اصول و مبانی تربیت بدنی

یادگیری حرکات

عاملی است که باعث بهبود مهارت های حرکات فرد میشود. در تعریف آن گفته اند: «مجموعه ای از فرایند های همراه با تمرین و تجربه که به تغییرات نسبتاً پایدار در قابلیت اجرای ماهرانه حرکات منجر میشود.» یادگیری حرکات اغلب از طریق اجرا و فرآیند آزمون و خطا فرا گرفته میشود. بنابراین میتوان گفت یادگیری یک حرکت از تعامل پیچیدۀ بخش های مختلف دستگاه عصبی شامل سمپاتیک و پاراسمپاتیک، اعصاب آوران و وابران، عامل شرطی شدن و باز خورد حاصل میگرد.

رشد و تکامل حرکتی

بخشی از دانش روانشناسی است که کمک فراوانی به پیشرفت علم تربیت بدنی نموده و به عنوان بخشی از بدنه اصلی علوم ورزشی مطرح است. موضوع رشد و تکامل حرکتی رابطه بین رشد و حرکت میباشد لذا عوامل اثر گذار بر حرکت مانند رشد بدنی، تغییرات ادراکی، تغییرات شناختی و فیزیولوژیکی در این شاخه از علم روانشناسی مورد بحث قرار میگیرند.

تربیت بدنی تطبیقی

یا فعالیت های حرکتی ویژه موضوع اثرات تمرینات ورزشی بر افراد معلول و کسانی است که دارای محدودیت های حرکتی هستند. با توجه به گسترش روز افزون ماشین در زندگی بشر – که یکی از بزرگترین عوامل معلولیت به شمار میرود – موضوع تربیت بدنی تطبیقی به عنوان یک شاخه مهم از تربیت بدنی هر روز اهمیت بیشتری مییابد. تربیت بدنی طبیقی سعی دارد با تمرینات خاص از محدودیت دامنه حرکتی افراد معلول کاسته و یا مانع پیشرفت آن شود.

جامعه شناسی ورزشی

عبارت است از بررسی نقش ورزش در جوامع و فرهنگ های گوناگون. بنابراین شناخت و تحلیل آن میتواند به شناسایی فرهنگ، شخصیت قومی، روابط اجتماعی و ارتباطات روزمره افراد جامعه کمک کند. به علاوه برای علم جامعه شناسی بسیار جالب است که بداند چه عواملی باعث میشود مردمانی با درک، بینش، تحصیلات، طبقه اجتماعی – اقتصادی مختلف و حتی تفاوت های نژادی و قومی در مورد رنگ یک پیراهن (یک تیم ورزشی) با یکدیگر اتفاق نظر و همدردی داشته باشند.

مدیریت ورزشی

تمام ارکان برگزاری مسابقات و عوامل جانبی آن را در بر میگیرد. مدیریت به زبان ساده انجام امور توسط دیگران است. مدیران نیز وظایف خاصی از قبیل برنامه ریزی، سازمان دهی، نظارت، بودجه بندی و بالاخره هدایت و رهبری را برعهده دارند. مدیریت ورزشی وظایف و عملکردهای مهم برگزاری مسابقات از برنامه ریزی تا سازماندهی و حتی تبلیعات تجاری را نیز برعهده دارد.

امروزه برگزاری مسابقات ورزشی اعتبار یک ملت محسوب میشود. میلیون ها نفر در سراسر جهان مسابقات ورزشی را از افتتاح تا اختتام نظاره و پی گیری میکنند. لذا بسیار طبیعی است که مدیریت ورزشی از اجزاء مهم مبانی ورزش تلقی شود.

حرکات اصلاحی

با به کار گرفتن شیوه علمی تمرینات ویژه، ضعف ها و مشکلات مختلف ساختار بدن را بر طرف ساخته و یا تقلیل میدهد. شیوه و سباق زندگی در قرن بیست و یکم از قبیل نوع تغذیه، فقر حرکت، زندگی تصنعی و دوری از طبیعت، مشکلات جسمانی خاصی را به وجود آورده است که بی شک در ادوار گذشته به این شدت وجود نداشته است. لذا امروز توجه به حرکات اصلاحی بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر میرسد.

تربيت‌بدنيدر مكتب اسلام

تربيت‌بدني، تقويت جسم در مكتب اسلام به عنوان يك ارزش قلمداد شده و همواره تحصيل آن با طلب علم، فضايل اخلاقي و جوانمردي قرين شده است.

در اين رابطه روايات و شواهد فراواني وجود دارد كه مي توان به داستان طالوت ، قوت روحي و جسمي حضرت محمد (ص) و شجاعت و قدرت امام علی (ع) اشاره كرد.

همچنين در رواياتي از رسول اكرم (ص) و ائمه هدي عليهم‌السلام محتوي تربيت‌بدني و ورزش تيراندازي، سواركاري، شنا، وزنه‌برداري، شترسواري، كشتي و ... معرفي شده است.

