نقش گردشگری در توسعه ی پایدار روستایی مطالعه ی موردی: ( شهرستان خشکبیجار)

چکیده
صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختار زیربنایی می دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آنان را (( صادرات نامرئی )) نام نهادند.کشور ایران از نظر منابع طبیعی جزء 10 کشور برتر دنیا می باشد که می تواند از اثرات حاصل از گردشگری در کاهش مشکلات بیکاری و درآمد اقتصادی بهره مند شود اما با توجه به آمارهای موجود، ایران از این فرصت بهره ی کافی نبرده است .یکی از این منابع که می تواند بسیاری از تهدیدها را به فرصت تبدیل کند منابع موجود گردشگری در محیط روستاها می باشد در مجموع در گردشگری روستایی، باید از فراغت به عنوان یک روش برای رسیدن به توسعه پایدار روستایی استفاده کرد. اساسا تنوع در زمینه های طبیعی و انسانی از عوامل موثر در توسعه ی گردشگری در هر منطقه یا کشور محسوب می شود. شهرستان خشکبیجار هم به لحاظ ویژگی های طبیعی و انسانی از تنوع خوبی برخوردار است. با توجه به بررسی های انجام شده این شهرستان دارای توان های گردشگری بالقوه ی خوبی برای توسعه وجذب گردشگر می باشد مانند: وجود اماکن مذهبی، ساحل زیبای حاجی بکنده، بازارهای محلی، و... با توسعه ی گردشگری که منبع مهم اشتغال و درآمد است می تواند وسیله ی مهمی برای توسعه ی اجتماعی- اقتصادی جوامع روستایی شهرستان خشکبیجار باشد.
وازگان کلیدی:توریسم ،توریسم روستایی، توسعه پایدارروستایی، خشکبیجار
2- مقدمه
تنوع بخشی به اقتصاد، بالا بردن شاخص های توسعه ی انسانی، مشکلات ناشی از صنعتی شدن و آلودگی بیش از حد استاندارد شهرها به ویژه شهرهای بزرگ، مهاجرت های روستایی، افزایش بهره وری و کارآمدی نیروی انسانی، اشتغال زایی، تعامل فرهنگ ها و گفتمان ها، حفظ محیط زیست، و در مجموع توسعه ی پایدار از دغدغه هایی است که جهان امروز با آن روبرو است. هر یک از کشورها در هر سطحی از توسعه در تلاشند که پاسخ لازم به دغدغه های مذکور را بیابند. در این میان، کشورهایی که به متنوع سازی اقتصاد روی آورده اند و می خواهند خود را از اقتصاد تک پایه ای برهانند در جستجوی شناخت راه های آن یا خلق را ه ها و روش های جدیدند. یکی از این روش ها گردشگری است که اغلب کشورها به ویژه کشورهایی که به لحاظ موقعیت مکانی از این مزیت برخوردارند، آن را در برنامه های توسعه ی ملی خود گنجانده اند تا از این طریق بتوانند فرآیند توسعه ی ملی خود را سرعت بخشند. سکونتگاه های روستایی، به خصوص در کشورهای جهان سوم که نزدیک به 2/1 جمعیت این گونه کشورها را در خود جا داده اند، با مسائل و مشکلات حادتری از قبیل: مهاجرت های روستایی، پایین بودن سطح اشتغال، پایین بودن سطح بهره وری در بخش کشاورزی ، فقدان یا کمبود زیربناهای رفاهی و خدماتی مواجه اند. این در حالی است که تعداد قابل توجهی از این گونه سکونتگاه ها به لحاظ موقعیت مکانی و داشتن عناصر مهم جذب گردشگر، مانند مناظر طبیعی، آثار باستانی، تنوع اقلیمی، آداب و سنن اجتماعی، زمینه های مناسبی برای توسعه ی فعالیت های گردشگری دارند. در این میان مناطق روستایی کشور ما نیز با مشکلات فوق درگیرند و زمینه های مناسبی برای توسعه ی گردشگری دارند. دولت حرکت از اقتصاد تک پایه به سوی اقتصاد متنوع و با ثبات را در برنامه ی کاری خود قرار داده است که یکی از این برنامه ها توسعه ی گردشگری است و مناطق روستایی زمینه های مساعد برای توسعه ی این بخش از فعالیت های اقتصادی را دارند. بدون شک دست یابسی به چنین هدفی مستلزم شناخت فرآیند گردشگری، طبقه بندی رویکردها، سیاست ها و آثار اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی است، تا با یک پشتوانه ی علمی وآگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده در جهان و ایران، به انتخاب یک راهبرد منطقی واقع گرا توام با برنامه ریزی و مدیریت صحیح گردشگری در چهارچوب فرآیند توسعه ی همه جانبه و پایدار دست زد.بسیاری از ساکنین شهری علاقه مند هستند که از محیط شلوغ و آلوده ی شهری به محیطی آرام و پاکیزه بروندبه همین دلیل بسیاری از افراد برای حفظ سلامتی و آرامش خاطر گردش در مناطق روستایی را انتخاب می کنند و تجربه های تازه ای را در زندگی خود کسب می نمایند.
مبانی نظری تحقیق
ایران سرزمینی است با تنوع شرایط اقلیمی و چشم اندازهای طبیعی، با حدود 60 هزار روستا که در این فضای متنوع ملی پراکنده اند. روستاها به دلیل ویژگی ها و ماهیت وجودشان به طور مستقیم به طبیعت پیرامون خود وابسته و متکی هستند به طوری که تغییرات در این بستر مکانی در گذر زمان شکل می گیرد و در فضایی جغرافیایی مبتنی بر کنش متقابل میان عوامل و روندهای طبیعی ـ اکولوژیک و اجتماعی ـ اقتصادی ـ سیاسی را خلق می نماید، بنا به درجه ی تغییرات و دگرگونی های روستایی بخش هایی از فضای درونی و بیرونی روستا مشکل طبیعی و بکر خود را حفظ می نماید، همین ویژگی ی روستا برنامه ریزیاکوتوریسم را در چنین محیطی امکان پذیر می سازد. کنفرانس جهانی توریسم،توریسم روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می داند که امکان بهره مندی از منابع طبیعی و جاذبه های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی ( کار در مزرعه و کشاورزی ) فراهم می آورد.توریسم روستایی،توریسم زراعی و کشاورزی را نیز در بر می گیرد و موزه ای از ارائه ی خدمات و تسهیلات خدماتی مانند اسکان،پذیرایی ،امکانات، وسایل سرگرمی، برپایی جشن ها و مراسم محلی،تولید و فروش صنایع دستی و محصولات کشاورزی را نیز دربر دارد.( 4، ص 52)
گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی، اجتماعی، در نیمه ی دوم قرن هجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد. قبل آن هم مناطق روستایی مورد استفاده ی فعالیت های تفریحی قرار گرفته بودند اما شرکت در این فعالیت های تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بوده است. در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل توسعه ی حمل و نقل و سهولت جابه جایی راهیابی به مناطق روستایی آسان شد. رشد سریع تقاضا برای گردشگری روستایی از سال 1945 آغاز شد البته در همین زمان گردشگری روستایی شاهد رشد برجسته ی گردشگری بین المللی شاهد رشد جمعیت بوده و افزایش تقاضا برای گردشگری روستایی تا اندازه ای منجر به توسعه ی گردشگری شد.( 2، ص 53)
نظرات و دیدگاه ها در مورد گردشگری روستایی
4-3-1- آنتونی دونت: وی توریسم روستایی را رهایی از زندگی کسالت بار شهری برای بهره گیری از مواهب طبیعی و برخورداری از جاذبه های طبیعی در جنگل ها، مراتع، رودخانه ها می داند که در محیط روستایی با ارایه ی تسهیلات رفاهی و خدماتی همراه می شود.( 5، ص 40)
4-3-2- لاکوویدو: وی توریسم روستایی را گونه ای از فعالیت های تفریحی و انتخابی می داند که کار در مزرعه ( کاشت ،داشت و برداشت محصولات کشاورزی ) ، فروش صنایع دستی و مشارکت در زندگی کاملا روستایی را در بر می گیرد.(5، ص 40)
4-3-3- اپرمن: او توریسم روستایی را در ارتباط تنگاتنگ با توریسم مزرعه ای و نهادینه کردن ارزش کشاورزی در جامعه روستایی می داند که مناطق پارک های ملی و حیات وحش حفاظت شده را شامل نمی- شود.( 3، ص 40)
بیان مساله:
به طور کلی اصول کلی در گردشگری روستایی را می توان به شاخه های زیر تقسیم نمود:
1)تفریحی: گسترش تفریحات گردشگران در روستا باید بر اساس فعالیت هایی باشد که نمایان گر روستا و زیبایی ها، فرهنگ، تاریخ و حیات وحش آن می باشد.
2) توسعه: توسعه ی روستا باید حفظ محیط زیست و اهداف تفریحی را تقویت کند به طور مثال می تواند استفاده ی بهتری از مکان های تاریخی داشته باشد تا مکمل درآمدهای حاصل از زمین های کشاورزی باشد و این مهم با احیای زمین های متروک و ایجاد فرصت های جدید برای دسترسی به روستا حاصل می شود.
3) اقتصاد روستایی: سرمایه گذاری در گردشگری روستایی باید از اقتصاد آن حمایت کند با این حال باید در مناطق وسیع کم جمعیت صورت گیرد تا از انبوهی جمعیت و خسارات ناشی از فرسایش منابع طبیعی و استفاده ی بیش از حد آن ها جلوگیری شود و موجب گسترش اقتصاد و فواید دیگر شود.
4) حفظ محیط زیست: کسانی که از گردشگری روستایی سود می برند باید در حفظ آن سهیم باشند وبا حمایت های سیاسی و عملی از محیط زیست و اجرای سیاست ها و برنامه های تفریحی،کیفیت آن را بهبود بخشند.
5) بازاریابی: تبلیغ و اطلاع رسانی در مورد صنعت گردشگری باید فهم مردم را نسبت به آن عمیق کند تا استفاده ی بهینه از روستا منجر به درک و لذت بردن از آن ها شود.( 2، ص 23 )
6) طرح ریزی: برنامه ریزی و اداره ی توسعه ی جدید گردشگری باید با منظره توازن داشته باشد و هر جا که ممکن است آن را گسترش دهد.
مفهوم توسعه ی پایدار گردشگری روستایی
در عصر حاضر، گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی، از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم، اشکال و ارکان توسعه ی پایدار قلمداد می شود. از طرفی گردشگری اشکال مختلفی دارد که اکنون شکلی نوین و گزیداری از گردشگری با عنوان گردشگری روستایی، با هدف توسعه ی پایدار جوامع محلی در نواحی روستایی و به عنوان ابزاری برای توسعه ی اقتصادی و اجتماعی و یکی از مهم ترین مشاغل مدرن در مناطق روستایی ارتقا یافته است. هر چند که گردشگری روستایی در مجموع موضوع جدیدی نیست اما اهمیت آن و نقشی که در توسعه ی پایدار جوامع محلی ایفا می کند، به تازگی مورد تایید قرار گرفته است.( 6، ص 10) این در حالی است که با آنکه مفاهیم توسعه ی پایدار از دهه ی 1980 به بعد در نوشتارهای توسعه ی جهان به طور گسترده مورد توجه صاحب نظران واقع شده، اما توجه به گردشگری پایدار از دهه ی 1960 با شناسایی تاثیر بالقوه ی گردشگری انبوه و توجه به تاثیر فعالیت های گردشگری بر اقتصاد، محیط زیست و فرهنگ نقاط توریستی در مناطق میزبان آغاز شد. این روند در دهه ی 1970 با شکل گیری و پیدایش مفهوم گردشگری سبز که بر اساس آن، ارزش سرمایه های طبیعی و میزان خسارت ها و آسیب های وارد آمده بر محیط زیست برآورد می شود- ادامه یافت و بیش تر بر حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع گردشگری بر استفاده ی دائم نسل فعلی و نسل های آینده معطوف گردید. به دنبال این تلاش ها اصطلاح و مفهوم گردشگری پایدار به عنوان تنها راه نجات طبیعت و انسان نمود پیدا کرد. رهیافت گردشگری پایدار، گردشگری را در غالب مرزها بررسی می کند و رابطه ی مثلث وار میان جامعه ی میزبان و سرزمین آن را از یک سو وجامعه ی میزبان و سرزمین آن را از یک سو و جامعه ی میهمان یعنی گردشگران را از سویی دیگر با صنعت گردشگری برقرار می سازد و قصد دارد فشار و بحران موجود بین سه ضلع مثلث را تعدیل و در طولانی مدت موازنه ای را برقرار سازد.(7، ص 135)

