شهرستان کاشان

شهرستان کاشان يکی از قديمی ترين و تاريخی ترين شهرستان های استان اصفهان به شمار می آيد که از روستاهای توريستی و مناطق کويری و طبيعی زيادی برخوردار است. نياسر و قمصر که ازمعروف ترين مناطق توريستی و پرورش گل و گلاب گيری ايران به شمار می آيند، در اين شهرستان واقع شده اند. در فصل گل اين مناطق دارای مناظر بسيار بديع و زيبا می شوند واهالی به ياری موسسات و ارگان های توريستی با راه اندازی جشنواره های محلی از خيل بازديدکنندگان پذيرايی می کنند. غارنياسر کاشان يکی از معدود آثارباستانی و طبيعی است که ازمهم ترين جاذبه های منطقه به شمار می آيد. اين غار يکی از عجايب و نوادر آثار باستانی است که در حدود 1800 تا 2000 سال قبل در كوه كركس و بر فراز تپه های آهكی مشرف بر نياسر كاشان و احتمالا با مقاصد آيينی و مذهبی به صورت تونل سنگی و پر پيچ و خم با ابزار ابتدايی كنده شده است.
شهرستان کاشان يکی از کهن ترين سکونت گاه های ايران است که آثار کهن فرهنگ و تمدن انسانی يافته شده در آن، اين مطلب را تاييد می کند. آثار به دست آمده از تپه سيلک کاشان نشان می دهد که در حدود 6500 هزار سال پيش در اين منطقه مردمی زندگی می کردند که ابزار سنگی و استخوانی می ساختند. پرازرش ترين اثری که از اين دوره به جای مانده، دسته چاقويی است از استخوان که به شکل يک انسان در حال ستايش تراشيده شده است. نخستين سفال های منقوش كه به هزاره پنجم پيش از تاريخ تعلق دارد، در تپه های سيلک كاشان به دست آمده است. همچنين در بين نمونه های كشف شده از سيلک سفال های قرمز رنگی نيز به چشم می خورد كه دارای تزييناتی به صورت لكه های سياه و دودی است. قدمت هنر سفال گری را در اين شهرستان از آثار باقی مانده از آن دوران می توان يافت. سفال هايی با نقش های سياه رنگ از 4300 سال پيش از ميلاد مسيح و سفال هايی با نقش های سياه و برجسته از3800 سال پيش از ميلاد باقی مانده است که قدمت اين صنعت را نشان می دهد. علاوه بر اين از6200 سال پيش ابزار مسی باقی مانده است که نشانگر ديرينگی اين صنعت در اين شهرستان می باشد. همه آثار بر جا مانده از دوران پيش از جمله قالی طرح شكاری وين درموزه هنرهای دستی اتريش، سينی نقره قلمزنی كار كاشان که در موزه هنرهای زيبای شهر بوستون آمريكا نگهداری می شود، نقش ها و تصوير های زيبای بناهای عالی قاپو در اصفهان که کار استادان هنرمند کاشان است، نشانگر قدمت هنرهای دستی در اين شهرستان است.امروزه در کاشان صنايع دستی متنوع و با ارزشی توليد می شود که علاوه بر مصارف داخلی از اقلام صادراتی کشور نيز به شمار می رود. از ميان اين صنايع دستی می توان به قالی بافی، گلاب گيری، سفال گری، کاشی سازی، قلم زنی ومسگری، قلم کاری، پارچه بافی، نقاشی، مخمل بافی، ابريشم بافی، سراميک، صنايع فلزی، زيلو بافی، پتو بافی، آجر سازی و انواع دوخت ها از جمله: نقش دوزی، زغره در دوزی، ترمه دوزی، زری دوزی، اشک دوزی، تکه دوزی، لندره دوزی، خاتمی، گلابتون دوزی، ده يک دوزی، نقده دوزی، مرواريد دوزی، سرمه دوزی، ابريشم دوزی، مرواريد دوزی، پيله دوزی و شرفه دوزی اشاره کرد.