هدف زندگي چيست؟

از نظر قرآن بيشتر دانستن و توانستن غايت انسان نيست. بلكه هدف اصلي از زندگي تنها «معبود» و نزديك شدن به اوست و دانستن (خداشناسي و ...) وتوانستن ـ مقدمة رسيدن به كمالات عالي هستند.

در واقع تمامي اهداف و چيزهايي كه انسان به دنبال آنهاست جز ذات خداوند (كه هدف اصلي است) اهداف ثانوي هستند، يعني وسيله‌اي براي رسيدن به هدف اصلي هستند .

1. اهداف، مربيان تربيت‌بدني را در شناخت بهتر خواسته‌هايي كه براي نيل به آنها تلاش مي‌كنند، ياري خواهد كرد، زيرا اهداف بر مواد و فعاليتهاي مورد تدريس و روش تدريس تأثير مي‌گذارند.

2. اهداف، مربيان تربيت‌بدني را در درك بهتر ارزش قلمرو رشته، ياري خواهد كرد. اهداف برنامه‌هاي تربيت‌بدني بايد با اهداف تعليم و تربيت و جامعه‌ متناسب باشد. اين تناسب آثار اجتماعي تربيت‌بدني و ورزش را آشكار مي‌كند.

3. اهداف، معلمان را در مواجهه با مشكلات ياري خواهد كرد. مربيان سازمانهاي مختلف با آگاهي كامل از اهداف تربيت‌بدني در تصميم‌گيري و نهايتاً اتمام صحيح امور ياري مي‌شوند.

4. اهداف، مربيان را در تفسير و تشريح بهتر تلاشها در افكار عمومي ياري مي‌كنند. در تربيت‌بدني و ورزش سوء‌تفاهم هايي وجود دارد، كه آگاهي مربيان از اهداف اين رشته مي‌تواند در اشاعة صحيح آنها و اصلاح سوء‌تفاهم ها مؤثر باشد.

5. اهداف، مربيان را در شناخت و تصديق نتايجي كه دانش‌آموزان در يك برنامة كامل، با هدايت آنها به دست آورده‌اند، ياري خواهد كرد. به دليل مسئوليت‌پذيري، مربيان تربيت‌بدني مسئول تغييرات رفتاري افراد تحت آموزش خود هستند. با شناخت نتايج مطلوب برنامه‌ها كارشناسان به ارائة برنامه‌هايي مي‌پردازند كه دانش‌آموزان را در رسيدن به اهداف مورد نظر ياري مي‌كند. موفقيت دانش‌آموزان در برنامه، حاكي از موفق بودن برنامه‌هاست و اين عوامل ممكن است در تأمين كمكهاي مالي بيشتر، پرسنل، تجهيزات و تداركات مؤثر باشند (بوچارد 1374).

اهداف تعليم و تربيت

1. پرورش ابعاد وجودي و شخصيتي انسان (جسماني، حركتي، عقلاني و ...)

2. پرورش قدرت تشخيص در انسان از طريق مشاهده، تجربه، تفكر و تعليم

3. پرورش روح حقيقت‌جويي در انسان

4. آگاه كردن انسان از پايگاه خويش در جهان هستي

5. سوق دادن انسان به سوي خداوند و پرورش افراد مؤمن و متقي (خلجي 1365).

6. پرورش شئون اقتصادي چون برقراري قسط و روحية قناعت (باقري 1368).

7. ايجاد روح برادري، برابري، تعاون، احسان، ايثار و پرورش روحية تلاش و مبارزه با ظلم و فساد و مظاهر آن (خلجي 1365).

اهداف تربیت بدنی و ورزش

1- تكامل جسماني

2- تكامل رواني ـ حركتي

3- تكامل شناختي

4- تكامل عاطفي

5- تكامل اخلاقي

• اهداف توسعة جسماني

ايجاد توان بدني و افزايش آن از طريق فعاليتهاي بدني كه موجب توسعه و تكامل سيستمهاي ارگانيكي مختلف بدن مي‌شود، جزء هدف تكامل جسماني است.

• هدف تكامل حركتي

اين هدف با بهبود آگاهي بدني، انجام حركت جسماني مؤثر با هزينة انرژي كمتر و حركت آميخته با مهارت و حس زيبايي‌شناسي و جذابيت در ارتباط است.

• هدف تكامل شناختي

هوش و تفكر يكي از ضروريات اجراي صحيح فعاليتهاي بدني است. آگاهي از بدن، آگاهي محيطي، آگاهي اجتماعي و سازگاري در اجرا، آگاهي بر قوانين و ... جزء هدف شناختي محسوب مي‌شوند .

