختلف و اندازه هاي متفاوت ازمصالح متنوع ساخته مي شود. آنچه كه حائز اهميت است و يك طراح بايد به آن توجه كند شناخت موقعيت پارك و محل نصب و قراردادن نيمكت در محلهاي ضروري و مناسب است. زيرا به همان اندازه كه وجود نيمكت در پارك مي تواند ضروري باشد، موقعيت قراردادن آن در محلهائي نامناسب مي تواند موجب خستكي و دل زدگي كنندگان گردد.

تعداد نيمكت در پارك خود مسئله اي است كه طرح بايد به آن توجه داشته باشد زيرا كمبود و يا تعداد زياد نيمكتها در هر دو حالت مي تواند مشكلاتي را از نظر رفاهي ايجاد نمايد. بنابراين بعنوان راهنمائي توصيه مي شود نيمكتها و يا وسائل استراحتي را در خيابانها اصلي و فرعي جنگل با رعايت فاصله و همچنين در حاشيه خيابانهاي اصلي و يا در سطح چمن يا در كنار محوطه هاي گلكاري ، كنار استخرها بركه ها و آب نما و … تعبيه نمود.

نيمكت ها مي تواند در داخل جنگل از چو و يا بقاياي كنده هاي درختان بحالت طبيعي مورد استفاده قرار گيرد. لازم است در كنار يا نزديك محلهائي كه نيمكتها قرار گرفته اند ظروفي كه قسمت بيروني آنها از چوب ساخته شده و يا رنگهاي متنوع رنگ آميزي شده اند براي استفاده قرارداده شود. همچنين از ظروف مخصوص آشغال در نقاط حساس و خيابانهاي اصلي و فرعي پارك بايد استفاده شود.

ز – وسايل بازي كودكان

وسايل يكي از عناصر مهم پاركهاي شهري و به ويژه پاركهاي كودكان به شما مي رود. تجهيزات بازي، كه اغلب فلزي هستند، دويدن ، پريدن، سرخوردن، آويزان شدن، تاپ خوردن، پنهان شدن و به طور كلي زمينه جنب و جوش خاص كودكان و نوجوانان را فراهم مي آورند. اغلب اين وسايل از چوب، پلاستيك و آهن تشكيل شده اند، هنگام ساخت سعي مي شود در اين وسايل يكپارچگي ايجاد شود.

ح - زمينهاي ورزشي

يكي ديگر از تشكيلاتي كه در پاركهاي عمومي وجود آن تقريباً ضروريست ايجاد زمينهاي ورزشي مي باشد انواع و تعداد زمينهاي ورزشي در پاركها بستگي به بزرگي و كوچكي پارك دارد.

معمولاً در پاركهاي كوچك قطعاتي را كه نزديكي جنگل يا بيشه قراردارد به زمينهاي ورزشي مانند تنيس، بسكتبال، واليبال و … اختصاص مي دهند. در پاركهاي بزرگ برنامه ريزيهاي ورزشي و زمينهاي مربوطه يا سالنهاي سرپوشيده بطور مستقل و جداگانه انجام مي گيرد. در اينگونه پاركها بر حسب طبيعت و موقعيت آن، مطابق با اصول استاندارد ورزشي انواع زمينهاي ورزشهائي مانند زمين فوتبال، استخرهاي شنا براي سنين مختلف و ديگر ورزشهاي دسته جمعي را كه در هواي آزاد ميسر است احداث مي نمايند.

در پاركهاي بزرگ گاهي به منظور زنده و فعال نگاهداشتن پارك در فصولي كه امكان استفاده كمتري از فضاي آزاد وجود دارد، سالنهاي كوچك مقدور است احداث مي گردد. مناسب است در اطراف سالن و زمينهاي ورزشي با رعايت اصول صحيح ورزشي در فواصلي ديوارهاي سبز و درختان پا بلند غرس شود. در اطراف سالنها مي توان طرحهائي از گلكاري يا گياهان هميشه سبز بمرحله اجرا در آورد.

