فرسودگی شغلی

جلال مرادی

کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی

بنا به تعریف مازلاک و جکسون (1981) فرسودگی شغلی عبارت است از کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل تنیدگی زا و نشانگانی مرکب از خستگی عاطفی ، مسخ شخصیت و احساس کاهش کفایت شخصی.

فرسودگی شغلی یا کار زَدگی را از لحاظ لغوی می‌توانیم تحلیل قوای روانی که گاهی با افسردگی همراه هست و از تلاش برای کمک به بیماران روانی یا افراد تحت فشار روانی ناشی می‌شود تعریف کرد. فرسودگی شغلی نشانگان خستگی مفرط عاطفی به دنبال سال‌ها درگیری و تعهد نسبت به کار و مردم هست. به عبارت دیگر فرسودگی شغلی خستگی فیزیکی، هیجانی و روانی به دنبال قرار گرفتن طولانی مدت در موقعیت کار سخت هست. این نشانگان حالتی است که در آن قدرت و توانایی افراد کم و رغبت و تمایل آنها برای انجام کار و فعالیت کاهش پیدا می‌کند

فرسودگی شغلی پیامدی از فشار شغلی دایم و مکرر است. بدین ترتیب که شخص در محیط کارش به علت عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می‌کند و این فشار، پیوسته و چندین‌باره بوده و سرانجام به احساس فرسودگی تبدیل می‌گردد. فرسودگی شغلی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می‌شود و شخص دچار فرسودگی شغلی احساس کسالت‌انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد.

شخصی که مسئولیت‌های هم‌ستیزنده و هم‌زمانی دارد، این احساس را خواهد داشت که به چند جهت کشیده می‌شود. این امر به خستگی از کار و سرانجام فرسودگی شغلی خواهد انجامید.

اولین آسیب فرسودگی شغلی، رنج بردن از فرسودگی بدنی هم‌چون سردرد، تهوع، کم‌خوابی، و تغییراتی در عادات غذایی است. فرسودگی عاطفی هم‌ چون افسردگی، احساس درماندگی، احساس عدم کارآیی در شغل خود و همچنین ایجاد نگرش‌های منفی نسبت به خود، شغل، سازمان و به طور کلی نسبت به زندگی پیامدهای بعدی کارزدگی هستند.

عوامل زمينه‌ساز و مرتبط با فرسودگي شغلي

ü تعارض نقش: شخصي كه مسووليت‌هاي متعارضي دارد، اين احساس را خواهد داشت كه به چند جهت كشيده مي‌شود. چنين شخصي مجبور خواهد بود چندين كار را همزمان به انجام برساند و در نتيجه، به خستگي از كار و نهايتاً فرسودگي شغلي مبتلا خواهد شد.

ü ابهام نقش: بعضي از افراد، از انتظاري كه از آن‌ها مي‌رود آگاه نيستند. چنين افرادي، تنها مي‌دانند كه از آنها انتظار مي‌رود شخص كارآمدي در حرفه خود باشند اما مطمئن نيستد كه چگونه مي‌توانند اين انتظار را برآورده سازند و اين عدم اطمينان، بدين دليل است كه براي ايفاي نقش خود، الگو يا راهنمايي ندارند كه از او پيروي كنند يا الگوبرداري نمايند. نتيجه اين عدم آگاهي نسبت به وظيفه محوله، اين خواهد بود كه فرد شاغل هرگز اين احساس را تجربه نخواهد نمود كه مي‌تواند در انجام كار خود، ارزشمند و موفق باشد.

ü ازدياد نقش : بعضی افراد نمي‌توانند به پيشنهاد كاري و مسووليت‌هاي فراوان و بيش از حدي كه به آن‌ها مي‌شود نه بگويند و در نتيجه، مسووليت‌ها و وظايف زيادي را به خود تحميل مي‌نمايند. چنين افرادي از جمله كساني هستند كه بيشتر در معرض ابتلا به فرسودگي شغلي قرار دارند.

سیر فرسودگی

سیر فرسودگی شغلی شامل چند مرحله است:

زمان

کمبود سوخت

نشانه های مزمن

مرحله بحران

مرحله برخورد

بین یک ماه تا 5 سال

خستگی نارضایتی

پناه آوردن به سگار و الکل

علائم جسمی

علائم روانی

عدم توان روانی

بدبینی

کاهش کفایت شخصی

اخراج یا

استعفا

نشانه های فرسودگی شغلی از دیدگاه کارول(رشیدی، تیموری نسب ، 1388):

نشانه های جسمی: خستگی، اختلال خواب ، سردرد و ... .

نشانه های روانی: خشم، تحریک پذیری، افسردگی، عدم اعتماد به نفس، احساس پوچی و... .

نشانه های اجتماعی: قطع ارتباط کوتاه مدت و طولانی با اطرافیان، گوشه گیری، درگیری با دیگران و ... .

