راستگويى و دروغگويى

چهل حديث « راستگویی و دروغگویی »
مقدمه
راستگويى
جايگاه راستگو در قيامت
زينت سخن
درى از درهاى بهشت
بهترين كلام
سرانجام راستگويى
راست فتنه انگيز
راستگويى و روسفيدى
راستگويى و مردانگى
راستگويى، زينتِ گفتار
راستگويى و رهايى
راستگويى وسيله نجات
راستگو دوستِ خدا
بهترين خصلت
راستگويى شيوه ابرار
راستگويى، ستونِ ايمان
دروغگويى
دروغ خيانتى بزرگ
گناه كبيره
پرهيز از دروغگويى
كليد ناپاكيها
دروغ و خنده
بدترين نَقل قول
فرجام دروغگويى
بدترين خصلت
سبب دروغگويى
تأمل در گفتار
شهادت دروغ
دروغ و نفاق
دروغ و مروّت
روسياهى دروغگو
جايگاه دروغگو
دروغ كوچك
آفتِ شخصّيت
زبان دروغگو
صفت منافق
نتيجه دروغگويى
همنشينى با دروغگو
زينت منافقان
دروغ و ايمان
دروغگو و هلاكت
فراموشى دروغگو
امام صادق علیه السّلام فرمودند: اَلْكَلامُ ثَلاثَةٌ: صِدْقٌ وَكِذْبٌ وَ إِصْلاحٌ بَيْنَ النّاسِ قالَ: قيلَ لَهُ: جُعِلْتُ فِداكَ مَا الاِْصْلاحُ بَيْنَ النّاسِ؟ قالَ: تَسْمَعُ مِنَ الرَّجُلِ كَلاما يَبْلُغُهُ فَتَخْبُثُ نَفْسُهُ، فَتَلْقاهُ فَتَقولُ: سَمِعْتُ مِنْ فُلانٍ قالَ فيكَ مِنَ الْخَيْرِ كَذا وَ كَذا، خِلافَ ما سَمِعْتَ مِنْهُ؛ سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح ميان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح ميان مردم چيست؟ فرمودند: از كسى سخنى درباره ديگرى مى شنوى كه اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن ديگرى را مى بينى و بر خلاف آنچه شنيده اى، به او مى گويى: از فلانى شنيدم كه در خوبى تو چنين و چنان مى گفت. كافى، ج2، ص 341، ح 16. عبداللّه بن عامر می گوید: دَعَتْنى أُمّى يَوْما وَرَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قاعِدٌ فى بَيْتِنا ، فَقالَتْ: ها تَعالَ اُعْطِكَ ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ما أَرَدْتِ أَنْ تُعْطيهِ ؟ قالَتْ: أَرَدْتُ أَنْ اُعْطِيَهُ تَمْرا ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أَما إِنَّكَ لَوْ لَمْ تُعْطِهِ شَيْئا كُتِبَتْ عَلَيْكَ كِذْبَةٌ؛ روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه ما نشسته بودند. مادرم مرا صدا زد و گفت: بيا به تو (چيزى) بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمودند: مى خواهى چه به او بدهى؟ عرض كرد: مى خواهم خرمايى به او بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به مادرم فرمودند: بدان كه اگر چيزى به او ندهى، دروغ برايت نوشته مى شود. الترغيب والترهيب، ج 3، ص 597، ح 32. مردى به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كرد: يا رَسولَ اللّه ِ عَلِّمْنى خُلْقا يَجْمَعُ لى خَيْرَ الدُّنْيا وَالآْخِرَةِ فَقالَ صلى الله عليه و آله: لاتَكْذِبْ؛ ای رسول خدا به من اخلاقى بياموزيد كه خير دنيا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو. بحارالأنوار، ج 72، ص 262، ح 43. امام على علیه السّلام فرمودند: اَلكَذِبُ فِى العاجِلَةِ عارٌ وَ فِى الآجِلَةِ عَذابُ النّارِ؛ دروغ در دنيا ننگ و عار است و در آخرت عذاب جهنم. غررالحكم، ج 2، ص 31، ح 1708 . پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: اِنَّ اَشَدَّ النّاسِ تَصْديقا لِلنّاسِ اَصْدَقُهُمْ حَديثا وَ اِنَّ اَشَدَّ النّاسِ تَكْذيبا اَكْذَبُهُمْ حَديثا؛ هر كس راستگوتر است سخن مردم را بيشتر باور مى كند و هر كس دروغگوتر است مردم را بيشتر دروغگو مى داند. نهج الفصاحه، ح 591 . امام علی علیه السّلام فرمودند: اَربَعٌ مَن اُعطِیهُنَّ فَقَد اُعطىَ خَیرَ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ: صِدقُ حَدیثٍ وَ اَداءُ اَمانَةٍ وَ عِفَّةُ بَطنٍ وَ حُسنُ خُلُقٍ چهار چیز است که به هر کس داده شود خیر دنیا و آخرت به او داده شده: راستگویى، امانتدارى، حلال خورى و خوش اخلاقى . غررالحکم، ح2142 امام صادق علیه السّلام فرمودند: مَنْ صَدُقَ لِسانُهُ زَكى عَمَلُهُ؛ هر كس راستگو باشد عملش پاكيزه مى شود و رشد مى كند. كافى، ج 2، ص 105، ح 11. امام صادق علیه السّلام فرمودند: إِنَّ مِمّا أَعانَ اللّه ُ (بِهِ) عَلَى الْكَذّابينَ النِّسْيانَ؛ از جمله كمكهاى خداوند بر ضد دروغگويان فراموشى است. كافى، ج 2، ص 341، ح 15. