معماری بیمارستان

معماری بیمارستان

در حالی که بیمارستان‌ها در گذشته آگاهانه جهت مصارف پزشکی، جراحی طراحی می‌‌شدند

امروزه می‌توان شاهد تغییر جهت به سوی انسان گرایی در امکانات بیمارستانی بود.

بیمارستانهای امروزی بیشتر به هتل شبیه هستند. وجود فضای اقامتی دارای اهمیت بیشتری

نسبت به طرح‌های سرد بهداشتی در بیمارستان های گذشته است. مدت زمان بستری و اقامت

بیمار به طور پیوسته کوتاهتر می‌شود و علاقه به اتاق‌های یک تختی یا دو تختی

(در خصوص بیمارهای خصوصی) بیشتر شده است.

قسمت بندی و تعین محدوده

یک بیمارستان عمومی به بخش های مراقبت، معاینه و درمان، انبار و محل نگهداری

موقت زباله، اداری و فن آوری تقسیم می‌شود. قسمت‌های اقامتی و احتمالا بخش‌های

آموزشی و پژوهشی و همچنین بخشهای حمایتی برای عملیاتهای خدماتی نیز در یک

بیمارستان عمومی وجود دارند.

انواع بیمارستان ها

بیمارستان ها را می‌شود به گروه های زیر تقسیم کرد: کوچکترین (تا 50 تخت)، کوچک (تا 150

تخت) استاندارد (تا 600 تخت) و بزرگ. حمایت کنندگان مالی بیمارستان ها ممکن است دولت،

بنیادهای نیکوکاری یا خصوصی یا ترکیبی از اینها باشند. بیمارستان ها را می‌توان از جهت نوع

فعالیت به بیمارستانهای عمومی، تخصصی و دانشگاهی تقسیم کرد.

بیمارستان های دانشگاهی

بیمارستان های دانشگاهی با بیشترین ظرفیت خدماتی را می‌توان برابر با دانشکده‌های پزشکی

و بیمارستانهای عمومی بزرگ دانست. آنها امکانات تشخیص و درمانی گسترده‌ای دارند و به

طور اصولی پژوهش و آموزش را به پیش می‌‌برند.سالن های سخنرانی و اتاق های تشریح

بایستی طوری گنجانده شوند که فعالیت بیمارستان توسط ناظرین مختل نشوند.

بخش ها باید بزرگ باشند تا هم ملاقات کنندگان و هم ناظران را در خود جای دهند.

امکانات و نیازهای ویژه بیمارستان های پزشکی ایجاب می‌کند اتاق ها

به صورت ویژه‌ای طراحی شوند.

مفهوم طرح ریزی

موقعیت: محل پروژه باید دارای فضای کافی برای بخش های اقامتی مستقل و دپارتمان های

مختلف بیمارستان باشد. بایستی در منطقه آرام باشد و در آینده نیز احتمال ساخت و ساز در

اطراف آن وجود نداشته باشد مگر اینکه توسط محل های مجاور تفکیک و مستثنی شده باشد.

تجهیزات نبایستی بر اثر مه گرفتگی، باد شدید، گرد و غبار، دود، بو و حشرات آسیب ببیند.

زمین نباید آلوده باشد و برای گسترش فضا، زمین های آزاد اطراف نیز در نظر گرفته شوند.

جهت

بهترین جهت برای اتاق درمان و جراحی بین شمال غربی و شمال شرقی است. نمای بخش

پرستاری در جهت جنوب به جنوب شرقی مناسب است آفتاب صبحگاهی دلپذیر، گرمای کم،

مزاحمت کم نور آفتاب (احتیاج به تاریک کردن اتاق نیست)، هوای ملایم در عصر ها، اتاق هایی

که رو به شرق و غرب هستند به نسبت دارای آفتاب گیری بیشتر هستند اگر چه از آفتاب

زمستانی بهره کمتری می‌‌برند. جهت بخش های بیمارستان که دارای اقامت متوسط کوتاهی

هستند مهم نیست برخی مقررات انظباطی تخصصی حکم می‌کنند که بیماران در معرض نور

مستقیم خورشید قرار نگیرند که اتاق های رو به شمال برای آنها مناسب است.