ط – زمينهاي بازي كودكان

در پاركهاي عمومي قطعاتي را بمنظور سرگرمي و بازي كودكان در نزديكي استخرها جنگلها يا قسمتهائي كه بزرگسالان بتوانند دورادور كودكان را تحت نظر داشته باشند احداث مي گردد. اينگونه زمينها باشكال مختلف با وسائل بازيهاي متنوع و ماسه هاي نرم و كاملاً شسته شده مجهز مي شوند و براي كنترل و نگهداري بچه ها در اطراف زمين نيمكتهائي نصب ميكنند تا در ضمن آنكه كودكان احساس استقلال مينمايند والدين و مربيان نيز در روي نيمكت استراحت و مراقبت نمايند.

معمولاً اينگونه زمينها بايد از محل تردد وسائل نقليه داخل پارك كاملاً دور باشد زمينهائي كه در تابستان مورد استفاده قرار مي گيرد بايد توسط درختان جنگلي يا ديوارهاي سبز و بلند محصور و احاطه شده باشد. آنچه كه مسلم است در كنار اين زمينها وجود بوفه ها و دستشوئي و توالت ضروري است.

قابل توجه است در داخل شهرها بر حسب موقعيت و امكانات هر ناحيه فضاهائي را براي سطوح به پاركهاي كوچك كودكان اختصاص مي دهند. در اينگونه پاركها انواع وسائل بازي و سرگرمي جهت استفاده كودكان نصب و برقرار مي شود. در صورتيكه فضاي وسيعي براي ايجاد پارك كودكان در اختيار باشد ممكن است بطور خيلي محدود قسمتهاي گلكاري و چمنكاري در آن ايجاد گردد در غير اينصورت نياز به قسمتهاي گلكاري ندارد. در اينگونه پاركها چمن منحصراً به منظور تزئين نمي باشد بلكه براي ايجاد فضائي سبز و متنوع و فضائي است كه در سطح محدود چمنكاري ميكنند.

2-1 فضاهاي سبز غير فعال :

بطور كلي فضاهاي سبز غير فعالي شامل موارد زير مي باشد.

- معابر شامل دسترسي ها پياده رو، دسترسي هاي كندرو، دسترسي هاي تندرو و دسترسي هاي خيلي تندرو

- كمربندهاي سبز

- ميدانها

- رفيوژها

1-2-1- ضوابط اجرايي فضاي سبز دسترسي هاي پياده رو

- شكل آن نواري است

- عرض آن حداقل 90 تا 150 سانتيمتر است.

- فاصله كاشت نهال( درخت) در آن، از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پياده نبايد از 3 تا 5/3 متر كمتر باشد.

- معابر مختص عبور پياده، بايد به وسيله درختچه هايي به ارتفاع حداكثر 40 سانتيمتر پوشيده شود.

- سطح خاك تقريباً بايد هم سطح معبر پياده باشد.

2-2-1 ضوابط اجرايي فضاهاي سبز دسترسيهاي كندرو

- شكل آن نواري است.

- فضاي سبز ، بايد در دو طرف دسترسي استقرار يابد.

- عرض آن، حداقل 90 تا 150 سانتيمتر

- فاصله كاشت درخت ( نهال) از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پياده، حداقل 3 تا 5/3 متر است.

- سطح خاك، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه، پايين تر باشد.

3-2-1 ضوابط اجرايي فضاهاي سبز دسترسي‌هاي تندرو

- شكل آن نواري است.

- بايد در دو طرف و درميان دسترسي استقرار يابد.

- عرض آن در هر دو طرف حداقل 2/5 متر و در وسط 1/1 متر باشد.

- حداقل فاصله عرضي نخستين درخت از عرض دسترسي پياده بايد 5/3 متر باشد.

- سطح خاك در نوارهاي هر طرف بايد تقريباً هم سطح حاشيه عبور وسايل نقليه باشد.

4-2-1 ضوابط اجرايي فضاهاي سبز دسترسيهاي خيلي تندرو

- شكل آن نواري است.

- محل استقرار در دو طرف و در ميان دسترسي

- حداقل عرض نوار فضاي سبز در هر طرف 13 متر و درميان 1/1 متر است.

- حداقل فاصله عرض آخرين درخت از عرض دسترسي پياده بايد 5/3 متر باشد.

- سطح خاك در نوارهاي هر طرف، بايد تقريباً هم سطح حاشيه هاي عبور وسايل نقليه باشد.

