بدانیم که متادون چیست ؟

متادون چيست ؟

متادون اولين‌بار در زمان جنگ جهاني دوم در كشور آلمان ساخته شد. زماني كه عرضة ترياك در اروپا به دليل آغاز جنگ جهاني دوم متوقف شد مصرف كنندگان ترياك دراروپا و خصوصاً در آلمان كه تعدادشان كم نبود با مشكل جدي مواجه شدند. در ميان مصرف كنندگان آلماني ، مقامات عاليرتبه نظامي نيز از جمله هرمان‌گورينگ (جانشين هيتلر) به چشم مي‌خوردند. شيمي دانان و شركت‌هاي داروسازي آلمان به سفارش مسئولين كشور ماده‌مخدر مصنوعي جديديي توليد كردندكه به خشخاش متكي نبود. شيمي‌دانان موفق به توليد دارويي شدند كه نه تنها مؤثر بود بلكه ماندگاري آن نيز در بدن بيشتر از ساير مواد مخدر بود.

مدت زمان تأثير هروئين در بدن حدود 2 ساعت است در نتيجه مصرف كنندگان نياز دارند كه چندين‌بار در روز از اين ماده استفاده كنند درحاليكه اين دارو ميانگين بين 24 تا 74 ساعت ، با درنظر گرفتن ميزان مصرف و سوخت و ساز بدن افراد ، تداوم دارد . نام اين دارو يا ماده مخدر مصنوعي متادون بود. با گذشت زمان متادون داروي منتخب پزشكاني شد كه سعي در درمان بيماري اعتياد و وابستگي به موادمخدر داشتند و دارند . متادون به چه شكل استفاده مي‌شود ؟
متادون ماده‌مخدر مصنوعي است كه به صورت قرص ، شربت و آمپول مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نوع قرص و شربت آن با دوزهاي مشخص به طور خوراكي مصرف مي‌شود. اين ماده مي‌تواند معمولاً خماري و اشتياق معتادان به هروئين را تا 24 ساعت كنترل كند. بيماران معمولاً از نظر فيزيكي به همان اندازه به متادون وابسته هستند كه به هروئين و يا هر ماده‌مخدر ديگري وابسته بودند .
معتادان پس از هر بار استفاده از هروئين و گذشت ساعات اوج نشئگي ، مدت زمان كوتاهي حالات طبيعي داشته و پس از آن با خماري روبرو مي‌شوند . اين خماري و حس نياز مي‌تواند عوارضي شبيه به آنفلوآنزا با درد ، اضطراب و افسردگي.......... داشته باشد .

اين دوره يا سيكل تكراري ، هر 4 تا 8 ساعت با استفاده از هروئين تكرار مي‌شود. برخي از متخصصين بر اين باورند كه اين دوره يا سيكل با استفاده از متادون قابل كنترل است. از نظر علمي احتمال چنين امري وجود دارد چرا كه متادون با سرعت كمتري به سيستم بدن وارد و رها مي‌شود و مدت طولا‌ني‌تري از هروئين و يا هر موادمخدر ديگري در بدن باقي مي‌ماند. موادمخدر با گيرايي كوتاه مدت مانند هروئين و مرفين باعث ايجاد و تداوم نوعي فرايند غيرطبيعي در مغز شده كه باعث اختلال در احساس سلامتي و روند عملكرد طبيعي بدن مي‌شوند .
تأثيرات متادون
از معمول‌ترين عوارض استفاده از متادون مي‌توان از خواب‌آلودگي ، منگي ، ضعف ، ناخوشي ، خشكي دهان ، اختلال دريچه پروستات و تأخير در روند ادرار طبيعي ، يبوست و يا نوسان تنفسي نام برد .