تصویر

یک بیمارستان قرار است گسترش یابد، طراحی آن شامل چهار فاز سازندگی می‌شوند یک محیط

بسته بزرگ که شامل یک پارک ساخته خواهد شد که پنجره‌ها بتوانند رو به آن باز شوند بدون

آنکه صدا مزاحمت ایجاد کند.

اشکال ساختمانی درمانگاه بیماران سرپایی

محل درمان بیماران سرپایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. جداسازی مسیر بیماران سرپایی و

بیماران بستری شونده باید در اوائل برنامه ریزی مد نظر قرار گیرد.با این حال راه دسترسی به

دپارتمانهای پرتو ایکس و جراحی بایستی نزدیک باشد. امور مربوط به بیماران سرپایی هر روز

مهمتر می‌شوند. بنابراین به اتاق‌های انتظار بزرگتر و اتاق های درمان بیشتری نیاز است.

راهروها

راهروها باید برای بیشترین جریان گردشی طراحی شوند. در کل، راهروهای دسترسی بایستی

حداقل دارای 1/50 متر پهنا داشته باشند. راهروهایی که بیماران را با تخت متحرک جابجا

می‌کنند باید حداقل دارای پهنای موثر 2/25 متر باشند. سقف معلق در راهروها می‌توانند تا

2/40 متر ارتفاع داشته باشند. پنجره‌های نورگیر و هواگیر نبایستی بیش از 25 متر از یکدیگر

فاصله داشته باشند. پهنای مفید راهروها نباید توسط برآمدگی های دیوار، ستون ها و عناصر

دیگر ساختمان مختل و محدود شود. در راهروهای بخش باید با توجه به مقررات داخلی در برای

خروج دود سیگار تعبیه شود.

درها

در طراحی درها بهداشت باید در نظر گرفته شود. لایه سطحی در بایستی دارای مقاومت بلند

مدت در برابر نظافت مداوم توسط تمیزکننده‌ها و میکروب کشها باشد و بایستی طوری طراحی

شود که مانع انتقال صدا، بوهای نا مطبوع و جریان هوا باشند. درها نیز بایستی دارای همان

استاندارد عایق بندی در برابر صدا باشد که دیوارهای اطراف از آن برخوردارند. چوب دوروکشه

در باید حداقل توانایی کاهش صدا تا25 دسی بل را داشته باشد. ارتفاع دقیق دربها به نوع و

عمل آنها بستگی دارد.

درهای معمولی m 2/20 -2/10

دروازه‌های عبور وسایل نقلیه m 2/50

ورودی انتقالات m 2/80- 2/70

حداقل ارتفاع در جاده‌های ورودی m 3/50

پله ها

به خاطر دلایل سلامتی، پله‌ها بایستی طوری طراحی شوند که در مواقع لزوم ظرفیت تمام

گردش عمومی را داشته باشند البته مقررات ساختمان سازی ملی نیز بایددر نظر گرفته شوند.

پلکان ها باید در هر دو طرف نرده داشته باشند و بدون بر آمدگی پیشبن باشند(بدون لبه برآمده)

پله‌های پیچ دار (حلزونی) نمی‌توانند در مقررات مربوط به پله‌ها گنجانده شوند.پهنای موثر عرض

پله‌ها و پاگردها باید حداقل دارای 1/50 متر باشند واز 2/50 متر تجاوز نکنند. درها نباید پهنای

مفید پاگردها را اشغال و محدود کنند و با توجه به مقررات بیمارستان، درهای رو به راه‌پله باید

به طرف خروجی باز شوند. می‌توان پله‌هایی با ارتفاع mm170 داشت و حداقل عمق پاگذار

آن mm280 باشد. بهتر است نسبت ارتفاع/ عمق پاگذار 150 تا 300 میلی متر باشد.