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: اذا رَأَیتَ مِن أَخیک ثَلاثَ خِصالٍ فَارجُهُ: اَلحَیاءُ وَالأَمانَةُ وَالصِّدقُ؛ هر گاه در برادر (دینى) خود سه صفت دیدى به او امیدوار باش: حیا، امانتدارى و راستگویى . نهج الفصاحه، ح 205 امام على علیه السّلام فرمودند: يَكْتَسِبُ الصّادِقُ بِصِدْقِهِ ثَلاثا: حُسْنَ الثِّقَةِ بِهِ، وَالْمَحَبَّةَ لَهُ، وَالْمَهابَةَ عَنْهُ؛ راستگو با راستگويى خود، سه چيز را به دست مى آورد: اعتماد، محبت و شكوه (در دل ها). غررالحكم، ج 6، ص 480، ح 11038. امام صادق علیه السّلام فرمودند: إِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبيّا إِلاّ بِصِدْقِ الْحَديثِ وَأَداءِ الأَْمانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفاجِرِ؛ خداى عزوجل هيچ پيامبرى را نفرستاد، مگر با راستگويى، و برگرداندن امانت به نيكوكار و يا بدكار. كافى، ج 2، ص 104، ح 1. امام على علیه السّلام فرمودند: اَلْمؤْمِنُ صَدوقُ اللِّسانِ بَذولُ الإِْحْسانِ؛ مؤمن بسيار راستگو و بسيار نيكوكار است. غررالحكم، ج2، ص 9، ح 1596 . پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: أَنَا زَعیمٌ بِبَیتٍ فى رَبَضِ الجَنَّةِ ، وَبَیتٍ فى وَسَطِ الجَنَّةِ ، وَبَیتٍ فى أَعلَى الجَنَّةِ لِمَن تَرَکَ المِراءَ وَإن کانَ مُحِقّا ، وَلِمَن تَرَکَ الکَذِبَ وَإِن کانَ هازِلاً ، وَلِمَن حَسُنَ خُلقُهُ ؛ من بر کسى که مجادله را رها کند، هر چند حق با او باشد و کسى که دروغ نگوید، هر چند به شوخى باشد و کسى که اخلاقش را نیکو گرداند، خانه اى در حومه بهشت و خانه اى در مرکز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى کنم. خصال، ص 144 امام صادق علیه السّلام فرمودند: إِنَّ الصّادِقَ أَوَّلُ مَنْ يُصَدِّقُهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ يَعْلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ وَتُصَدِّقُهُ نَفْسُهُ تَعْلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ؛ راستگو را نخستين كسى كه تصديق مى كند، خداى عزوجل است كه مى داند او راستگوست و نيز نفس او تصديقش مى كند كه مى داند راستگوست. كافى، ج 2، ص 104، ح6. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: إِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ أَحَبَّ الْكَذِبَ فِى الصَّلاحِ وَ أبْغَضَ الصِّدْقَ فِى الْفَسادِ؛ خداوند عزوجل، دروغى را كه باعث صلح و آشتى شود دوست دارد و از راستى كه باعث فتنه شود بيزار است. من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 353، ح 5762. امام على علیه السّلام فرمودند: اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا اَلْهَمَهُ الصِّدْقَ؛ هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، راستگويى را به او الهام مى نمايد. غررالحكم، ج 3، ص 161، ح 4101. امام كاظم علیه السّلام فرمودند: اَداءُ الاَمانَةِ وَالصِّدْقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخيانَةُ وَالْكَذِبُ يَجْلِبانِ الفَقْرَ وَ النِّفاقَ؛ اداى امانت و راستگويى روزى را زياد مى كند و خيانت و دروغگويى باعث فقر و نفاق مى شود. بحارالأنوار، ج 78، ص 327. امام على علیه السّلام فرمودند: اَمرانِ لا يَنْفَكّانِ مِنَ الْكَذِبِ: كَثْرَةُ المَواعيدِ، وَ شِدَّةُ الاِْعتِذارِ؛ دو چيز از دروغ جدا نمى شود: بسيار وعده دادن و به شدت عذرخواهى نمودن. نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 20، ص 287، ح 282. امام على علیه السّلام فرمودند: (علامة) اَلإْيمانُ أَنْ تُؤْثِرَ الصِّدْقَ حَيْثُ يَضُرُّكَ عَلَى الْكَذِبِ حَيْثُ يَنْفَعُكَ؛ (نشانه) ايمان، اين است كه راستگويى را هر چند به زيان تو باشد بر دروغگويى، گرچه به سود تو باشد، ترجيح دهى. نهج البلاغه، حكمت 458.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: ثَلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِن صامَ وَ صَلّى وَحَجَّ وَاعتَمَرَ وَقالَ «اِنّى مُسلِمٌ» مَن اِذا حَدَّثَ كَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخلَفَ وَ اِذَا ائتُمِنَ خانَ؛ سه چيز است كه در هر كس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره كند و بگويد من مسلمانم، كسى كه هنگام سخن گفتن دروغ بگويد و وقتى كه وعده دهد تخلف نمايد و چون امانت بگيرد، خيانت نمايد. نهج الفصاحه، ح 1280

