روش تجزیه و تحلیل داده ها

یکی از مشکلات عمده دانشجویان حتی در مقاطع ارشد و دکترا و علیرغم گذراندن درس روش تحقیق این است که واقعا نمی دانند با داده های خود باید چه کار کنند و چطور آن را تحلیل کنند و چگونه به یک جمع بندی کلی دست یابند. من قبلا در دو پست در همین وبلاگ به بحث پرسشنامه و روش صحیح انتخاب آزمون های آماری اشاره نمودم که مورد استقبال بسیاری از دوستان قرار گرفت. (لینک آنها در قسمت انتهائی این مطلب آمده است)

امروز تصمیم دارم برای افرادی که ابزار جمع آوری داده آنها پرسشنامه می باشد و از طیف لیکرت استفاده می نمایند یک متدولوژی مناسب ارائه نمایم که چندین پایان نامه با موفقیت و با این روش هدایت شده اند. امیدوارم مفید و مثمر ثمر قرار گیرد و انشالله دوستان در منابع پایان نامه خویش نیز به آن ارجاع دهند تا موجب توسعه و نشر علم گردد.

یادآوری 1:

در ابتدا یادآور می شوم بر مبناي مطالعات در ادبيات آماري، انتخاب حجم نمونه به عواملي مانند كمي يا كيفي بودن متغير، اسمي، ترتيبي يا عددي بودن آن، حجم جامعه و نوع توزيع آماري جامعه بستگي دارد. پس اگر متغير هاي مورد مطالعه شما دو شرط داشته باشد یعنی اولا از طريق تحقيق پرسشنامه اي با طيف پنج گزينه اي ليكرت (متغير كيفي اسمي) مورد مطالعه قرار گیرد و ثانیا حجم جامعه آماری شما كم مي باشد از فرمول زير براي بدست آوردن حجم نمونه استفاده کنید:

در اينجا n حجم نمونه مورد نياز (حداقل تعداد پرسش شوندگان)، N حجم کل جامعه آماری شما، α سطح اطمينان 95% ، P نسبت موفقيت و d خطاي اندازه گيري قابل قبول مي باشد كه معمولا در تحقيق 5 درصد در نظر گرفته می شود. به عبارتي با اين حجم نمونه كه از اين فرمول محاسبه مي شود صحت اطلاعات در سطح اطمينان 95% و خطاي 5 درصد قابل صحت و اعتبار خواهد بود. در اين رابطه p نسبت موفقيت است. مقدار p را مانند واريانس از اطلاعات گذشته يا از پيش آزمون به دست مي‌آوريم و اگر هيچ يک از اين ها مقدور نباشد، مقدار آن را 0.5 در نظر مي‌گيريم. زيرا بيشترين مقدار واريانس براي نسبت وقتي است که P معادل 0.5 باشد. یادآوری 2: حال که متوجه شدید حداقل پاسخ دهندگان مورد نیازتان چه تعداد می باشد، باید پرسشنامه را تهیه نموده، توزیع مقدماتی آن را انجام دهید و سپس کنترل کیفیت نماید. چنانچه در زمینه تهیه پرسشنامه و یا در زمینه کنترل کیفیت آن (محاسبه اعتبار و روائي (Validity)، پايائي (Reliability) آن) مشکلی دارید به مطلبی که در همین وبلاگ با عنوان پرسشنامه تهیه شده است مراجعه کنید. روش تجزیه و تحلیل داده ها: پیشنهاد می نمایم به منظور پايبندي به اصول شناخت توصيفي و تحليل و اجتناب از پيش داوري و به منظور تجزيه و تحليل داده ها از الگوي جامع زير تبعيت کنید:

این روش شامل دو بخش است که هر بخش شامل سه زیر بخش است که در کل و با هم یک الگوی جامع را ارائه می نماید: بخش اول: توصيف داده ها (Data Description) بخش دوم: تحلیل داد ها (Data Analysis) در بخش توصیف داده ها چه کنیم؟ در این بخش سه اقدام اساسی صورت می گیرد: الف) توصیف ویژگی های عمومی پاسخگویان ب) کالبد شناسی متغیر های اصلی ج) گروه بندی بر اساس ویژگی های عمومی پاسخگویان در بخش تحلیل داده ها چه کنیم؟ در این بخش سه اقدام اساسی صورت می گیرد: الف) تحلیل همبستگی ب) تحلیل رگرسیون ج) تحلیل مسیر توصيف داده ها در اين بخش صرفا به توصيف داده هاي گرد آوري شده و تبيين ساختار يافته پاسخ هاي پرسش شوندگان و گروه بندي اطلاعات واصله بر اساس ويژگي هاي عمومي آن مي پردازيم که همانطور که اشاره شد شامل سه بخش زير مي باشد: الف) توصيف ويژگي هاي عمومي پاسخگويان این قسمت شامل مطالعه توزيع فراواني پاسخگويان از نظر جنس، سن، وضعيت تحصيلات، رشته تحصيلي، سنوات خدمت، وضعيت استخدامي و پست سازماني و ... است ب) كالبد شكافي متغير هاي اصلي این قسمت شامل توصيف گويه هاي هر متغير مورد استفاده در تحقيق با استفاده از آمار توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) و سنجش آنها با طيف پنج تائي و بررسي تطبيقي شاخص ها می باشد. ج) گروه بندي بر اساس ويژگي هاي عمومي پاسخگويان در این بخش بررسي جداگانه هر يك از ويژگي هاي عمومي مانند نظر جنس، سن، وضعيت تحصيلات، رشته تحصيلي، سنوات خدمت، وضعيت استخدامي و پست سازماني و ... با متغير هاي تحقيق (اعم از مستقل و وابسته) و از طريق آمار هاي توزيع پراكندگي (ميانگين و انحراف معيار) و دريافتي خروجي تحليلي براي آنها صورت می پذیرد. مثال: فرض کنید ما در حال سنجش یک متغیر وابسته (Y) از طریق 5 متغیر مستقل (X1,X2,X3,X4,X5) هستیم. Y=f(X1, X2, X3, X4, X5) فرض کنید بین 70 نفر پرسشنامه توزیع شده است و شما به منظور سنجش X1 پنج سوال و به منظور سنجش X2 سه سوال و به منظور سنجش X3 چهار سوال و به منظور سنجش X4 یک سوال و به منظور سنجش X5 نیز دو سوال و به منظور سنجش Y نیز سه سوال در پرسشنامه طراحی کرده اید. یعنی جمعا 18 پرسش در پرسشنامه دارید و علاوه بر این 18 پرسش از پرسش شونده 5 سوال در مورد جنس، سن، سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و پست سازمانی وی پرسیده اید. حال پاسخ این 23 سوال را در مورد این 70 نفر وارد نرم افزار SPSS کنید و از خروجی های متنوع و مختلف آن بهره برداری های زیر را نمائید: گام نخست: در بخش توصیف ویژگی های عمومی طی جداولی فراوانی و درصد فراوانی و نمودار های مرتبط با آن را برای 5 صفت مذکور و جداگانه مشخص نماید و در مورد سطح تحصیلات یا سن ابتکار به خرج داده و مثلا سن را گروه بندی نموده و بعد جداول مربط به آن را تهیه کنید. گام دوم: در بخش کالبد شناسی متغیر های اصلی به سراغ X1 تا X5 و Y بروید. در این بخش توصیه می شود، براي تبيين دقيق تر متغير هاي تحقيق، این متغیرها (مستقل و وابسته) به شرح زير با دامنه تغييرات 2 تا 2- رتبه بندی گردد. این کار توصیف را آسانتر می نماید. پیشنهاد من توصيف متغير ها بر اساس طيف هفت تائي و به شرح زير می باشد. عنوان طبق فاصله امتيازات کاملا قوي: 1.34 تا 2 قوي: 0.68 تا 1.33 نسبتا قوي: 0.01 تا 0.67 متوسط = صفر نسبتا ضعيف: 0.01- تا 0.67- ضعيف: 0.68- تا 1.33- کاملا ضعيف: 1.34- تا 2- یاد آوری3: شما برای هر پرسش از طیف 5 تائی لیکرت استفاده نموده اید و در SPSS به هر طیف مانند تقسیم بندی زیر عددی را تخصیص داده اید: کاملا موافقم (2) موافقم (1) نظری ندارم (0) مخالفم (1-) کاملا مخالفم (2-) پس میانگین 70 پاسخ در مورد پرسش مثلا 16 عددی را تولید می کند که در یکی از هفت طبقه بندی فوق قرار می گیرد. البته فراموش نکنید اگر 5 سوال جواب نهائی متغیر X1 را تشکیل می دهند شما باید به شرط برابری وزن 5 سوال میانگین وزنی این 5 سوال را برای X1 لحاظ کنید. حالا مشخص کنید که اولا هر یک از متغیر های X1 تا X5 و Y میانگین امتیاز و انحراف معیارشان چقدر است و در کدام طبقه بندی فوق قرار می گیرد و ثانیا جدول زیر را تهیه و تحلیل کنید. توزيع فراواني طبقات مربوط به سنجه هاي تشکيل دهنده شاخص X1