مکان های دیدنی و تاریخی

كاشان آميزه ای از ميراث های فرهنگی باشكوه و طبيعت زيباست كه جاذبه های كم نظيری برای توسعه گردشگری و رونق توريسم دارد. شهرستان کاشان يکی از قديمی ترين و تاريخی ترين شهرستان های استان اصفهان به شمار می آيد که از روستاهای توريستی و مناطق کويری و طبيعی زيادی برخوردار است. نياسر و قمصر که ازمعروف ترين مناطق توريستی و پرورش گل و گلاب گيری ايران به شمار می آيند، در اين شهرستان واقع شده اند. در فصل گل اين مناطق دارای مناظر بسيار بديع و زيبا می شوند واهالی به ياری موسسات و ارگان های توريستی با راه اندازی جشنواره های محلی از خيل بازديدکنندگان پذيرايی می کنند. غارنياسر کاشان يکی از معدود آثارباستانی و طبيعی است که ازمهم ترين جاذبه های منطقه به شمار می آيد. اين غار يکی از عجايب و نوادر آثار باستانی است که در حدود 1800 تا 2000 سال قبل در كوه كركس و بر فراز تپه های آهكی مشرف بر نياسر كاشان و احتمالا با مقاصد آيينی و مذهبی به صورت تونل سنگی و پر پيچ و خم با ابزار ابتدايی كنده شده است.
باغ فين کاشان از با ارزش‌ ترين آثار تاريخی كاشان است که از دوران صفويه برجای مانده است و از لحاظ باغ آرايی و آب رسانی دارای اهميت ويژه‌ای است. مسجدهای قديمی، عمارت های باشکوه با معماری کم نظير، آتشکده های تاريخی و کاروان سراهای قديمی از ديگر ديدنی های اين شهرستان به شمار می آيند که همواره نظر فرهنگ دوستان و جهانگردان را به خود جلب کرده و کاشان را در زمره يکی از ديدنی ترين شهرستان های اصفهان قرار داده است. مهمانان داخلی و خارجی با سفر به اين منطقه و ديدار از جاذبه های طبيعی و تاريخی متعدد آن، ضمن آشنايی با فرهنگ غنی کاشان خاطره ای زيبا در ذهن خود خواهند داشت.