• هدف تكامل عاطفي

گسترش خصلتهاي ورزشكاري، عدالت، وجدان گروهي و حس زندگي جمعي، تجربه لذت شيرين موفقيت، احساس تعلق، مورد تصديق قرارگرفتن، خودباوري و عشق از مهمترين اهداف برنامه‌هاي تربيت‌بدني و ورزش است.

• هدف تكامل اخلاقي

از مهمترين هدفهاي تربيت‌بدني، تربيت انسانيت انسان است يعني راستي، شجاعت، تواضع، شجاعت، قناعت، سادگي، عفت و ... همه از سجاياي حميده‌اي هستند كه در درس تربيت‌بدني و ورزش از طريق مربي مورد توجه قرار مي‌گيرد. اساساً هدف اصلي؛ تطهير نفس و پاكي درون و پيوستن به خداي تعالي است.

نقش تربيت‌بدني در تعليم و تربيت

هدف کلی

شناخت تعليم و تربيت و رابطة آن با تربيت‌بدني و همچنين آگاهي بر تأثيرات شناختي، عاطفي و رواني ـ حركتي تربيت‌بدني و ورزش.

ديدگاه ديويي در تعليم و تربيت در چند عبارت قابل تعريف است:

شخص براساس تجارب پيشين فكر مي‌كند، و يا تربيت فرد عبارت است از تمام اعمال از بدو تولد تا لحظة مرگ. تعليم و تربيت يك پديدة عملي است، فرد با عمل ياد مي‌گيرد. تعليم و تربيت در كلاس درس، كتابخانه، زمين‌بازي، ورزشگاه، مسافرت و خانه به‌وقوع مي‌پيوندد و محدود به كليسا يا كلاس درس نيست، بلكه هر جا كه افراد جمعي را تشكيل دهند تربيت تحقق خواهد يافت (بوچارد 1374).

استاد مطهري دربارة تربيت مي‌نويسد:

تربيت عبارت است از پرورش دادن، يعني به فعليت در آوردن استعدادهاي دروني فرد. بدين جهت تربيت بايد تابع و پيرو فطرت باشد، يعني تابع و پيرو طبيعت و سرشت آدمي باشد. اگر بخواهيم يك فرد استعدادهايش شكوفا شود، بايد كوشش كرد همان استعدادهايي كه در او هست بروز و ظهور كند.

مفهوم تعليم و تربيت…

امروزه، تعليم و تربيت به‌معني پرورش فرد به‌عنوان يك موجود هدفدار، مستقل، معنويت خواه و خداجوست. براي اينكه قشر جوان براي نيل به چنين هدفي مهيا شوند بايد موارد زير را درك كنند:

1. شناسايي فطرت خويش و ديگران و ظرفيت ادامة خود تكاملي و ارتباط با ديگران.

2. درك ميراثهاي فرهنگي و توانايي ارزيابي آنها.

3. درك مظاهر اجتماعي، مهارت و ارزشهاي ضروري براي شركت مؤثر در فعاليتها.

4. درك نقش ارتباط و مهارت در برقرار كردن ارتباط.

5. شناخت جهان مادي و توانايي سازگاري با آن.

6. شناخت نقش جلوه‌هاي زيبايي‌شناسي در زندگي انسان، ظرفيت بيان و اظهار احساسات خود از طريق اين جلوه‌ها (بوچارد 1374).

7. كاوش در جهان‌بينيها به‌منظور انتخاب برترين جهان‌بيني و ايدئولوژي براي آگاهي كامل بر غايت هستي و روش صحيح زندگي.

8. درك فوايد تزكيه و تهذيب نفس براي دستيابي به سعادت و قرب‌الي‌الله (اشرفي 1364) كه غايت هستي است.

قلمرو هاي تعليم و تربيت عبارتند از :

يادگيري شناختي

حوزة شناختي، قابليتهاي عقلاني و هوشي مركب از معرفت، شكل‌گيري ايده‌ها، مفاهيم، قدرت حل مسأله، تجزيه و تحليل و ارزيابي اطلاعات را در برمي‌گيرد.

احساسي (عاطفي)

قلمرو احساسي و عاطفي بر تكامل علائق، عقايد، آرمانها رفتارها و ارزشها متمركز است.

رواني ـ حركتي

حوزه رواني ـ حركتي، تكامل و توسعة آمادگي جسماني و كسب مهارتهاي حركتي و هماهنگي عصبي عضلاني را شامل مي‌شود.

تربيت‌بدني و ارتباط آن با تعليم و تربيت

براي تشريح كامل نقش تربيت‌بدني در فرايند تعليم و تربيت، بايد توانايي تربيت‌بدني در سه حوزة تربيتي مورد بحث قرار گيرد.

يادگيري شناختي

قلمرو احساسي (عاطفي)

حوزة رواني ـ حركتي

حوزة شناختي

هدف از تكامل شناختي، توسعة معرفت و بالا بردن فهم و ادراك است. تربيت‌بدني به‌طرق مختلف در اين روند تكاملي مؤثر است. اين راهها عبارت‌اند از:

1. تربيت‌بدني در موفقيت تحصيلي و فرهنگي مؤثر است

2. فعاليت حركتي با جريان فكري پويا و متعالي در ارتباط است.