آسانسور ها

آسانسورها انسان ها، دارو ها، ملحفه‌ها و تخت های بیمارستانی را بین طبقات جابجا می‌کنند

و به خاطر مسائل بهداشتی و زیبایی بهتر است آسانسورهای جداگانه‌ای را برای هر کدام این

اهداف در نظر گرفت. در ساختمان هایی که مراقبت، معاینه و درمان در طبقات بالایی انجام

می‌‌گیرند حداقل دو آسانسور برای انتقال تخت لازم است. اتاقک آسانسور باید به اندازه‌ای باشد

که جا برای یک تخت و دو همراه وجود داشته باشد. سطوح داخلی کابین باید صاف، قابل

شستشو و به راحتی قابل ضد عفونی باشد. کف آن نباید سر باشد چاه آسانسور باید ضد آتش

باشد. برای هر صد تخت یک آسانسور چند منظوره باید تعبیه شود و تعداد این آسانسورها در

بیمارستان های کوچکتر حداقل دو دستگاه باید باشد، به علاوه حداقل بایستی دو آسانسور

کوچکتر برای تجهیزات قابل حمل، کارکنان وملاقات کنندگان وجود داشته باشد:

ابعاد دقیق آسانسور: m 1/20 × 90

ابعاد دقیق چاه آسانسور: m 1/50 ×1/25

مسیریابی

برای جلوگیری از انتقال میکروب بر اثر تماس، فعالیت های مختلف جداگانه‌ای می‌‌بایست صورت

گیرد. سیستم تک راهرویی که در آن بیماران جراحی شده و بیماران آماده جراحی، کارکنان

آماده جراحی و کارکنان پس از انجام عمل و حمل وسایل تمیز و کثیف از یک راهرو استفاده

می‌کنند دیگر استاندارد نیست. بهتر است سامانه دو راهروی داشته باشیم که در آن بیماران

و کارکنان یا بیماران و وسایل غیر تمیز از یکدیگر جدا باشند. هنوز بهترین نوع این موارد مشخص

نشده است و بنابراین به صورت جداگانه در نظر گرفته می‌شوند. یک راهبرد موثر، جدا کردن

جریان بیماران از محل کار مورد استفاده کارکنان گروه جراحی است.

اتاقهای جراحی اصلی

تعدادی اتاق ملزومات و کار در مجاورت مستقیم اتاق جراحی هستند. اتاق جراحی باید به

گونه‌ای طراحی شود تا هر چه بیشتر به شکل مربع شباهت داشته باشد تا کار در هر جهت از

تخت جراحی به راحتی انجام گیرد. اندازه مناسب می‌تواند 6/50 × 6/50 متر با ارتفاع 3 متر و

اضافه ارتفاع 0/70 m برای تهویه و خدمات دیگر باشد. اتاق های جراحی بهتر است یکسان باشد

تا حداکثر انعطاف پذیری را داشته باشند و عمل ها روی میز قابل حملی صورت گیرد که بر روی

پایه‌ای ثابت در وسط اتاق سوار شده باشد. نور طبیعی از نظر روان شناختی دارای امتیاز

خاصی است که جلوگیری از آن تقریبا غیر ممکن می‌‌نماید. واگر هم امکان آن وجود داشته باشد

باید سیستمی وجود داشته باشدکه به طور کامل جلوی نفوذ این نور را بگیرد(برای مثال عمل

های جراحی چشم در فضای خیلی تاریک انجام می‌گیرد) امروزه اتصالات خدماتی و وسایل فنی

معمولا از طریق تجهیزات بیهوشی معلق تأمین می‌شود. در غیر این صورت ،اتصالات خطوط خلاء،

اکسید نیتروس و برق اضطراری بایستی حداقل 1/20 متر بالاتر از سطح کف اتاق قرار گیرند.

جدا کردن بخش هایی که در حد بالای میکروب زدایی شده اند(استریل) و وسایل استریل نیز به

آنجا ارسال می‌شود بسیار مهم است. تقسیم اتاق عمل به دو قسمت عفونی و غیر عفونی

یک بحث پزشکی است اما عمل هوشیارانه و منطقی است. کف اتاق و سطح دیوارها باید بسیار

صاف و قابل شستشو باشند از نصف برآمدگی های تزئینی و سازه‌ای باید جلوگیری کرد.

اتاق بیهوشی

اندازه اتاق بیهوشی باید تقریبا 3/80×3/80 متر باشد و درهای آن نیز کشویی و برقی باشد و

به اتاق عمل باز شوند(پهنای 1/40 متر)این درها باید دارای دریچه و شیشه‌ای باشند تا بتوان

با اتاق جراحی ارتباط تصویری داشت. اتاق بایستی مجهز به یخچال ،سینک آب ،

لوله دستشویی و آبکشی، کابینت جهت نگهداری لوله هلی جراحی ،اتصالات

تجهیزات بیهوشی. برق اضطراری باشد.

