بازار اراک

بازار اراک یکی از بناهای نخستین شهر اراک است. بنای اولیه این بازار را حاکم وقت اراک (سپهدار اعظم) که نام مسجد و مدرسه‌ای در بازار نیز به نام وی می‌باشد در اوایل قرن ۱۳ گذاشت. با این همه بنای مجموعه بزرگ بازار اراک شامل حمام، مسجد، مدرسه، آب انبارها، گذرها و کاراوانسراها در زمان فتحعلی شاه قاجار و توسط یوسف خان گرجی در سال ۱۲۲۸ هجری قمری در بافت مرکزی سلطان آباد (نام قدیم اراک) بنیان گذاشته شد

این بازار دارای دو محور عمود بر هم می‌باشد که یکی محور شمالی جنوبی به طول ۷۲۰ متر و دو ورودی یکی در شمال و یکی در جنوب و محور شرقی غربی به طول ۲۰۰ متر و دارای ۸ گذر و ورودی شرقی غربی.

محور شمالی جنوبی و محور شرقی غربی همدیگر را در محلی معروف به چهار سوق قطع می‌کنند که در این محل یک حوض سنگی نیز وجود دارد. مساحت کل مجموعه بازار بالغ بر ۱۴ هکتار می‌باشد. در قدیم در چهار طرف بازار ۴ دروازه به نام‌های دروازه قبله و دروازه راهجرد و دروازه شهرجرد و دروازه حاج علی‌نقی وجود داشته که در گذر زمان از بین رفته‌اند. در ساخت این مجموعه بیشتر از آجر استفاده شده و ملات گچ و آهک و خاک رس نیز مکمل بنای بازار هستند و برای استحکام بنا از تیرچه چوبی استفاده شده‌است. در پای ستون‌ها نیز صفحات و ورق‌های منجمد مسی و سربی استفاده شده‌است.

سقف بازار به صورت گنبدی می‌باشد و در نمای پشت بام گنبدها در دو محور شمالی جنوبی و شرقی غربی بصورت ممتد دیده می‌شوند که گنبد مربوط به چهار سوق یا همان محل تلاقی دو محور بزرگ‌تر و متمایزتر از باقی گنبدها ست. در مرکز هر گنبد نور گیر چند ضلعی تعبیه شده که علاوه بر نقش نورگیری کار تهویه را نیز بر عهده دارد. به علت معماری خاص بکار رفته در ساخت بنای بازار هوای داخل بازار در زمستان گرم و متبوع و در تابستان علی‌رغم سر پوشیده بودن بسیار خنک می‌باشد.

مکان‌های موجود در بازار در بازار ۵۰۰ باب مغازه وجود دارد که همه در راسته بازار فعالیت می‌کنند و مکان‌های دیگر مانند بازارچه‌های اختصاصی و بار اندازها و انبارها و کارگاه‌های تولیدی در ۲۰ سراچه و تیمچه فعالیت دارند. در طرفین بازار و به فاصله ۵۰ متر از یکدیگر ساخته شده‌اند که از آن جمله می‌توان به سرای کاشانی که به بازار فرش اختصاص یافته و سرای مهر که به صنایع دستی مختص شده یا سراهایی دیگر مثل نوروزی، گلشن، آقایی، کتاب فروشان ٬نوذری، اکبری، فراهانی‌ها و کرمانشاهی که هر یک به کالایی خاص اختصاص یافته‌اند مانند پوشاک و غیره.

همچنین اماکنی چون حمام و آب انبار و مسجد و مدرسه سپهدار که الان به نام حوزه علمیه امام خمینی تغییر نام داده‌است وجود دارد. مدرسه سپهدار دارای مسجد و آب انبار و یک صحن بزرگ و همچنین یک حوض سنگی است و حیاط مدرسه از پشت بام بازار کاملا در دید است. همچنین یکی دیگر از مکان‌های موجود در بازار اراک موزه صنایع دستی استان مرکزی است که در یکی از گذرها و در خانه‌ای قدیمی و تاریخی به نام خانه حسن پور قرار گرفته‌است.

آب انبار دویست ساله این بازار با دستور شفاهی شهرداری اراک جهت افزایش فضای مدرسه طلاب به طور کامل تخریب شد.این بنا به علت دو سقفه بودن یکی از بناهای نادر در میان آب انبارهای موجود در کشور بود

سرای کاشانی

سرای نوذری

سقف چهار سوق بازار اراک

مدرسه سپهداری در بافت بازار اراک

سرای مسگر ها

هنر قلم زنی سرای مهر بازار اراك

موزه سلطان آباد نگین بازار اراک.