- سطح خاك درنوار مياني، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه، بالاتر قرار گيرد.

5-2-1 ضوابط اجرايي كمربند سبز

- شكل آن نواري است.

- حداقل عرض آن 500 متر است.

- بايد خارج از محدوده شهر، و مجاور و اطراف آن استقرار يابد.

- نسبت به طول و عرض آن حداقل 2 به 1 بايد باشد.

6-2-1 ضوابط اجرايي فضاي سبز ميدانها

- تاجايي كه ممكن ايت داراي يكي از اشكال هندسي باشد.

- حداقل فاصله ميدان ديد، بايد براساس مقررات ترافيك شهري و حداكثرسرعت مجاز باشد.

با رعايت حد ميدان ديد، استفاده از هر نوع پوشش گياهي طبق ظوابط انتخاب و استقرار گياهان در ضوابط باغباني بلامانع است.

3-1- ضوابط اجرايي در زمينه ي تجهيزات شهري در فضاهاي سبز غير فعال

بطور كلي تجهيزات شهري به مجموعه اي از وسايل متحرك يا نيمه متحرك و كاربردي يا تزييني اطلاق مي شود كه با اجازه يا اطلاع مقامات دولتي به طور دايم يا فصلي در فضاهاي عمومي در اختيار آنها قرارگرفته است.

- نيمكتا و صندلي ها

نيمكت عمومي اختراعي است از قرن نوزدهم كه از تجهيزات فضاهاي سبز سرچشمه گرفته است. از آن زمان تا كنون اين وسيله شهري جزو عناصر ضروري تجهيزات فضاهاي عمومي بوده است. ذكر چند مورد زير براي به كارگيري آنها لازم به نظر مي رسد.

نخست، لازم است نيمكتها در مجاورت و نزديك محل تردد وسايط نقليه قرار نگيرند. دوم اينكه طرق قرارگرفتن آنها بايد متنوع باشد. براي مثال درمكانهاي گفتگو نيمكتها روبه روي هم قرار مي گيرند و يا در مكانهايي لازم است تمام آنها در جهتي خاص قرار گيرند در مركز شهر مسيرهاي اصلي قراردادن نيمكتهايي در فواصل 100 تا 200 متر براي افراد مسن و افرادي كه نقص عضو دارند لازم است مي توان نيمكت را در تجهيزات شهري ديگر مثل ايستگاه اتوبوس و گلدان ادغام كرد، امروزه به مكانهاي نشستن انفرادي تمايل بيشتري نشان داده مي شود بر همين اساس نيمكت سنتي به رشته اي صندلي تبديل شده است. براي ساختن اين نيمكتها مي توان از چدن، آهن يا بتن استفاه كرد.

- موانع

موانع متحرك 2 تا 10 متر . حتي بيشتر طول دارند، زماني كه طول آنها بيش از 25/4 متر باشد وجود يك پايه براي ايجاد تعادل ضروري است اين گونه وسايل مي توانند به عنوان مانعي جهت تردد وسايط نقليه موتوري در فضاي سبز بكار گفته شوند.

- سكوها، تيركها، نرده ها

اين موانع از جمله تجهيزات شهري اند كه به طور گسترده توليد مي شوند. تيركها و سكوها مي توانند از جنس پتن، چدن، آهن، پلاستيك و چوب باشند. سكوهاي جديد براي جلوگيري از تجاوز وسايط نقليه به حريم پياده روها به كار مي روند.

- كيوسكها

كيوسكها يكي از تجهيزات مهم پاركها به شمار مي روند. اين كيوسكها با توجه به نوع كاركرد انها و نيز موقعيت قرارگيري انها مي توانند داراي فرمها، بافتها و تيپهاي مختلفي باشند.

- تجهيزات شهري قابل تركيب

اين تجهيزات براي مبارزه با ظاهر بي نظم و شلوغي كه از كنار هم قرارگرفتن وسايل متفاوت منتج مي‌شود، مناسب اند. هدف اين روش ايجاد وحدت و گردآوري مجموعه اي تجهيزات شهري است كه كاربردي چند منظوره داشته باشند. هر جزء از تجهيزات شهري، عنصري است تقسيم نشدني و قابل استفاده در جاي ديگر كه مي توان تعداد زيادي تركيب از ان به دست آورد و با احتياجات مختلف تطبيق دارد.

