زرشک

زرشک

زرشک درختچه ایست تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگهای آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است.

انتهای بهار و ابتدایتابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است،غنچه های زرد رنگ که در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، افریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی می‌باشند. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا می‌باشد که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.

شاخه هاي زرشك تيغ زيادي دارد . ميوه زرشك قرمز رنگ ، گوشتي بيضوي شكل و داراي طعمي ترش است
قسمت مورد استفاده اين گياه ريشه ، پوست ریشه و ساقه ، برگ گل و ميوه آن است.

خواص زرشک شامل اجزای زیر است:

مصرف طبي زرشك به دورة مصر باستان مي رسد كه فراعنه و ملكه ها، اين گياه را با تخم رازيانه به منظور درمان طاعون مصرف مي كردند. امروزه، گفته ميشود اين گياه درد های مفصلي، روماتيسم و تورم را بهتر می کند.

زرشك از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است ميوه زرشك خواص زير را دارد:

قابض است
تقويت كننده قلب و كبد است
بواسير خوني را درمان مي كند
خونريزي را برطرف مي كند
براي برطرف كردن بيماريهاي كبدي مفيد است
صفرا بر است
دم كرده زرشك را براي برطرف كردن ناراحتي هاي دهان غرغره كنيد .

1)صفرا بر و مسهل است
2)كبد را پاك و تقويت مي كند
3)اعمال دستگاه گوارش را منظم مي كند
4)سوء هاضمه را از بين مي برد
5)بي اشتهايي را برطرف مي كند
6)براي رفع يبوست مفيد است
7)در درمان يرقان و زردي موثر است
8)نقرس و رماتيسم را برطرف مي كند
9)خانم هائي كه بين دو عادت ماهيانه خونريزي دارند بايد براي برطرف كردن آن از ريشه و ساقه زرشك استفاده كنند .
10)آنهائيكه مبتلا به ورم طحال هستند مي توانند براي معالجه از اين گياه كمك بگيرند .
11)واريس را درمان مي كند .
12)براي معالجه بواسير نافع است .
13)براي برطرف كردن سوزش ادرار مفيد است .
14)فشار خون را پائين مي آورد
15)براي شست وشوي چشم مي توانيد از جوشانده ريشه و ساقه و زرشك استفاده كنيد

1-آب آوردگي بدن را برطرف مي كند .

2-اسهال هاي مزمن را درمان مي كند .

3- برگ زرشک دارای مقادیر زیادی ویتامین می باشد که در درمان بیماری اسکوربوت اثر مفید دارد .

4-جويدن برگ زرشك باعث محكم شدن لثه و دندان مي شود .

5-درموقع آنژين و گلو درد ، دم كرده برگ زرشك را غرغره كنيد

ميوه زرشك داراي حدود 4% مواد قندي ، 65 اسيد ماليك و اسيد تارتاريك و مقاديری صمغ را دارا مي باشد .
زرشك گونه هاي مختلف دارد كه مهم تر از همه آنها دو نوع است كه يكي بنام زرشك بي هسته و ديگري زرشك با هسته (داراي دو هسته) ميباشد.

در تمام قسمت های این گیاه آلکالوئیدهایی بربرین، اکسپاکانتین و بربامین وجود دارد مقدار آلکالوئید موجود در پوست ریشه این گیاه بیشتر از قسمت های دیگر است .

زرشك در شكل چاي، كپسول، عصاره ها، مايع يا تنتورها و يا پماد موضعي عرضه ميشود. عصاره هاي حاصل از اين ماده به صورت دارويي حاوي 8 تا 12 درصد محتواي الكالوئيد ايزوكينولين استاندارد شده است.

مصرف مقدر زياد زرشك و يا ساقه و برگ آن براي زنان حامله مناسب نيست زيرا رحم را تحريك مي كند و ممكن است باعث سقط جنين شود.
ميزان مصرف بالاي اين گياه به مدت طولاني مي تواند سبب ناراحتي معده و روده هاا شود، و جذب ويتامين(ب) در بدن را مشكل كند

نهالهای زرشک را در اواسط پائیز بعد از برداشت محصول و پس از اینکه زمین را آماده کرده اند، می کارند.