صنايع و معادن

از صنايع كارخانه ای می توان ريسندگی و بافندگی، فرش ماشينی، قندسازی، بلورسازی و پلاستيک را نام برد. هم چنين در اين شهرستان معادنی مانند: مس، آهن ( نياسر)، سولفات باريم، زاج سبز، نمک طعام، سنگ های مرمر، و تراورتن وجود دارد.
صنايع دستي كاشان نيز مهم ترين قسمت صنايع اين منطقه را تشكيل مي دهد. هنگامی كه از قالی های نفيس و مرغوب جهان صحبت می‌ شود نام قالی های ايرانی مخصوصا قالی های اصفهان و كاشان و تبريز می درخشند. قالی کاشان يکی از هنرهای دستی تاريخی و سرشناس استان اصفهان است که موجب شهرت جهانی هنر ايران در سده های گذشته تا امروز شده است. كاشان شهری است دارای آب و هوای مساعد در حاشيه غربی كوير نمک كه در طول قرن ها قالی ‌های بسيار زيبا و گران بها توليد و صادر می ‌كرده است. قالی های کاشان نشان دهنده ذوق و سليقه مردم منطقه بوده و بافتن فرش های نفيس با الياف پشم، ابريشم و سيم زر از هنرهای مرسوم اين شهرستان است. اين صنعت زيبا و دنيا پسند كه به باور هنرشناسان جهان چون مجموعه ای از آثار هنرهای گوناگون سده های پيشين است، عالی ترين ميراث هنری ايران به شمار رفته و توسط هنرمندان سخت كوش كاشانی به اوج ترقی و كمال خود رسيده است. هنر قالی بافی با وجود قدمت بسيار زيادی که داشت پس از انقراض صفويه، تقريبا متروک شده بود ولی از حدود 100 سال پيش مجددا به راه افتاده و در حال حاضر از رونق فراوان و ارزش بسياری برخوردار می باشد.
قالی بافی يكی از حرفه های بسيار قديمی و رايج اهالی کاشان به شمار می رود كه از ديرباز مهم ترين منبع درآمد بيش ترمردم اين شهرستان به شمار می آمده است. در كنار اين صنعت مهم دستی، تهيه و توليد نخ و پشم قالی نيز رواج داشته و سرمايه گذاری های زيادی نيز روی آن می شود. در کاشان قالی بافی در کارگاه های خانگی انجام می گيرد. در هر خانه يک يا دو دستگاه، دارقالی وجود دارد و در خانواده های بزرگ، چهار تا شش دستگاه يافت می شود. در قالی‌های کاشان که از بهترين توليدات فرش ايران بوده و جنبه تزيين دارند، تار و پود قالی از نخ ظريف يا ابريشم و گره های قالی، ظريف و خيلی نزديک به هم هستند. به همين سبب قالی های اين منطقه بسيار بادوام هستند. جنس فرش كاشان دوپوده است و در آن از گره فارسی بهره می گيرند. برای تهيه خامه قالی های اين شهرستان، پشم بسيار مرغوب از كرمانشاه خريداری می شود و قطعات نفيس از پشم كرک دارتهيه می شوند. برای طرح های داخلی گاه از ابريشم استفاده می شود که پرورش كرم ابريشم در خود كاشان صورت می ‌گيرد. پرز قالی ‌های كاشان را كوتاه می ‌چينند و قطعاتی كه از پشم گوسفند يا ابريشم تهيه می ‌شود پرز بسيار كوتاهی دارند. قالی های شهر كاشان و روستاهای اين شهرستان 40×40 گره، در هر 5/6 سانتی متر است كه برابر 5/15×5/15 گره در اينچ است. در روستا‌ها قاليچه‌ها درابعاد 5/1×20/2 ‌بافته می شود و در كارگاه های شهری قالی در همه اندازه‌های معمول تا 12 متر مربع توليد می شود. قاليچه های ديواری كاشان با ابريشم بافته می شوند و از آن ها برای تزيين ديوارها استفاده می كنند. قالی های موسوم به قالی محتشم از بهترين نوع قالی های ايران محسوب می شوند.
قالی كاشان كه بالاترين رقم صادراتی قالی ايران را به خود اختصاص داده دارای طرح خاص كاشی و نقش های متنوع و متعددی است كه از آن جمله بوم سرمه ای، تصويری، شاه عباسی، لچک، ترنج، افشان، ترنج محراب، طرح های اسليمی، ساقه گل، نخل، گل زرد، شكوفه و برگ، نقش های متقارن، گلدان، درختی، بته ای و شكارگاه قابل ذكرند. همچنين نقش مدال با طرح گل های كوچک و شاخ و برگ و كناره به سبک هراتی، بسيار ديده می شود ولی قالی ‌های تصويری رواج كمتری دارند. برخی از قالی ‌های پشمی يا ابريشمی كاشان دارای طرح های بسيار دلنشين شامل ترنج بيضی در مركز می ‌باشند كه به عنوان لچک عينا در گوشه‌های زمينه اصلی تكرار می ‌شود.
رنگ ها در قالی های کاشان از درخشندگی خاصی برخوردارند. در قالی های اين منطقه رنگ های آبی شفاف و يا درجات قرمز و همچنين بژ و شيری رنگ های زمينه را تشكيل می دهد و از رنگ های مختلف سير و روشن، برای ايجاد تضاد و طرح های داخلی استفاده می ‌شود. گاهی رنگ عاجی هم در آن به كار می رود.