مدیریت گردشگری و نقش آن در توسعه ی روستایی
مدیریت امور گردشگری در سطح ملی از وظایف و مسئولیت های دولت است که خط مشی و سیاست های کلی، وضع مقررات، ترتیبات اداری، منابع مالی و سهم هر یک از بخش های عمومی یا خصوصی توسط دولت مشخص می شود. در برخی از کشورها برنامه ریزی گردشگری در این سطح به صورت نیمه دولتی یا حتی غیر دولتی و خصوصی انجام می گیرد. بدین ترتیب برنامه ریزی و مدیریت گردشگری روستایی
وظیفه ی تعداد زیادی از سازمان های بخش دولتی و خصوصی و شوراهای اسلامی روستاهاست که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در گردشگری دخالت دارند.( 8، ص 52)
اثرات گردشگری روستایی بر محیط روستا
1 ) ایجاد اشتغال برای نیروی مازاد کار و ایجاد فعالیت ها برای کار مازاد
2 ) تنوع اقتصاد روستایی در کنار دیگر بخش های اقتصادی
3 ) بالا بردن سطوح درآمدی خانوار روستایی
4 ) ایجاد تقاضا برای محصولات کشاورزی، صنایع دستی و دیگر محصولات
5 ) حفظ آثار باستانی، ابنیه ی تاریخی و جاذبه های طبیعی روستا
6 ) اثرات اجتماعی، فرهنگی گردشگری روستایی
7 ) محیط روستایی و پیرامون فرصت را محقق می کند تا گردشگران در بطن سنتی روستا زمانی را به فراغت بگذرانند.( 9، ص 203)
محصول گردشگری روستایی
برای تامین انتظار بازدیدکنندگان لازم است کسب و کارهای مرتبط با گردشگری، رفتار خرید گردشگران را درک کنند. مقصدهای گردشگری روستایی برای رقابت باید دارای امکانات تامین نیازمندی های اساسی گردشگران مانند: اقامت و غذا باشند برای نمونه، در گردشگری مزرعه ،کشاورزان باید توانایی متنوع ساختن فعالیت های خود را داشته باشند، تا ارزش محصولات و دارایی آن افزایش پیدا کند. این موجب بقا و توسعه ی جنگل داری، شکار، ماهیگیری، تولید میوه ها و پرورش زیتون در ( کشورهای مدیترانه ) می شود.
در همه ی بازدیدها یا تجارب گردشگران، برخی از محصولات یا عناصر مختلف در نظر گرفته می –شود. این عناصر به طور معمول شامل حمل و نقل، اقامت، سرگرمی، جاذبه ها و تسهیلات خرده- فروشی و امکانات فراغتی و تفریحی است، آن ها با یکدیگر عرضه ی گردشگری را نشان می دهند.
برخی اوقات، این عناصر سازماندهی شده، و به صورت یک بسته ی گردشگری در می آید که توسط گردانندگان سفرها و عوامل مسافرت ها به فروش می رسد و گاهی اوقات نیز گردشگران خود این عناصر مختلف را انتخاب و ترکیب می کنند. در هر مورد این عناصر به طور جمعی، ترکیبی از فعالیت ها و کارکردها را تولید می کنند که (( محصول گردشگری )) نامیده می شود.
دو شیوه برای بررسی محصول گردشگری وجود دارد، این موضوع از یک طرف ممکن است از نقطه نظرصنعت گردشگری یا فراهم کنندگان محصول گردشگری بررسی شود که در این صورت، تمرکز بر مسائل و چالش های بخش های گردشگری است.
از طرف دیگر، این موضوع می تواند از نقطه نظر گردشگران بررسی شود. در این مورد، محصول گردشگری شامل کل تجربه ی گردشگری است، و در این صورت محصول گردشگری بیش تر از مجموع بخش های تشکیل دهنده ی آن است. به عبارت دیگر محصول گردشگری روستایی به طور ساده مجموعه ای از جاذبه ها، تسهیلات و فرصت های تفریحی در نواحی روستایی نیست، بلکه تمامی تجربه ای است که شامل همه ی دوره ها یا مراحل بازدید واقعی اعم از اولیه و بعد از آن در نواحی روستایی می شود.( 10، ص 60
معرفی منطقه ی مورد مطالعه
موقعیت جغرافیایی خشکبیجار
شهرستان خشکبیجار در قسمت شمال شرقی رشت و از توابع آن شهرستان می باشد خشکبیجار با وسعت 2 /111 کیلومتر مربع دارای دو دهستان به نام های نوشر و حاجی بکنده می باشد و مجموعا 35 آبادی دارد.طول جغرافیایی آن 49 درجه و 46 دقیقه و عرض جغرافیایی آن 37 درجه و 22 دقیقه است.
الف ) دهستان نوشر: این دهستان از سمت شمال به دهستان حاجی بکنده، از سمت غرب به دهستان کته سر، از سمت شرق به دهستان های چون چنان و گفشه و از سمت جنوب به دهستان بلسبنه محدود است. دهستان نوشر در مجموع دارای 21 آبادی بوده و مرکز آن روستای نوشر می باشد که این آبادی ها عبارتند از: بسته دیم بلسکله سید ابوالقاسم، تمل، جورکویه، جیرسرویشکا، آلمان، باغچه بنه، رفوه چاه، رود پشت، فرشم، شیشه گوراب، کوریجان، گلبازو، ماشال اعلم، مریدان، نوشر، سیاچاه، ویشکا، یوسف آباد، یوسف محله، سیاه اسطلخ میرزاربیع
ب ) دهستان حاجی بکنده: از سمت شمال به دریای خزر، از سمت جنوب به دهستان نوشر، از سمت مغرب، به سمت چاپارخانه، و از سمت مشرق به چونچنان محدود است. این دهستان دارای14 آبادی به اسامی ذیل بوده و مرکز آن روستای حاجی بکنده می باشد.امیربکنده، امین آباد، باغ امیربکنده، پیرعلی ده، جیرکویه، چپرپرد، چوکده، حاجی بکنده، شهرستان، تالش محله، گیوامحله، چپرپردزمان، سرخشکی، سیاه اسطلخ.

