گیاهان دارویی قاعده آور

با وجود سرعت و پیشرفت علوم پزشکی، موجی فراگیر در تمایل به طب مکمل و سنتی در جامعه پزشکی و بیماران مشاهده می گردد. طب سنتی ایران از قدیمی ترین مکاتب طبی است که متون علمی فراوانی دارد. کتاب مخزن الادویه متعلق به محمد حسین عقیلی از حکیمان قرن 11هجری می باشد که در آن داروهای گیاهی، معدنی، حیوانی به طور کامل جمع آوری و خصوصیات ظاهری، منطقه کشت، نام های مختلف، طبیعت، خاصیت های درمانی، روش استفاده، مقدار مصرف، نکات احتیاطی در مصرف و مشابه آن را به شکلی دقیق بیان نموده است. با توجه به اینکه از مشکلات شایع زنان، تاخیر و یا قطع قاعدگی (با اصطلاح پزشکی آمنوره/ الیگومنوره) می باشد به نمونه ای چند که بتواند در جهت برقراری قاعدگی موثر واقع گردد می پردازیم. در این اثر از 166 داروی مفرد (ساده) به عنوان «مدر طمث» (قاعده آور) یاده شده است.

نکته بسیار بسیار مهم: همه داروهای قاعده آور، منجر به سقط جنین نیز می شوند؛ بنابراین قبل از استفاده از آنها می بایست از عدم بارداری مطمئن بود. همچنین قبل از استفاده هر دارو با پزشک خود مشورت کنید.

پیاز- بَصَل (Allium cepa L)

طبیعت: گرم وخشک

قسمت مورد استفاده: پیاز و تخم

مورد مصرف: تسهیل جریان قاعدگی

روش مصرف: خوراکی به شکل خام یا پخته شده

منع مصرف: به اندازه مصرف خوراکی در بارداری و شیردهی مجاز است.

احتیاط: باعث افزایش ترشح صفرا و کاهش قند خون می شود.

---------------------------------------

ثوم (Allium sativum)

طبیعت:گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: پیاز (bulb)

مورد مصرف: قاعده آور، آمنوره ثانویه، فعالیت محرک رحمی، دردهای دوران قاعدگی

روش مصرف: جوشانده برگ و ساقه، آبزن تهیه شده از جوشانده برگ و ساقه

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: همراه اختلالات انعقادی باعث افزایش فعالیت فیبرینولیتیک می شود.

---------------------------------------

موسیر- اُسقوردیون (Allium sativum)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: ریشه پیاز مانند

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: خوراکی از جرم گیاه

منع مصرف: بارداری و شیردهی

---------------------------------------

اَفسَنتین (Artemisia absinthium L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: گل، تخم، شاخه و برگ

مورد مصرف: قاعده آور، افزایش ترشحات قاعدگی، محرک اعمال رحمی

روش مصرف: شیاف واژینال ،دم کرده

منع مصرف: شیردهی و بارداری، مبتلایان زخم معده

احتیاط: شیاف واژینال همراه عسل استعمال شود. به مدت طولانی مصرف نشود.

---------------------------------------

شنبلیله– حُلُبه (Trigonella foenum graecum L)

طبیعت: گرم و خشک در دوم

قسمت مورد استفاده: برگ، تخم، دانه

مورد مصرف: قاعده آور، محرک رحمی، افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: دم کرده خوردن برگ خام، جوشانده تخم

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: می تواند باعث کاهش قند خون شود.

---------------------------------------

نخود- حُمُّص (Cicer arietinum L)

طبیعت: گرم وخشک

قسمت مورد استفاده: دانه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: پخته شده، پودر خام، آب پخته شده، آب ناشی ازخیسانیدن خام آن

منع مصرف:نوع سیاه آن می تواند باعث سقط جنین شود.

احتیاط: دربارداری و شیردهی به علت نفاخ بودن (دیر هضم بودن) مقدار کمتری مصرف شود.

