کنترل وگواهی بذر

مقدمه

تهیه و گواهی و مصرف بذور گواهی شده نقش اساسی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی داشته و یکی از جنبه های مهم علوم کشاورزی محسوب می شود. دستیابی به کیفیت مطلوب بذر، هدف اصلی یک برنامه کنترل و گواهی بذر موفق محسوب می گردد.

بذر با آن همه اهمیت متاسفانه بسیار آسیب پذیر بوده و تحت تاثیر عوامل متعددی قرارگرفته و در معرض خطر فرسایش ژنتیکی قرار میگیرد. چنانچه بذور اصلاح شده پس از توزیع وانتشار بین زارعین در مراحل مختلف به طور دقیق کنترل و نظارت نشود، این ارقام با سایر ارقام مخلوط شده و زحمات چندین ساله محققان و هزینه های صرف شده به هدر رفته و خواص ارثی گیاه بتدریج از بین رفته و ضرر و زیان فراوانی به کشاورزان و مملکت خواهد رسید.

در مجموعه حاضر تلاش شده است با توجه به گسترش روزافزون نیازهای پژوهشی و فن آوری بذر در کشور، استانداردهای بین المللی در جهت توسعه کاربردی دانش و فن آوری بذر ترجمه و انتشار یابد. امید است مورد بهره برداری همکاران و دست اندرکاران کنترل و گواهی بذر قرارگیرد.

محسن آرزمجو – محمدرضا محمودآبادی – غلامرضا هادربادی

 نقش و اهميت كنترل و گواهي بذر

 بذر بعنوان اندام اصلی تکثیر و بقای گیاهان زراعی و مهمترین نهاده تولید محصولات زراعی به شمار می‌رود. بذر گیاه نتیجه پژوهش‌های به‌نژادی و به‌زراعی است و عامل دستیابی به پتانسیل واقعی عملکرد کمی و کیفی یک ژنوتیپ گیاهی محسوب می‌شود. در نتیجه با توجه به نیاز موجود به بذر برای تولید محصول زراعی و همچنین اهمیت کیفیت بذر و رابطه آن با تولید محصول، برنامه تکثیر و کنترل و گواهی بذر اهمیث ویژه‌ای در ارتباط با حفظ ویژگی‌ها و اصالت ژنتیکی یک رقم و تأمین میزان بذر مورد نیاز کشاورزان دارد. از اینرو کنترل و گواهی بذر باید بر مبنای یک دستورالعمل اجرايی مدون و منطبق با معیارهای لازم برای دستیابی به تولید بذر با کیفیت مطلوب صورت پذیرد.

نقش و اهمیت کنترل و گواهی بذر با توجه به نقش مهم بذر اصلاح شده در توسعه کشاورزی نوین و ارتباط آن با اجرای صحیح برنامه کنترل و گواهی بذر بیش از پیش مشخص می‌گردد. بذر اصلاح شده ابزاری برای انتقال تکنولوژی‌های نوین تولید محصول و ابزاری بنیادین برای تحقق امنیت غذایی، با تأمین پایداری تولید محصولات زراعی به ویژه در مناطق با شرایط نامناسب تولید مي‌باشد.

کنترل و گواهی بذر (seed control and certification) از دیدگاه علمی فرایندی سازمان یافته و طراحی شده برای تکثیر و تأمین بذر اصلاح شده ارقام برتر گیاهان زراعی مورد نیاز کشاورزان است. از دیدگاه قانونی، کنترل و گواهی بذر، نظامی منطبق با قانون بذر هر کشور است که برای کنترل کیفیت تولید و تکثیر بذر وضع شده است.

هدف برنامه تکثیر و کنترل و گواهی بذر تأمین مقدار کافی بذر دارای کیفیت مطلوب یک رقم اصلاح شده می‌باشد. بنا به تعریف، رقم اصلاح‌شده گروهی از گیاهان است که با توجه به خصوصیات ظاهری، فیزیولوژیکی، سیتولوژیکی، و شیمیایی از دیگر گروه‌ها قابل تمایز بوده و دارای یکنواختی کافی می‌باشد و طی روند تکثیر خصوصیات آن پایدار می‌ماند. این تعريف در غالب کلاس‌های مختلف بذری و بر اساس معیارهای مصوب ( استانداردهای ملی بذر هر محصول) محقق می‌شود. طبقات بذر و استانداردهای کیفی هر یک از این طبقات اجزای اصلی سیستم کنترل و گواهی بذر می‌باشند. سیستم کنترل و گواهی بذر مبتنی بر اجرای راهکارهای نظارتی ضروری در ارزیابی کیفی بذر تولید شده ( برمبنای استانداردهای ملی) می‌باشد که برساس نیازهای ملی تدوین گردیده و اجرا می‌شود. بر این اساس برنامه کنترل و گواهی بذر از طرف مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، که بر اساس قانون بذر کشور (مصوب سال 1382) متولی کنترل و گواهی بذور تولیدی کشور می‌باشد، تدوین و ابلاغ شده و بر حسن اجرای آن نظارت دارد. برنامه تولید و تکثیر بذر زمانی موفقیت‌آمیز است که بتواند مقدار کافی و قابل دسترس از بذر دارای کیفیت مطلوب را در زمان مقتضی و با هزینه قابل قبول در محل مورد نیاز بذر، تولید نماید.