ویژگی و توان اقتصادی خشکبیجار
کشاورزی
کشاورزی بیش از هر فعالیت اقتصادی وابسته به جغرافیای طبیعی است. انسان در محیط جغرافیایی به تناسب دانش، فرهنگ، هوش و قدرت خلاقیت و ابتکار خود می کوشد از منابع پیرامون خود به بهترین نحو بهره گیرد. در جلگه ی مرطوب و بارانی گیلان تنها غله ی قابل کشت برنج است. تجربه ی انسان ساکن در این جلگه به آموخته است که برای بهره مندی بیش تر از منابع محیط، در شرایط اقتصادی- اجتماعی مفروض، کشت برنج بیش از هر محصولی با این شرایط جغرافیایی تناسب داشته و اقتصادی ترین شکل تولید کشاورزی محسوب می شود. در اقتصاد گیلان، بخش کشاورزی یعنی فعالیت های تولیدی در زراعت ، باغداری، شکار، جنگلداری و ماهی گیری پیوسته دارای اهمیت بوده و در قیاس با کل کشور، وزن به مراتب مهم تری داشته است.( 11، ص 80)شغل بیش تر اهالی شهرستان خشکبیجار کشاورزی است. هر فرد روستایی دارای چند هکتار زمین کشاورزی می باشد و در آن به کشت برنج می پردازند.
دامپروری
دامپروری از دیر زمان در بسیاری از نواحی این مرزوبوم مورد توجه بوده و امروزه نیز بعد از کشاورزی و زراعت، در درجه ی دوم اهمیت قرار داشته و دارد. در بسیاری از دهستان های شهرستان رشت، به سبب داشتن مراتع ، چمنزارها و زمین هایی که اصطلاحا (( قرق )) خوانده می شوند پرورش انواع حیوانات اهلی و طیور متداول بوده و محصولات دامی آن ها نقش بسزایی را در اقتصاد منطقه ایفا می نمایند.( 12، ص 412) بیش تر اهالی روستا های خشکبیجار در حیاط خانه ی خویش مکانی به نام طویله برای نگهداری گاو،گوساله دارند و بعضی نیز علاوه بر طویله مکان کوچک دیگری را برای نگهداری اسب در نظر می گیرند. اهالی روستا از اسب برای کارهای کشاورزی خود استفاده می کنند و آن را به مزرعه می برند و پس از بریدن خوشه های برنج آن ها را بر روی اسب می گذارند و به انبار برنج ( تلمبار ) می برند. از گاو نیز شیر مصرفی خود را به دست می آورند و با آن ماست، پنیر،کره، دوغ در ست می کنند و در بعضی مواقع نیز آنان را برای فروش به بازار محلی می برند. بعضی از اهالی نیز علاوه بر شغل کشاورزی به شغل دامپروری مانند خرید و فروش گاو،گوساله و اسب می پردازند و درآمد مناسبی را کسب می کنند.
کارخانه ی برنجکوبی
در شهرستان خشکبیجار به دلیل اینکه بیش تر مردم آن کشاورز هستند کارخانه های برنجکوبی زیادی در این شهرستان دایر است. کارخانه هایی همچون دانه ی طلایی، موسوی، احمدپوردر نزدیکی مرکزشهرستان خشکبیجار قرار دارد. مردم بعد از بریدن برنج آن ها را به کارخانه ی اطراف روستای خود می برند. کارخانه ی برنجکوبی نیز ابتدا به مدت 24 ساعت خوشه های برنج را خشک کرده وبعد از آن با دستگاه می کوبد و دانه های برنج سالم وجداشده از خوشه را به کشاورزان تحویل می دهد.
5-2-6- جاذبه های گردشگری خشکبیجار
ساحل حاجی بکنده
حاجی بکنده از توابع شهرستان خشکبیجار با مختصات جغرافیایی 49 درجه و 47 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی، در 9 کیلومتری شمال شرقی خشکبیجار و 32 کیلومتری رشت قرار دارد. ارتفاع روستای حاجی بکنده 26 متر از سطح دریا پایین تر است و آب و هوای آن معتدل و مرطوب است. رودخانه ی امین آباد در شرق و رودخانه ی حاجی بکنده در غرب روستا جریان دارد و پس از عبور از حاشه ی روستا به دریای خزر می ریزد.
روستای حاجی بکنده بافت مسکونی پراکنده ای دارد و به صورت خطی گسترش یافته است. اکثر خانه ها به سبک مدرن و به صورت ویلاها و سوئیت های زیبا بازسازی و نوسازی شده اند. ساخت سوئیت های زیبای روستایی در حیاط خانه ها به منظور اجاره به گردشگران، نشانه ی رونق گردشگری روستایی حاجی بکنده است استقرار روستای حاجی بکنده در کنار دریای خزر، امکان استفاده از طبیعت دریا و ساحل شنی و امکان انجام ورزش های ساحلی، شنا، صید ماهی و خرید ماهی تازه از صیادان و ده ها جاذبه ی دیگر، روستای حاجی بکنده را به یک روستای گردشگری بالفعل تبدیل کرده است. ( 13، ص 109 ) بعد از عبور هتل و برج بلند اردوگاه صدا و سیما در زیباکنار به سمت منطقه ی جلگه ای حاجی بکنده در مسیر در سمت چپ درختان صنوبر به صورت مرتب کاشته شده اند. ساحل حاجی بکنده ی بکر، مستعد توسعه ی گردشگری ساحلی و دریایی است به خصوص وجود سواحل هم جوار از جمله جفرود و منطقه ی آزاد انزلی بر ارزش های این محل می افزاید.( 10، ص 65)

