درس حقوق نفت و گاز استاد امیری

قرارداد بیع متقابل :

در مقطع زمانی کنونی قراردادهای بیع متقابل کشور ایران از مهمترین و متنوع ترین این گزینه ها قراردادی در سطح جهان است.

قراردادهای بیع متقابل از لحاظ حقوقی در گروه قراردادهای تجارت متقابل قرار می گیرد لذا برای شناخت ماهیت حقوقی آنها لازم است قراردادهای تجارت متقابل نیز مورد توجه قرار گیرند. تعاریف مختلفی از قراردادهای تجارت متقابل ارائه شده است. در گزارشی تحقیقی که کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد UNCITRAL در مورد قراردهای بین المللی تجارت متقابل تهیه کرده است، قرارداهای مزبور را اینجنین تعریف کرده است :

معاملات تجارت متقابل عبارتند از ترتیبات قراردادی بین المللی که به موجب آن، یک طرف کالا یا سایر اقلام دارای ارزش اقتصادی، از قبیل خدمات یا تکنولوژی را تامین می کند و در عوض، از طرف مقابل میزان مورد توافقی از کالا یا سایر این اقلام دارای ارزش اقتصادی را خریداری کرده یا ترتیب خرید آنها توسط شرکتی تعیین شده توسط وی را فراهم می سازد.

قراردادهای تجارت متقابل بر چند گونه اند که قرارداد خرید متقابل، تهاتر، پایاپای و بیع متقابل مهمترین آنها به شمار می روند. با توجه به اینکه رایج ترین نوع قراردادی از این نوع در ایران بیع متقابل است، صرفاُ به بررسی قراردادی بیع متقابل متمرکز می شویم. قراردادهای بیع متقابل عبارتند از :

معاملاتی که در آن یک طرف تامین کننده امکانات تولید شامل لوازم تولید، تکنولوژی یا خدمات از قبیل اموزش کارکنان است و طرفین توافق می کنند که تامین کننده امکانات مزبور یک شخص دیگر تعیین شده توسط وی، محصول نهایی امکانان مذبور را خریداری کند.

ساختار قراردادهای بیع متقابل در ایران :

الف ) مدل توسعه ای

قراردادهای بیع متقابل توسعه ای که با توجه به الزامات و محدودهایی که در مبحث قبل اشاره شده طی چند سال اخیر در بخش نفت و گاز ایران متداول گردیده و مبنای تنظیم چندین قرارداد قرار گرفته است از ویژگیهای خاصی برخوردار است.

مهمترین ویژگیهای چهارچوب آنها را می توان به شرح زیر خلاصه و ارائه نمود :

1- مالکیت و حاکمیت کشور بر منابع نفت و گاز محفوظ وپیمانکار هیچگونه حقوقی نسبط به مالکیت بر مخازن و تولید ندارد و به همین لحاظ نمی تواند قراردهای بیع متقابل را بعنوان افزایش ذخیره و تولید آن میدان ثبت و عرضه نماید.

2- پیمانکار مسئولیت تامین کل سرمایه اجرایی طرحهای توسعه ای را عهده دار می باشد.

3- باز پرداخت هزینه های سرمایه ای و غیر سرمایه ای به انضمام هزینه های مربوط از محل درآمد حاصل از فروش نفت و یا گاز همان پروژه صورت میگیرد.

4- مسئولیت اجرای کامل پروژه تا مرحله تولید و تامین کلیه ماشین آلات و تجهیزات فنی تکنولوژی و کارشناسان مورد نیاز اجرایی پروژه بعهده پیمانکار است.

5- پیمانکار ریسک مخزن و تولید از میدان را عهده دار بوده و در صورت عدم تحقق تولید پیش بینی شده ضمن توجیه جریمهیش بینی شده نسبت به حق الزحمه کلیه ریسک عدم بازپرداخت سرمایه گذاری را عهده دار خواهد بود.

6- تحویل پروژه پس از تکمیل و احرای تمامی تعهدات قراردادی به شرکت نفت و کنترل عملیات تولیدی پس از راه اندازی طرح توسط شرکت ملی نفت ایران، در مرحله تولید و دوران بازپرداخت سرمایه گذاری شرکت نفت میتواند از خدمات مشاوره ای و کمک های فنی پیمانکار در موارد نیاز استفاده کند.

7- کمیته مشترک مدیریت ( IMC ) مرکب از سه یا پنج نفر از نمایندگان طرفین پیمانکار و کارفرما جهت مدیریت و اجرای پروژه و نظارت بر عملکرد و تولید پس از اجرای پروژه که هر سه ماه یکبار تکمیل می شود.