امام سجاد علیه السّلام فرمودند: خَيرُ مَفاتيح الاُمور الصِّدقُ وَ خَيرُ خَواتيمِهَا الوَفاءُ بهترين شروع كارها صداقت و راستگويى و بهترين پايان آنها وفا است. بحارالأنوار، ج 78، ص 161 امام سجاد علیه السّلام فرمودند: اِتَّقُوا الْكَذِبَ الصَّغيرَ مِنْهُ وَالْكَبيرَ، فى كُلِّ جِدٍّ وَهَزْلٍ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذا كَذِبَ فِى الصَّغيرِ اجْتَرَأَ عَلَى الْكَبيرِ؛ از دروغ كوچك و بزرگش، جدّى و شوخيش بپرهيزيد، زيرا انسان هرگاه در چيز كوچك دروغ بگويد، به گفتن دروغ بزرگ نيز جرئت پيدا مى كند. تحف العقول، ص 278. امام على علیه السّلام فرمودند: اَلصّادِقُ عَلى شَفا مَنْجاةٍ وَكَرامَةٍ وَالْكاذِبُ عَلى شُرُفِ مَهْواةٍ وَمَهانَةٍ؛ راستگو در آستانه نجات و بزرگوارى است و دروغگو در لبه پرتگاه و خوارى. نهج البلاغه، خطبه 86 . امام صادق علیه السّلام فرمودند: لا تَغْتَرّوا بِصَلاتِهِمْ وَلا بِصيامِهِمْ، فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهِجَ بِالصَّلاةِ وَالصَّوْمِ حَتّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ ، وَلكِنِ اخْتَبِروهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَديثِ وَأداءُ الأمانَةِ؛ فريب نماز و روزه مردم را نخوريد، زيرا آدمى گاه چنان به نماز و روزه خو مى كند كه اگر آنها را ترك گويد، احساس ترس مى كند، بلكه آنها را به راستگويى و امانتدارى بيازماييد. كافى، ج2، ص 104، ح2. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: اَلصِّدقُ طُمَأْنينَةٌ وَ الكَذِبُ ريبَةٌ؛ راستگويى [مايه] آرامش و دروغگويى [مايه] تشويش است. نهج الفصاحه، ح 1864 امام على علیه السّلام فرمودند: لَیسَ الکَذِبُ مِن خَلائِقِ الإِسلامِ؛ دروغگویى از اخلاق اسلام نیست. غررالحکم، ج5، ص74، ص7460 امام على علیه السّلام فرمودند: لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِكُلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ، فَكَفى بِذلِكَ كَذِبا؛ هر چه را شنيدى براى مردم بازگو مكن، كه همين براى دروغگويى (تو) كافى است. نهج البلاغه، از نامه 69 . امام على علیه السّلام فرمودند: مَنْ تَحَرَّى الصِّدْقَ خَفَّتْ عَلَيهِ المُؤُنُ؛ هر كس صداقت و راستگويى پيشه كند، بار زندگى براى او سبك مى شود. تحف العقول، ص 91. امام على علیه السّلام فرمودند: اَقْبَحُ الصِّدقِ ثَناءُ الرَجُلِ عَلى نَفْسِهِ؛ زشت ترين راستگويى، تعريف انسان از خودش مى باشد. غررالحكم، ج 2، ص 388، ح 2942. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَاِنَّهُ مَعَ البِرِّ وَ هُما فِى الْجَنَّةِ وَ اِيّاكُمْ وَالْكِذْبَ فَاِنَّهُ مَعَ الْفُجورِ وَ هُما فِى النّارِ؛ شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند. نهج الفصاحه، ح 1976. امام على علیه السّلام فرمودند: اَللّهُمَّ طَهِّرْ لِسانى مِنَ الْكَذِبِ؛ خدايا زبانم را از دروغ پاك گردان. بحارالأنوار، ج 86 ، ص 113. امام على علیه السّلام فرمودند: يَكْتَسِبُ الْكاذِبُ بِكَذِبِهِ ثَلاثا: سَخَطُ اللّه ِ عَلَيْهِ وَاسْتِهانَةُ النّاسِ بِهِ وَمَقْتُ الْمَلائِكَةِ لَهُ؛ دروغگو با دروغگويى خود سه چيز بدست مى آورد: خشم خدا را نسبت به خود، نگاه تحقيرآميز مردم را نسبت به خود و دشمنى فرشتگان را نسبت به خود. غررالحكم، ج 6 ، ص 480، ح 11039. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: اَلْكَذِبُ يَنْقُصُ الرِّزْقَ؛ دروغ، روزى را كم مى كند. الترغيب والترهيب، ج 3، ص 596، ح 29. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: يا عَلىُّ اصْدِقْ وَإِنْ ضَرَّكَ فِى الْعاجِلِ فَإِنَّهُ يَنْفَعُكَ فِى الآجِلِ وَلاتَكْذِبْ وَإِنْ يَنْفَعْكَ فِى الْعاجِلِ فَإِنَّهُ يَضُرُّكَ فِى الآجِلِ؛ اى على راست بگو اگر چه در حال حاضر به ضرر تو باشد ولى در آينده به نفع توست و دروغ نگو اگر چه در حال حاضر به نفع تو باشد ولى در آينده به ضرر توست. ميراث حديث شيعه، ج 2، ص 27. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: ثَلاثٌ يَقْبَحُ فيهِنَّ الصِّدْقُ: اَلنِّميمَةُ، وَ اِخبارُكَ الرَّجُلَ عَنْ اَهلِهِ بِما يَكْرَهُهُ، وَ تَكذيبُكَ الرَّجُلَ عَنِ الخَبَرِ؛ در سه چيز راستگويى زشت است: سخن چينى، خبر ناخوشايند دادن به مردى درباره زن و فرزندش و تكذيب كردن خبر كسى. خصال، ص 87 ، ح 20. امام على علیه السّلام فرمودند: يَبلُغُ الصّادِقَ بصِدقِهِ ما يَبلُغُهُ الكاذِبَ باحتيالِهِ؛ راستگو، با راستگويى خود به همان مى رسد كه دروغگو با حيله گرى خود. غررالحكم، ج 6، ص 471، ح 11006. امام باقر علیه السّلام فرمودند: اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ لِلشَّرِّ اَقْفالاً وَ جَعَلَ مَفاتیحَ تِلکَ الاَقْفالِ الشَّرابَ وَالکَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرابِ؛ به راستى که خداوند عزوجل براى شر قفل هایى گذارد و کلید آن قفل ها را شراب قرار داد و دروغ از شراب بدتر است. کافى، ج 2، ص 338، ح 3. امام على علیه السّلام فرمودند: مَا السَّيْفُ الصّارِمُ فى كَفِّ الشُّجاعِ بِاَعَزَّ لَهُ مِنَ الصِّدْقِ؛ شمشير بُرّنده در دست شجاع براى او دشمن شكن تر از راستگويى نيست. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج20، ص296، ح387.
امام على علیه السّلام فرمودند: لَيْسَ لِكَذوبٍ اَمانَةٌ، وَ لا لِفُجورٍ صيانَةٌ؛ دروغگو امانتدار نيست و بدكار، نگهدارنده اسرار نيست. غررالحكم، ج 5، ص 85 ، ح 7506.