نيمكت، جعبه پستي ، سطل زباله و علائم راهنمايي جزو اين عناصرند. مجموعه اين اجزاء خواه گردآوري انها با در نظر گرفتن كاربرد غالبي كه دارند صورت گرفته باشد يا خير، ايجاد هماهنگي مي كند، اين مجموعه كه از تعدادي وسايل كوچك شهري تشكيل شده باشد توانايي مقابله با مشكلات خاص بافت قديمي يا يك شهر جديد را داشته باشد . نخستين مشكل ويژه محيط ساخته شده اي است كه واحد خدمات را در ان وارد كرده ايم ، دومين مشكل ويژه محيط در حالي ساخت است كه وسايل آن مورد بررسي قرار گرفته اند تا مطابقت كامل با روابط گوناگوني كه ميان واحد خدمات و محيط فيزيكي برقرار مي شود، داشته باشد.

- تابلوهاي تبليغاتي و نقشه هاي شهري

بطور كلي يكطرف تابلوهاي تبليغاتي مورد استفاده در فضاهاي شهري مي تواند به شهرداري و اطلاعات شهري و طرف ديگرآن به تبليغات بخش خصوصي اختصاص يابد.طرفي كه مختص شهرداري است . مي تواند چندين كاربرد در زمينه اطلاع رساني داشته و حاوي نقشه شهر يا محله، اطلاعات شهري، اطلاعات عمومي براي شهروندان و يا اطلاعات فرهنگي باشد.

20- بررسي نقش تاسيسات رفاهي، تجهيزات خدماتي، وسايل بازي، زمينهاي بازي و مجسمه ها و … در بهبود كيفي فضاي سبز

بطور كلي جريان زندگي در شهر منحصر به سكونت كار و تفريح در خانه ، محل كار و مراكز تفريحي نيست. بلكه بخش عمده اي از وقت هر شهروند در حركت ميان فضاهاي ياد شده و بعبارت بهتر در فضاهاي شهري صرف مي شود. در همين راستا بخش عمده اي از فضاهاي باز شهري را فضاهاي سبز عمومي تشكيل مي دهد از اينرو طبيعي است براي حصول زندگي دلپذير تر شهري هماهنگونه كه سنخيت فضاهاي خصوصي هركاربري با نوع فعاليت و خصوصيات فيزيكي كاربران آنها ضرورتي پذيرفته شده است. حضور و شركت شهروندان در فضاهاي شهري و بويژه فضاهاي سبز عمومي نيز بايد با آرامش، امنيت و احساس لذا سمعي و بصري همراه باشد. لذا با يكي از مشخصه هاي فضاي سبز عمومي مناسب و مطلوب برخورداري از تاسيسات ، تجهيزات و مبلمان مناسب و متناسب با نوع آن فضا است.

اينگونه تاسيسات و تجهيزات شامل تمام عناصري مي شود كه اولاً در فضاهاي سبز مكان يابي شده و كاركرد عمومي داشته و ثانياً وجود آنها در فضاهاي سبز شهري نيازي از نيازهاي عمومي شهروندان را تامين كند. لذا عدم در نظر گرفتن تاسيسات ، تجهيزات مورد نياز در فضاهاي سبز عمومي و يا نامناسب بودن آنها مي تواند زمينه ساز ناكارايي و اختلال در عملكرد آنها شده و نيازهاي متعددي را بي پاسخ بگذارد.

در اين رابطه تجهيزات شهري به مجموعه از وسايل متحرك يا نيمه متحرك و كاربردي يا تزييني اطلاق مي شود كه با اجازه يا اطلاع مقامات دولتي به طور داسن يا فصلي در فضاهاي عمومي به ويژه فضاهاي سبز عمومي فعال شهري ( پاركها) در اختيار آنها قرار گرفته است.

تعريف تاسيسات

با توجه به اين موضع كه گذارن اوقات فراغت، تفريح، برقراري ارتباط هاي اجتماعي و … بطور عمده در فضاهاي سبز عمومي به ويژه فضاهاي سبز فعال ( پاركها ) اتفاق مي افتد. لازم است كه مسئولين نسبت به تجهيز اين گونه فضاها به تاسيسات و تجهيزات مربوطه اقدام نمايند.