- در بخش گروه بندي بر اساس ويژگي هاي عمومي پاسخگويان از تکنیک زیر استفاده نمائید: یک جدول مشابه زیر تهیه کنید. توجه کنید برای 5 صفت مذکور مانند جنس اینکار باید به تفکیک صورت پذیرد. ارزش امتیازات شاخص هاي اصلي تحقيق براي پاسخگويان به تفكيك جنسيت

حال فرض کنید اطلاعات جدول حاكي از آن است كه، ميانگين امتياز شاخص X1 در مردان 0.75 و در زنان 0.82 مي باشد. اما سوال اين است كه آيا برتري اين عدد حاكي از برتري شاخص X1 گروه زنان نسبت به گروه مردان مي باشد؟ پاسخ اين مهم را صرفا مي توان با آزمون هاي آماري داد. به منظور بررسي معنا دار بودن تفاوت ميانگين هر يک از شاخص ها در دو گروه زن و مرد از آزمون مقايسه ميانگين Independent- Sample T-Test استفاده نمائید و نتايج آن در سطح اطمينان 95% تحلیل کنید. مقدار Sig را در آزمون برابري واريانس Levene's از خروجی های SPSS برای این شاخص استخراج کنید. فرض منید عدد 0.675 شده است Sig.=P-value=0.675>0.05=∝ چون مقدار P-Value كه مربوط به واريانس است از α بزرگتر شده است، پس برابري واريانس ها رد نمي شود. لذا به P-Value سطر اول نگاه کنید. فرض کنید این عدد 0.750 شده است. Sig(2-taild)=P-value=0.750>0.05=∝ پس تائيد مي شود كه ميانگين شاخص X1 در دو گروه زنان و مردان تفاوت معنا دار آماري وجود ندارد. گواه ديگر براي اين مدعا عدد نشان داده شده در ستون (95% Confidence Interval of the Difference) مي باشد، كه شامل صفر مي باشد و لذا فرض H0 تائيد مي شود. گواه سوم بر اين موضوع مقدار آماره t مي باشد كه اگر از 2 بزرگتر باشد، تفاوت معنا دار خواهد شد كه در اينجا (مثال ما) كوچكتر از 2 مي باشد. یادآوری 4: شما در این بخش فقط داشتید در مورد تفاوت مثلا میانگین شاخص X1 در دو گروه زن و مرد بررسی انجام می دادید اما اگر بخواهید بدانید بین میانگین شاخص X1 در سه گروه سنی (24-29) و (30-35) و (36-41) سال تفاوت معنادار آماری وجود دارد یا خیر یعنی بیش از دو گروه را مقایسه نمائید مجبور هستید از روش زیر استفاده کنید: نظر به اينكه در اين بخش با بيش از دو گروه جهت مقايسه آزمون آماري مقايسه ميانگين مواجه مي باشيم روش آزمون مقايسه ميانگين Independent- Sample T-Test قابل استفاده نمي باشد و بايستي از آزمون آناليز واريانس يك طرفه (One-Way ANOVA) استفاده نمائيم. نتايج اين آزمون را به کمک SPSS در سطح اطمينان 95% استخراج کنید. در اين آزمون كه با آزمون Post Hoc نيز تركيب شده است، فرض H0 برابري ميانگين هر شاخص در تمامي گروه هاي سني مختلف و فرض H1 تفاوت معنا دار اين ميانگين ها خواهد بود. نحوه استنباط آماري آزمون ANOVA یا همان Analysis of Variance براي شاخص X1 به شرح زیر می باشد: مقدار Sig را در نظر مي گيريم. فرض کنید 0.02 است Sig.=P-value=0.02<0.05=∝ چون مقدار P-Value از α كوچكتر شده است، پس فرض H0 رد مي شود و اختلاف معني دار است. اینکار را برای مابقی شاخص ها هم تکرار کنید. کار شما در توصیف با یک جمع بندی زیبا و برقراری ارتباط بین قسمت های مختلف به اتمام خواهد رسید و وارد مرحله تحلیل می شوید. مرحله تحلیل داده ها: این گفتار ادامه دارد سایر مطالب مرتبط دیگر با این مطلب

روش تجزیه و تحلیل داده ها

مطالب مشابه :

مقایسه زوجی طیف بوگاردوس، طیف تورستن، طیف لیکرت، طیف گوتمن

انواع طیف بندی سوالات پرسش نامه

مقایسه زوجی طیف بوگاردوس، طیف تورستن، طیف لیکرت، طیف گوتمن

نمونه پرسشنامه ( نامه معرفی ، سوالات دموگرافیک ، طیف لیکرت )

مقایسه طیف لیکرت 5 تایی و هم طیف لیکرت 7 تایی

طیف لیکرت (LIKERT SCALE)

انواع طیف و مقیاس در تحلیل آماری

روش تجزیه و تحلیل داده ها