نقش خانواده در آگاه سازى جوانان و نوجوانان

نقش خانواده در آگاه سازى جوانان و نوجوانان<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

براى پيشگيرى از عادات و رفتارهاى منفى و غيرسالم جوانان و نوجوانان، هيچ گاهنبايد صبر كرد تا آنان با چنين مشكلاتى درگير شوند و آن گاه درصدد يافتن راه حل وشيوه مقابله با آن برآيند. از طرف ديگر، با ناديده گرفتن و يا انكار واقعيات موجود،نه تنها نمى توان مشكلى را حل كرد، بلكه فرصت يافتن راه حل هم از دست مى رود. بهاىپيشگيرى مؤثر از اعتياد جوانان، همانا هوشيارى هميشگى والدين و اعضاى مؤثر خانوادهاست.

جوانى نمايانگر رشد، بلوغ و تشكيل عادات پايدار فردى است. جوانى دوره اى است كهبا گذر از انواع هيجان ها، آشوب ها و آشفتگى هاى روحى- روانى گوناگون به سوى رشداجتماعى سالم در حال تحول است. نتايج تحقيقات بى شمارى نشان مى دهند، نوجوانان وجوانانى كه ارتباط صميمانه و نزديكى با اعضاى خانواده شان دارند و از بودن در جمعآنها احساس رضايت و شادى مى كنند، كمتر به دنبال رفتارهاى ناسالم مى روند.

از جمله راهكارهاى مؤثرى كه والدين مى توانند به منظور پيشگيرى ازاعتياد جوانان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر به كار بندند، عبارت اند از:

1) معيارهاى «خوب بودن» و «بد بودن» را به فرزندان شان ياد بدهند.

ارزشهاى پسنديده اخلاقى، رفتارهاى مناسب اجتماعى، انتظارات جامعه از يك نوجوان مسئول،اهميت رشد و بالندگى نوجوان براى پيشرفت اجتماعى كه در آن زندگى مى كند و... را بهآنها بياموزند.

2) به نوجوانان بياموزيددر برابر اجراى مقررات و قوانين حاكم بر خانه، مدرسه واجتماع، جدى، مسئول و هوشيار باشند.

رعايت آئين نامه هاى انضباطى و ضوابط وقوانين مدونى كه در مدارس اجرا مى شوند، مى تواند مانعى بر بسيارى از كجروى هاىاجتماعى شوند. اهميت به نظم و انضباط، داشتن رفتارهاى موجه، شيوه تفكر سالم و... ازنكات ارزشمندى است كه مى توان به نوجوانان و جوانان ياد داد. آنها بايد بدانند كههرگونه دسترسى به مواد مخدر چه جرايمى به دنبال دارد و چه مجازات هايى را بايدمتحمل شوند.

3) سعى كنيد الگوى رفتارى خوبى براى فرزندان نوجوان خود باشيد.

او هموارهنظاره گر اعمال و رفتارهاى شماست. والدينى كه خود، سيگار مى كشند يا در مصرفداروهاى مسكن و خواب آور افراط مى كنند يا نگرش و ديدگاه شفاف و مشخصى در برابرمصرف مواد مخدر به فرزندان شان ارائه نمى كنند، راه را براى انحراف و تصميم گيرىهاى نامناسب جوانان هموار مى سازند. به اختلاف بين حرف و عمل خود آگاه باشيد. نوجوانان به اين تناقضات بسيار حساس هستند و به راحتى ارزش ها و عقايدشان را زير پاخواهند گذاشت.

4) عزت نفس، خويشتن دارى و اعتماد به نفس فرزندتان را تقويت كنيد.

فرصت هاو موقعيت هايى براى فرزند نوجوانتان پيش آوريد تا او بتواند پيروزمندانه به اهدافشبرسد. او را به دليل توانايى ها و استعدادهايش تشويق و حمايت كنيد. اين كار به اوكمك مى كند تا احساس خوبى نسبت به خودش پيدا كند. برداشت هاى جوان نسبت به توانايىها و استعدادهايش مهمترين تأثير را بر عزت نفس او مى گذارند. هنگامى كه والدين درمىيابند تجربه هاى دشوار زندگى، اعتماد به نفس و خويشتن دارى نوجوان شان را تحت تأثيرقرار داده است، بايد به او كمك كنند تا با انتخاب راه و مسير درست زندگى، خود را ازانحطاط، تسليم و بى ارزشى نجات دهد.