حساسيت پوستي ، كهير ، خارش ، سردرد ، سرگيجه ، فقدان تمركز ، احساس مستي ، گيجي ، افسردگي ، ضعف بينايي ، رنگ پريدگي ، عرق كردن ، طپش قلب ، حالت تهوع و استفراغ از عوارض احتمالي استفاده از متادون مي‌باشند.
از غيرمعمول‌ترين عوارض استفاده از متادون مي‌توان از حساسيت آنافيلاكسي (نوعي مسموميت خوني) ، اُفت فشار خون كه باعث ضعف و از حال‌رفتگي مي‌شود ، سردرگمي ، توهم ، عدم تعادل در راه رفتن ، رعشه ، پرش عضلات و ضعف عضلاني نام برد. استفاده از متادون خطر انسداد و از كار افتادگي كليه‌ها را نيز همراه دارد .
علائم استفاده مفرط (overdose) يا استفاده بيش از حد متادون شامل موارد ذيل مي باشد:
خواب‌آلودگي ، گيجي ، رعشه ، تشنج ، منگي كه منجر به كما مي‌شود ، سرماي بدن ، افت فشار خون و كندي نسبي ضربان قلب مي‌باشد .
سم زدايي با متادون چيست ؟
سم‌زدايي با متادون معمولاً تحت نظر متخصصين صورت مي‌گيرد. در طول اين دوره درمان هر زماني كه شخص معتاد علائم خماري را تجربه كند به وي متادون داده مي‌شود. اين علائم عبارتند از عطسه ، خميازه ، آبريزش چشم‌ها ، آبريزش بيني ، عرق شديد ، تب ، گشادي مردمك چشم‌ها ، دل‌پيچه ، حالت تهوع ، بدن درد ، رعشه و تندخويي .
پس از چندين هفته تنظيم ميزان و مقدار استفاده و با وضعيت ثابت حال درمان‌جو، ميزان متادون به تدريج كاهش مي‌يابد. ميزان كاهش متادون بستگي مستقيم به عكس‌العمل‌هاي جسمي شخص دارد. هدف استفاده از متادون نگهداري عوارض خماري در حد قابل تحمل ، براي درمان‌جوست .
آيا متادون اعتيادآور است ؟
پاسخ به اين سؤال مثبت است. در طي تحقيقاتي كه در جهت كشف ميزان اعتياد به متادون در كشور انگلستان انجام شد اين موضوع به اثبات رسيد. به عنوان مثال در يكي از اين آزمايش‌ها به درمان جوياني كه چشمانشان بسته بود متادون و هروئين داده شد. هيچيك از آن ها قادر به تشخيص بين تأثير اين دو ماده‌مخدر نبودند. اين تحقيق نشان داد كه مشكل اضافي كه مصرف‌كنندگان متادون براي رهايي از هروئين تجربه مي‌كنند ترك خود متادون است ! ترك اوليه هروئين شايد در مدت يك هفته تا 10 روز ميسر باشد ولي ترك متادون مي‌تواند ماه‌ها يا سال‌ها طول بكشد .

عجيب آنكه متادون كه به عنوان ماده‌اي براي ترك موادمخدر بايد استفاده شود مرتباً در بازار سياه و به طور غيرقانوني خريد و فروش شده و باعث ايجاد شمار گوناگوني از مرگ در اثراستفاده بيش ار حد يا (overdose) شده است .
اعتياد به متادون بسيار خطرناك بوده و ترك آن هم بسيار مشكل. در تحقيقات NHSDA در آمريكا بسياري از افراد رها شده از مصرف هروئين معتقد بودند كه ”وحشت“ ترك هروئين به مراتب كمتر از ”عذاب“ ترك متادون است .
بسياري افراد از اعتياد به هروئين به اعتياد به متادون منتقل مي‌شوند و تنها وحشت عذاب ترك متادون باعث مي‌شود كه طول درمان سال‌ها ادامه يابد.
آيا متادون راه چاره است ؟
تحقيقات در گلاسگو بريتانيا
دكتر راسل‌نيوكومب مطالعه و تحليل خاصي را در مورد ميزان مرگ و مير در اثر استفاده از متادون در شهر ليورپول انگلستان به انجام رساند . بر مبناي اين تحقيق وي به اين نتيجه رسيد كه طرح استفاده از متادون براي كاهش صدمات به معتادين ممكن است باعث افزايش تعداد قربانيان شود تا پيشگيري و درمان اعتياد .

وي يادآور مي‌شود كه متادون ماده بي‌خطري نيست. تأثير متادون بر افراد مختلف متفاوت است. ميزان مصرفي متادون يك شخص مي‌تواند براي شخص ديگر مسموميت ايجاد كند. اين به اين معناست كه شخص با استقامت بدني بالا مي‌تواند از متادون استفاده و به زندگي عادي خود ادامه دهد و همان مقدار متادون مي‌تواند براي شخص ديگري با استقامت پائين‌تر مرگ‌آور باشد .

اين تحقيق باعث بروز بحث ، گفتگو ، انتقاد و تبادل‌نظر در ميان متخصصين در اين زمينه شد. با اينكه عده‌اي با نظرات و يافته‌هاي دكتر نيوكومب موافق بودند ، عده‌اي نيز اعتبار تحقيقات وي را زير سؤال بردند چرا كه معتقد بودند از تعداد مرگ و مير ذكر شده در تحقيقات كلاسگو تعداد كثيري از تركيب داروهاي مختلف استفاده مي‌كردند و نمي‌توان به صحت اين تحقيق تكيه كرد .