برای آماده کردن زمین کودهای ضروری ( شیمیایی- دامی) را به خاک اضافه نموده سپس شخم نیمه عمیق می زنند. آنگاه چاله ها را دراندازه 50 × 50 × 50 در سانتی متر حفر کرده و طبق روال کار یک مشت کود فسفره و ازته داخل هر چاله به طور یکنواخت هنگام خاک ریزی برای کاشت نهال با خاک مخلوط می کنند .

در بعضی از مناطق که سرمای زمستانی شدید دارند هنگام خاک ریزی مقداری کاه هم داخل چاله می ریزند تا ریشه های بسیار حساس به سرمای نهال، یخ نزنند. باغهای زرشک روی فرم های منظم یعنی مثلثی یا مربعی و یا مستطیلی با فاصله 4×4 متر یا 5×5 متر و 7×7 متر احداث می کنند.

کاشت نهالهای زرشک در اوایل بهار نیز امکان پذیر است ولی احتمال گرفتن درختچه ها در پائیز بیشتر است چه ریشه ها زمان بیشتری برای رشد در اختیار دارند.

نهالهای زرشک در سن 3 تا 4 سالگی محصول دادنشان را شروع می کنند. گردهافشانی زرشک به وسیله حشرات از جمله زنبورعسل انجام می شود. زرشک معمولاً روی شاخههای پارساله میوه می دهد. بهترین زمان برداشت وقتی است که دانه های زرشک کاملاًیکنواخت قرمز شده باشند و این معمولاً اوایل پائیز است.

بعد از کاشت نهالها مراقبت های لازم را باید انجام داد و بهترین این مراقبتها آبیاری در نقاط کم باران است که زمانی باید انجام گیرد که گیاه بدان نیاز دارد. پس از رشد کامل و در زمان بازدهی نیز همین موضوع باید با دقت رعایت شود تا گیاه بتواند قدرت بازدهی خود را بخوبی نشان دهد. از دیگر مراقبتها هرس و مبارزه با بیماریها و آفات می باشد..

معمولا داشت یک محصول به روش های نگهداری آن محصول در شرایط خاص برای تولید بیشتر و کیفیت محصول می گویند . در داشت زرشک به نکات زیر توجه شده است :

هرس :
در هرس به بریدن شاخه های خشک شده و بیمار قناعت می شود با توجه به اینکه زرشک تنها روی شاخه های پارساله میوه می دهد و هر شاخه هم تنها یکبار درزندگی به میوه می نشیند تصور می رود که هنگام برداشت محصول بهتر است که شاخه های میوه دار را با میوه اش به وسیله قیچی باغبانی هرس کرد .

تا شاخه ای که از لحظه دادن محصول بی فایده روی درختچه باقیمانده و قسمتی از غذای شاخه هایی را که سال بعد باید محصول بدهند به سمت خودش جذب می کند، حذف شود و در نتیجه غذا و شیو غذایی بیشتری در اختیار شاخه های محصول دهنده سال بعد قرار گیرد تا بتواند در سال بعد محصول زیادتری بدهد.

بریدن پاجوشها از پای بوته ها به منظور ازدیاد درختچه ها نیز خود نوعی هرس است.

هرس درختچه های زرشک را در فصلهای پائیز و زمستان باید انجام داد.

هدف از هرس در سالهای نخست فرم دادن به درختچه است که معمولاً دارای چند تنه است.

از سال چهارم به بعد که کم کم دوران باردهی بوته زرشک آغاز می شود آنرا معمولاً مثل سندان هرس می کنند به همین دلیل آنرا هرس سندانی می نامند چون از دور به شکل سندان است چنانچه هرس مرتب همه ساله و به طور صحیح انجام نگیرد مقدار محصول کاهش می یابد.

برداشت آن با دست به دلیل وجود خارهای فراوان در بوته، دشوار
است.