8- اجرای پروژه بر اساس شرح کار ( MDP ) مورد تایید شرکت ملی نفت ایران بعنوان ناظر قرارداد بوده و هر گونه تغییر احتمالی بعدی در شرح کار در کمیته مدیریت پروژه مورد تصمیم گیری قرار خواهد گرفت.

9- هزینه اجرایی پروژه بر اساس شرح کار در قرارداد مشخص بوده و پیمانکار ریسک افزایش هزینه سرمایه گزاری از سقف تعیین شده را بعهده دارد.

10-هزینه های بانکی و بهره سرمایه گذاری پروژه بر اساس نرخ های رسمی بین بانکی لندن ( Libor ) به اضافه درصد بسیار محدودی افزایش تعیین می شود.

11- علاوه بر هزینه های سرمایه ای و غیر سرمایه ای، بقهره بانکی و هزینه های جاری تولید در دوران محدود راه اندازی پیمانکار مبلغ ثابتی بعنوان حق الزحمه مشتمل بر سود و حق مدیریت دریافت خواهد نمود. مبالغ مذکور بصورت اقساط ماهیانه مساوی طی دوره محدود بازپرداخت سرمایه گزاری پس از شروع بهره برداری از محل حداکثر 60% درآمد فروش به پیمانکار بازپرداخت می گردد. در صورت عدم تحقق بازپرداخت اقساط به دلیل قیمت پائین فروش نفت خام حداکثر سه سال بمدت زمان بازپرداخت تمدید شده و پس از انقضا این مدت عدم بازپرداخت بعهده پیمانکار است.

12-شرکت ملی نفت ایران از ابتدای شروع تولید حداقل 40% از درآمد را بنام Priority به خود اختصاص می دهد.

13-فروش نفت تولیدی از میدان بر اساس قیمت رسمی از طرف شرکت ملی نفت ایران صورت میگیرد. پیمانکار می تواند بر اساس قرارداد خرید و فروش مدیریت قرارداد خریدار نفت بر اساس قیمت رقابتی باشد.

14-هر گونه مالیت تکلیفی، حق بیمه تامین اجتماعی، کلیه عوارض دولتی و حقوق گمرکی در ایران توسط پیمانکار پرداخت شده و توسط شرکت ملی نفت با احتساب بهره متعلقه بازپرداخت خواهد شد.

15-پیمانکار ملزم به استفاده مطلوب از مشارکت ایرانی ها در اجرای پروژه بوده و باید حداقل 30% بودجه را به صورت ریالی هزینه کند.

16-پیمانکار ملزم به آموزش نیروی انسانی بوده و حدود 1% از بودجه سرمایه گزاری را صرف آموزش می نماید.

17-عدم ارائه هر گونه تضمین بانکی و یا دولتی به پیمانکار در مورد بازپرداخت سرمایه گزاری.

18-حاکمیت قوانین کشور بر قرارداد و همچنین حاکمیت قوانین پولی کشور در روابط ارزی چهارچوب کلی قرارداد بیع متقابل بصورت نمودار کلی بدست نشان داده شده است.

ب ) مدل اکتشافی

قراردادهای بیع متقابل که بیشتر مبنای قرارهای توسعه میادین نفت و گاز قرار گرفته است با تغییراتی در روش اجرایی جهت پروژه های اکتشافی نیز مورد استفاده قرار گرفته و می شود. از آنجا که بازپرداخت سرمایه گزاری طرحها صرفاَ از محل هملن پروژه میسر است و همچنین پیش بینی برنامه توسعه میادین اکتشاف نشده نیز غیر ممکن است لذا قراردادهای بیع متقابل اکتشافی در دو مرحله منعقد و اجرا می گردند.

1- مرحله اکتشاف : در این مرحله با شرح کار مشخص شامل عملیات ارگانها و حفاری اکتشافی و میزان سرمایه گزاران تعیین شده و مراحل اکتشافی انجام می گردد که در صورت عدم دستیابی به منابع اقتصادی نفت و گاز ریسک مربوط بعهده پیمانکار است و در صورت موفقیت بازپرداخت هزینه های اکتشافی با انعام حق الزحمه، سود و هزینه های مالی سرمایه گزاری از محل تولید پس از اجرای توسعه میدان بازپرداخت می گردد.

