قوانين علم كتابداري

رانگاناتان دانشمندي با فضيلت در امور كتابداري بود. وي قصد داشت روشهاي علمي را در زمينه هاي مختلف علم كتابداري به كار ببرد و به اين منظور قواعدي كلي شامل قوانين‘ احكام و اصول تنظيم كرد و درباره كاربرد واژه هاي مزبور كنوانسيونهايي را برگزار كرد تا اصول مزبور را در مفاهيم مختلف به شرح زير تثبيت كند. قانون در مفهوم حوزه علمي وسيعي مانند علم كتابداري به كار مي رود.

حكم و قاعده. در مفهوم اولين تقسيمات در يك حوزه علمي وسيع كاربرد دارد‘ مانند انتخاب كتاب‘ طبقه بندي و فهرست نويسي.

اصل. در مفهوم تقسيمات ثانويه يا بعدي يك حوزه علمي وسيع به كار مي رود‘ مانند ترتيب شكلي و طبقه بندي و الفبايي كردن در فهرست نويسي.

رانگاناتان پنج قانون معروف خود در زمينه علم كتابداري را در سال 1924 ابداع كرد. اين پنج قانون در سال 1928 در قالب بيانيه هايي شكل گرفت و به عبارت صحيحتر در اين سال شكل نهايي خود را به دست آورد.

پنج قانون علم كتابداري رانگاناتان در سال 1931 منتشر شد. اين يك اثر كلاسيك است و پنج قانون علم كتابداري و مفاهيم آنها را به تفصيل شرح داده است. چكيده اين اثر عبارت از اين است كه كتابها براي استفاده هستند و استفاده كننده عامل اصلي است

كه بايد در وقتش صرفه جويي شود. اين قوانين برخوردي علمي با علم كتابداري را فراهم آورده اند. روح اين قوانين در نوشته هاي رانگاناتان متجلي است. اين قوانين به عنوان پايه هاي علم كتابداري پذيرفته شده اند.

پائولين ا. آترتون پنج قانون علم كتابداري را در كتابش تحت عنوان «كاربرد دانش» بدقت بررسي كرده است. به عقيده او «زماني كه نحوه فهرست نويسي كنوني را با ديدي انتقادي بررسي مي كنيم‘هر وقت كه طرز استفاده از كتابخانه هايمان را مورد ارزيابي قرار مي دهيم و هنگامي كه چگونگي بهبود عملكرد خود و مديريت خدمات كتابخانه هايمان را مطالعه مي كنيم‘ اين قوانين به من (و به دانشجويانم) رهنمودها و دلايل اساسي مورد نيازمان را ارائه مي كنند.

اين پنج قانون عبارتند از:

1. كتاب براي استفاده است؛

2. هر خواننده اي كتابش؛

3. هر كتابي خواننده اش؛

4. صرفه جويي در وقت خواننده اش؛

5. كتابخانه يك سازمان در حال رشد است.

تذكر اول: نتيجه قانون چهارم علم كتابداري «صرفه جويي در وقت كاركنان» است.

تذكر دوم: امروزه مفهوم واژه كتاب بايد در بعدي وسيعتر به معني «مدرك» به كار رود.

قوانين بنيادي

قوانين علم كتابداري قوانين بنيادين اين علم هستند. اين قوانين براي هر مسأله اي در زمينه هاي علم كتابداري‘ خدمات كتابداري و رويه هاي كتابداري قابل اجراست. اين قوانين در شكل نهايي خود شامل تمام رويه هاي كتابداري مربوط به گذشته‘ حال و آنهايي است كه احتمالاً در آينده به وجود مي آيند. از آنجا كه وضعيت مرزهاي دانش كتابداري بر اثر فشارهاي اجتماعي‘ اقتصادي‘ سياسي‘ تكنولوژيك و اخلاقي دائماً در حال تغيير است‘رويه هاي جديد نيز رشد و تكامل پيدا مي كنند. معلوم شده است كه اين قوانين هميشه در مورد رويه هاي جديد قابل اجراست.

تضاد بين احكام

احكام و قواعد فهرست نويسي‘ طبقه بندي و غيره همگي مفاهيم پنج قانون علم كتابداري هستند. احكام فهرست نويسي مخصوص شاخه فهرست نويسي است. به همان طريق‘ احكام طبقه بندي ويژه حوزه طبقه بندي است. هرگاه تضادي بين احكام فهرست نويسي پيش بيايد‘ بايد براي رفع آن به قوانين پنجگانه علم كتابداري رجوع كرد. بنابراين‘ پنج قانون مزبور به عنوان مرجع عالي عمل مي كنند. همين مسأله دقيقاً در مورد احكامي كه به بخشهاي ديگر علم كتابداري مربوط مي شود نيز صادق است (نظير طبقه بندي و انتخاب كتاب).

اگر تضادي بين احكام فهرست نويسي و اصول بنيادين كلي (مانند قوانين شرح و تفسير‘ قانون متشابه و متقارن‘ قانون صرفه جويي و امساك‘ قانون تغييرات مكاني و قانون مبادلات و نفوذ متقابل فرهنگها) وجود داشته باشد‘ با كمك قوانين علم كتابداري مي توان به توافقي دست يافت. اين امر در مورد احكام مربوط به تقسيمات علم كتابداري نيز عيناً قابل اجراست.

قوانين علم كتابداري

مطالب مشابه :

اسامی برگزیدگان ششمین دوره مسابقه کتابداری و اطلاع رسانی

گفتگو و مصاحبه با استاد گرانقدر علوم کتابداری و اطلاع رسلنی دکتر اسدالله آزاد

طرح کتابخانه سیار- كتاب را به نزد كودكان و كودكان را به سوی کتاب ببریم.

قوانين علم كتابداري

عضویت نیم بها در کتابخانه های عمومی شهرستان مهاباد از اول تا چهاردهم مهر 1392

چگونه بتوانیم به تمام خواسته هایمان برسیم