نشانه های سازمانی: شامل غیبت از کار، بی تفاوتی به کار، روحیه عدم مشارکت و ... .

فرسودگی شغلی عامل بازدارنده‌ای برای ایجاد و گسترش خشنودی شغلی است.پژوهش‌ها نشان می‌دهند که پزشکان عمومی بیش از بقیه شاغلان دچار کارزدگی می‌شوند. نتایج پژوهش های دهه 90 نشان داده است که 40 درصد پزشکان تحت تاثیر فرسودگی شغلی قرار گرفته اند. و در حال حاضر 50 درصد پزشکان تحت تاثیر فرسودگی شغلی قرار دارند.

شيوه پيشگيري از فرسودگي شغلي

در صورتي كه از فرسودگي شغلي در رنج هستيد يا مي‌خواهيد از مبتلا شدن به آن مصون بمانيد اقدامات زير را انجام دهيد:

- در صورت امكان شرايط فيزيكي يا رواني كار خود را تغيير دهيد و چنان چه قادر به ايجاد چنين تغييراتي نمي‌باشيد، بعضي از رفتارهاي خود را تغيير دهيد و مسئوليت های بیشتری را كه از عهده انجام دادن آن بر نمي‌آييد، قبول نكنيد.

- تغذیه مناسب داشته باشد و سعی کنید در هنگام خوردن غذا آرامش داشته باشد.

- در طول روز اوقاتی را به سرگرم کردن خود اختصاص دهید: دیدن فیلم، خواندن طنز، گفتگو با دوستان را فراموش نکنید.

- از برنامه‌هاي متنوع براي بهبود وضعيت بدني خود استفاده كنيد و اوقات خاصي از شبانه روز را به ورزش كردن اختصاص دهيد و از برنامه‌هاي غذايي مناسب استفاده كنيد. بدين ترتيب مقاومت بدن شما در مقابل فرسودگي ناشي از فشارهاي رواني مربوط به كار و خستگي شغلي افزايش مي‌يابد.

- از روش هاي خاص ايجاد آرامش جسمی و ذهنی مانند توقف فکر، آرام سازی عضلانی و ذهنی استفاده كنيد.

- روش‌هاي كارآمد براي انجام كارها دنبال كنيد. زيرا اگر روش هاي بهتر و اثر بخش تر براي انجام دادن كارها را تجربه كنيد، متوجه مي‌شويد هميشه روشي بهتر براي انجام دادن هر وجود دارد.

- ازروشهاي گوناگوني مانند ايجاد علاقه، دادن آگاهي درمورد نتيجه كار، دوره‌هاي استراحت كوتاه مدت بهره بگیرید، خواب كافي و رفتن به دامن طبيعت نيز در تقليل استرس ناشي از كار مؤثر است.

اما افزون بر راهبردهاي مطرح شده به اين واقعيت انكارناپذير نيز بايد نظر داشت كه مديران مي‌توانند در حل اين معضل نقش كليدي داشته باشند، زيرا يكي از وظايف مديريت هر سازماني آن است كه موجباتي را فراهم آورند تا فشارهاي وارد بر افراد در سازمان، تخفيف پيدا كند.

از اين رو، به مديران علاقه مند به سلامت جسمي و رواني كاركنان خود پيشنهاد مي‌شود براي پيشگيري از فرسودگي ناشي از كار به اين راهكارها عمل نمايند:

- افراد را به كاري بگماريد كه نه تنها به آن كار علاقه مند باشند بلكه از ويژگي هاي شخصيتي لازم براي انجام دادن درست وظايف شغلي برخوردار باشند.

- براي متصديان مشاغل گوناگون سازمان، دوره‌هاي آموزشي مناسب تشكيل دهيد.

- امكاناتي را فراهم آوريد كه مهارت هاي افراد بسته به موضوع مسئوليت كاري آنها، افزايش يابد.

- شرايط خطرآفرين در سازمان را به حداقل برسانيد.

- شبكه‌هاي ارتباطي در سازمان را بهبود بخشيد.

- امکان استفاده از تسهیلات، تشویق و مرخصی ها را برای کارمندان خود فراهم کنید.

فرسودگی شغلی

مطالب مشابه :

فرسودگی شغلی

شیوه‌ پیشگیری‌ از فرسودگی‌ شغلی

دانلود پرسشنامه+پرسشنامه رایگان+پرسشنامه پایان نامه+پرسشنامه اماده

موضوعات پروپوزال و پایان نامه های رشته علوم تربیتی

فرسودگی شغلی عوامل و راهکار ها

فرسودگی شغلی عوامل و راهکارها

موضوعاتی برای پروژه تحقیقاتی

فرسودگی شغلی، پیامد استرس پرستاران در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی است

شیوه‌ پیشگیری‌ از فرسودگی‌ شغلی

عنوان تحقیق