گلاب گيری
گلاب قمصر کاشان نام دارترين گلاب ايران است که از لحاظ شهرت با قالی های اين منطقه برابری می کند. مردم قمصر علاوه بر فرش بافی، كه كار اصلی و هميشگی آن ها است به كاشت و پرورش گل محمدی نيز می پردازند. اين كار امروزه يكی از فعاليت های سالانه قمصر بوده و گلاب آن مقبول تمامی ايرانيان است. گلاب های تهيه شده از اين گلستان ها در سراسر ايران و کشورهای همسايه شهرت داشته و يکی از برگزيده ترين گلاب ها و عطرها است.
گلاب گيری در اين منطقه در کارگاه های خانگی و توسط اعضای خانواده انجام می گيرد. در فصل گل چينی نيز تمامی اعضای خانواده به کمک يکديگر در گلستان ها به چيدن گل ها می پردازند. از هر گلستان، در طی سال تنها 20 روز گل چينی می شود.
گل های چيده در محلی گردآوری شده و پس از چند ساعت، در ديگ هايی كه بر روی كوره قرار دارند، ريخته می شوند. برای هر سه کيلو گل، چهار برابر آن آب به ديگ افزوده می شود. بر روی ديگ، تغاری كه سرپوشی از گِل پخته شده است قرار داده و دور آن را با آرد خمير شده و تفاله گل(بن گل) می بندند. ديگ بخار می كند و گل می پزد و بخار گل از سوراخ های پايين تغار وارد نی هايی شده و از نی ها به پارچ های مسی، كه در درون آب سرد نهرها قرار دارد، می ريزد. آب سرد سبب مايع شدن بخار شده و گلاب به دست می آيد.
گلابی كه به اين وسيله و در لحظه های نخست تبخير، به دست می آيد بسيار مرغوب و خوش بو است و بر روی آن، يک سطح غليظ عطر وجود دارد كه در هنگام خارج كردن گلاب از پارچ، به وسيله قطره چكان، از گلاب جدا می شود. غلظت و مرغوب بودن گلاب ها، بستگی به اندازه گل ريخته شده، در ديگ و نيز شمار برداشت دارد، عطر تنها از پارچ نخست گلاب، به دست می آيد و پارچ های بعدی گلاب، عطر ندارند.
سفال گری
سفال گری از ديرينه ترين هنرهای دستی کاشان است که قدمت آن به چند هزارسال قبل از ميلاد می رسد. سفال هايی با نقش های سياه رنگ از 4300 سال ق. م و همچنين سفال هايی با نقش سياه و برجسته از 3800 سال پيش از ميلاد در تپه سيلک باقی مانده که نشان دهنده پيشرفت صنعت سفال گری در آن دوران می باشد. نخستين سفال های منقوش كه متعلق به هزاره پنجم پيش از تاريخ است و در تپه های سيلک كاشان به دست آمده، دارای خطوط عمودی و افقی (به تقليد از سبد بافی) است. همچنين در بين نمونه های كشف شده از سيلک سفال های قرمز رنگی نيز به چشم می خورد كه دارای تزييناتی به صورت لكه های سياه و دودی است.
ساختن ساده ترين نوع سفال، كاری است كه از آن چه در ابتدا به نظر می رسد بسيار دشوارتر است. اول بايد خاک را انتخاب كرد و از الک بسيار ريز گذراند تا يک دست نرم شود. سپس بايد آن را با ماسه يا سيليس يا در كوهی نرم كه به «سنگ چينی» معروف است مخلوط كرد. آنگاه ظرف را بايد از لعابی پوشانيد كه نقش پذير باشد. اين لعاب بايد از ماست و سرشير نرم تر باشد و بر اثر حرارت به بدنه ظرف خوب بچسبد. بعد از آن می توان نقش منظور را روی سطح ظرف طرح يا در آن كنده كاری كرد. چون اين كار انجام گرفت بايد ظرف را با لعاب فلزی صيقل داد. اين لعاب را می توان از قلع يا سرب يا مس گرفت. وقتی اين صيقل به ميزان معينی حرارت ببيند آب می شود و به پوششی شفاف يا مات يا شيشه ای رنگين تبديل می گردد. نقاشی های پررنگ درسفال رنگين يا مينا كاری به مينياتور سازان قرون ششم و هفتم برای تزيين طرح های گران بها ميدان و مجال هنرنمايی داده است.
حرارت دادن يا گداختن سفال، كار ظريفی است كه در آن خطر اشتباه بسيار است. ظرف ترد ممكن است به زودی خم شود يا بشكند. لعاب ممكن است درست مخلوط نشود. حرارت ممكن است زيادتر يا كم تر از حد لزوم باشد، يا زود تغيير كند. البته اگر كوره های برقی با دستگاه های تنظيم در دسترس باشد، يا اگر شيمی دانان يا مهندسان، كوچک ترين فعل و انفعال شيميايی را تحت نظر داشته باشند اين كار دشوار نيست. اما در ايران همه اين مراحل با كمال اشكال انجام می گرفت و اكنون قراين و دلايل بسيار در دست است كه از روی آن ها معلوم می شود ضايعات كم نبوده است منتها در سفال كاری های آسان تر، مخاطرات نادانسته يا پيش بينی نشده بسيار است. بنابراين، طبيعی بود كه استادان اسرار هنر و مهارتی را كه به اين دشواری كسب می كرده اند با دقت در خانواده و شهر خود نگه دارند. يكی از كارگاه های مشهور سفال سازی كاشان قريب سه قرن در انحصار يک خانواده بوده است.