20 – زمينه و سطوح مختلف مشاركت اشخاص حقيقي و حقوقي در حفظ ، نگهداري و توسعه ي انواع فضاهاي سبز شهري :

الف : فضاهاي سبز خصوصي

بطور كلي فضاهاي سبز منازل و ويلاها، باغ ها و باغ شهره از بارزترين شكل فضاهاي سبز خصوصي بشمار مي روند كه با اتخاذ تمهيداتي مي توان زمينه هاي لازم مشاركت مردم را در امر احداث و نگهداري آنها ايجاد نمود.

بطور كلي فضاهاي سبز منازل را مي توان به دو بخش فضاهاي سبز داخل محوطه و بيرون‌ آن تقسيم نمود كه در هر دو حالت وجود طرحهاي مطلوب فضاي سبز بنحوي كه بتواند بطور منطقي انگيزه لازم را براي بخش خصوصي ايجاد نموده و اشخاص را ترغيب به سرمايه گذاري لازم براي ايجاد فضاي سبز در منازل خود بنمايند، يكي از شرايط لازم و ضروري براي تحقق اين امر بشمار مي رود.

در اين رابطه ارائه ي طرحهاي تيپ در ابعاد مختلف و مشاوره ي رايگان و ساير تمهيدات مي تواند زمينه هاي لازم جهت توسعه ي اينگونه فضاها را فراهم نمايد. لازم به ذكر است كه طرحهاي ارائه شده بايستي بطور جامع تهيه شده و شامل موارد فني، معماري و اصول زيبايي شناختي بوده و كليه ي ضوابط و معيارهاي انتخاب گونه، اصول كاشت و نگهداري را در برگرفته باشد.

اما از زمينه هاي مشاركت مردم در توسعه ي فضاهاي خصوصي، ايجاد باغ شهر در اراضي حاشيه شهرها و از جمله شهر شيراز و شهركهاي اقماري است كه بايستي بطور جدي و طبق ضوابط خاص و لازم الاجرا انجام پذيرد.

همچنين به منظور حفظ و احيا باغهاي خصوصي موجود در حاشيه ي معابر و دسترسيها مي توان مواردي بشرح زير پيشنهاد نمود:

يكي از موارد شاكل باغهاي پراكنده اي مي گردد كه در حقيقت جزئي از پيكره باغ ها قديمي و وسيع شهرمي باشند. اين باغها كه معمولاً داراي ابعاد كوچكي در حدود 1000 تا 5000 متر مربع مي باشند. مي توانند با اخذ مجوز ايجاد طرحهايي با اهداف چند منظوره با خواص كاربريهاي مناسب و همساز با فضاي سبز مانند كاربريهاي بهداشتي، درماني، آموزشي و … از تخريب اينگونه مكانها جلوگيري نموده و امكان حفظ و احيا فضاهاي سبز اين مكانها را فراهم آورد. از جمله پتابسيلهاي موجود در اين زمينه مي تواند به قطعات كوچك باقيمانده از باغهاي تفكيك شده در مجاورت خيابان قصردشت و يا باغهاي پراكنده در سطح شهر اشاره نمود. در اين خصوص ضوابط اجرايي مربوطه در بخش ضوابط ارائه شده است.

ب : فضاهاي سبز نيمه خصوصي

امروزه با اجراي مدل هاي توسعه حجمي ( انبوه سازيها) براي گسترش شهرها، كاربري زمين منحصراً از ديد صرفه و استفاده اقتصادي براي ايجاد واحدهاي، مسكوني، تجاري ، صنعتي و خدماتي مورد توجه قرار گرفته و كميت و كيفيت فضاي سبز آنها كه از عوامل تاثير گذار بر فرآيند توسعه و گسترش شهر مي باشد ناديده گرفته شده است. اهميت اين موضوع زماني آشكار مي شود كه بدانيم اغلب اين ساخت و سازها در فضاهاي باز شهري و بعضاً در بخشهاي وسيعي از فضاهاي سبز خصوصي به ويژه باغ ها احداث شده است. بدين ترتيب اجراي پروژه هاي انبوه سازي نه تنها باعث كاهش سطح فضاهاي باز شهري و فضاهاي سبز عمومي مي گردد، بلكه از طريق تمركز و افزايش تراكم جمعيت باعث افزايش تصاعدي تقاضا براي ايجاد فضاهاي عمومي در چنين محدوده هايي مي گردد.