چكيده‌اي از تحقيق و يافته‌هاي دكتر نيوكومب :
در دهه 1970 در انگلستان (35 سال پيش) سم‌زدايي در انگلستان معمول بوده ولي از دهه 80 با شيوع بيماري ايدز استفاده از سوزن مشترك يكي از راه‌هاي انتقال اين بيماري شناخته شده و درمان از طريق متادون به طور قانوني آغاز شد .
هدف درمان از طريق متادون
ـ بهبود بخشيدن به وضع سلامتي معتادين با استفاده از مواد كم خطر و خالص و اندازه‌گيري شده و تحت نظر متخصصين .
ـ پائين‌ آوردن ميزان دزدي و جنايت با در اختيار گذاردن متادون به صورت مجاني. به اين شكل كه آنان براي پرداخت هزينه مواد به دزدي و جنايت دست نزنند .
ـ بهبود بخشيدن به وضعيت اجتماعي معتادين ، روابط خانوادگي ، مالي ، كاري ، خانه و قوانين مسكن (مثلاً افرادي كه در يكي از مراكز مخصوص با استفاده از متادون اقدام به ترك مي‌كنند در ليست اولويت واگزاري خانه‌هاي دولتي قرار مي‌گيرند. به اين شكل از وضعيت كارتن‌خوابي نجات پيدا مي‌كنند. وقتي آدرس و مسكن داشته باشند مي‌توانند پول بيكاري بگيرند ـ جهت كاريابي به آنان كمك مي‌كنند و با داشتن آدرس مشخص پليس به راحتي مي‌تواند آنان را زير نظر داشته باشد.
ـ در واقع استفاده از متادون و حتي مرگ و مير ناشي از آن حداقل بهايي است براي مهار كردن شيوع بيماري HIV يا ايدز .
در سال 1988 ، 971مورد مرگ در اثر مسموميت با موادمخدر كنترلي اعلام شد. تا سال 1992 اين تعداد به 1001 رسيد و سه مورد مواد مشخص تجويزي يعني متادون ، مرفين و هروئين شناخته شد .
در طول 10 سال يعني سال 82 تا 92
ـ مرگ در اثر متادون از 16 مورد در سال به 131 مورد رسيد
ـ مرگ در اثر مرفين از 27 مورد در سال به 95 مورد رسيد
ـ مرگ در اثر هروئين از 11 مورد در سال به 51 مورد رسيد
منتقدين معتقدند با اينكه در گلاسگو تعدادي از افراد در اثر اُوردوز با متادون جان خود را از دست مي‌دهند ، در اثر نبود متادون اين احتمال وجود دارد كه تعداد بيشتري در اثر تركيب مواد متعدد خياباني جان خود را از دست دهند .
دكتر نيوكومب در برآورد تحقيقي خود به اين نتيجه مي‌رسد كه :
ـ اگر به طور كلي ميزان مرگ و مير در اثر استفاده از هروئين را با متادون مقايسه كنيم ـ ميزان تلفات در اثر استفاده متادون در سال 1990 شش برابر ، در سال 1991 سه برابر و در سال 1992 چهار برابر بيشتر از استفاده از هروئين بود. همچنين اگر ميزان مرگ و مير اتفاقي در رابطه با هروئين را با متادون مقايسه كنيم ميزان تلفات در اثر استفاده از متادون در سال 1990 چهار برابر ، سال 1991 سه برابر و در سال 1992 چهار برابر بوده است .

لازم به توضيح است با وجود اينكه ارقام ذكر شده در بالا نياز به تفسير و توضيحات و حتي بررسي بيشتري دارد ، اما به طور شفاف نشانگر اين واقعيت است كه ميزان تلفات و مرگ و مير در بين مصرف‌كنندگان متادون به مراتب بيشتر از مصرف‌كنندگان هروئين است .
دكتر نيوكومب در نتيجه‌گيري پاياني اين تحقيق متذكر مي‌شود كه يكي از سؤالات مطرح در اين تحقيق اين است كه چرا دست‌اندركاران امر ، توجه لازم را به عواقب استفاده از متادون معطوف نمي‌دارند ؟
وي معتقد است كه دولت مي‌بايست بيش از آنكه به مهار كردن موادمخدر به طور كل تمركز كند در سياست‌هاي خود ، به چگونگي كمك به معتادان و شناسايي چگونگي كاهش آسيب و ايجاد خطر براي سلامتي آنان بپردازد. يكي از نمايش‌هاي كليدي در جهت تشخيص اين آسيب‌ها پرداختن و تحت نظر گرفتن روند استفاده از مواد جايگزين و عوارض آن و تعداد مرگ و مير در اثر استفاده از مواد است .
از ديد دكتر نيوكومب براي مقابله با مرگ‌هاي ناشي از مصرف متادون ، شايد مي‌بايست از رژيم و درمان با استفاده از موادمخدر ديگري به جاي متادون استفاده كرد. به طور مثال مورفين يا ديامورفين. اين نظريه مورد بررسي مديركل مراقبت‌هاي باليني در كينگر كالج لندن قرار گرفت. وي در يكي از بيانيه‌هاي مطبوعاتي خود گفت :
« معتادين ميزان صحيح متادون تجويز شده را استفاده نمي‌كنند و شايد مي‌بايست به آنان مواد ديگري مانند هروئين تزريقي تجويز شود. ما مي‌بايست به دنبال راهي براي توقف روند استفاده و مصرف بيش از حد متادون و همزمان درمان ايمن معتادين باشيم.