اتاق ترخیص بیهوشی

این اتاق به اتاق بیهوشی شباهت دارد در ورودی به راهروی کاری باید لولایی و بدون چفت با

عرض 1/25 متر باشد.

اتاق شستشو

تقسیم اتاق شستشو به بهداشتی و معمولی ایده ال است اما از نقطه نظر بهداشت یک اتاق

تکی کافی است. حداقل پهنای اتاق باید 1/80 متر باشد. برای هر اتاق جراحی بایستی سه

دست و صورت شویی (سینک) که آب را به اطراف نمی‌پاشد وجود داشته باشدکه از طریق

پدال های پایی کنترل شوند .بایستی دارای دریچه دید باشند و اگر هم برقی هستند بایستی

با پدال های پایی باز شوند. اگر صرفه جویی در اولویت دارد می‌توان از درهای لولایی

چرخش استفاده کرد.

اتاق اشیاء استریل

اندازه این اتاق دارای انعطاف پذیری بیشتری است اما بایستی به اندازه کافی فضای قفسه

و کابینت وجود داشته باشد و بتوان به طور مستقیم از اتاق عمل به آن دسترسی داشت.

به ازای هر اتاق عمل اشیاء استریل به مساحت تقریبی ده متر مربع نیاز است.

اتاق تجهیزات

اگر چه دسترسی مستقیم به اتاق عمل ارجح است این کار همیشه ممکن نیست اگر دسترسی مستقیم

امکان‌پذیر نباشد اتاق تجهیزات بایستی تا حد امکان نزدیک اتاق عمل باشد تا مدت انتظار کمتر شود. اتاقی به

اندازه 20 متر مربع باید در نظر گرفته شود.

اتاق زیر مجموعه استریل

این اتاق را می‌توان مستقیم یا غیر مستقیم به بخش استریل اتاق عمل مرتبط کرد. این اتاق شامل یک بخش

بهداشتی برای اشیاء استریل شده و یک بخش معمولی برای اشتباه غیر استریل است. تجهیزات آن بایستی

شامل سینک, سطح انبار ,سطح کار و استریل کننده‌های بخار باشد. وصل کردن یک اتاق زیر مجموعه استریل

(ساب استریل) به چندین اتاق عمل می‌تواند مشکلات بهداشتی بوجود آورد که این کار نباید صورت گیرد.

توجه داشته باشید که ابزار جراحی در واحد استریلیزه مرکزی آماده می‌شوند که خارج از محوطه

جراحی قرار دارد.

اتاق گچ گیری

به خاطر مسائل بهداشتی، این اتاق نباید در محوطه جراحی باشد بلکه در محوطه بیماران سرپایی بایستی

قرار گیرد در واقع اورژانس بیمار بایستی از لابی‌های مختلف عبور کند تا به اتاق عمل برسد. تجهیزات شرایط

پس از عمل فناوری اتاق بهداشت و تهویه هوا: سیستم تهویه هوا جزئی حیاتی از فناوری اتاق بهداشت است

نمونه معمولی آن از جابجایی کم،لزرش با سرعت ثابت حرکت هوا (m /s 0/45) استفاده می‌کند که تمام

میکروبها و ذرات رها شده را به خارج می‌‌راند. یک سیستم دمنده جهت دار هوا نیز برای به حداقل رساندن

لرزش هوا و یکنواختی آن هوا را به داخل اتاق عمل می‌‌دمد.

بنابراین می‌توان به مقدار زیاد از ترکیب هوای آلوده و هوای تازه ( هوای اتاق بهداشت )جلو گیری کرد.

برای حفظ بهداشت و تمیزی تجهیزات جراحی به مسافتی به ابعاد تقریبی 3×3 متر نیاز است.