پیامبراکرم(ص) فرمودند:

يا عَلىُّ اصدِق وَإِن ضَرَّكَ فِى العاجِلِ فَإِنَّهُ يَنفَعُكَ فِى الآجِلِ وَلاتَكذِب
وَإِن يَنفَعكَ فِى العاجِلِ فَإِنَّهُ يَضُرُّكَ فِى الآجِلِ؛
اى على راست بگو اگر چه در حال حاضر به ضرر تو باشد ولى در آينده به نفع توست
و دروغ نگو اگر چه در حال حاضر به نفع تو باشد ولى در آينده به ضرر توست.

ميراث حديث شيعه، ج2، ص17، ح65

ܓ ✿
مشارکت اولین دوست

انحراف زبان از قلب ريشه گرفته‌، همان‌گونه كه درستي زبان از پاكي قلب‌است‌. بسياري از مردم تصور مي‌كنند كه مي‌توانند دروغ گويي خود را از ديگران‌ پنهان سازند، ولي اين پنهان‌سازي بيشتر از دو يا سه مرتبه ادامه پيدا نمي‌كند وبالاخره‌... در هر صورت بيشتر از اين نمي‌تواند به اين پنهان‌كاري ادامه دهد.
دليل اين ناتواني در پنهان نمودن دروغ اين است كه دروغگو براي مشخص ‌نشدن عيب و نقص خود هميشه دروغ مي‌گويد تا اينكه روزي حقيقت بر مردم ‌آشكار مي‌شود و او كه به دروغگويي عادت كرده است‌، ديگر كسي سخني از او نخواهد پذيرفت‌.
محور راستگويي و دروغگويي زبان نيست بلكه مركز اين دو خصلت قلب است‌، يعني هرگاه قلب انسان پاك و صادق بود، زبان و دست و پا و ديگر اعضاي بدن نيز صداقت نشان مي‌دهند و هرگاه قلب دروغ گفت تمام اعضاي ‌بدن اين دروغ را نشان خواهند داد.
آري‌، قلبي كه منحرف شد و به گناه و معصيت آلوده گشت‌، باعث دروغگويي انسان و رياكاري وي مي‌شود و چنين شخصي دوست دارد در مورد كاري كه انجام نداده ستايش شود، به وعده خود عمل نمي‌كند، خيانت مي‌نمايد و خلاصه دروغ و ايمان در جهت تضاد يكديگر مي‌باشند.

حضرت امام محمّد باقر عليه السلام مي‌فرمايند: «دروغ موجب خرابي ايمان مي‌شود». ايمان به راستگويي دستور مي‌دهد، به همين دليل دروغگويي ايمان انسان را از بين مي‌برد.