پارک تفریحی خشکبیجار
پارک شهر در خیابان امام رضا ( ع ) در شهرستان خشکبیجار واقع شده است. این پارک در مرکز شهرستان قرار دارد و در فاصله ی 8 کیلومتری ساحل حاجی بکنده می باشد. پارک شهر فضای سبز بسیار زیبایی همراه با گل های رنگینی را داراست. در این پارک وسایل ورزشی متنوعی نصب شده است که هر روز، صبح زود گروه های سنی مختلفی برای ورزش کردن به پارک شهر می روند. علاوه بر این وسایل ورزشی، وسایل بازی نیز برای کودکان در نظر گرفته شده است. به علت نزدیکی پارک شهر با جاده ی ساحلی حاجی بکنده ،گردشگران زیادی از این پارک دیدن می کنند و ساعاتی را در آن جا به تفریح می پردازند و بسیاری نیز با زدن چادرهای مسافرتی شب را در پارک شهر سپری می کنند

بقعه آقا سید کیا
تمل، روستایی است از توابع شهرستان خشکبیجار و بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1385 ، جمعیت آن 245 نفر ( 72 ) خانوار بوده است. نام دیگر روستای تمل (( شیرکوه )) می باشد. شغل اصلی مردم روستای تمل کشاورزی و دامپروری می باشد.
بقعه ی آقا سیدکیا در روستای تمل قرار دارد، آقا سیدکیا یکی از نوادگان امام موسی کاظم ( ع ) می باشد. بقعه ی آقا سید کیا یکی از زیباترین زیارتگاه هایی است که در شهرستان خشکبیجار وجود دارد و مسافران و گردشگران زیادی هر ساله به زیارت بقعه ی آقا سیدکیا می روند. بقعه ی آقا سیدکیا دارای حیاط بسیار بزرگی است که در فصل بهار و تابستان، گردشگران زیادی در فضای سرسبز حیاط می نشینند و خواندن دعا می پردازند. فضای درون بقعه بسیار بزرگ است و دیوارهای این زیارتگاه با آیینه کاری زینت داده شده است. یکی از ویژگی های بارز این زیارتگاه واقع شدن آن در بین شالیزارها می باشد که این شالیزارها جلوه ی زیبایی را به امامزاده داده اند و از سوغاتی های آن می توان نخودوکشمش و پارچه ی سبز را نام برد.

بقعه ی آقا سید ابراهیم
این بقعه در روستای شیشه گوراب واقع شده است .جمعیت روستای شیشه گوراب 264 نفر است. یکی از شلوغ ترین زیارتگاه های موجود در شهرستان خشکبیجار بقعه ی آقا سید ابراهیم موسوی می باشد و روزانه تعداد زیادی از مردم روستا و یا گردشگران به این زیارتگاه می روند.مردم اعتقادات شدید مذهبی به امامزاده آقاسید ابراهیم دارند و نذرهای زیادی را برای گرفتن حاجت خود در این امامزاده می کنند به طوری که بیش تر وسایلی که در فضای داخلی بقعه وجود دارد هدایا و نذری های مردم می باشد. تا کنون افراد زیادی در این زیارتگاه شفا پیدا کرده اند. فردی که نابینا بوده و شب تا صبح دست خود را با پارچه ی سبز به ضریح بسته و صبح هنگام شفا یافته و بینا شده است. بسیاری از گردشگران علاوه بر زیارت برای شفا یافتن به این زیارتگاه می روند و چند روزی را در آن جا اقامت می کنند و به همین دلیل در حیاط این زیارتگاه اتاق هایی جهت اقامت گردشگران در آن جا ساخته شده است .

مسجد صاحب الزمان
مسجد صاحب الزمان و گلزار شهدا در روستای لات و کته سر خشکبیجار قرار دارد. این مسجد یکی از فعال ترین مکان های مذهبی برای انجام فعالیت های فرهنگی می باشد و در فصل تابستان برای فراغت و هم چنین آموزش های علمی برای کودکان و نوجوانان کلاس های متنوعی برگزار می گردد. در حیاط مسجد صاحب الزمان مقبره ی شهدای روستای لات و کته سر وجود دارد. معماری بنای این مقبره بسیار زیبا می باشد و دارای گنبد آبی و فیروزه ای رنگ می باشد که روی آن با خطی زیبا آیه های قرآنی نگاشته شده است. این مسجد در کنار جاده ی خشکبیجار قرار دارد و مسافران و گردشگران زیادی در مسیرخود به این مسجد بر می خورند و مدتی را در آن جا سپری می کنند.

