تاریخ تحول نگرش نسبت به کودکان

مفهوم کودکی
- «جین کورتروپ» مینویسد: کودکان به همان اندازه ای که مورد غفلت بوده اند، به حاشیه رانده شده بودند. در واقع کودکان در نظریه و مفهوم پردازی های جامعه شناختی به دلیل موقعیت تابع و تحت سلطه همواره در حاشیه توجه بوده اند.
- کودکان نقشی را که بزرگسالان می خواهند ایفا نمایند و کمتر از آنچه که هستند مورد توجه قرار می گرفتند.
- دلایل توجه به کودکان:
• تحولات پس از جنگ جهانی دوم، توجه سازمان های بین المللی از جمله سازمان ملل متحد و کمیسیون های متعهد آن به مقوله آسیب پذیران جنگ به ویژه زنان و کودکان، کودکان آسیب دیده، سوء استفاده نظامی از کودکان در جنگ، قاچاق کودکان برای فروش در بازار س.. و کار و حتی اعضای بدن، کودکان خیابانی و بی سرپرست و ... را افزایش بخشید.
• توجه نهادها و سازمانها به نهاد خانواده، روابط همسری و زناشویی، مقوله آموزش و تربیت کودک، ازدواج و طلاق، آسیب شناسی خانواده و در نهایت مقوله کودک و کودکی
• حضور بیش از پیش زنان در حوزه های مختلف جامعه شناسی بویژه در غرب و طرح پیگیری مسائل و کودکان و بررسی و نقد نظریه های جامعه شناسی در این خصوص و انجام پژوهش ها و مطالعات مرتبط نیز در این را نقش بسزایی داشت.
• کودکان به عنوان سرمایه انسانی و فرهنگی برای تداوم تمدنی این جوامع در محور توجه قرار گرفت.
• افزایش خدمات بهداشتی، رشد نرخ مهاجرت، بلایای طبیعی و مصائب اجتماعی نظیر جنگ و ... زمینه خروج کودکان از جغرافیای ناامن به جوامع توسعه یافته و امن و تشدید توجه به این مسئله را فراهم ساخت.
• تحولات ساختار خانواده نیز از دیگر مواردی است که زمینه ساز رشد و توجه به مقوله کودکی گردید. رابطه سن سالاری، به جای پیرسالاری به خردسن سالاری تغییر نقش می دهد.
در این میان حضور بیش از پیش زنان در بازار کار و ضرورت نگهداری از کودکان توسط نهادهای جایگزین نقش مادری مانند مهدکودک، مدارس، مراکز بازی و تفریحی مقوله کودکی را بیش از پیش در مرکز توجه قرار دارد.
• کودکان متولد شده در خارج از قاعده ازدواج و وقوع بی سرپرستی سبب ساز اولویت قرارگرفتن مقوله کودکی گردید.