دروغگو بر خلاف تصوري كه دارد، هميشه از عمل خود نتيجه‌اي غير از آنچه مي‌خواهد به دست مي‌آورد، زيرا دروغ مي‌گويد كه عزت يا مال و ثروتي ‌به دست آورد ولي زماني نمي‌گذرد كه دروغگويي او براي مردم آشكار مي‌شود، در نتيجه كسي گفته او را تأييد نمي‌كند و سخنش بي‌ارزش مي‌شود بلكه مهم‌تر از اين حتي سخنان صحيح و صادق او را هم تصديق و تأييد نمي‌كنند و حتي به وعده‌هاي صحيحي هم كه قصد دارد به آنها وفا كند نيزاعتماد نمي‌كنند.
حضرت علي‌ عليه السلام مي‌فرمايند: «شايسته است مرد مسلمان از برادري با شخص دروغگو دوري نمايد، زيرا چنين شخصي به اندازه‌اي دروغ مي‌گويد كه اگر روزي سخن صحيحي هم بگويد كسي از او نمي‌پذيرد».
چنين شخصي دروغهايي كه گفته است مانع پذيرش سخنان صادق و صحيح او مي‌شود، بنابراين انسان از دوست دروغگو خيري نخواهد ديد زيرا دروغهايش كه به جاي خود، سخنان راست و صحيحش هم مشكوك است‌، پس گفتارش مفيد نخواهد بود و كسي حرفش را قبول نمي‌كند.
نكته جالب اين است كه دروغگو كم حافظه است و اين امر طبيعي است‌، زيرا آنچه كه در حافظه مي‌ماند عمل انجام شده و واقعيّت است و بافته‌هاي ‌زبان در فضا پراكنده خواهند شد و طبيعي است كه انسان دروغگو آنها را فراموش خواهد كرد به طوري كه وقتي از او توضيح بخواهند عمل انجام شده‌ يا واقعيّتي را به خاطر نداشته و رسوا خواهد شد. حضرت امام جعفر صادق‌ عليه السلام مي‌فرمايند: «از جمله چيزهايي كه خداوند برعليه شخص دروغگو قرار داده‌، فراموشي است‌». يعني خداوند هم به رسوايي دروغگو كمك مي‌كند.
حضرت عيسي بن مريم عليه السلام مي‌فرمايند: «دروغ گفتن زياد، ارزش انسان را از بين مي‌برد». برخي از مردم دروغ غير جدّي و شوخي را كوچك مي‌شمارند، در صورتي ‌كه دروغ به هر حال دروغ است‌، چه جدّي و چه شوخي شخصيّت انسان را درهم مي‌شكند و او را در ديد مردم سبك مي‌نمايد. حضرت علي‌ عليه السلام مي‌فرمايند: «هيچ انساني طعم ايمان را نخواهد چشيد، مگر آنكه دروغ را چه شوخي و چه ‌جدّي‌، به كلّي ترك نمايد». صداقت و راستي طعمي فراموش نشدني دارند، صفات پسنديده‌اي مانند: علم‌، بردباري‌، اخلاص و مهرباني نيز چنين هستند.
دروغگو و كسي كه به وعده خود عمل نمي‌كند، پس از گذشت مدّتي دردلش نوعي انحراف ايجاد مي‌شود و به مرور زمان اين انحراف در ظاهر و باطن ‌او نمايان مي‌شود. بنابراين تعجّبي ندارد كه در نظر اسلام دروغ گفتن از شراب ‌خواري كه كليد هر شرّي است هم زشت‌تر باشد!
حضرت امام محمّد باقر عليه السلام مي‌فرمايند: «خداوند متعال براي شرّ قفلهايي قرار داده كه كليد اين قفلها شراب مي‌باشد، امّا دروغ از شراب هم بدتر است‌».
به كارهايي مانند: زنا، لواط‌، تهمت ‌زدن‌، دشنام ‌دادن‌، خوردن گوشت مردار يا خون‌، غصب اموال مردم‌، سرقت‌، خيانت و... شرّ گفته مي‌شود و قفلهاي اين‌ كارهاي ناپسند كه مانع از رسيدن به آنها مي‌گردد، عبارتند از: عقل‌، حيا، حق ‌ّو... امّا شراب با از بين بردن عقل و حيا اين قفلها را مي‌گشايد و آن وقت است ‌كه شراب‌خوار هر عملي را مرتكب خواهد شد!
يكي از مراتب دروغ‌گويي‌، افترا بستن به خدا، بدعت گذاشتن در دين وادعاي ناحق‌ّ در رسالت يا امامت و... است‌، پس بدين جهت دروغ از شراب هم ‌بدتر است‌.
گاهي اختيار زبان از انسان خارج شده ناگهان دروغ مي‌گويد و بلافاصله ‌پشيمان مي‌شود، اين‌گونه افراد دروغگو نيستند، دروغشان هم مانند افراد دروغگو نيست يعني موجب از بين رفتن آبرو، بي‌اعتمادي مردم و كيفر اخروي ‌نخواهد شد، به همين دليل زماني كه شخصي از امام صادق‌ عليه السلام سؤال مي‌كند:آيا به كسي كه در مورد چيزي دروغي گفته‌، دروغگو مي‌گويند؟ حضرت‌ مي‌فرمايند: «خير، زيرا هر انساني اين‌گونه دروغهاي اتفاقي را مي‌گويد. دروغگو كسي است كه به دروغگويي عادت كرده باشد».
ܓ✿
مشارکت دومین دوست
امام على عليه السلام :
أَربَعٌ مَن أُعطيَهُنَّ فَقَد أُعطىَ خَيرَ الدُّنيا وَالخِرَةِ صِدقُ حَديثٍ وَأَداءُ أَمانَةٍ وَعِفَّةُ بَطنٍ وَحُسنُ خُلقٍ؛ چهار چيز است كه به هر كس داده شود خير دنيا و آخرت به او داده شده است: راستگويى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى.
غررالحكم، ج2، ص151، ح2142

ܓ✿

مشارکت سومین دوست
امام صادق عليه السلام :
اَلمَكارِمُ عَشرٌ ، فَإنِ استَطَعتَ أن تَكونَ فيكَ فَلتَكُن... : صِدقُ الَبسِ ، وَصِدقُ اللِّسانِ ، وَأداءُ الأمانَةِ ، وَصِلَةُ الرَّحِمِ ، وَإقراءُ الضَّيفِ ، وَ إطعامُ السّائِلِ ، وَالمُكافاةُ عَلىَ الصَّنائعِ ، وَالتَّذَمُّمُ لِلجارِ ، وَالتَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ ، وَرَأسُهُنَّ الحَياءُ؛ مكارم ده تاست : اگر مى توانى آنها را داشته باش ... : استقامت در سختى ها، راستگويى، امانتدارى، صله رحم، ميهمان نوازى، اطعام نيازمند، جبران كردن نيكى ها، رعايت حق و حرمت همسايه، مراعات حق و حرمت رفيق و در رأس همه، حيا.
غررالحكم، ج6، ص441، ح10926
ܓ✿

مشارکت چهارمین دوست
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
مَن اُلهِمَ الصِّدقَ فى كَلامِهِ وَ النصافَ مِن نَفسِهِ وَ بِرَّ والِدَيهِ وَ وَصلَ رَحِمِهِ، اُنسِى ءَ لَهُ فى اَجَلُهُ وَ وُسِّعَ عَلَيهِ فى رِزقِهِ وَ مُتِّعَ بِعَقلِهِ وَ لُـقِّنَ حُجَّتَهُ وَقتَ مُساءَلَتِهِ ؛
به هر كس، راستگويى در گفتار، انصاف در رفتار، نيكى به والدين و صله رحم الهام شود، اجلش به تأخير مى افتد، روزيش زياد مى گردد، از عقلش بهره مند مى شود و هنگام سئوال [مأموران الهى] پاسخ لازم به او تلقين مى گردد.
اعلام الدين، ص265