همچنین سیستم تهویه هوا پیش از آماده کردن مقدار هوا مورد نیاز، از طریق تصفیه، رقیق و فشرده کردن هوا

سطح اجرام زنده هوایی را می‌‌کاهد. برای مثال برای اطمینان از آلودگی زدایی هوا بین اتاقهای عمل به 15تا

20 بار تعویض هوا در ساعت نیاز برای ایجاد منطقه‌ای در اتاق عمل که تا حد امکان فاقد

جرم/ذره باشد از ورودی است.

کنترل نشده هوا از طریق اتاقهای مجاور به داخل اتاق عمل بایستی جلوگیری کرد.این کار را می‌شود از طریق

هوا بندی اتاق عمل (تمام درزها در طی ساخت بایستی پر شوند) و با تغییر فشار انجام داد (یعنی بالاترین

فشار که در اتاق عمل است به تدریج در اتاق بیهوشی کمتر و در اتاقهای دیگر به حداقل می‌‌رسد تا با بوجود

آمدن تفاوت فشار هوا از اتاق عمل به اتاقهایی که به مراقبت کمتر احتیاج دارند حرکت کند) بنابراین پنجره‌های

اتاق عمل بایستی دارای دریچه‌های مشبک تهویه هوا با قابلیت هوابندی کامل باشند.

فعالیت های جنبی

اتاقهای فعالیت‌های جنبی ضروری نیست که در نزدیکترین مجاورت اتاقهای عمل قرار گیرند. این اتاقها بوسیله

راهرویی که مورد استفاه بیمار نباشد جدا شوند.

اتاق پرستارها

ابعاد این اتاقها بستگی به بزرگی دپارتمان جراحی بیمارستان دارد. باید فرض شود که در هر تیم جراحی

هشت عضو دارد(پزشکها،پرستارهای اتاق عمل، پرستارهای بیهوشی) اگر واحد جراحی دارای بیش از دو اتاق

عمل باشند مناسب است که سیگاریها را از غیر سبگاریها جدا کرد. این اتاق راحتی باید دارای تعداد صندلی

کافی، کابینت و یک سینک باشد.

محل کار پرستارها

این اتاقها می‌‌بایستی دارای موقعیت مرکزی باشند و دارای شیشه‌های بلند تا راهروی کاری از آن طریق دیده

شود. علاوه بر میز تحریر آنها باید دارای کمد و کابینت و دیوارهای بلند برای نصب برنامه‌ها باشند.

اتاق گزارشات

این اتاقها که نیاز آنها مطلق نیست نباید بیش از 5 متر مربع باشنددر این اتاقها جراحان پس از عمل

گزارش آن را تهیه می‌کنند.

داروخانه

یک داروخانه به مساحت 20 متر مربع می‌تواند انواع مواد بیهوشی , داروهای جراحی و مواد دیگر را در خود

جای دهد بخصوص که دارای قفسه‌های گردشی باشد.

اتاق نظافت

مساحت 5 متر مربع برای چنین اتاقی کافی است این اتاقها بایستی به اتاق عمل نزدیک باشند زیرا

پسراز عمل میکروب زدایی (ضد عفونی) و تمیز کردن ابزار صورت می‌گیرد.

جایگاه تختهای تمیز

در نزدیکی محدوده لابی بیماران بایستی فضای کافی جهت قرار دادن تختهای تمیز شده و آماده وجود

داشته باشد. مقدار مورد نیاز عبارتست از یک تخت تمیز اضافی برای هر میز جراحی.

آبریزگاه

به خاطر مسائل بهداشتی مستراح‌ها بایستی خارج از محدوده جراحی و فقط در سرسرای (لابی)

بیماران قرار گیرد.

ملزومات اتاق بازگشت هوشیاری

اتاق بازگشت هوشیاری باید بتواند چندین بیمار عمل شده از اتاقها ی جراحی مختلف را در خود جا دهد.

تعداد تختهای محاسبه شده باید1/5 برابر تعداد اتاقهای عمل باشند. اتاق مجاورآن اتاق شستشو با چند

سینک است. پرستاری می‌‌بایستی دارای یک جایگاه نظارتی باشد که از آن بتواند بر همه بیمارها تسلط

داشته باشد. طراحی اتاق باید طوری باشد که نور طبیعی بتواند وارد آن شود تا بیمارها بتوانند خود را با

ساعات شبانه روز تطبیق دهند.