برای این کار سفره ای زیر درختچه پهن کرده و با یک چوب دستی دراز
ضرباتی آهسته به تک شاخه ها وارد می کنند تا هم میوه ها روی سفره بیفتند
و هم شاخه ها صدمات زیادی نبینند.
پس از چیدن آنها را معمولاً خشک می کنند.
رنگ میوه ها در دوران رشدشان نخست، سبز بعد، قرمز و در آخر
سیاه است.
آبانماه معمولاً زمان برداشت محصول زرشک است در صورتیکه
بارانهای پائیزی اجازه دهند هرچه دیرتر محصول را برداشت کنند بهتر است
زیرا میوه شیرین تر و خوشمزه تر می شود. میوه نارس کمی گس است.
این روش برداشت همانطور که در بالا ذکر شد دست چینی و ترکه زنی است

زرشک در چهار سال اول محصول زیادی نمی دهد.

از سال پنجم نخستین محصول نسبتاً اقتصادی آن آغاز می شود، در سال هفتم میانگین محصول زرشک به 2 تن در هکتار می رسد.

با بالا رفتن سن درخت مقدار محصول درختچه های زرشک نیز زیادتر می شود. بیشترین اندازه باردهی آنها از چهارده سالگی شروع شده و تا 25 سالگی ادامه می یابد دوره بازدهی زرشک حداکثر تا 85 سالگی است.

از هر 4 کیلو زرشک تازه یک کیلو زرشک خشک دست می آید.

پس از چیدن زرشکها را روی پارچه ریخته و در آفتاب خشک می کنند

آفات زرشک حشرات جونده و مکنده و همچینن قارچها هستند که به وسیله

حشره کشها و قارچ کشها با آنها مبارزه می شود. بیماریهای و انگلهای مهم

زرشک بقرار زیر است :

رنگ سیاه گندم یا
pucchinia gramini
را می توان نام برد لازم به ذکر استزرشک میزبان حد واسطی برای زنگ سیاه که یکی از بیماریهای صعب العلاج گندم است می باشد این قارچ یک دوره زندگی خود را روی زرشک می گذراند.
لذا همیشه باید سعی کرد که محل زرشک کاری از مزارع گندم دورباشد تا اسپورهای قارچ بر روی بوته های گندم انتقال نیابند. بعضی ازشرایط جوی مثل رطوبت و گرما نیز می توانند به این بیماری شدت دهند..
رعایت تناوب زراعی از شدت بیماری در گندم می کاهد

سفیدک سطحی زرشک

شته زرشک

پروانه انگشتری

مگس گیلاس

پروانه ابریشم باف ناجور
در زبان فارسي بنام ورزاج يا ورزك هم گفته میشود و نام علمي
آن به شرح زیر است :
ber beris vulgavis

قاينات با سطح زير كشت 4000 هكتار باغ زرشك نزديك به %75

توليدو سطح كشت اين محصول را در كشور به ارزش حدود

000/000/750/57 ريال به خود اختصاص داده است . از هر

هكتار6 هزار كيلو زرشك تر و از هر 4 كيلو زرشك تر يك كيلو

زرشك خشك و تميز بدست مي آيد. هر كيلو زرشك ارزش

اقتصادي آن مي تواند برابر با يك بشكه نفت باشد و با توجه به

اين موارد و ارزش و اهميت آن در ميان كالاهاي صادراتي غير

نفتي حائز اهميت و سزاوار سرمايه گذاري اقتصادي مي باشد .

زرشك مرغوب از نوع پفكي است كه در اين روش زرشك را با سرشاخه موجود قطع مي كنند

و در انبارهاي مخصوص و بر روي داربست مي خشكانند و در نوع ديگر با دست برداشت

ميشودو در خرمن هاي كه به همين منظور تهيه شده جهت خشكانيدن استفاده مي كنند كه

بعضاً در كيفيت محصول اثر مستقيم دارد. البته در بعضی کشورها از نوع خاصی استفاده می

می شود که گاهی از آن به عنوان روش صنعتی یاد می شود که اطلاعات کافی در این زمینه

بدست نیاورده ام .

زرشک

مطالب مشابه :

زرشک

نزدیک شدن به فصل برداشت زرشک در مناطق ییلاقی افتر

زرشک

برداشت زرشک

شیرخند در زرشک باز کنی

معرفی روستا