در اين ناحيه تسهيلاتی برای اين هنر وجود داشت. در جويبار باغ فين بهترين نوع سنگ كبالت، كه چون كوبيده شود به صورت ذرات شفاف سخت و بسيار سفيد در می آيد، می توان يافت. كارگران ماهر كوشنده و قانع نيز در آن جا بودند و به اين سبب شهر كاشان مزيتی يافته بود كه موجب شد قرن ها صنعت سفال سازی را در انحصار خود داشته باشد. سبک های مختلف سفال سازی كاشان در همان جا ابداع می شد. ظرف های لعابی منقش رنگ شفاف تری داشت و برق آن ها از آن چه در شهرهای ديگر ساخته می شد بيش تر بود. هنرمندان اين شهر طريقه حرارت دادن به قطعات بزرگ را آموخته بودند و به اين سبب ساختن محراب های سفالين لعابی منحصر به كاشان شد وگويا همه مسجدها و يا زيارتگاه های ايران به داشتن چنين محراب هايی شوق بسيار نشان می دادند.
يكی از مشهورترين اين محراب ها كه امضای ابوزيد دارد و مورخ به سال 612 ه.ق است در حرم مطهر حضرت امام رضا در مشهد وجود دارد و اين زيارتگاه مقدس گنجينه ذخاير و ثروت های مشهور است. در حقيقت، منظره آن چنان حالت وجدی در بيننده پديد می آورد كه در عالم هنر مانند آن وجود ندارد. اين محراب مظهر جلال و حشمت و دروازه ای به سوی عالم هيجان مذهبی است.
گذشته از محراب، گاهی سفال سازان كاشان برای پوشش تمام ديوار يا تزيين قسمت پايين آن كاشی می ساخته اند. اين كاشی ها اغلب به شكل ستاره است و ميان آن ها گاهی چليپای فيروزه ای قرار دارد. در نقوشی كه برای تزيين مسجدها به كار می رفته تنها نقش های انتزاعی معمول بوده است. اما شكل صليب اغلب در اين نقوش تكرار می شود. با اين حال، هر يک از اشكال ستاره طرح خاصی داشته اما همه به يک شيوه بوده است. تنوعی كه در طرح ها ديده می شود اغلب مايه حيرت است. در بيش تر اين نقش ها قرينه وجود دارد، اما در بعضی از آن ها مانند دو كاشی كه در محور لوله مضبوط در موزه آرميتاژ است به كلی از قرينه سازی دور است. زيبايی و متانتی كه در اين نقش ها هست نتيجه احساس دقيق هنرمندانی است كه نسبت به نهضتی كه در اين دوره واقع شد ايمان داشتند و مشق و تمرين دقيقی كه در خطاطی می كردند از جمله مقدمات و لوازم استادی در اين فن شمرده می شد.
دور كاشی ها را حاشيه های پهنی فرا می گرفت كه در آن ها برای مسجد، دعا و برای قصر، شعر می نوشتند و مجالس ميان اين حاشيه تصوير همان شعرها بود. دكتر بهرامی درست گفته است كه اين كاشی ها مانند ورق های كتاب است كه دوام بيش تری دارد. بعضی از اين نوشته ها، مانند دو قطعه كاشی كه در موزه بستن و موزه قاهره ضبط است، مشتمل بر تاريخی است كه در تشخيص و تعيين زمان اين سفال كاری های مهم به محقق كمک می كند.
همين شيوه ها و طرح ها كه در ساختن محراب به كار رفته در اشيای ديگر مانند چهارپايه و كاسه نيز مورد استفاده واقع شده و به خوبی نشان می دهد كه اين اشيا نيز به دست همان سازندگان كاشی ها ساخته شده است.
سفال سازان كاشان كه هرگز از پيش رفت های خود راضی نمی شدند، پيوسته در كار ابداع و توسعه و تزيين هنر خود بودند. اين هنرمندان نه تنها نوشته های برجسته را به نقاشی روی لعاب افزودند بلكه نكات و مطالب جدی تری را نيز در اين ميدان وارد كردند. مثلا منظره پيكاری كه با درفش مواج، هنگامی كه جنگ و در هم افتادن سوار و پياده و مركب و دروازه های گشوده شهر را، كه نشانه آمادگی برای نبرد است، به صورت هيجان انگيزی نشان می دهد. در اين كاشی هنر مينياتور سازی با همه وضوح و كمال و تنوع رنگ و بيان احساسات درونی جلوه گری كرده است.