3. تربيت‌بدني موجب شناخت تمرين و ورزش، تندرستي و بيماري مي‌شود

4. تربيت‌بدني موجب شناخت بدن انسان است

5. تربيت‌بدني روشنگر نقش فعاليت جسماني و ورزش در فرهنگ ملل است.

6. تربيت‌بدني و ورزش به مصرف معقول و استفادة مطلوب از خدمات و تسهيلات كمك مي‌كند.

قلمرو احساسي (عاطفي)

در اين قلمرو علائق، نظرات و رفتار، احساسات1 و ارزشها مد نظر هستند. در اين قلمرو بر سيستم ارزشي و فلسفه‌اي كه پايه و اساس بلوغ و تكامل فرد است تأكيد مي‌شود. موارد تأثير تربيت‌بدني در اين قلمرو عبارت‌اند از:

تربيت‌بدني به خودشكفتگي عزت‌نفس و واكنش سالم واصولي در مقابل فعاليت جسماني كمك مي‌كند.

2. تربيت‌بدني موجب باور و تصديق زيبايي است.

3. تربيت‌بدني در جهت دادن زندگي به سوي اهداف ارزشمند سهيم است. فرد تربيت يافته بايد هوشيارانه زندگي را در جهت صحيح هدايت كند.

4. برنامه‌هاي تربيت‌بدني داراي اهداف انسان دوستانه هستند

5. برنامه‌هاي تربيت‌بدني از طريق بازي، لذت از تجارب غني اجتماعي را فراهم مي‌سازد

6. برنامه‌هاي تربيت‌بدني فرصت بازي گروهي را فراهم مي‌آورد

7. تربيت‌بدني تواضع، بازي عادلانه و خصايل پهلواني را مي‌آموزد.

حوزة رواني ـ حركتي

در تربيت‌بدني حوزة رواني ـ حركتي با مهارتهاي حركتي در ارتباط است. فعاليتهاي سازمان يافته در مدارس اساس و مبناي بهينه‌سازي عملكردهاي جسماني قشر جوان در طول دوران رشد و تكامل است. تربيت‌بدني به‌طرق مختلف در حوزة رواني ـ حركتي مؤثر است. اين راهها عبارت‌اند از:

1. تربيت‌بدني مهارتهاي حركتي را در ورزشكاران و تماشاگران بهبود مي‌بخشد .

2. تربيت‌بدني به كسب مهارتهاي استفاده از اوقات فراغت پس از اشتغال ذهني كمك مي‌كند.

3. تربيت‌بدني مهارتهاي اساسي حفاظت از محيط‌زيست را توسعه مي‌دهد .

آشنايي با فوايد فعاليتهاي جسماني

تغييرات كاركردي بدني

1.اعمال ورزشي سبب تغييرات خاصي در متابوليسم شده و از نظر كيفي وكمي نيز تحولاتي درآن ايجاد مي‌كند.

2. فرد ورزشكار به مراتب بهتر از يك فرد غير ورزشكار قادر به تنظيم قند خون خود است.

3. تنظيم pH خون نيز در ورزشكاران خيلي بهتر از افراد غيرورزشكار است.

4. تمرينات ورزشي موجب افزايش حجم و قدرت عضلات و افزايش كارآيي قلب مي‌شود.

5. فعاليتهاي حركتي موجب افزايش اكسيژن مصرفي و تهوية ريوي مي‌شود.

6. فعاليتهاي حركتي موجب تقويت دستگاه عصبي مي‌شود.

7. بالاخره فعاليتهاي بدني در ترشحات غدد داخلي توازن ايجاد مي‌كند .

اثر بهداشتي فعاليتهاي بدني

تربيت‌بدني و ورزش علاوه بر نقش توسعه و گسترش ظرفيتهاي متفاوت جسمي، موجبات پيشگيري از بيماريهاي گوناگون را فراهم مي‌آورد كه در زير به نمونه‌هايي از آن اشاره مي‌شود.

1- فعاليت بدني موجب افزايش قدرت دفاعي بدن مي‌شود. كلية تغييرات ساختاري و كاركردي كه در اثر فعاليت بدني به‌وجود مي‌آيد به بالا بردن قدرت دفاعي بدن در مقابل ميكروبها كمك مي‌نمايد. دفاع وقتي مؤثر است كه بدن قوي و سالم بوده و تمام ارگانها هماهنگ كار كنند.

2- ورزش از ابتلاي انسان به برخي از بيماريها كه در اثر كهولت و پيري عارض مي‌شود، جلوگيري مي‌كند و مهمترين آنها بيماريهاي قلبي است.