برخی نظریه های جامعه شناختی
- رویکرد سنتی:
در نظریه های سنتی در خصوص کودکی به عنوان یک مرحله در حال گذار به سوی بزرگسالی قلمداد می شود که ماهیت زیست شناختی داشته و می بایست هم سریعاً میسر بزرگسالی را بپیماید.
• مدل دترمینیستی deterministic model: کودک یک تهدید رام نشدنی است که می بایستی از طریق تربیت دقیق کنترل شود. در این مدل دو رویکرد وجود دارد:
الف) رویکرد کارکردگرایی functionalist model
از نظر تالکوت پارسنز، کودکی برای جامعه یک تهدید است و باید متناسب با جامعه پذیری شکل گیرد.
ب) رویکرد بازتولیدی reproductive model
از این نظر کودکان در فرآیند جامعه پذیری با نابرابری فرصت ها و امکانات روبرو شده و لذا از استعدادهای برابری برخوردار نمی شوند و کارکردگرایان به دنبال اعمال سلطه و کنترل بر افراد هستند.
• مدل ساختی consteuctive model: کودک به عنوان یک کارگذار فعال و دانش آموز مشتاق دیده می شود که کودک به طور فعال در ساختن جهان اجتماعی خود و جایگاهش در آن مشارکت می کند.
- رویکرد مدرن:
• از نظر فیلیپ اریس Philip Aries، ایده کودکی با آگاهی از ماهیت خاص کودکی مرتبط است که آنرا از بزرگسالی متمایز می کند.
• از نظر اریس، در رویکرد ساختگرایی اجتماعی، نگرش به کودکی فراتر از نگرش بیولوژیک بوده و همانند سایر چیزها مانند طبقه، جنسیت و قومیت در فرآیند کنش اجتماعی تفسیر شده؛ مورد بحث قرار گرفته و تعریف می شود.
• کودکی به عنوان یک پدیده اجتماعی نگریسته می شود. این رویکرد مبتنی بر سه انگاره بنیان یافته است.
• کودکی در برابر سه مقوله نگرش روانشناختی، نگرش روانکادی و نگرش دوره زندگی قرار می گیرد که مبتنی بر روایت بزرگسالی از جامعه شکل میگیرد.
• از طریق مشارکت فعال در فعالیت های سازماندهی شده نظریه تولید و مصرف اقتصادی، آنان کنشگران فعالی هستند.
• این فقط بزرگسالان نیستند که بر رفتار و فرهنگ کودکان اثر میگذارند بلکه کودکان نیز به نوبه خود با بیان خواسته ها و نظراتشان الگوهای رفتاری بزرگسالان را نیز تحت تأثیر قرار می دهند.
• تحقیق درباره کودکی، به تحقیق با کودکان و برای کودکان تغییر جهت داده است.
• به نظر جامعه شناسان فنلاندی، لناآلانن Leena Alanen در نگرش جدید بر خلاف گذشته، کودکی بیشتر ناظر بر آن چیزی است که هست نه آنچیزی که قرار است بشود.
حقوق کودک
- پس از جنگ جهانی دوم، در اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 به تصویب رسید
- در سال 1959 پیش نویس موقتی اعلامیه جهانی حقوق کودک توسط کمیسیون حقوق بشر به شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ارایه گردید و مورد تصویب قرار گرفت که در واقع اساس و بنیاد کنوانسیون حقوق کودک را پی ریزی کرد.
- پیمان نامه حقوق کودک در سال 1989 به تصویب سازمان ملل رسید و در سال 1990 قریب 20 کشور و هم اینک بیش از 190 دولت با امضای خود به اجرای مفاد آن متعهد شده اند. این کنوانسیون با 54 ماده حقوقی در تعریف کودک آورده است.
- تعریف کودک: منظور از کودک افراد انسانی زیر 18 سال است، مگر آنکه طبق قانون قابل اجرا در مورد کودک، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود.
- موارد مورد تأکید در حقوق کودک:
عدم تبعیض جنسی، نژادی، قومیتی و دینی، حق حیات، بقا و رشد؛ احترام به دیدگاه کودک، عدم شکنجه و بازداشت و زندانی کردن کودکان؛ آزادی اندیشه و دین و شرکت در اجتماعات؛ حق تأمین بویژه در موقع بی سرپرستی؛ تأمین اجتماعی، بیمه و بهداشت و درمان؛ آموزش اجباری؛ زبان مادری و تفریح.
کودک آزاری
- بر اساس یک تحقیق انجام شده با همکاری وزارت بهداشت و یونیسف در رابطه با وضعیت کودک آزاری در ایران، حدود 20 درصد از کودکان شش تا یازده ساله و بیش از 9 درصد از نوجوانان 12 تا 18 سال تنبیه بدنی می شوند.

کودکان و جامعه
پیشرفت اجتماعی در کودکستان (کتاب روانشناسی کودک/لستر کرو و آلیس کرو)
- بر اثر بازی و همکاری با کودکان همسنش حس عزت نفسش تقویت می گردد.
- توانائی وی برای همکاری اجتماعی هنوز محدود است لکن به بازیهای اجتماعی ابراز علاقه می کند.
- کودکان کودکستان آموزگاران را به منزله جانشینان مادر خود تلقی می کنند.
پرورش اجتماعی در آموزشگاه ها
- وی را باید به تدریج راهنمائی کرد که علاقه اش را از همبازی های خیالی سابقش منحرف کند و داخل واقعیت های اجتماعی با کودکان حقیقی هم سنش گردد. کودکی که قبل از ورود به کودکستان با سایر کودکان همسایه بازی کرده است دوران استحاله از زندگی در خانه به کودکستان را آسان تر طی می کند.
- ابراز صمیمیت هائی میکند که به نظر بالغان کم و بیش نامعقول و افراط آمیز می نماید. فی المثل پدرش را بزرگترین مرد شهر میداند و آموزگارش را لایق ترین از هر آموزگار دیگری میشمارد و کلاسش را بهتر از کلاس های دیگر و آموزشگاهش را عالی تر از هر آموزشگاه دیگر معرفی می کند.
- کودکان شروع به تشکیل گروه هائی برای خودشان می کنند. برخی از این گروه های بازی در آغاز کم و بیش جنبه موقتی دارند. لکن پس از سن نه یا ده سالگی اکثر کودکان میل دارند به عضویت یک باشگاه و یا یک گروه اجتماعی درآیند
- در پایان این دوره کودکان بر حسب ذوق فطری خویش عشق شدیدی به کار معینی پیدا می کنند. اختلاف جنسی که در سایر قلمروهای فعالیت اجتماعی مشاهده می شود و در نوع کارهای ذوقی پسر و دختر مشهورتر و عیان تر می گردد
- هرچه دانش آموز با هوش تر از لحاظ نیروی ذهنی جلوتر باشد عشقش به کارهای ذوقی بیشتر است.
- پسران علاقه شدیدی به تاریخ و علوم نشان میدادند و حال آنکه دختران به موسیقی ابراز رغبت می کردند.