رعایت نکات ایمنی در جراحی

اتاق جراحی باید از طریق درهای کشویی برقی به اتاقهای بیهوشی، ترخیص شستشو و اشیاء استریل

ارتباط داشته باشند. این درها بایستی در خارج از اتاق عمل نصب شوند تا فضای اتاق را اشغال نکنند. به

خاطر مسائل بهداشتی، سیستم باز کردن درها باید با پدال های پایی کنترل شود در اتاق فعالیتهای جنبی

درهای محوری (بدون جفت) با پهنای یک متر تا 1/25 متر کافی است این نکته بایستی در نظر گرفته شود

که اتاقهای اصلی بیهوشی دارای ترکیبی انفجار کننده از گازها هستند (بخارها، اکسیژن، اکسید نیتروژن) .

این گازها ممکن است به محدوده جراحی اتاقهای آماده کردن بیمار و گچ گیری رخنه کنند برای مقابله با

جمع شدن گازهای بیهوشی در اتاق اتصالات الکتریکی و الکتروپزشکی بایستی حداقل در ارتفاع 1/20 متر از

سطح کف اتاق قرار گیرند. به وسیله کف رسانای اتاقها را با هم برابر کنید. رطوبت هوا را بین 60% تا 65%

حفظ کنید. اتاقهایی که جهت نگهداری مواد بیهوشی به کار می‌‌روند بایستی ضد آتش باشند و به اتاقهای

عمل، زایمان و بیهوشی راه نداشته باشند.

روشنایی

روشنایی در اتاق عمل بایستی قابل تنظیم باشد تا با توجه به موقعیت برش جراحی، نور را بازاویه‌های مختلف

بتاباند. متداول‌ترین سیستم روشنایی چراغهای جراحی سقفی متحرک هستند این سیستم متشکل از یک

روشنایی اصلی است که دارای حرکت چرخشی و زاویه‌هایی است و یک لامپ جنبی که بر روی یک بازوی

ثانوی روشنایی اصلی از تعداد زیادی سوار است. لامپ کوچک ساخته شده است تا از ایجاد سایه‌های خیلی

تاریک جلوگیری شود. امروزه اتاقهای عمل تخم مرغی شکل با روشنایی داخل سقفی نیز گاهی ساخته شوند

مقررات روشنایی بیمارستانها شدت اسم روشنایی برای اتاقهای عمل را 1000(لوکس) و اتاق های جنبی عمل

را 500 معرفی می کنند.

استریل‌سازی مرکزی

این مکان جایی است که تمام ابزار بیمارستان را آماده می‌کند. بیشتر این وسایل توسط دپارتمان جراحی

(40%) و مراقبتهای ویژه، جراحی و داخلی (هر کدام 15%) استفاده می‌شود. به همین دلیل اتاق

استریل‌سازی و مرکزی بایستی در نزدیکی این حوزه‌های تخصصی قرار گیرد توصیه می‌شود که مکانهای

استریل‌سازی در جاههایی که دارای رفت و درآمد کم (انسان و مواد) است قرار گیرند. تعداد استریل‌سازها

بستگی به بزرگی بیمارستان و دپارتمانهای جراحی دارد و ممکن هست مساحت تقریبی

120 تا 40 متر مربع را اشغال کنند.

بخش مراقبتهای ویژه

وظیفه بخش مراقبتهای ویژه (ای سی یو) جلوگیری از اختلالات خطرناک فعالیتهای حیاتی بدن است:

برای مثال ،اختلالات تنفسی و قلب وعروق ،عفونتها،دردشدید و از کار افتادگی اعضا (کبد،کلیه) خدمات

بخش مراقبتهای فشرده کنترل ودرمان وهمچنین مراقبت از بیمار است. در بیمارستانهای عادی که فاقد

تخصص پزشکی خاصی هستند مرسوم است که مراقبتهای ویژه را به دو بخش

جراحی و پزشکی داخلی تقسیم بندی کنند.

معماری بیمارستان

مطالب مشابه :

معماری بیمارستان

طراحی معماری (3)بیمارستان

معماری بیمارستان(1)

بخش های بیمارستان

بیمارستان

معماری بیمارستان

طراحی و معماری بیمارستان

اهمیت معماری داخلی در طراحی بیمارستانها