3- ورزش از احتمال بروز بيماريهاي آترواسكلروز (سفتي شريانها)، بي‌كفايتي شريانهاي عضلات قلب و انفاركتوس، ضعف و تحريك‌پذيري اعصاب، بالا رفتن كلسترول خون، تغيير در وضع و قامت بدن به‌ويژه درستون فقرات و بالاخره پيري زودرس كه به علت ضعف اعضا پيش مي‌آيد و غيره جلوگيري مي‌نمايد.

اثر درماني فعاليتهاي بدني

اجراي فعاليتهاي بدني براي درمان و معالجة بسياري از بيماريها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين با گسترش پژوهشهايي در اين زمينه در سالهاي اخير، رشته‌اي تحت عنوان «ورزش درماني» پديد آمده‌است كه روز به روز اثرات مثبت فعاليتهاي بدني در معالجة بيماريها را آشكارتر مي‌نمايد. در اين خصوص نمونه‌هايي در ذيل مي‌آيد:

1. ورزش براي بيماران قندي يا ديابتي امري است مهم و با ارزش زيرا در هنگام فعاليت، مقداري از قند سوخته مي‌شود و اندازه آن درخون پايين مي‌آيد. همچنين براي آنان راه رفتن و دويدن به‌طور ملايم بهترين ورزش است. راه رفتن باعث توليد انسولين بيشتر در بدن شده و مقدار قند خون را پايين مي‌آورد (اسوآهولا 1371).

2. حركات بدني آرام در درمان بيماران مبتلا به انفاركتوس قلبي نقش مهمي دارد. مبتلايان به انفاركتوس تحت نظر پزشك، درمان ضايعات عروقيشان با پياده‌روي و ورزشهاي سبك تسريع شده و حتي به حمله دوم مبتلا نشده‌اند.

3. علاوه بر اثرات فوق فعاليتهاي بدني نقش مهمي در درمان بيماريهاي عملكردي قلب و دستگاه گردش خون كه اغلب در كودكان ديده شده دارد (خلجي 1367).

• فوايد روان‌شناختي فعاليتهاي جسماني

از بررسي تحقيقات و مطالعاتي كه در قلمرو و اثرات روان‌شناختي تربيت‌بدني و ورزش صورت گرفته است حاكي از اين است كه فعاليت بدني مزاياي رواني بسياري دارد كه در زير خلاصه شده است:

1. افرادي كه به‌طور منظم در فعاليت جسماني شركت مي‌كنند احساس خوب بودن مي‌كنند. بسياري از مردم ابراز مي‌كنند كه هنگام تمرين كردن نسبت به هنگامي كه تمرين نمي‌كنند، احساس بهتري دارند. احساس سلامت و تندرستي موجب احساس خوب بودن در افراد مي‌شود.

2. فعاليت جسماني و ورزش براي بعضي از افراد وسيلة نشاط‌آوري است. ورزش و ساير فعاليتهاي جسماني پديده‌هايي مهيج هستند، چيزي كه يكي از ويژگيهاي انساني است. شركت‌كنندگان حتي از باختن در فعاليتها نيز احساس رضايت كرده، پويايي و رواني را تجربه مي‌كنند.

3. بعضي به دنبال حركات موزون و ساير فعاليتهاي بدني هستند تا به تجربة زيبايي‌شناسي نايل شوند.

4. برخي نيز شركت در ورزشهايي را ترجيح مي‌دهند كه در آنها حالت تهاجمي كنترل مي‌شود.

5. فعاليت جسماني موجب آرامش و تنوع پس از يك مدت طولاني كار، مطالعه و تحمل فشار رواني است. افراد پس از آن با انرژي تازه‌اي به كار خود مراجعه مي‌كنند.

6. مردم مي‌خواهند سالم و آماده باشند و اين يك دليل عام براي فعاليت است.

7. بعضيها اعتقاد دارند كه با تسلط بر مهارتهاي جسماني، اعتماد به‌نفس و خود باوري خود را تقويت مي‌كنند. با كسب مهارت آنها احساس كمال مي‌كنند كه اين احساس هم، حس رضايت و صلاحيت آنها را افزايش مي‌دهد.

8. فعاليت جسماني موجب تجارب خلاق مي‌شود. فعاليتهايي چون حركات موزون، افراد را قادر مي‌گرداند تا هيجانها و احساسات خود را به‌طريق غيركلامي بيان كنند (بوچارد 1374).

مركز ملي بهداشت رواني آمريكا و ساير تحقيقات، فوايد روان درماني فعاليتهاي بدني منظم و متنوع را به شرح زير اعلام مي‌كند:

9. تمرينات بدني با كاهش اضطراب ارتباط دارند.

10. تمرينات بدني با كاهش سطح افسردگي ملايم تا متوسط ارتباط دارند.

11. تمرينات بدني طولاني مدت، معمولاً با كاهش اضطراب و ضعف رواني ارتباط دارند.