ܓ✿

مشارکت پنجمین دوست
دروغگویی و عدم رعایت صداقت یکی از موانع مهم در برابر شادی و رسیدن به موفقیت در زندگی به شمار می رود. می توانید خودتان امتحان کنید تا به عینه منظور مرا درک نمایید: دفعه آینده که تصمیم گرفتید به تماشای تلویزیون بنشینید و برنامه کمدی، درام، و یا سریال خانوادگی مورد علاقه خود را نگاه کنید، اندکی توجه خود را افزایش دهید، به خوبی درک خواهید کرد که تمام مشکلات موجود در فیلم، از رفتار کسی نشیت می گیرد که اصل صداقت را رعایت نمی کند، چندان فرقی نمی کند که دروغ او از سر غفلت باشد، یک دروغ کوچک بوده و یا اصلاً یک دروغ بزرگ و غیر قابل بخشش باشد. فقط به دروغ و عواقب دردناکی که می تواند در بر داشته باشد دقت کنید. من خودم زمانیکه تصمیم گرفتم ذهن خود را بر روی دروغ های گاه و بیگاه و نتایج آن متمرکز کنم، واقعا شگفت زده شدم. در نهایت به این نتیجه رسیدم که اگر دروغ و ریا وجود نداشت هیچ داستان درامی هم خلق نمی شد!
شاید قبلاً همیشه تصور می کردم که انسان صادقی هستم و بر اساس استانداردهای اجتماعی می توانستم بگویم که به طور تقریبی دروغگو نیستم. اما معنایی که جامعه از صداقت ارایه می دهد با آنچه شما در ذهن خود از آن ساخته اید، دو تعریف کاملا متفاوت هستند. ما به طور سیستماتیک همواره سعی می کنیم تا دروغ و دروغ گویی را بالاخره به هر نحوی که شده در فرهنگ خود بگنجانیم. گاهی اوقات آنقدر به دروغگویی خو می گیرم که اصلاً متوجه نمی شویم در حال دروغ گفتن هستیم. صداقت یعنی "حقیقت، حقیقت محض، حقیقت و نه جز آن." از نظر جامعه شناسی فقط زمانی ملزم به بازگو کردن حقیقت هستیم که...
1) با گفته های خود موجبات ناراحتی دیگران را فراهم نیاوریم
2) باعث ایجاد تعارض روحی روانی و درگیری میان افراد نشویم
3) شخصیتمان بد جلوه نکند
من قصد ندارم در مورد دروغ های بزرگ صحبت کنم، بلکه منظورم همین دروغ های همیشگی و پایدار هستند، که دایما با نام "دروغ مصلحتی" و یا "دروغ های ناچیز و از سر غفلت" از آنها استفاده می کنیم و تبدیل به جزء جدا نشدنی زندگی روزمره همه ما شده اند. من خودم هم یک زمانی نمی توانستم نام دروغ بر روی این ناراستی ها و کژ رفتاری ها بگذارم، تا اینکه خلاف آن به من ثابت شد.
● نیتی که در ورای صداقت وجود دارد
منظور من این نیست که شما از نام صداقت سوء استفاده کنید و از آن به عنوان صلاحی برای بد زبانی و بی احترامی به دیگران بهره بجویید. اهدافی که شما از راستگویی مد نظر دارید به طور کامل تعیین کننده این مطلب هستند که می بایست چه حرفی را در کجا و به چه کسی بزنید. اگر به طور مثال آقایی قصد داشته باشد تا ارتباط کاملاً جدی با یک خانم برقرار کند، خوب بالطبع باید نسبت به او خیلی بیشتر از دختری که پشت صندوق سوپر سر کوچه می نشیند، صداقت را رعایت نماید.
چه دلیلی می تواند وجود داشته باشد که او احساسات و عواطف واقعی اش را با دختری که پشت صندوق نشسته، در میان بگذارد؟ چه نیتی ممکن است از این کار داشته باشم؟ دختر خانم اصلاً نمی داند که چرا آقا باید حرفی به او بزند؟! و شاید اصلاً زمان به آنها اجازه انجام چنین کاری را ندهد. اما در مورد یک دوست صمیمی و یا همسر فعلی هیچ دلیلی مبنی بر صادق نبودن وجود ندارد. اگر بخواهید با طرف مقابل به صمیمیت کامل دست پیدا کنید ( نیتی که در ورای صداقت نهفته) آنگاه صداقت به تنها قانون هدایت کننده رابطه شما مبدل می شود.
"یکی از اصول بنیادین شادکامی این است که انسان پیش از هر چیز از نظر ذهنی با خودش صادق باشد."
بهترین مکانی که می توانید در آن به تمرین صداقت بپردازید، وجود درونیتان است. یک ژورنال شخصی برای خود درست کنید و سعی کنید در آن کلیه افکار و احساسات خود را به رشته تحریر درآورید. اجازه دهید تا صداقت از وجودتان سرچشمه بگیرد. در مورد عواطف و عقاید خود در شرایط مختلف مطلب بنویسید. سعی کنید با ترس هایتان روبرو شوید. هیچ چیز را از خودتان مخفی نکنید. بعد از چندی زمانی که وجودتان با صداقت خو گرفت و خودتان احساس راحتی بیشتری با آن پیدا کردید، آنگاه می توانید به راحتی راستی و درستی را به رابطه های دیگر خود نیز منتقل کنید و با سایرین نیز صادق باشید. «لاتَنْظُروُا الی طُولِ‌ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ‌ سجودِهِ، فَاِنَّ ذلِكَ شَئءٌ قَدِ اعْتادَهُ وَ لَو تَرَكَهُ استَوحَشَ لِذلِكَ‌ ولكِنَ انْظُرُوا الی صدقِ حدیثهِ وَ اَداءِ‌ اَمانَتهِ»[6] (برای شناخت تدین افراد) به طولانی شدن ركوع و سجده او نگاه نكنید چرا كه به آن عادت كرده و اگر تركش كند، وحشت زده می شود، لیكن به راستگویی و امانتداری او توجه كنید.