استادان كاشان برای مشتريان ثروتمند تزيينات بيش تری به كار می بردند. در حال حاضر چند نمونه در دست است كه در آن ها صحنه هايی از دربار و گفت و گوی درباريان نقش شده است. در اين مجلس شاه زاده ای تصوير شده كه جامه فاخری بر تن دارد و هاله ای دور سر اوست و پشت سرش زمينه پرگلی وجود دارد كه بر سطح طلايی نقش شده است. تصوير اين اميران و شاه زادگان نمونه طرز تفكر و اصول اخلاقی و اجتماعی آن عصر است.
پرنقش ترين ظرفی كه از سفال ايران باقی مانده صحنه ای است از محاصره قلعه ای كه در داخل ظرف بزرگی نقش شده و اين ظرف اكنون در تالار فرير موجود است. اين مجلس به يقين يكی از وقايع تاريخی را نشان می دهد. نام هايی كه می توان خواند، اما با اشخاص تاريخی تطبيق ندارند، معرف قهرمانان اين صحنه است. ديوارهای شهر با طرح های معرق كاملا نمودار است. بسياری از اشخاص كاملا زنده و در حركت جلوه می كنند و صحنه جنگ روی هم رفته تاريخ نظامی اين دوره را روشن می سازد.
البته نمی توان گفت كه مينياتور سازان آن عصر در ساختن چنين مجالس دقيق و پرجمعيت توفيق بزرگی يافته اند. جز در لبه طرح، صحنه نقاشی نه با شكل ظرف ارتباط دارد نه در تركيب و ساختمان آن نظم و قاعده ای رعايت شده است. پشت ظرف صحنه شكاری را نشان می دهد و شامل تصوير شكارچيان است كه در پی شكارهای قوی جثه ای هستند و اين نقوش سايه وار روی زمينه روشنی كشيده است. اين نقش كه به شيوه معمول ديرين است، رضايت بخش تر است. حاشيه دوره آن كه مشتمل بر كتيبه ای به خط كوفی است نيز زيباست.
علاوه بر اين طرح های تجملی، استادان سفال ساز كاشان ظرف هايی به سبک های مختلف ساخته اند كه از نظر سليقه، و زيبايی قابل توجه است. نوع مشخص آن بسيار نازک و سبک است.
اين ظرف ها روی پايه بلندی قرار گرفته و دارای قاعده ای ظريف و ديواره های خوش تركيب براقی هستند كه روی هم به آن ها شكل زنگ وارونه می بخشد. متخصصان اغلب درباره اين ظرف ها گفته اند كه «زيباترين قالب سفال سازی است». اين نمونه ها اغلب با خطوط شعاعی كه نوشته هايی در ميان آن ها هست و طرح های حلقه ای كه به تناوب آن ها را در بر گرفته زينت شده اند و گاهی نقطه ها و خط های بسيار نازک كه به باران گل برگ می ماند، در فواصل آن ها قرار دارد. درون ظرف ها گاهی با كتيبه های عربی كه از كاشی محراب ها اقتباس شده آراسته است رنگ اين ظروف بسيار متين است، زيرا تنها سياه و كبود روی سفيد صدفی نقش شده است.
كاشان از معادن لاجورد كه در جنوب وجود دارد استفاده فراوان می كرد. اين سنگ بعدها به چين برده شده و در آن جا به نام «آبی محمدی» معروف گرديد و در خزاين چين مانند طلا حفظ می شد، اما استفاده از اين ماده مستلزم دقت خاص در تركيب آن با مواد ديگر بود. در قرن هشتم كه رنگ كبود برای زمينه طرح ها معمول و متداول بود، سفال سازان ايران كوزه ها و كاشی ها و ظروف را با طرح ظريف سفيد روی متن طلايی می آراستند.
از نظر فنی چند كوزه و تنگ مشبک كه به جا مانده است برجسته ترين نمونه هنر سفال سازی كاشان به شمار می رود. اين ظرف ها دارای پوسته ای خارجی است كه مشبک شده و به نحو زنده ای كالبد جانوران و گياهان را نشان می دهد. فن مشبک كردن ظرف ها در اواسط قرن ششم به كمال رسيد. اين هنر چنان دشوار است كه حتی امروز بيان اصول فنی آن آسان نيست. شايد منشا اين هنر ساختن فانوس باشد. عالی ترين نمونه اين كار كوزه ای است متعلق به سال 612 ه. ق. كه اكنون در موزه متروپوليتن محفوظ است. تاريخ مزبور نماينده زمانی است كه اين نوع كوزه گری به مرحله كمال رسيده بود.
کاشی سازی
هنر کاشی سازی از هنرهای کهن ايران زمين است که قدمت آن به دوران بابليان می رسد. کاشی هايی که ما امروزه استفاده می کنيم با کاشی هايی که در دوران گذشته استفاده می شده است متفاوت است ولی از نظر ماهيت هر دو سفال های لعابی هستند که برای تزيين بناها به کار می روند. کاربرد آجرهای لعابی از زمان بابليان رايج بوده و آثار به جا مانده از آن دوران اين امر را تاييد می کند. در هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح در عيلام نيز آجرهای لعابی به كار برده می شده است. آجرهای رنگی در زمان هخامنشيان نيز در ساختمان هايی كه در فلات ايران به ويژه شوش و تخت جمشيد برپا شده بود، ديده می شود. به نظر می رسد كه كاربرد آجرهای رنگی و لعابی در زمان سلوكی ها، پارت ها و ساسانی ها معمول نبوده است ولی در زمان خلافت بنی عباس در بغداد بار ديگر احيا شد. در پايان سده دوازدهم نوع جديدی از تزيين ديوارهای سفالی در ايران پديد آمد و آن كاشی های نقش دار بود. اين نوع كاشی ها در سده نهم در عراق به ويژه بغداد و سامره به كار برده می شد و از آن جا به مصر، شمال آفريقا و اسپانيا از يک سو و ايران از سوی ديگر گسترده شد.