نتیجه گیری
امروزه نقش گردشگری در کمک به توسعه ی نواحی دارای جاذبه های گردشگری بر همگان آشکار شده است. گردشگری روستایی یکی از اشکال گردشگری است که هر روز بر میزان توجه و تاکید بر آن در برنامه ریزی های روستایی و منطقه ای افزوده می شود. گردشگری روستایی گستره ای فراگیر از فعالیت ها، خدمات و تسهیلات را شامل می شود که به وسیله ی روستاییان برای تفریح، استراحت، جذب و نگهداشت گردشگران در نواحی روستایی صورت می گیرد و می تواند گردشگری کشاورزی، گردشگری مزرعه، گردشگری طبیعی، گردشگری فرهنگی، گردشگری جنگل و اکوگردشگری را نیز در بر داشته باشد. بنابراین بخش توریسم به عنوان بخشی مولد در زمینه ی کسب درآمد و ایجاد اشتغال، در اقتصاد کشورها نقش بسزایی دارد. به طوری که بسیاری از کشورها به صنعت پویای توریسم به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختارهای زیر بنایی نگاه می کنند. این صنعت در دهه های اخیر به سرعت در حال رشد بوده است و انواع متعدد آن، از جمله توریسم روستایی، اکوتوریسم و صنایع دستی که بیش تر نمونه های مربوط به محیط طبیعی و روستا هستند نیز، از اقبال و توجه بسیاری برخوردار شده اند. توسعه ی پایدار گردشگری روستایی، به مثابه ی بخشی ارزشمند و روبه پیشرفت در زمینه های اقتصادی مطرح است و در زمینه های سرمایه گذاری، با توجه به دست رس بودن منابع، پایین بودن قیمت ها و کوچک بودن طرح ها در مقایسه با دیگر طرح ها ی گردشگری، خطرات و هزینه های کمتری دارد.
شهرستان خشکبیجار در قسمت شمال شرقی شهرستان رشت واقع شده است و شامل دو دهستان می باشد که هر دهستان شامل روستاهای بسیاری می باشد. شهرستان خشکبیجار دارای جاذبه های طبیعی فراوانی مانند ساحل حاجی بکنده، رودخانه های متعدد علی الخصوص رودخانه ی بزرگ گیشه دمرده، شالیزارهای سرسبز، باغات و جنگل ها و پارک های تفریحی می باشد و همین جاذبه ها گردشگران شهری بسیاری را جذب خود می کند. علاوه بر جاذبه های طبیعی این شهرستان دارای جاذبه های مذهبی مانند مساجد قدیمی، بقعه های متبرکه می باشد که مسافران بسیاری برای زیارت به بقعه می روند. شهرستان خشکبیجار دارای توان های اقتصادی از جمله کشاورزی، دامپروری، صیادی و ... می باشد. روستاهای خشکبیجار به دلیل محدودیت منابع تولیدی و ملاحظات زیست محیطی از توان های کمی در سرمایه گذاری کشاورزی و صنعتی برخوردارند و گاه نمی توان بیش از آنچه که امروزه در استفاده از منابع انجام می گیرد اقدامی صورت داد از این روست که فعالیت گردشگری در مناطق روستایی شهرستان خشکبیجار به عنوان راهگشای مشکلات اقتصادی مطرح شده است. توسعه و رشد گردشگری روستایی اغلب با سهمی که در اصلاح اجتماعی و اقتصادی مناطق روستایی دارد متناسب است.گردشگری می تواند راه حل بسیاری از مشکلاتی باشد که کشاورزان و دامداران شهرستان خشکبیجار با آن روبه رو هستند.
شهرستان خشکبیجار از لحاظ گردشگری در موقعیت مناسبی قرار دارد و گردشگران زیادی را جذب خود کرده است اما برای هرچه بهتر شدن توسعه ی گردشگری در شهرستان خشکبیجار مسئولین دولت باید به حمایت آن بپردازند.گردشگری روستایی در شهرستان خشکبیجار تاثیرات بسیار مفیدی را بر جای گذاشته است که به پاره ای از موارد اشاره می کنم:
1 ) ایجاد اشتغال و منبع درآمدزایی
2 ) ایجاد اشتغال برای جوانان و جلوگیری از مهاجرت آنان
3 ) توسعه ی زیرساخت ها و خدمات موجود در شهرستان خشکبیجار
4 ) تبادل فرهنگ بین روستاییان و گردشگران
5 ) باعث آبادی روستاها
6 ) توسعه ی صنایع دستی شهرستان خشکبیجار