5) ارتباط مؤثر و صميمانه اى با نوجوان (يا جوان) برقرار كنيد.

گوش دادنبه صحبت هاى او، حمايت از رفتارهاى مثبت، پسنديده و سالم، توجه كردن به احساسات وعواطف او و پذيرش بى قيد و شرط جوانان و نوجوانان به آنها كمك مى كند تا با ايجادرابطه اى نزديك و صميمانه با والدين خود درصدد مقابله با بحران هاى زندگى برآيند. ديدگاه ها و اعتقادتان را با صبورى و انعطاف پذيرى به جوانان بياموزيد. اجازه دهيدتا با بحث و گفت وگو احساس مسئوليت، ارزشمندى و خودكارآمدى در آنها رشد يابد. دردوران نوجوانى، فرزندان ما دست به شناخت، ماجراجويى، كنجكاوى و خطر كردن مى زنند،در اين جا وظيفه والدين و مربيان است كه سعى كنند با گزينش روش هاى معقول و سنجيدهراه رسيدن به استقلال فردى و رشد اجتماعى را براى آنها روشن سازند.

6) فرصت هايى براى او ايجاد كنيد تا مسئولانه درباره كارهاى روزانه خودشتصميم گيرى كند.

به او ياد بدهيد كه چگونه با افراد ديگر اجتماع ارتباط برقراركند.مثلاً زمانى كه تنها در جمعى حضور دارد، چه بايد بگويد، چه كار بايد بكند و... در نظر داشته باشيد اگر او فرد شلخته و بى بندوبارى نباشد، در مقابل تعارف دوستانشبراى سيگار كشيدن و... مطيع نخواهد شد. هر اندازه كه تأثير دوستان و همسالان جوانبر او زياد شود، نقش والدين و راهنمايانش براى هدايت او كم رنگ تر خواهد شد. هراندازه والدين، جوان را به حال خود واگذارند، او را در برابر محيط و اجتماع آسيبپذيرتر ساخته اند و بعدها براى اين تسليم بايد بهاى سنگين ترى بپردازند. والدينبايد با درك تأثير همسالان بر فرزندشان آنان را براى مقابله با فشارها و تحريكاتموجود آماده كنند. توان «نه گفتن» و داشتن رفتارى مستقلانه و صحيح را در آنان بايدتشويق و تمجيد كرد. بايد به جوان ياد داد كه «نه گفتن» او دليل بر احترام او بهخودش است. از آنها بخواهيد كه به هنگام احساس خطر، قدرت ترك محل را داشته باشند.

7) نسبت به احساس افسردگى، بى حوصلگى و انزواطلبى فرزند نوجوان تان حساس وهوشيار باشيد.

نوجوانى كه دچار افكار پريشان و مأيوس كننده مى شود، قابل تأمل وبررسى است، زيرا او اساساً پيامدهاى رفتارى خودش را نمى داند. افسردگى براى اينگروه از نوجوانان ممكن است زمينه ساز بسيارى از آسيب هاى اجتماعى مثل روى آوردن بهسيگار، مواد مخدر، اعتياد، فحشاء، بزهكارى و... شود. والدين بايد رفتارها و عاداتفرزندان نوجوان شان را كه احتمال مى دهند به دلايلى منجر به افسردگى در آنان شود،مد نظر داشته باشند.

8) واقعيت هاى اجتماع را به فرزند نوجوان (يا جوان)تان گوشزد كنيد.

گروهىاز والدين تصور مى كنند با مطرح نكردن مشكلات گوناگون جامعه و سرپوش گذاشتن برحقايق تلخ زندگى، روش مناسبى براى حمايت از فرزندشان انتخاب مى كنند. در حالى كهآنان نياز دارند تا اطلاعات صحيحى در باره مسائل جامعه اى كه در آن زندگى مى كنند،داشته باشند و در اين زمينه بهترين راهكار آن است كه پدر و مادر سعى كنند با يافتنمنابع و مدارك علمى و موثق، اطلاعات و دانسته هاى خانواده شان را ارتقا دهند وراهنماى معتمدى براى فرزندان شان باشند. هدايت سالم والدين و مربيان دلسوز، بسيارارزشمندتر از دوستى هاى بحران زا و دشوار است.