12. تمرين بدني منجر به كاهش شاخصهاي متفاوت استرس مي‌شود.

13. تمرين اثرات سودمندي در رفع حالات هيجاني براي كلية سنين در دو جنس دختر و پسر مي‌تواند داشته باشد.

14. ورزش امكان شناخته شدن و اظهار ارزشهاي وجودي را فراهم مي‌آورد يا در تهيه و تعيين هويت فرد كمك مي‌كند (بوچارد 1374).

• فوايد اجتماعي فعاليتهاي جسماني

1- ورزش و رشد شخصيت

2- اجتماعي شدن از طريق فعاليتهاي ورزشي

3- مشاركت ورزشي و بزهكاري

4- مشاركت ورزشي و موفقيت در امور ديگر

5- جهانی شدن و ورزش

اهداف تربيت‌بدني

برنامه‌هاي تربيت‌بدني داراي اهداف مشخص مي‌باشد. معلمان و برنامه‌ريزان تربيت‌بدني مي‌بايست با اهداف اين درس آشنا بوده و بتوانند آنها را با استناد به دلايل‌، مدارك و منابع علمي براي نونهالان ، نوجوانان و جوانان و والدين آنها توجيه كنند. چنانچه اهداف برنامه‌هاي تربيت‌بدني در هر سطح از تحصيل (ابتدايي‌، راهنمايي‌، متوسطه‌) به طور واضح و روشن بيان گردند، در اين صورت همة افرادي كه در تهيه و تدوين و يا اجراي برنامه‌ها، مشاركت مي‌كنند، قادر خواهند بود، پاسخ به اين سؤال مهم و اساسي كه «چرا و براي چه منظور فعاليت مي‌كنند» با درك و آگاهي كامل دريافت نمايند.

پاسخ منطقي و فلسفي اين «چرايي‌» در واقع محور و مركزيتي براي جهت‌دهي و كسب موفقيت در اجراي برنامه‌هاي تربيت‌بدني در مدارس خواهد بود. در اين بخش از كتاب اهداف تربيت‌بدني را با در نظرگرفتن ابعاد وجودي انسان و نيازهاي واقعي آنان به دو دستة اهداف عمومي و اختصاصي در هر دورة تحصيلي به شرح زير بيان مي‌گردد.

اهداف عمومي تربيت‌بدني در دورة ابتدايي‌

اهداف تربيت‌بدني در دورة ابتدايي را مي‌توان به شرح زير بيان نمود:

1. پرورش قابليتهاي جسماني از طريق حركات و فعاليتهاي جسماني مناسب

2. پرورش قواي ذهني دانش‌آموزان از طريق بازيهاي سازمان‌يافته‌

3. تقويت روحية اجتماعي و مسئوليت‌پذيري از طريق بازيها و حركات‌دسته‌جمعي‌

4. رشد اخلاق از طريق مشاركت در بازيهاي اجتماعي‌

5. كمك به رشد شخصيت كودك از طريق‌انواع فعاليتهاي جسماني‌

6. كمك به دانش‌آموزان در فراگرفتن مهارتهاي پايه و بنيادي از قبيل‌راه‌رفتن‌، دويدن‌، پريدن و...

7. ايجاد عادتهاي ايمني و آشنا ساختن چگونگی ‌برخورد با حوادث

8. ايجاد عادتهاي بهداشتي در دانش‌آموزان و علاقه‌مند ساختن آنها

9. پرورش و تقويت روحية نظم و انضباط در كارها

10.علاقه‌مند ساختن دانش‌آموزان به تقويت و سلامتي بدن و تناسب اندام

تحقق اهداف فوق از طريق محتواي درسي مناسب در قالب بازيها، حركات موزون‌، ورزشها، بازيهاي محلي و به طور كلي فعاليتهاي جسماني امكان‌پذير خواهد بود.

اهداف عمومي تربيت‌بدني در دوره‌هاي راهنمايي و دبيرستان‌

همة دانش‌آموزان در دورة راهنمايي و دبيرستان مي‌بايست آمادگي پيدا نمايند تا بتوانند در فعاليتهاي سازنده و مطلوب اجتماعي جامعه شركت نمايند. در این دوره دانش‌آموزان به منظور رويارويي با شرايط و اوضاع زندگي روزمره و فائق‌آمدن بر مشكلات روزافزون و پيچيدة آن‌، نياز به توسعه و تكامل قابليتها و توانایی های خود دارند تا قادر باشند سلامتي‌، تندرستي و نشاط دورة نوجواني و جواني خود را حفظ كرده‌، مسائل و مشكلات را با انديشة خلاق خود حل كنند، گزينشهاي اخلاقي نيكو بنمايند و با ابراز تمايلات خوشايند، نگرشهاي منطقي‌، درك ارزشها و قدرشناسيها، بتوانند عواطف و احساسات خود را به نحو مطلوبي بيان نمايند. دانش‌آموزان در اين دوره از تحصيل از طريق شركت در گروههاي اجتماعي روابط رودررو با ديگران و همسالان خود برقرار مي‌سازند.