علاوه بر اثرات مثبت گردشگری روستایی در شهرستان خشکبیجار اثرات منفی نیز وجود دارد که مهمترین آنان عبارتند از: تخریب محیط زیست طبیعی توسط گردشگران، آلوده سازی اماکن عمومی و بی توجهی برخی از مسئولین نسبت به آلودگی و تخریب محیط به طور کلی اگر گردشگری روستایی بخواهد به پایداری برسد و نقش مثبتی را در زندگی مردم روستایی ایفا کند نیازمند مدیریت محیط زیست، مشارکت محلی، قوانینی صریح و محکم، بازاریابی پایدار و برنامه ریزی واقع بینانه است تا ایجاد و رونق اشتغال بیش تر در مناطق روستایی آسان شود و راه توسعه ی کلی و توسعه ی روستایی را هموار نمود. اکنون می خواهیم نقش مدیریت جهانگردی را در توسعه ی گردشگری روستایی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم: اگر به بهانه ی حفظ محیط طبیعی، مردم از بهره برداری از منابع طبیعی محروم شوند، این امر احتمالا به معنای از دست رفتن فرصت های درآمدساز است. اگر حفظ منابع طبیعی و محیط زیست موجب حذف درآمد ها شود، باید به نحوی خسارت وارد آمده به جمعیت محل را جبران کرد. شاید مدیریت جهانگردی و گردشگری قادر باشد این جبران خسارت را به شیوه های مختلف امکان پذیر کند. مدیریت جهانگردی قابل است شغل و هم چنین فرصت های تهیه و تدارک محصولات و خدمات مختلف را فراهم آورد. مدیریت جهانگردی قادر است کانون توجه را به مسایل مهم محیط طبیعی معطوف کند و پایه گذار طرح هایی باشد که موجب حفظ و حراست از محیط طبیعی شوند. به عنوان مثال:
1) مدیریت می تواند توجه عموم را به جاذبه های تاریخی و باستانی جلب کند و برای حفظ و مرمت آن ها، با کمک علاقه مندان به این جاذبه ها، صندوقی را ایجاد نماید.
2) مدیریت می تواند جریانی از رفت و آمد را به مناطق زیبا و جذاب ایجاد نماید و با فشار بر آن ها، صندوقی را برای حمایت و مدیریت این مناطق ایجاد و دایر کند.
3) جهانگردی و گردشگری نیاز به حفظ و حمایت از مناطق جنگل کاری شده دارد و زمین های مرطوب ( تالاب) را پر رنگ و برجسته می کند و موجب ایجاد صندوق های تامین مالی برای ایجاد پارک ها و مناطق حفاظت شده ی ملی می شود.
4) تاسیسات جهانگردی اغلب می توانند الگوهای جدید مصرف و صرفه جویی انرژی را به جامعه ی محلی معرفی کنند.
یکی از اهداف مدیریت جهانگردی مطلع ساختن جهانگردان و گردشگران از اطلاعاتی مانند:1) چگونه باید با شرایط محلی سازگار شد؟ ( مد لباس، مسایل بهداشتی، آب آشامیدنی)
2) چگونه باید راه خود را پیدا کرد؟ ( نقشه ها، مسیرها، تورهای پیاده روی)
3) چگونه باید رفتار کرد؟ ( هنجارهای فرهنگی و دستورالعمل های هنجاری)
4) کجا می توان اقامت کرد؟
5) از چه چیزی می توان دیدن کرد؟( مکان های دیدنی، موزه ها، خط ساحلی)
6) چه کاری انجام دهند؟ ( ورزش، مراکز و تسهیلات تفریحی و سرگرمی)
7) چه چیزهایی می توان خرید؟ ( صنایع دستی و یادگاری ها، خوراکی و آشامیدنی، پارچه وکالای محلی)
8) چگونه می توان مسافرت کرد؟ ( اتوبوس، قطار، اتومبیل کرایه، خدمات هوایی داخلی)
پیشنهادها
1) استفاده از شیوه های مدرن و به هنگام تبلیغاتی برای معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان خشکبیجار و همچنین شرکت در نمایشگاه های سیاحتی و ایجاد زمینه های لازم برای ارائه ی اطلاعات صحیح به مشتاقان سفر به شهرستان خشکبیجار
2 ) فعال سازی دستگاه های امنیتی و انتظامی در جهت حفاظت از جان و مال گردشگران
3 ) شناسایی مکان های مناسب برای ایجاد سایت های اقامتی در آینده
4 ) حفظ و نوسازی میراث فرهنگی ، محیط زیست و منابع طبیعی
5 ) مشارکت عمومی در فعالیت های مرتبط با توسعه ی گردشگری
6 ) دایر نمودن فروشگاه های عرضه ی محصولات بومی در مناطق گردشگری خشکبیجار