در پايان دكتر نيوكومب يادآوري مي‌كند كه استفاده از متادون به يادآورندة اين مَثَل در بين پزشكان است كه مي‌گويند : عمل جراحي با موفقيت انجام شد ولي مريض درگذشت ! اگر افرادي كه از هروئين به متادون روي‌ مي‌آورند در معرض خطر و ريسك بيشتري قرار مي‌گيرند ، با چه معياري مي‌توان تصميم گرفت كه چه تعداد مرگ و مير قابل قبول است ؟

نظر به اينكه ديدگاه دكتر نيوكمب و مديركل مراقبت‌هاي باليني در كينگركالج لندن كه مي‌گويد شايد بايستي به جاي متادون براي درمان اعتياد به معتادان مواد مخدر ديگري مثل هرويين تجويز كرد و اين برنامه به صورت پروژه تحقيقاتي در حال اجرا مي باشد ، خوب است نظرمهندس خودمان آقاي دژاكام كه در سخنراني خودش در كنگره سراسري اعتياد در دانشگاه سيستان و بلوچستان در 8 سال پيش ارائه كرد را بنويسم.

مهندس دژاكام در پايان مقاله خود كه تحت عنوان صورت مسئله اعتياد مطرح گرديد چنين مي‌گويد :
خارج از بحث‌هاي قانوني و حقوقي ، من به تجربه دانستم هيچ دارويي مناسب‌تر، قوي‌تر ، كم خطرتر ، ارزان‌تر و مفيدتر از خود ترياك براي ترك اعتياد يك معتاد وجود ندارد.

همچنين با صحبتي كه با ايشان داشتم با نظر آقاي دكتر نيو كمب كاملاً موافق هستند ولي مي گويند ، هرويين به دليل طول عمر و ماندگاري كوتاهش مناسب نيست اما ترياك با 25 نوع آلكالوييد قوي و نيرومندش جايگزين بسيار مناسبي مي‌باشد.

به هرحال استفاده از ترياك براي درمان اعتياد كه شامل پروتكل درمان به صورت كاهش تدريجي و پله‌اي در طول 11 ماه مي‌باشد به صورت جامع براي اولين‌بار در تاريخ 1997 توسط كنگره 60 در ايران مورد آزمايش قرار گرفت كه نتايج بسيار مطلوبي را تاكنون به ارمغان آورده است كه غيرقابل تصور مي‌باشد و بر همين مبنا كنگره 60 معتقد است كه اعتياد كاملاً قابل درمان مي‌باشد و من خودم در سفري كه در چندين مرحله به ايران داشتم از نزديك با اين موضوع برخورد نمودم و با افراد متعددي از كنگره 60 كه با اين روش درمان شده بودند مصاحبه داشته‌ام و هم‌اكنون نيز در حال تحقيق در كنگره 60 مي‌باشم .

لازم به توضيح است مشروح پروتكل درمان اعتياد با موادمخدر در كتاب عبور از منطقه 60 درجه زير صفر به زبان فارسي در سال 1997 توسط مهندس حسين دژاكام كه خودشان هفده‌سال مصرف‌كننده موادمخدر بوده‌اند ، نوشته شده است و تاكنون ۱۰ مرحله تجديد چاپ شده است .

منابع :
_ www.drugscope.org.uk
_ NHSDA housedrug policy.gov/drugfact
_ Release Publications,National Drugsd legal,London
ترجمه و تدوين
دكتر نازي اكبري عضو هيئت علمي كنگره 60

بدانیم که متادون چیست ؟

مطالب مشابه :

مقاله ای در مورد اعتیاد

پژوهشهایی درباره مواد مخدر .16 مقاله PDF

اعتياد چيست؟ عنوان مقاله اي است از دكتر صحرايي محقق اعتياد

پایان نامه در مورد اعتیاد

بدانیم که متادون چیست ؟

علل گرايش به سوء مصرف مواد مخدر

مقاله ترک مواد...

اعتیاد و مواد مخدر (2)

3492 علل گرايش جوانان به مصرف مواد مخدر

اعتیاد