سرانجام رشد و بلوغ اجتماعي به وسيلة روابط گروهي همانند انجمنهاي ورزشي مدرسه‌، مسابقات مختلف ورزشي و غيره افزايش مي‌يابد. هدفهاي عمدة تربيت‌بدني در اين دوره به قرار زير است‌:

1.توسعه و رشد اندامها و عضلات مختلف بدن و پرورش استعدادهاي جسماني از طريق شركت در فعاليتها و تمرينات ورزشي منظم و مداوم‌.

2. بهبود و توسعة مهارتهاي عصبي‌ـ عضلاني و افزايش هماهنگي در مهارتهاي ورزشي از طريق يادگيري مهارتها و فنون رشته‌هاي مختلف ورزشي و حركات بنيادي‌.

3. توسعه و رشد مهارتهاي شناختي كه در برگيرندة معلومات‌، درك و تشخيص ارزشهايي است كه با اجراي فعاليتهاي جسماني همراه است‌.

4. توسعه و رشد اجتماعي دانش‌آموزان كه به منظور سازگاري دانش‌آموزان با خود و با ديگران

اهداف اختصاصي تربيت‌بدني‌

اهداف اختصاصي با تجارب و سوابق يادگيري دانش‌آموزان و ميزان توانایی های جسماني و استعدادهاي حركتي آن مرتبط مي‌باشند.

1. توسعة تواناييها و مهارتهاي پايه و بنيادي در دانش‌آموزان كلاسهاي اول تا سوم دبستان‌.

2. توسعة تواناييها و مهارتهاي بنيادي پيشرفته و آمادگيهاي جسماني در كلاسهاي چهارم و پنجم دبستان‌.

3. توسعه و بهبود مهارتهاي ورزشي و آمادگيهاي جسماني در دوره‌هاي مختلف تحصيلي راهنمايي و دبيرستان‌.

محور برنامه‌هاي تربيت‌بدني در مدارس ابتدايي به ويژه كلاسهاي اول تا سوم دبستان توسعة مهارتهاي بنيادي و تقويت و آموزش حركات پايه از قبيل راه‌رفتن صحيح‌، دويدن‌، جهيدن‌، گرفتن‌، پرتاب‌كردن و ساير موارد مشابه بوده كه از طريق فعاليتهاي جسماني مناسب و بازيها حاصل مي‌شود.توسعة تواناييها و مهارتهاي تركيبي و پيشرفته و بهبود آمادگيهاي جسماني دانش‌آموزان كلاسهاي چهارم و پنجم دبستان از اهميت زيادي برخوردار است‌.

اجزای آمادگی جسمانی

قدرت عضلانی

هماهنگی

تعادل

استقامت عضلانی

سرعت

استقامت عمومی بدن

چابکی

حفظ حالت بدن در شکل طبیعی

شکل 1-1 اجزاي آمادگي هاي جسماني

چنانچه اين قابليتها به نحو مطلوب و با اجراي برنامه‌هاي مناسب حركتي توسعه يابند، دانش‌آموزان در دورة راهنمايي وضعيت جسماني مناسبي خواهند داشت‌.

اهداف اختصاصي تربيت‌بدني در دوره‌هاي راهنمايي و دبيرستان عمدتاً بر توسعه و بهبود مهارتهاي ورزشي استوار است‌. دوران نوجواني و جواني مناسبترين زمان براي يادگيري و توسعة مهارتهاي ورزشي است‌. بنابراين در برنامة آموزش تربيت‌بدني در مدارس راهنمايي و متوسطه با توجه به نيازها و علايق دانش‌آموزان بايد آموزش اين‌گونه مهارتها مورد توجه قرار گيرد.

اهداف رفتاري در تربيت‌بدني‌

بلوم و همكارانش اهداف رفتاري را به سه دستة اصلي تقسيم‌بندي مي‌كنند.

اهداف روانی - حرکتی

اهداف عاطفی

اهداف شناختی

اهداف رفتاری در تربیت بدنی

1.هدفهاي شناختي بر حفظ كردن يا بازسازي چيزي كه احتمالاً يادگرفته‌شده تأكيد مي‌كند.

2.هدفهاي عاطفي «بر يك ماية احساسي يا درجه‌اي از پذيرش و يا عدم پذيرش‌» در يك موقعيت و يا فعاليت تأكيد دارد.

3.هدفهاي رواني‌ - حركتي كه در تربيت‌بدني بسيار مهم مي‌باشند بر مهارتهاي عضلاني‌، مهارتهاي حركتي‌، دستكاري مواد و اشيا، انجام ماهرانه و هماهنگ فعاليت ها و كارها و يا برخي از اعمال مربوط به هماهنگي هاي عصبي عضلاني مدّ نظر است‌.