2- مرحله توسعه : قراردادهای بیع متقابل پس از انجام موفقیت مرحله اکتشاف و مشخص شدن ابعاد و شرح از توسعه میدان مجدداُ و پس از انجام مراحل مناقصه منعقد میگردد. لازم به توضیح است پیمانکار مرحله اکتشافی دارای اولویت بوده و در صورت برنده شده حداقل 30% با شرایط پیمانکار برنده در مرحله توسعه مشارکت خواهد داشت.

در قراردادهای بیع متقابل اکتشافی پیمانکار مسئول اجرای عملیات اکتشافی بر اساس شرح تعریف در قرارداد بوده که در صورت عدم کشف اقتصادی منبع هیدروکربنی، مورد قرارداد خاتمه یافته و در شرایط دستیابی به مخزن اقتصادی در صورت برنده شدن در مناقصه مرحله توسعه بعنوان پیمانکار برنده در اینصورت حداقل می تواند تا 30% مرحله توسعه با پیمانکار برنده مشارکت داشته باشد.

حقوق و تکالیف طرفین در قراردادهای نفتی بیع متقابل ایران :

تعیین قانون حاکم، موارد قوه قاهره، تعدیل قرارداد و حل و فصل اختلاف از موارد بسیار مهم در تحلیل قراردادهای بیع متقابل است که بدون شک در حقوق و تکالیف طرفین تاثیر گذار می باشد. صرف نظر از این موارد، در قراردادهای بیع متقابل که دوره قراردادی آن محدود است حاکمیت و مالکیت بر منابع هیدروکربوری و کنترل عملیات تولیدی در انحصار شرکت ملی نفت ایران بوده و از نظر حقوقی دارای ویژگیهای زیر است:

1- حاکیت و مالکیت کامل کشور میزطبان بر منابع هیدروکربوی و نفتی با مشارکت و سرمایه گذاری خارجی.

2- عدم ارایه تضمین بانکی یا دولتی.

3- امکان فسخ دو جانبه قرارداد تحت شرایط خاص و در صورت عدم ایفا تعهدات قراردادی پیمانکار و کارفرما.

4- انجام کلیه عملیات مرتبط با اجرای قرارداد توسط پیمانکار بنام و یا از طرف شرکت ملی نفت ایران.

5- محدود بودن حق واگذاری قراداد به غیر و یا الحاق شرکای جدید قرارداد فقط در صورت تصویب شرکت ملی نفت ایران.

6- حکومیت قوانین جمهوری اسلامی ایران به مفاد قرارداد و نیز حکمیت و مناسبات ارزی طرفین

7- انجام داوری قرارداد بر اسا توافق طرفین

8- قابلیت فسخ قرارداد در شرایط غیر عادی ( قوه قاهره ).

9- در صورت تغییر در قوانین ایران قوانین جدید حاکم بر قرارداد است.

10-کنترل کامل تولید و اعمال نظارت مالی و فنی

11-بازپرداخت صرفاُ از محل تولید مخزن

12-محدودیت دوره قرارداد بر دوره سرمایه گذاری ( معمولاُ بین 5-3 سال ) و دوره بازپرداخت ( معمولاُ بین 7-5 سال )

13-انتقال فناوری و آموزش

14-نظارت بسیار نزدیک خصوصاُ در امر کنترل کیفیت کار و هزینه ها و مناقصه ها و انتخاب پیمانکاران تصویب برنامه بودجه و سفارشات

نمونه قرارداد :

میدان نفتی سیری E و A :

- در سال 1374

- بین شرکت ملی نفت ایران با شرکت فرانسوی توتال

- اولین قرارداد پیمانکاری که بر اساس شرایط بیع متقابل

میدان نفتی درود :

- در سال 1377

- بین ایران و یک کنسرسیوم نفتی متشکل از شرکت :

- اندفرانسه

- آجیب ایتالیا

میدان نفتی توسعه پارس جنوبی:

- در امتداد میدان گاز گنبد شمالی کشف شده

- در سال 1350

- در جنوب غربی بندر عسلویه در خلیج فارس واقع

- این میدان نفتی با کشور قطر مشترک

- قسمت کوچکتر آن به ایران تعلق دارد که با برن معروف است

- قسمت اعظم آن به قطر تعلق دارد که با گنبد شمالی مشهور است.

قرارداد توسعه میدان نفتی سروش و نوروز:

- در سال 1378

- بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت رویال

- در غالب قرارداد خرید خدمت که بر اساس بیع متقابل

توسعه میدان سلمان

- در جزیره لاوان در خلیج فارس

قرارداد توسعه فازهای 13 و 14 پارس جنوبی

- در سال 13853

درس حقوق نفت و گاز استاد امیری

مطالب مشابه :