آثار راستگویی
آثار ارزنده هر پدیده‌ ای بستگی به ارزش و اهمیت آن دارد و چون راستی از اهمیت بالایی برخوردار است، پیامدهای ارزشمند و نیكویی دارد كه برخی از آنها به شرح زیر است: الف ـ همراهی خدا:امام باقر ـ علیه السلام ـ : «اَلا فَاصْدُقُوا فَاِنَّ اللهَ مَعَ الصِّدْقِ»[7] هان! راست بگویید كه خدا با راستی است. ب ـ پاكی كردار:امام كاظم ـ علیه السلام ـ : «مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكی عَمَلُهُ»[8] كسی كه زبانش راست بگوید، كردارش پاك می شود. ج ـ نجات و سلامتی:امیرمؤمنان ـ صلوات الله علیه ـ : «عاقِبَهُ‌ الصِّدقِ نَجاهٌ وَ‌ سلامهٌ»[9] فرجام راستگویی، نجات و سلامت است. اگر انسان راستگو بود و به این وصف شناخته شد، مورد اعتماد مردم قرار می گیرد و آنان، سخن او را درست می شمارند و می پذیرند، در این صورت، اگر برای شخص صادق، گرفتاری پیش بیاید، امتیاز راستگویی، سبب نجات او می شود و از گرفتاری و خطر به سلامت می گذرد. البته در جایی كه راستگویی خطر مهمتری برای او یا دیگران به بار می آورد، راست گفتن واجب نیست و در صورت امكان باید توریه كرد، گرچه راستگویی در هرحال مایه نیك فرجامی و نجات از عذاب الهی خواهد بود. د ـ بزرگی مقام:از امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ روایت شده: «عَلیْكَ بِالْصِّدقِ، فَمَنْ صَدَقَ فی اَقوالِهِ جَلَّ قَدْرُهُ»[10] بر تو باد به راستگویی، زیرا كسی كه در گفتارش صادق باشد، مقام و منزلتش بزرگ می شود. هـ ـ خیر دنیا و آخرت:علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «اَرْبَعٌ مَنْ اُعطِیهُنَّ فَقَدْ اُعطیَ خَیْرَ الدُّنیا و الاخرِهِ، صِدْقُ حَدیثٍ وَ‌ اَداءُ اَمانَهٍ وَ عِفَّهُ بَطْنٍ وَ حُسْنُ خلقٍ»[11] چهارچیز است،‌كه به هر كس بخشیده شده باشد، به تحقیق خیر دنیا و آخرت به او بخشیده شده است: راستگویی، اداكردن امانت، نگهداری شكم (از حرام و مشتبه) وخوش اخلاقی. و ـ پاداشهای اخروی:قرآن كریم می فرماید: «قالَ اللهُ هذا یومُ یَنفَعُ الصّادِقینَ صِدقُهُمْ، لَهُم جنّاتٌ تجری مِنْ تحتِها الانهارُ خالِدینَ‌ فیها اَبداً،رَضِیَ اللهُ عَنهم و رَضوُا عَنْهُ، ذلِكَ الفَوزُ العظیم»[12] خداوند می گوید: امروز روزی است كه راستی راستگویان به آنها سود می بخشد، برای آنها باغهایی (از بهشت) است كه آب از زیر (درختان) آن جریان دارد و جاودانه و برای همیشه در آن می مانند، خداوند از آنها خشنود و آنها از خداوند خشنود خواهند بود و این رستگاری بزرگی است. بنابراین آیه شریفه، آنان كه مسؤولیت و رسالت خود را انجام دادند و در دنیا، در گفتار و كردار صادق بوده و جز راه صدق و درستی نپیمودند، از كار خود بهره كافی خواهند برد و به رستگاری بزرگ كه خشنودی خدای سبحان است، دست خواهند یافت.
صدق فتنه انگیز
با همه‌ قداست و ارزشی كه راستگویی دارد، باید توجه داشت كه گاهی راستگویی مایه دردسر، ضرر و فساد می گردد كه از دیدگاه اسلام كاری نادرست و ممنوع است؛ زیرا در پاره ای از موارد بر اثر راستگویی، اسراری كشف می شود و در نتیجه، منشأ درگیری، فتنه انگیزی و گاه منجر به قتل و خونریزی می گردد. در این موارد، دروغ غائله را فرو می نشاند و از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری می كند. پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «ثَلاثٌ یَقْبَحُ فیهنَّ الصِّدقُ: النَّمیمهُ و اِخبارُكَ الرَّجُلَ عَنْ اَهْلِهِ بِما یَكْرَهُهُ، و تَكذیبُكَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَبرِ»[13] راستگویی در سه چیز ناپسند است: سخن چینی، سخن گفتن با مرد درباره همسرش به چیزی كه او را ناخوش آید. تكذیب خبری كه شخص می دهد. همچنین امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «اگر درباره مسلمانی از یك مسلمان سؤال شد و او راست بگوید و (به واسطه راستگویی) ضرری به آن مسلمان وارد سازد، از دروغگویان نوشته می شود و اگر كسی درباره مسلمانی از یك مسلمان سؤال كند و او دروغ بگوید و (به واسطه دروغگویی) منفعتی به او برساند، نزد خدا از راستگویان نوشته می شود.»[14] معنای این روایت این است كه مؤمن باید موقعیت سنج و زیرك باشد و نسبت میان سخن و سود آن را بسنجد و طرف با اهمیت را برگزیند نه اینكه برای سودجویی فردی یا گروهی، دروغ بگوید.