---------------------------------------

رزماری- اکلیل- الجبل (Rosmurinus oflicinalis L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، ریشه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: آشامیدن جوشانده ریشه و برگ

منع مصرف: بارداری و شیردهی

---------------------------------------

ریشه سوسن سفید یا زنبق- آرید برید (Zbarbata Irisa germaica)

طبیعت: بسیار گرم

قسمت مورد استفاده: پیاز ریشه

مورد مصرف: قاعده آور شدید

روش مصرف: آشامیدن دم کرده ریشه

منع مصرف: بارداری و شیردهی

--------------------------------------

گزنه- اَنجُره (Urtica dioica)

طبیعت:گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگها، تخم

مورد مصرف: قاعده آورقوی، سندرم پیش از قاعدگی، محرک رحم

روش مصرف: دم کرده، شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: می تواند ایجاد افراط در خون ریزی کند. زیاد خوردن آن موجب قطع ادرار می گردد. شیاف واژینال آن به صورت 2 گرم گزنه کوبیده همراه 2گرم مرمکی استعمال شود. آشامیدن بیش از 17 گرم در روز از آن می تواند کشنده باشد. همراه آب میوه های سرد و خنک کننده و مواد لعابدار مانند کتیرا و صمغ عربی استفاده شود.

---------------------------------------

اَنیسون (Pimpinella anisum)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: جوشانده تهیه شده از دانه

منع مصرف: بارداری و شیردهی،اطفال

احتیاط: درحساسیت به آنتول مصرف نشود، مصرف همزمان با آهن باعث افزایش اثرات آهن می شود.

--------------------------------------

بابونه (Matricaria chamomilla)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: گل و تمام قسمتهای گیاه

مورد مصرف: قاعده آور، درمان دیسمنوره، کاهش احتمال زایمان زودرس (دو خاصیت متضاد دارد.)

روش مصرف: دم کرده گل

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: به علت وجود تانن موجب کاهش جذب آهن می شود. همراه با داروهای ضد انعقادی مصرف نگردد.

---------------------------------------

بادرنجبویه (Mellissa oficinalis L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، گلها، تخم

مورد مصرف:قاعده آور، منقبض کننده رحم، آنتی گونادوتروپیک

روش مصرف: دم کرده، نشستن در آبزن آن

منع مصرف: بارداری، در فعالیت پائین تیروئید به خاطر اثرات آنتی تیروتروپیک منع مصرف دارد.

احتیاط: با داروهای تیروئیدی در دوزهای بالا تداخل دارد.

---------------------------------------

تره- کُرّاث (Allium ampeloprasum.L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمت های گیاه – تخم

مورد مصرف: قاعده آور- افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: خوراکی- دم کرده تخم

منع مصرف: بارداری

احتیاط: دیر هضم و نفاخ است – مصرف زیاد آن موجب کاهش بینائی می شود.

---------------------------------------

کرفس (Apium garveolens L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: ریشه – تخم- ساقه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده تخم- ریشه

منع مصرف: بارداری وشیردهی(خوردن ساقه به ابدازه خوراکی مشکلی ندارد).

احتیاط: در حین مصرف مقابل نور آفتاب قرار نگیرد.

---------------------------------------

انواع کلم ها- کَرَنب (Brassica olevaceae L)

طبیعت: مرکب القوی

قسمت مورد استفاده: ریشه- برگ - تخم

مورد مصرف: قاعده آور- افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: شیاف واژینال- دم کرده تخم- آشامیدن جوشانده برگ و شکوفه آن

منع مصرف: بارداری (مصرف خوراکی برگها مشکلی ندارد)

احتیاط: گل و برگ اثر داروهای ضد انعقادی را ازبین می برد.

---------------------------------------

کرچک- خروع- بیدانجیر (Ricinus communis L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: دانه، روغن آن

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: روغن آن درچای، سوپ بی چربی، آب نارنج میل شود. خوردن مغز دانه

منع مصرف: بارداری و شیردهی (در اواخر دوران بارداری بعنوان تحریک زایمان مصرف می شود).

احتیاط: بیش از 8 تا 10 گرم در روز مصرف نشود، به خاطر دفع الکترولیت های بدن.

---------------------------------------

شب بو- خیری (Cheiranthus cheiri L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، گل، ساقه گل دهنده، تخم، ریشه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: آشامیدن جوشانده تخم وریشه، یا آب برگهای تازه، شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری شیردهی

---------------------------------------

دارچین (Cinnamomum cassia BS)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: پوست درخت

مورد مصرف: قاعده آور، قابض (به خاطر تانن موجود درآن)

روش مصرف: دم کرده

منع مصرف: بارداری وشیردهی

احتیاط: درحد مصرف خوراکی دربارداری مشکلی ایجاد نمی نماید.