نمای از پشت بام بازار اراک

بازار اراک با ستون های برافراشته واقع در قلب اراک

بازار اراک به عنوان آخرین اثر معماری ایرانی و اسلامی در مرکز شهر اراک قد برافراشته و همچنان از محل های تجاری پررونق شهر است. این بازار که به بازار سرپوشیده نیز معروف است کمتر از یک کیلومتر طول دارد و دارای طاق هایی بلند و دیوارهای مرتفع است. طول دیوارهای بازار اراک به حدود هفت متر می رسد و شامل انواع واحدهای تجاری متعدد است و با ورود به بازار می توان انواع مایحتاج از اجناس لوکس و زیورآلات گرفته تا سوغاتی های استان و لباس را تهیه کرد. بازارها در گذشته نه تنها دارای امکانات تجاری بودند بلکه، مجموعه بوده اند و دارای امکاناتی چون مسجد، بارانداز، کاروانسرا، آب انبار، سقاخانه، حمام و ... بودند که بازار اراک نیز از این امر مستثنی نبوده با این حال بسیاری از امکانات جانبی بازار اراک در گذشته، ویران و تخریب شده است و اکنون تنها مسجد، سقاخانه و بارانداز در بازار به چشم می خورد. بازار اراک، مجموعه دیدنی است که در 200 سال گذشته و در سال 1228 هجری قمری در زمان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در بافت مرکزی سلطان آباد عراق عجم (اراک) توسط یوسف خان گرجی بنا شد. این بنای با ارزش تاریخی، تلفیقی از معماری مدرن و سنتی ایران لست که در چهار جهت شمال به جنوب و شرق به غرب احداث شده است. از شمال به جنوب 750 متر و از شرق به غرب 200 متر است این جهت ها در محلی به نام چهار سوق در هم تلاقی می شود. بازار اراک گذرها و سراهای متعددی دارد که به با سقف های گنبدی شکل ساخته شده و در دادن نقش و نگار به داخل گنبدها چنان مهارت و زیبایی به کار گرفته شده که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. گنبد چهارسوق بازار بلندترین بخش بازار است که در مرکز آن قرار دارد در مرکز این گنبد آبخوری و در اطراف آن حجره های مختلف صنایع دستی به چشم می خورد که می تواند سوغاتی برای مسافران باشد. سراهای بازار به فاصله 50 متری از هم ساخته شده است. سرای کاشانی، گلشن و نوزری از جمله سراهای زیبای این بازار است که همچنان ساختار اولیه خود را حفظ کرده است. در جنب بازار اراک، مسجد و مدرسه سپهداری قرار دارد که اکنون با نام حوزه علمیه امام خمینی فعال است و دارای زیبایی های معماری منحصر به فرد است. بازار اراک در سال 1355 به شماره 1285 به ثبت آثار ملی کشور رسیده و از آثار تاریخی و گردشگری استان مرکزی است و کمتر مسافری است که به اراک بیاید و ساعاتی متمادی را در بازار اراک سپری نکند. بازار ساوه از دیگر بازارهای دیدنی استان مرکزی است که شامل مسجد سرخ، موزه چهارسوق، مسجد حضرت معصومه، آب انبار، تکیه، آرامگاه سید یحیی و امامزاده سید ابورضا است و در خیابان انقلاب ساوه قرار دارد. این بازار دارای 12 گذر یا راسته است و معماری آن به شیوه آجری است و در بنای آن از چوب، گچ و آهک استفاده شده است. این بازار در سال 1378 به شماره 2526 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. بازار نراق، خاطره رونق راه ابریشم بازار نراق از دیگر بازارهای دیدنی استان مرکزی است که همچنان زیبایی خود را حفظ کرده است و حضور در آن حس دلنشینی را به انسان منتقل می کند.

این بازار که در روزگاران گذشته یکی از مسیرهای اصلی راه ابریشم بوده است اکنون در مرکز شهر تاریخی نراق جنب خیابان امام خمینی این شهر و در شهرستان دلیجان قرار دارد. بازار نراق در گذشته به بازار شمس السلطنه معروف بوده و طول آن به 200 متر می رسد. این بازار با توجه به مرکزیت خود در مسیر شهرهای، اصفهان، کاشان، نطنز، دلیجان و اراک قرار داشته و دارای رونق تجاری بوده است. درهای چوبی این بازار نشان از تاریخ گذشته است و در ساخت آن از آجر، گچ، آهک و سنگ استفاده شده و بخش قابل توجهی از تزئینات آن دست نخورده باقی مانده است. بازار نراق دارای سقف گنبدی و اشکال هندسی است که با مهارت معماران و مهندسان گذشته این سرزمین طراحی و ساخته شده است. این اثر تاریخی و دیدنی استان مرکزی در سال 1362 به شماره 1645 به ثبت ملی رسیده است. سوغات استان مرکزی در بازار مهمترین سوغات استان مرکزی فرش است که آن را در همه بازارهای استان می توانی پیدا کرد و اکنون بسیاری از گردشگران که توانایی خرید فرشهای دستباف را دارند به خصوص به بازار اراک مراجعه می کنند.

صابون محلی آشتیان، شیرینی های محلی از جمله باسلق، جوزقندی، فتیر و آثار صنایع دستی از جمله آثار قلم زنی، گلیم، مینیاتور ومسگری را در بازارهای تاریخی استان می توان پیدا کرد و مورد اقبال مسافران است.

بازار اراک

مطالب مشابه :