عواملی که در پرورش اجتماعی تأثیر دارند
- عواطف و پرورش اجتماعی:
• کودک با مشاهده دیگران مخصوصاً کودکی که ایده آل اوست می کوشد در همه چیز از او تقلید کند. به ویژه صفات اجتماعی را بیشتر از دیگران کسب میکند.
عدم ثبات و پایداری پدر و مادر و سایر مربیان در کردار و رفتار خودشان و یا طرز مراقبت رفتار کودک، از لحاظ عاطفه ای ناراحتی شدیدی در کودک ایجاد می کند
- رهبری و پرورش اجتماعی:
• نیرو و استعداد رهبری در کودکان مختلف است. یک کودک ممکن است در موردی بتواند رهبری کند و در مورد دیگری از استقرار هرگونه تسلطی بر سایر کودکان عاجز بماند.
رهبری که با طیب خاطر از جانب گروه خودش انتخاب گردد از امتیاز همکاری گروه و فرد فرد اعضای آن بهره مند است و حال آنگه رهبر دیگری که بر گروهی تحمیل شده است از این امتیازات محروم میباشد و به همین جهت است که باید حتی المقدور کودکان را در همه جا اعم از آموزشگاه و یا میدان بازی و غیره در انتخاب رهبران خود آزاد گذاشت.
- فعالیت های تفریحی و رفتار اجتماعی:
• کودک همچنین از طریق بازی آشکار میکند که چه نوع شخصیتی دارد
راه و رفتار بالغان و چگونگی تفکرشان در بازی کودکان منعکس می گردد. در کلیه مراحل پرورش، بازی و تفریح از لحاظ تشکیل شخصیت به ویژه از حیث تربیت روشهای اجتماعی دارای ارزش است.
بازی و تفریح گروهی نسبت به مراحل سن متغیر است.
برخی از پدران و مادران بیش از حد درباره همبازیهای فرزندان خودشان مراقبت می کنند. این قبیل کودکان بر اثر زیاده روی اولیای خود در انتخاب همبازیهایشان ممکن است در تطبیق با سایر کودکان دچار زحمت شوند و خود را برتر از سایر کودکان بدانند و دنیائی رویائی و خیالی برای خود بنا کنند.
کودک تنها از طریق آزمایش اجتماعی روش تطبیق با اجتماع را قرار می گیرد.
- باشگاه ها و دسته ها و اردوگاه ها:
• کودک به تدریج بدسته های کودکانی که در همسایگی اش بازی می کنند می پیوندد و کم و بیش در فعالیت های تفریحی آنان شرکت می کند.
- شرکت در باشگاه ها:
• سازمانهای ملی و بین المللی از قبیل پسران پیش آهنگ و دختران پیش آهنگ و باشگاه های مختلف در سرتاسر جهان روز به روز توسعه می یابد و بهترین وسیله برای ابراز تمایلات اجتماعی کودکان بدون دخالت زیاد بالغان است.
- نفوذهای گروه و دسته:
• دسته و گروه یکی از وسائل مهم تظاهر زندگی اجتماعی کودکان است.
- ارزش زندگی در اردو:
• در اکثر کشورهای مترقی این امکان برای پسران و دختران جوان وجود دارد که با شرکت در زندگی و فعالیت اردو میدان بسیار سالم و نشاط انگیزی برای ابراز تمایلات اجتماعی و ذوقی خویش بدست آورند.
زندگی در اردوگاه پرورش حس استقلال طلبی و اعتماد به نفس را تشویق میکند.

تاریخ تحول نگرش نسبت به کودکان

مطالب مشابه :

قرآن و نحوه آموزش آن

معرفی رئیس جدید آموزش وپرورش شهرستان بافت

سؤالات جمله نویسی سوم دبستان مهرماه 90

تبیین نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی

برنامه سالانه سرگروه ژایه سوم ابتدائی شهرستان خمیر درسال88

آموزش شال گیس بافت

آموزش بافت کفش روفرشی یا پاپوش بافتنی

ابوالقاسم ارجمند درگذشت

تاریخ تحول نگرش نسبت به کودکان

برای دبیر و استاد ادبیاتم فرشید