اين كاشی های منقش اغلب در مراكز كاشی سازی كاشان، در مركز ايران ساخته می شد و از آن جا به ساير قسمت های خاور نزديک و ميانه فرستاده می شد. دو نوع مختلف از اين كاشی ها وجود دارد: نخست كاشی هايی كه روی آن صاف رنگ آميزی شده و طرح و نقش آن صليب و ستاره بود، دوم كاشی های بزرگ تر كه رويه آن برجسته بود و بيش تر در ساختمان محراب ها يعنی محل نيايش رهبران مذهبی و در مسجدها به كار برده می شد. بسياری از اين كاشی های برجسته و الوان محراب ها امضا هنرمندان كوزه گر كاشانی را دارد. يكی از ناموران آن ها ابوزيد است كه محراب مهم ترين زيارتگاه ايرانيان را در مشهد در سال 1215 ميلادی ساخت. كاشان تا ميانه سده چهاردهم در هنر ساختن كاشی های برجسته و الوان سخت استاد بوده است.
در اين زمان شيوه ديگری در كاشی كاری در خاور ايران پديد آمد و آن كاربرد كاشی های معرق بود. در اين نوع کاشی کاری طرحی قبلا کشيده می شد و سپس قطعات ريز را با شکل های مختلف از کاشی های يک رنگ مطابق طرح، در کنار يکديگر قرار می دادند. اين نوع کاشی مزيت های زيادی بر کاشی های درخشان داشت اول اين که كاشی های يک رنگ معمولی را هر كوزه گر محلی كه لعاب خوب و رنگ زياد در اختيار داشت می توانست بسازد گرچه كاشان قرن ها انحصار فروش سنگ لاجورد را در اختيار داشت ولی مقدار كمی اكسيد كبالت (سنگ لاجوردی) مورد نياز اين كاشی ها را می شد در همه جا از طريق خريد و فروش و داد و ستد به دست آورد. دوم هزينه حمل و نقل گران و خطر شكستن كاشی ها به هنگام باربری نيز بدين طريق يعنی با توليد كاشی های محلی برطرف گرديد و در آخر اين که كاشی كاری های معرق در معماری ساختمان با اندازه های متنوع و مختلف قابل استفاده است. با اين كاشی ها می توان از گل سرخ كوچكی كه قطر آن به اندازه 30 سانت باشد گرفته تا تزيينات داخلی و خارجی گنبدهای عظيم مساجد را پوشانيد.
اين كاشی كاری ظاهرا نخست در خاور ايران پديد آمد و در زمان تيموريان در هرات (افغانستان امروزی) به آخرين درجه از تكامل خود رسيد. طرح های كاشی كاری هرات در سده چهاردهم بسيار خوش و زيبا و ساختمان آن ها محكم بود. نمونه بارز كاشی كاری هرات در ايران مسجد جمعه اصفهان و يزد است. مسجد جمعه يزد، مربوط به سال 1375 ميلادی است. در سده پانزدهم در هنر و سبک كار گذاری كاشی ها ظرافت خاصی اعمال گرديد که در اين زمان نيز كاشان روش جديد را متداول ساخت. مسجد ميدان كاشان امضای حيدر كاشی تراش را به سال 1463 ميلادی نشان می دهد.
امروزه هنر ساخت كاشی های معرق (كاشی كاری ريز) به لحاظ اهميت و احتياجی كه به تعمير بناهای تاريخی و هنری ايران وجود دارد، احيا گرديده است. كاشی كار امروزی ايرانی در اين رشته اين قدر جلو رفته است كه كيفيت ساخته های او با كار استادان سده نوزدهم برابر است. در اين ميان کاشان همچنان يکی از مراکز مهم کاشی سازی می باشد که در هنر ديرين خود مشغول فعاليت است.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی در كاشان و پيرامون آن رونق دارد و بخش بزرگ زمين های آن، هر ساله زير كشت پنبه، گندم، جو، باقالا، صيفی كاری، سبزی و پياز است. زمين های شهرستان كاشان هر ساله زير كشت پنبه، غلات، چغندرقند، صيفی كاری و سبزی است. در بخش كوهستانی نيز ميوه های گوناگون، به ويژه انار، زردآلود، و سيب به دست می آيد. انار فين و راوند نيز و پياز سفيد كاشان شهرت دارند. دربخش قمصر و روستاهای كوهستانی، گل محمدی پرورش می يابد، كه در ساختن عطر و گلاب ازآن استفاده می شود.