ܓ✿

مشارکت ششمین دوست
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
إِذا رَأَيتَ مِن أَخيكَ ثَلاثَ خِصالٍ فَارجُهُ: اَلحَياءُ وَالمانَةُ وَالصِّدقُ؛ هر گاه در برادر (دينى) خود سه صفت ديدى به او اميدوار باش: حيا، امانتدارى و راستگويى.
نهج الفصاحه، ح205

ܓ✿

مشارکت هفتمین دوست
امام صادق عليه السلام :
اَلحِلمُ سِراجُ اللّه ... وَالحِلمُ يَدورُ عَلى خَمسَةِ أَوجُهٍ: أَن يَكونَ عَزيزا فَيَذِلَّ أَو يَكونَ صادِقا فَيُتَّهَمَ أَو يَدعُوَ إِلَى الحَقِّ فَيُستَخَفَّ بِهِ أَو أَن يُؤذى بِلا جُرمٍ أَو أَن يُطالِبَ بِالحَقِّ وَيُخالِفوهُ فيهِ، فَإِن آتَيتَ كُلاًّ مِنها حَقَّهُ فَقَد آصَبتُ... ؛ بردبارى چراغ خداست... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص عزيز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند، بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار كنى، بردبار هستى... .
بحارالأنوار، ج71، ص 422، ح61

ܓ✿
مشارکت هشتمین دوست
رسول اكرم می فرمایند:شش چيز را براى من ضمانت كنيد تا من بهشت را براى شما ضمانت كنم، راستى در گفتار، وفاى به عهد، بر گرداندن امانت، پاكدامنى، چشم بستن از گناه و نگه داشتن دست (از غير حلال).

ܓ✿
مشارکت نهمین دوست
راستي يگانه سكه اي است كه همه جا قيمت دارد.((مثل چيني))

ܓ✿
مشارکت دهمین دوست
امام على عليه السلام :
خَيرُ اِخوانِكَ مَن دَعاكَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَكَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛
بهترين برادرانت (دوستانت)، كسى است كه با راستگويى اش تو را به راستگويى دعوت كند و با اعمال نيك خود، تو را به بهترين اعمال برانگيزد.

غررالحكم، ح 5022

ܓ✿

مشارکت یازدهمین دوست

إِنَّ الصّادِقَ أَوَّلُ مَن يُصَدِّقُهُ اللّه عَزَّوَجَلَّ يَعلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ وَتُصَدِّقُهُ نَفسُهُ تَعلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ؛

راستگو را نخستين كسى كه تصديق مى كند، خداى عزوجل است كه مى داند او راستگوست
و نيز نفس او تصديقش مى كند كه مى داند راستگوست.

ܓ✿

مشارکت دوازدهمین دوست
كانَ النَّبىّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله قَبْلَ المَبْعَثِ مَوصوفا بِعِشرينَ خَصلَةً مِن خِصالِ الاَنْبياءِ لَوِ انْفَرَدَ
واحِدٌ بِاَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ فَكَيْفَ مَنِ اجْتَمَعَت فيهِ؟! كانَ نَبيّا اَمينا، صادِقا،
حاذِقا، اَصيلاً، نَبيلاً، مَكينا، فَصيحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخيا، كميا، قانِعا،
مُتَواضِعا، حَليما، رَحيما، غَيورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَميُخالِطْ مُنَجِّما وَ لا كاهِنا و لا عَيافا؛
رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله پيش از مبعوث شدن، بيست خصلت از خصلت‏هاى پيامبران را دارا بودند،
كه اگر كسى يكى از آنها را داشته باشد، دليل عظمت اوست؛
چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پيامبرى امين،
راستگو، ماهر، اصيل، شريف، استوار، سخنور، عاقل، با فضيلت،
عابد، زاهد، سخاوتمند، دلير و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار،
و نرم‏خو بودند و با هيچ منجّم (قائل به تأثير ستارگان)، غيب‏گو و پيش‏گويى هم‏نشين نبودند.

ܓ✿

ܓ✿

مشارکت سیزدهمین دوست
امام صادق علیه السلام : لا تَغتَرّوا بِصَلاتِهِم وَلا بِصیامِهِم،فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهِجَ بِالصَّلاةِ وَالصَّومِ حَتّى لَوتَرَكَهُ استَوحَشَ ،
وَلكِنِ اختَبِروهُم عِندَ صِدقِ الحَدیثِ وأداءُ الأمانَةِ؛
فریب نماز و روزه مردم را نخورید، زیرا آدمى گاه چنان بهنماز و روزه خو مى كند كه اگر آنها را ترك گوید، احساس ترس مى كند، بلكهآنها را به راستگویى و امانتدارى بیازمایید
رسول اكرم صلى الله علیه و آله : اَلصِّدقُ طُمَنینَةٌ وَ الكَذِبُ ریبَةٌ ؛
راستگویى [مایه] آرامش و دروغگویى {مایه} تشویش است
majd313مجد313

راستگويى و دروغگويى

مطالب مشابه :

راستگویی

راستگویی(صداقت)

حدیث در مورد راستگویی

صداقت و راستگويي

راستگويي‏و دروغگويي در فلسفه اخلاق

آموزش راستگويي به كودكان

راستگويى و دروغگويى