نكته ي حائز اهميت آنكه پروژه هاي انبوه سازي عموماً در محدوده ي مناطقي از شهر انجام مي شود كه معمولاًزمين به يك كالاي پرسود اقتصادي تبديل شده و همين موضوع مشكلات عديده اي را براي شهرداريها در زمينه ي تملك زمين ايجاد كرده و بواسطه ي هزينه هاي زياد تملك زمين عملاً توسعه ي فضاهاي سبز با محدوديت مواجه است. در اين رابطه اكثر انبوه سازيهاي انجام شده در سطح شهر فاقد فضاهاي سبز كافي، مناسب و متناسب با اينگونه ساخت و سازها مي باشد.

لذا شايد يكي از راهكاري صوفه جويي در هزينه هاي توسعه فضاهاي سبز شهري در چنين مناطقي، تاكيد بر توسعه ي فضاهاي سبز نيمه خصوصي بصورت فضاهاي سبز مجتمع هاي مسكوني، اداري ، تجاري، آموزشي، بهداشتي و … مي باشد. در اين رابطه با مطالعه ، بررسي و تعيين ضوابط و معيارهاي خاص بايستي ادارات، مجتمع هاي مسكوني ، تحاري، مراكز آموزشي ، بهداشتي و … را ملزم به رعايت ضوابط توسعه ي فضاي سبز نموده و بدين ترتيب با استفاده از امكانات اشخص حقيقي، حقوقي و سازمانهاي دولتي به امر توسعه ي فضاي سبز شهر پرداخت.

بعنوان مثال مي توان با تدوين ضوابط خاصي مجتمعهاي مسكوني را ملزم به ايجاد فضاهاي سبز مورد نياز مجتمع، متناسب با جمعيت ساكن در ان نمود. بدين ترتيب شايد در بعضي موارد حتي شهرداريا از احداث يك پارك محله اي بي نياز شوند. بعنوان مثال مجتعي كه در يك فضاي چند هكتاري ساخته مي شود. مي تواند طبق ضوابط خاصي زمين مورد نياز جهت ايجاد يك پارك محله اي را تامين نموده و پس از تائيد مشخصات فني پارك، نسبت به احداث و نگهداري ان اقدام نمايد.

همچنين در مجتمهاي كوچكتر و يا مجتمعهايي كه در حاشيه ي معابر و دسترسيها قراردارند مي توان با حذف ديوار و حصارها و جايگزيني ان با ديوارهاي سبز عملاً فضاهاي سبز خصوصي را به فضاهاي سبز عمومي تبديل نمود.

در همين زمينه ادارات و سازمانهاي دولتي نيز با برداشتن حصار و ديوارها بايستي ملزم به محوطه سازي و ايجاد فضاهاي سبز مناسب گردند. در اين زمينه بعنوان يك نمونه موفق مي توان به فضا سازي محوطه ي شهرداري مركزي شيراز و شهرداريهاي بعضي مناطق، سازمان مديريت و برنامه ريزي ، اداره كل ارشاد اسلامي و … اشاره نمود.

همچنين هتلها

ضوابط مربوط به طراحی فضای سبزشهری

مطالب مشابه :

دتایل اجرای استخر

مراحل اجرای استخر به صورت تصویری+دانلود دتایل اجرایی استخر و جكوزی

ماشین آلات ساختمانی و راهسازی/نکات مهم نظارتی ویژه مهندسان ناظر ساختمان/قالب بندی فنداسیون با آجر

فایل pdf شامل تمام جزئیات و دتایل های lsf(سازه LSF و نقشه های اجرایی)

مجموعه دتایل های سازه های بتنی

بیش از سه هزار پروژه آماده رشته های عمران ، ساختمان ، معماری ( در 3 DVD (

روش جدول گذاری

نحوه اجرای شیب بندی پشت بام

جزئیات سازه های فلزی(بادبندها ،تیر لانه زنبوری و …)

ضوابط مربوط به طراحی فضای سبزشهری