---------------------------------------

فلفل سیاه (Piper nigraum L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: خوراکی از میوه

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: میزان جذب پروپرانولول، تئوفیلین را بالا می برد. با افزایش قدرت جذب روده ها موجب تداخلات داروئی می شود.

---------------------------------------

لوبیا (Phasaeolus vulgaris L)

طبیعت: گرم و تر

قسمت مورد استفاده: دانه بخصوص نوع سرخ آن

مورد مصرف: افزایش ترشحات قاعدگی – شیرافزا

روش مصرف: آشامیدن آب پخته شده

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

بادام تلخ (Amygdalus vommunis.L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

عرق بهار نارنج (Citrus bigaralia)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: عرق

مورد مصرف: قاعده آور- افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

رازیانج (Foeniculum vulgare)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تخم و ریشه و اعضای گیاه

مورد مصرف: قاعده آور، افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: دم کرده ریشه وتخم، خوردن تازه آن

منع مصرف: بارداری

احتیاط: خوردن آن باعث تولید شیر در دوران شیردهی می گردد.

---------------------------------------

یونجه– رطبه (Medicago sativa L)

طبیعت: گرم وخشک (خشک شده آن) گرم و تر (تازه آن)

قسمت مورد استفاده: تمام قسمتهای گیاه

مورد مصرف: قاعدهآور، قابض، افزایش تولید شیر

روش مصرف: دم کرده تخم

مقدار مصرف: 8 تا 20 گرم

منع مصرف: بارداری

احتیاط: درلوپوس اریتماتوس سسیتمیک منع مصرف دارد.باتوجه به مقادیر زیاد vitkاثر وارفارین ممکن است کاهش یابد.

---------------------------------------

سنبل (Angelica archangelica L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: بذر، ریشه

مورد مصرف: قاعده آور، قابض

روش مصرف: به صورت شیاف واژینال ضدخونریزی رحم است. نشستن در sitz bathآن و مصرف خوراکی باعث باز شدن قاعدگی می شود.

منع مصرف: بارداری و شیردهی، زخم معده، دیابتی، بیماری های خونریزی دهنده

---------------------------------------

شوید- شبت (Anethum graveolens L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تخم

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده

منع مصرف: بارداری

احتیاط: زیاده روی درخوردن آن موجب کاهش بینائی می شود.

---------------------------------------

سیاه دانه- شونیز (Niegella Satira L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تخم

مورد مصرف: قاعده آور، افزایش ترشح شیر

روش مصرف: دم کرده، خوردن تخم خام، بخور، شیاف واژینال همراه روغن سوسن

منع مصرف: بارداری

احتیاط: در گرم مزاجان موجب ورم ودردهای گلو می گردد.

---------------------------------------

آویشن- صَعتَر (Thymus Vulgaris L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، تخم (قوی تر است)

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: خوراکی، دم کرده

منع مصرف: بارداری

احتیاط: مصرف بیش ازحد می تواند کلیه ها را تحریک کرده موجب بروز آلبومین در ادرار گردد. یا موجب ضعف عضلات قلب گردد یا ایجاد سرگیجه وبروز صدا در گوش کند. برای کاهش این عوارض به شکل دم کرده همراه با نعناع استفاده شود.

---------------------------------------

شاهی (Lepidium sativam.L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ- ساقه – تخم

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده تخم

منع مصرف: مصرف در حد خوراکی در بارداری مشکلی ندارد.

---------------------------------------

خردل سیاه (Brassica nigra)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: دانه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: پاشویه آب سرد حل نموده و سه لیتر آبگرم را به آن اضافه کرده پاشویه انجام شود.

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: ارزش درمانی دانه خردل سیاه در استعمال خارجی به مراتب بیشتر از مصارف داخلی آن است مصرف خوراکی دانه با توجه به اثرات تحریکی و خورندگی بافت مری مردود است. درالتهاب معده یا روده مجاز نیست. مصرف موضعی بر پوست محافظت نشده مجاز نیست، موجب بروز تاول وزخم در پوست می شود، مصرف موضعی به مدت بیش از 15 تا30 دقیقه یازمانی که احساس سوزش غیر قابل تحمل است مصرف زیاد ومنظم آن برای بیش از دو هفته ممنوع است.