مثال هايي از لغات و مفاهيم كليدي كه مي‌تواند براي توصيف يك رفتار در سه حيطة شناختي‌، عاطفي و رواني ـ حركتي مورد استفاده قرار گيرد عبارتند از:

- تقويت جسم‌: ارتقاي قابليتهاي جسماني و انتقال آن در زندگي (حيطة شناختي‌).

- تقويت هماهنگي عصبي ـ عضلاني‌: ارتقا بخشيدن به كار اعضاي بدن در كلية مهارتهاي زندگي كه به اين همكاري نياز دارند (حيطة رواني‌حركتي‌).

- تقويت درك و سرعت انتقال و عمل‌: ايجاد ارتباط بين انگيزه‌، محرك و پاسخ و تفكر مفيد، قدرت تصميم‌گيري و اجرا (حيطة رواني‌حركتي‌).

- تقويت احساسات‌: تقويت هيجانات و عواطف فطري و استفاده از آنها در اجراي مطلوب و بهتر كارهاي روزمره (حيطة عاطفي‌).

نقش نگرش دانش‌آموزان و والدين در تنظيم اهداف‌

اعتقادات و باورها و شناخت هايي كه دانش‌آموزان و والدين از تربيت‌بدني و برنامه‌هاي آن دارند، مي‌تواند سهم عمده‌اي در توسعه و پيشرفت فعاليت هاي تربيت‌بدني در مدارس ايفا كند. چنانچه اين نگرشها و آگاهي ها با جهت صحيح و در خدمت اهداف كلي و اختصاصي تربيت‌بدني قرار گيرند، موفقيت و اثربخشي درس تربيت‌بدني در مدارس تا حد بسيار زيادي تضمين خواهد شد.

خصوصيات و ويژگيهاي رشدي دانش‌آموزان‌

خصوصيات و ويژگيهاي رشدي كودكان پيش‌دبستاني 3ـ6 سال‌

خصوصيات جسماني‌

آهنگ رشد جسماني كودكان تا شش‌سالگي بسيار سريع است‌. در اين دوره رشد اندامهاي تحتاني (پاها) نسبت به تنه سريعتر است‌. به وزن بدن كودكان در اين دوره تقريباً، در هر سال دو كيلوگرم و به طول قد نيز، در هر سال‌، حدود 6 سانتيمتر اضافه مي‌شود. قد تقريبي يك كودك معمولي در پنج‌سالگي حدود 115 سانتي‌متر و وزن تقريبي او حدود 23 كيلوگرم مي‌باشد. به دليل رشد ناكامل استخوان هاي بدن و ميزان مصرف كمتر مواد معدني فشارهاي جسماني سنگين را نمي‌توانند تحمل كنند.

خصوصيات و ويژگيهاي عاطفي‌

كودكان سه تا شش سال معمولاً قادر نيستند واكنش هاي عاطفي و هيجاني خود را كنترل نمايند. كودك‌، در آغاز، نسبت به مواردي چون شادي‌، ترس‌، خشم‌، حسادت‌، كينه و اين‌گونه حالت ها، واكنشي از خود نشان نمي‌دهند .كودكان سه و چهار ساله براي فرونشاندن خشم خود بيشتر از زبان استفاده مي‌كنند و داد و فرياد راه مي‌اندازند. اما كودكان پنج و شش ساله غالباً از راه كناره‌گيري و قهر كردن و جريحه‌دار كردن احساسات ديگران خشم خود را تسكين مي‌دهند.

خصوصيات رواني ـ حركتي‌

كودك در اين سنين فعال و پرانرژي است و بازي كردن را حتي در تمام ساعات روز دوست دارد. بنابراين‌، مي‌بايست براي كودكان‌ِ اين سنين محيطي را ايجاد كرد تا بتوانند آزادانه به فعاليت و حركت بپردازند. از آنجا كه كودك در نخستين مراحل كسب تجارب حركتي است‌، ارائة برنامه‌هاي حركتي و فعاليت هاي جسماني صحيح در اين دوره حائز اهميت بسيار است‌. مجموعه فعاليت هايي كه براي كودكان سه تا شش سال در نظر گرفته مي‌شود بايد بسيار آسان و ساده ب

اصول و مبانی تربیت بدنی

مطالب مشابه :

تست شیمی آلی

اصول و مبانی تربیت بدنی

عکس هایی از بچه های گروه علوم تجربی دانشگاه آزاد سراوان ورودی های 87

دانلود کتابهای تربیت بدنی

دانلود دیکشنری تربیت بدنی و علوم ورزشی

آدرس سایت دانشگاههای آزاد سیستان و بلوچستان

زندگینامه دکتر علی اکبر سیف

بهره وری و کارآیی در اقتصاد ایران

سوالات پایه ششم