 طبقات مختلف بذر:

در حال حاضر طبقات بذر گیاهان زراعی مختلف براساس استانداردهای ملی متفاوت بوده ولی معمولاً شامل چهار طبقه نوکلئوس (هسته اولیه)، سوپر الیت (پایه)، الیت (مادری)، و گواهی شده می‌باشد.

1- طبقه بذر هسته اولیه یا نوکلئوس ( Breeder Seed (B.S))

این طبقه بذر توسط به‌نژادگر اصلاح و تکثیر می‌گردد و ممکن است رقم جدیدی باشد و یا از ارقام متداول کشور بوده که هر ساله از توده گیاهی مربوطه گزینش شده و معمولاً میزان آن ناچیز بوده و تحت نظارت مؤسسه تحقیقات پنبه کشور تکثیر و کنترل و گواهی می‌گردد.

2- طبقه بذر پایه یا سوپر الیت ( Foundation Seed (F.S))

این طبقه از تکثیر طبقه هسته اولیه با مسئولیت و تحت نظارت مؤسسه تحقیقات اصلاح‌کننده گیاه تکثیر، کنترل و گواهی می‌شود و میزان آن بیشتر از بذر نوکلئوس است.

3- طبقه بذر مادری یا الیت ( Registered Seed (R.S))

 این طبقه بذر نخستین طبقه بذر تجاری محسوب می‌شود و در سطح نسبتاً وسیع توسط پیمانکاران تولید بذر تولید می‌شود. مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال بر حسب وظایف قانونی کلیه مراحل تولید آن را تحت نظارت دقیق قرار می‌دهد و بذور واجد شرایط استاندارد را گواهی می‌نماید.

4- طبقه بذر گواهی شده ( Certified seed (C.S)  )

این طبقه، طبقه بذری مورد کاشت زارعین بوده که در حجم زیاد و از تکثیر طبقه بذر الیت تولید شده بدست می‌آید و طبقه اصلی بذر تجارتی کشور محسوب می‌شود. مزارع این طبقه بذر توسط مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال و یا ناظرین مورد تأیید این مؤسسه در بخش خصوصی، نظارت و کنترل و گواهی می‌گردد.

 مراحل مختلف کنترل و گواهی بذر

بطور کلی بذر ارقام اصلاح شده در طبقات بذری الیت و گواهی شده بر اساس مراحل زیر باید تحت نظارت مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال یا نمایندگان قانونی این مؤسسه که شامل شرکت‌های کنترل و گواهی مورد تأیید این مؤسسه می‌باشند، قرار داشته باشد.

1- تأیید پیمانکار تولید کننده بذر

2- بازدید و ارزیابی زمین و امکانات پیمانکاران تولید بذر

3- کنترل کاشت و تعیین سطح سبز مزرعه

4- نظارت بر مرحله داشت و کنترل اصالت ژنتیکی رقم

5- نظارت و کنترل برداشت

6- کنترل و نظارت بر مرحله فرآوری بذر

7- نظارت بر انبار کردن و نمونه‌برداری

8- آزمایش بذر در آزمایشگاه تجزیه بذر

9-نصب برچسب و آماده نمودن بذر جهت توزیع بین زارعین

 


مطالب مشابه :


کنترل وگواهی بذر

کنترل وگواهی بذر - تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، که بر موسسه تحقیقات ثبت و



دستورالعمل اجرایی عملیات احداث باغ انگور

از مدیریت حفظ نباتات و مورد تایید موسسه تحقیقات ثبت وگواهی بذر و نهال باشد، از نهال



دستورالعمل احداث، اصلاح و جایگزینی بادام، گردو و فندق

از مدیریت حفظ نباتات و مورد تایید موسسه تحقیقات ثبت وگواهی بذر و نهال و غرس نهال:



قابلیت حیات بذروآزمون های آن

قوانین وگواهی بذر و گواهي بذر و نهال; موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر;



برچسب :