به طور خلاصه آن چه والدين مى توانند درباره مواد مخدر به نوجوان شان بياموزند،مى تواند در زمينه پزشكى (آسيب هاى بدنى ناشى از مصرف مواد مثل ابتلا به ایدز، هپاتیتو انواع بيمارهاى قابل انتقال از طريقتزريق) يا روان شناختى (آسيب هاى رفتارى ناشى از مصرف مواد مثل بزهكارى، فحشاء،جنايت و...) و يا حتى عواقب قانونى دستگير شدن همراه با مواد مخدر و مسائل قضايىمتعاقب آن باشد. آنها بايد از همان ابتدا «مواد» را نپذيرند؛ آنها بايد چنان تعليمببينند كه اساساً هيچ گرايشى به مواد مخدر پيدا نكنند و با قاطعيت تمام، دست رد بهسينه دوستان و افراد ناباب جامعه بزنند. جوانان و نوجوانان مى توانند با استفاده ازيادگيرى مهارت هاى زندگى و شيوه هاى حل مشكلات، راه هاى مقاومت و استقامت در برابرمصرف مواد را بياموزند. منظور از مهارت هاى زندگى، مهارت هايى است كه :

-نوجوان را براى ورود به اجتماع و زندگى جمعى آماده مى سازند.

- كودك و نوجوان در كنار آموزش علوم و فنون مختلف مى آموزد تا بتواند شناختدرستى نسبت به خود، ساير افراد و محيط برقرار سازد و به حل مشكلات خود و اجتماعشكمك كند.

-موجب پرورش استعدادها و توانايى هاى نوجوان مى شوند تا او بتواند با چالش ها ومشكلات زندگى روزمره مقابله كند.

بالاخره آن كه مهارت هاى زندگى عبارت اند از مهارت حل مسئله، مهارت تصميم گيرىمناسب، مهارت برقرارى روابط اجتماعى با ديگران، اعتماد به نفس براى ورود به اجتماع،شناخت خطرات گوناگون، مهارت تفكر انتقادى، نوعدوستى و همدلى، شناخت هويت ملى خود،احترام به حقوق افراد، توانايى «نه» گفتن به خواسته هاى غلط ديگران، شناخت خود واستعدادهاى خود، انتخاب هدف هاى واقع بينانه براى زندگى، داشتن تفكر خلاق، روحيهاستقلال طلبى و مسئوليت پذيرى، روش حل اختلاف، داشتن نگرشى مثبت به زندگى و....

نگرش ها و عاداتى كه بچه ها در دوران كودكى از پدر و مادر خود مى آموزند، پايه وبنيانى براى بسيارى از تصميم گيرى هاى آينده آنان خواهد بود. اغلب نوجوانان ۱۳- ۱۲ساله شايد هنوز آمادگى پذيرش خطرات و مضرات ناشى ازاعتیادرا نداشته باشند، اما به راحتى مى تواننددرس هاى ساده اى درباره نحوه تصميم گيرى صحيح، اطاعت از قوانين و مقررات خانه ومدرسه (اجتماع)، نحوه حل مسائل و مشكلات روزانه، مسئوليت پذيرى و تقويت خودپندارهشان ياد بگيرند. به عنوان پدر و مادرى آگاه به مسائل و مشكلات نوجوانان، هموارهمحبت كردن به آنان را بايد به خاطر داشت، آنها بايد دريابند كه مى توانند به پدر ومادر خود اعتماد كنند و نگرانى ها و تشويش هاى شان را در زندگى- هر چه كه باشد- باآنها در ميان گذارند. نتايجى كه طى پژوهش هاى گوناگونى به دست آمده است نشان مىدهد، نوجوانانى كه از بودن در خانواده شان احساس رضايت و خشنودى داشته اند و روابطصميمى و گرمى بين اعضاى خانواده وجود داشته است، كمتر به دنبال سیگار، الكل و انواع مخدرها بوده اند. اين يافتهها نشان مى دهند كه قشر وسيعى از خانواده ها مى توانند با برقرارى روابط سالم بيناعضاى خود و آموزش هاى صحيح و زودهنگام فرزندان خود، آنان را از ابتلا به بسيارى ازمعضلات و گرفتارى هاى گوناگون اجتماعى نجات دهند. هيچ گاه نقش خودتان را بر افكار،انديشه ها و آينده قشر جوان جامعه دست كم نگيريد.

منبع :

مشكلات نوجوانى و جوانى، تأليف ابوالقاسم اكبرى

آسيب شناسى كجروى هاىاجتماعى، تأليف دكتر محمد حسين فرجاد

نقش خانواده در آگاه سازى جوانان و نوجوانان