---------------------------------------

اثلق- فَنجَنگُشت (Vitex agnus)

طبیعت:گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه های بی هسته و برگ

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: شیاف واژینال تهیه شده ازبرگ ومیوه، آشامیدن دم کرده برگ، بخور دستگاه تناسلی با برگ و میوه

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: به علت خاصیت تنظیم کننده هورمون ها، همراه داروهای هورمونی و قرص های ضدبارداری مصرف نشود.

---------------------------------------

اَقحَوان (Chrysahthemun parthenium)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمتهای گیاه

مورد مصرف: قاعده آور قوی

روش مصرف: شیاف واژینال (در این مورد شکوفه آن قوی تر است)، دم کرده، روغن تهیه شده از گیاه

منع مصرف: بارداری وشیردهی، اختلالات انعقادی

احتیاط: تداخل با داروهای ضد انعقادی، آنتاگونیست داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی

---------------------------------------

اکلیل الملک – گیاه قیصر (Trigonella grandif Boiss)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، گل، میوه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: خوراکی به شکل دم کرده، برگ وشاخه های آن

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: دم کرده آن همراه با انجیر وعسل میل شود.

--------------------------------------

بِرِنجاسَف (Achillea millefoliumc)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: ریشه، برگ، سرشاخه گلدار

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده، آبزن، ضماد تهیه شده از گیاه زیر شکم قرار داده شود.

منع مصرف: بارداری، شیردهی، اطفال زیر دو سال

احتیاط: مصرف زیاد آن ادرار راقهوه ای می کند.

---------------------------------------

قیصوم (Achillea santolina L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ، گل، ریشه

مورد مصرف: قاعده آور- قابض- ضد اسپاسم عضلات نرم مانند عضلات رحم

روش مصرف: آشامیدن جوشانده

منع مصرف: بارداری- زیر 2سال

---------------------------------------

تُرمُس (Lupinus albus L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور، ازدیاد جریان قاعدگی

روش مصرف: جوشانده، شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: زیاده روی در مصرف رنگ صورت را زرد می کند.

---------------------------------------

جاوشیر (Opoponax-ferula galbaniflua)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: صمغ، ریشه گیاه، تخم

مورد مصرف: قاعده آور قوی، افزایش ترشحات قاعدگی

روش مصرف: جوشانده تخم، دم کرده، شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری و شیردهی

---------------------------------------

تخم زردک (Daucus carota L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تخم

مورد مصرف: قاعده آور قوی

روش مصرف: شیاف واژینال، دم کرده

منع مصرف: بارداری و شیردهی

---------------------------------------

چوب چینی (China root)

طبیعت: گرم و تر

قسمت مورد استفاده: ریشه و ساقه زیرزمینی

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: به شکل قهوه، پودر شده،شربت، مربا، دم کرده، خیسانده

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: درفصل گرما، افراد گرم مزاج، جوانان بهتر است مصرف نشود.

---------------------------------------

هندوانه ابوجهل- حنظل (Citrullus colocynthis)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: آب تازه، روغن تهیه شده ازآن، دم کرده، شیاف واژینال، بخور دستگاه تناسلی

منع مصرف: بارداری، شیردهی، ورم روده

احتیاط: حاوی کلونتین که مسهل قوی است می باشد درخوردن آن باید احتیاط کرد.

---------------------------------------

دارفلفل (Piper longum L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه، دانه، ریشه، گلها، ساقه جوان

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: خوراکی

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: مصرف همزمان با تئوفیلین، پروپرانولول جذب آنها راسریعتر و کاملتر می نماید.

---------------------------------------

عرعر (Junperus communis L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور- قابض- تحریک انقباض رحم- برای pms مناسب است.

روش مصرف: دم کرده میوه

منع مصرف: بارداری و شیردهی و زیر سال

احتیاط: مدر شدید است. بیش از 6 هفته مصرف نشود.