مشخصات جغرافيايي

شهر كاشان، ‌مركز شهرستان كاشان، با پهنه ای حدود 45 كيلومتر مربع، در شمال باختری استان اصفهان، در مسير راه تهران - اردستان، در 33 درجه و 59 دقيقه و 30 ثانيه پهنای شمالی و 51 درجه و 27 دقيقه درازای خاوری نسبت به نميروز گرينويچ و بلندی 590 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به استان های سمنان و قم، از باختر به استان های قم و مركزی، از خاور به شهرستان اردستان و از جنوب به شهرستان های برخوار و ميمه و نطنز محدود است. هوای شهر كاشان معتدل خشک بوده، بيش ترين درجه حرارت، در تابستان ها 47 درجه بالای صفر و كم ترين آن، در زمستان ها 10 درجه زير صفر است. ميانگين باران ساليانه كاشان 150 ميلی متر بوده است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

كاشان، از ديرباز تا كنون به نام های: كی آشيان، آمبورودوكس، كستسيونت، كاسان، كاسيان، قاشان، قاسان، كاه فشان، چهل حصاران، و … خوانده می شده است. عده ای معتقدند از آن جا كه نخستين آثار آبادانی در اين ناحيه ساختمان هايی بوده كه به فرمان پادشاهان در سرچشمه فين بنا شده است، آن جا را « كی آشيان » يعنی خانه و جای گاه پادشاهان گفته اند. برخی ديگر از پژوهشگران نيز كاسان و كاشان را مشتق از نام قبايل كاسو يا كاشوهای معاصر دوران پادشاهی حمورابی در بين النهرين می دانند. به باور بعضی از نويسنده گان دوران اسلامی، بنای شهر كاشان به دستور زبيده خاتون، همسر هارون الرشيد ‌خليفه عباسی ( درگذشته 175 هـ . ق )، که هم چون مردم آن شهر شيعه مذهب بوده، انجام گرفته است. بر اين اساس از آن جا که در آغاز كار برای تعيين نقشه حصار و ديوار شهر، جای آن را كاه فشانی كرده اند، از آن رو « كاه فشان » ناميده شده، كه رفته رفته به « كاشان » تبديل شده است.
كاشان از ديرباز محل زندگی مردمان گوناگون بوده و فرهنگی كهن را در خود جای داده است، ‌چنان كه تپه های سيلك ‌در 3 كيلومتری جنوب باختری شهر كاشان و آثار به دست آمده از اين تپه با هفت هزار سال پيشينه تاريخی خود، گوه اين گفتار است. شهر كاشان در دوران های هخامنشی، اشكانی و ساسانی جزو قلمرو آنان بوده و چند بنای ارزنده از اين دوران همانند آتشكده نياسر و آتشكده خرم دشت از زمان ساسانی، و پيدا شدن سكه هايی از روزگار هخامنشيان، تداوم زندگی و سير پيشرفت را در اين ناحيه كهن سال آشكار می سازد. كاشان در دوران ديلميان از شكوفايی و آبادی ويژه ای برخوردار بوده صنعت سفال گری و فلزكاری آن، شهرت داشته است. با روی كار آمدن سلجوقيان در اوايل سده 5 هـ . ق نيز شهر كاشان اهميت و اعتبار زيادی يافت.
در سال 621 هـ . ق مغولان، مردم كاشان را قتل عام كردند، اما هولاكوخان هنگام تاخت و تاز در آن ناحيه، به احترام وجود بابا افضل الدين مرقی كاشانی، سپاهيان را از چپاول و كشتار مردم بازداشت. سكه های نقره ای كه در كاشان به نام مبارزالدين و شاه شجاع مظفری ضرب شده، نشان می دهند كه از سال 757 تا 768 هـ . ق شهر كاشان جزو قلمرو آل مظفر بوده است.
هنگام يورش تيمورلنگ به نواحی مركزی ايران، امير مجدالدين مظفر كاشی كه به فرمان سلطان زين العابدين مظفری، خواهرزاده خود حكمران كاشان و اصفهان بود، با حسن تدبير از كشتار و چپاول تيمورلنگ جلوگيری نمود. در دوران صفوی به دليل علاقه آنان به مذهب شيعه و هم چنين اهميت شهر كاشان از اين نظر، شهر رو به پيشرفت نهاد. شاه صفی، ( 1038 –1052 هـ ق ) دراين شهر درگذشت و فرزندش شاه عباس دوم ( 1052-1077 هـ ق ) در اين شهر به تخت پادشاهی نشست.
كاشان در دوران قاجار روزگار را به آرامی گذراند و با آن كه شكوفايی زمان صفوی را نداشت، ولی هنوز صنعت آن بر ديگر شهرها برتری داشت. شهر در اين زمان گسترش يافته و بناهای بسياری بدان افزوده شد. از جمله بناهای دوره قاجار خانه بروجردی ها، مسجد و مدرسه آقا بزرگ و مدرسه امام، … است، ‌كه از شاه كارهای هنری اين دوران به شمار می روند

منابع اینترنتی مرتبط:

http://kashanleader.blogfa.com

شهرستان کاشان

مطالب مشابه :

ثبت نام تور زیارتی مشهد مقدس

تور گلاب گیری کاشان | تور گلابگیری کاشان خانه منوچهری | تور گلاب گیری کاشان و قمصر

شهرستان کاشان

تور یکروزه مراسم قالی شویان در مشهد اردهال

تور نوروز 93 | تور موریس نوروز 93 | تور دبی | تور یزد نوروز 93 | تور قشم | تور تایلند | تور آنتالیا

گزارش تور یکروزه **کاشان**

ايمني انبارها

برگزاری تور دوچرخه سواری نجف آباد- مشهد(فقط فوجی-همه از دم تیمشون فوجی دارن ایول!)

گزارش تور یکروزه کاشان