7 ) ایجاد آمادگی و پذیرش جامعه ی روستایی به منظور درک حضور گردشگران روستایی و برقراری ارتباط متناسب و شایسته با آن ها

تصاویری از چشم اندازهای خشکبیجار:

منابع و مآخذ
1) نصیری مقدم، منوچهر، (1384) بررسی گردشگری روستایی در شهرستان رودبار، پایان نامه ی کارشناسی ارشد
2) شارپلی، جولیا، ( 1380) گردشگری روستایی، ترجمه ی منشی زاده و نصیری، نشر منشی
3) محمودی نژاد، هادی، ( 1386) بررسی جایگاه برنامه ریزی توریسم در توسعه ی پایدار روستایی، فرصت ها و چالش ها، مسکن و انقلاب
4) مرادنژاد، همایون، (1381) ماهنامه ی اجتماعی- اقتصادی جهاد، خرداد و تیر ماه، شماره ی 250-251
5) بمانیان، محمدرضا، (1388) مبانی برنامه ریزی و توسعه ی گردشگری روستایی، انتشارات هله
6) داس ویل، راجر، (1386) مدیریت جهانگردی، ترجمه ی اعرابی، دفتر پژوهش های فرهنگی
7) قادری، اسماعیل،( 1382) نقش گردشگری روستایی در توسعه ی پایدار، پایان نامه دکتری
8) اقبالی، ناصر، مقاله ی مدیریت گردشگری روستایی و نقش آن در توسعه ی روستایی،(1389) ص 52
9) سقایی، مهدی، (1389) گردشگری، انتشارات سمت
10) رضوانی ، محمدرضا، ( 1387) توسعه ی گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران
11) عظیمی، ناصر، ( 1388) جغرافیای انسانی و اقتصادی گیلان، دانشنامه ی فرهنگ و تمدن گیلان
12) پندی، کیوان،( 1387) رشت در آیینه ی تاریخ، انتشارات کتیبه ی گیل
13) زنده دل، حسین، ( 1384) راهنمای گردشگری روستایی ایران 4، نشر ایرانگردان

نگارش: سپیده رجبی

کارشناس مدیریت جهانگردی

نقش گردشگری در توسعه ی پایدار روستایی مطالعه ی موردی: ( شهرستان خشکبیجار)

مطالب مشابه :

دانلودکتاب راهنمای گردشگری ایران (ویژه تلفن همراه )و ...

منابع و درصدهای رتبه 4کارشناسی ارشد توریسم و 2 ارشد برنامه ریزی شهری

نقش گردشگری در توسعه ی پایدار روستایی مطالعه ی موردی: ( شهرستان خشکبیجار)

اندیشمند ایرانی: اهمیت صنعت گردشگری موجب پویایی اقتصاد شهرها می شود

منابغ ارشد برنامه ریزی شهری

پولدارترین مردان ایران +تصویر

دانلود پایان نامه محاربه و فساد فی الارض

جغرافياي شهري چيست؟

بافنده فرش يك هنرمنداست

احسان خوشنویس، شاگرد دورانی‌ست که گویی نبضی ماندگار دارد............