---------------------------------------

قرنفل شامی (Syzygium aromaticum)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: ریشه- غنچه خشک شده

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: آشامیدن جوشانده ریشه – نشستن در sitz bath

منع مصرف: بارداری (غنچه خشک در اندازه مصرف خوراکی ممنوع نیست)

---------------------------------------

کاشم (Heracleum lanatum L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمتهای گیاه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: آشامیدن جوشانده ریشه

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

کمون (Cuminum Cyminum.L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: میوه

مورد مصرف: قاعده آور – قابض

روش مصرف: تفت داده شده آن قاعده آور است. شیاف واژینال آن همراه روغن زیتون خون قاعدگی را قطع می کند.

منع مصرف: بارداری در اندازه مصرف خوراکی منع ندارد.

---------------------------------------

مرز بخوش (Origanum majorana L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمت های گیاه

مورد مصرف: قاعده آور- شیر افزا

روش مصرف: آشامیدن دم کرده – شیاف واژینال

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

مو (Vitis Sylvestris Gmel)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: ریشه

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف:آشامیدن جوشانده ریشه sitz bath -

منع مصرف: بارداری و شیردهی

---------------------------------------

زنیان– نانخواه (Trachyspermum ammi L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: برگ و تخم

مورد مصرف: قاعده آور- شیرافزا

روش مصرف: آشامیدن دم کرده – خوردن برگ خشک شده

منع مصرف: بارداری

---------------------------------------

هوفاریقون (Hypericum perforatum L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمت های گیاه

مورد مصرف: قاعده آور- کمی قابض – محرک اعمال رحمی

روش مصرف: شیاف واژینال – آشامیدن دم کرده

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط: همراه داروهای خواب آور، آنتی هیستامین ها، مهارکننده کانال های کلسیمی، داروهای کاهنده چربی، داروهای ضدانعقادی، قرص های جلوگیری از بارداری، امپرازول و همچنین با داروهای ضدافسردگی استفاده نشود. مدت طولانی نیز استفاده نشود.

---------------------------------------

گلرنگ- قرطم (Casthamus tinctorius L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: گل

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده- خیسانده

منع مصرف: بارداری- زخم معده- بیماری های خونریزی دهنده به علت طولانی کردن زمان انعقاد

---------------------------------------

بابونج الطیور (Senecio Vulgaris L)

طبیعت: گرم و خشک

قسمت مورد استفاده: تمام قسمت های گیاه

مورد مصرف: قاعده آور قوی- در مقادیر زیاد قابض است – نظم قاعدگی- دردهای قبل و بعد ازقاعدگی

روش مصرف: دم کرده

منع مصرف: بارداری و شیردهی

احتیاط:زیر نظر پزشک مصرف گردد.

---------------------------------------

گل همیشه بهار (Calendula ofticinalis.L)

طبیعت: گرم و خشک

مورد مصرف: قاعده آور

روش مصرف: دم کرده

منع مصرف: ابتدای بارداری

---------------------------------------

(ویرایش متن: دکتر فاطمه مرادی)

برگرفته از سایت انجمن تحقیقات طب سنتی

فهرست منابع:

عقیلی خراسانی سید محمد حسین، مخزن الادویه، 1380.
عقیلی خراسانی سید محمد حسین، خلاصه الحکمه، ناظم اسماعیل (تصحیح)، 1385.
عقیلی خراسانی سید محمد حسین، معالجات، چاپ سنگی هند،کلکته، 1274 ه.ق.
حکیم ناظم جهان، اکسیر اعظم، چاپ هند.
میرحیدر حسین، معارف گیاهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1383.
زرگری علی، گیاهان دارویی، چاپ هفتم، دانشگاه تهران، 1376.
دینی محمد، اسامی علمی گیاهان دارویی مورد مصرف در طب سنتی، وزارت جهاد کشاورزی، 1384.
دهخدا علی اکبر،لغت نامه دهخدا، دانشگاه تهران، 1380.
قاموس القانون فی طب، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی.

ضیایی سید علی، مسگرپور بیتا. احتیاط مصرف و تداخلات دارویی گیاهان دارویی بر اساس شواهد و مستندات. پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، 13

تندرستان

گیاهان دارویی قاعده آور

گیاهان دارویی قاعده آور

مطالب مشابه :

تغذيه در دوران بارداري

بارداری

گیاهان دارویی قاعده آور

هفته ی اول تا بیستم بارداری

چه کلاه گشادی سرم رفت

باوفا باش