روش تحقیق در علوم اجتماعی
روش تحقیق در علوم اجتماعی (قسمت سوم) <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
[ عباس تیموری آسفیچی ]
مشاهده در تحقيق
مشاهده از تکنیک هایی است که غالباً در مطالعات مردم شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عین حالی که گاهی هم در جامعه شناسی خصوصاً رشته جامعه شناسی روستائی بکار برده می‌شود. معمولاً از تکنیک مشاهده در مواردی استفاده می‌گردد که نمونه گیری و کاربرد پرسشنامه تحقیقاتی عملی نباشد . مثلاً زمانی که قصد مطالعه جابجائیهای فصلی یک از ایلات را از ییلاق به قشلاق داریم از این تکنیک استفاده می‌شود.
مشاهده را بطور کلی به دو نوع می‌توان تقسیم نمود بشرح زیر :
1-مشاهده با مشارکت مستقیم و فعالانه محقق در جامعه مورد مطالعه
2-مشاهده بدون مشارکت محقق
مشاهده از نوع اول در موردی مصداق پیدا می‌کند که محقق خود عضوی از جامعه مورد مطالعه شده باشد و بنابراین مانند فردی از افراد جامعه در حقیقت خود نیز در محدوده پژوهشی قرار گیرد که می‌خواهد آنرا انجام دهد . بعنوان مثال محققی که خود ساکن یک روستا بوده و قصد مطالعه بعضی از رفتارهای گروهی یا مراسمی را دارد غالباً بدو آنکه اعضاء آن جامعه در جریان تحقیق وی قرار بگیرند. رفتار مردم را زیر ذره بین گذاشته و با استفاده از ابزارهایی مثل دوربین عکاسی , اسلاید , دوربین فیلمبرداری و فیش های ثبت وقایع به بررسی جامعه مورد مطالعه خود می‌پردازد.
در این نوع مشاهده محقق چون خود عضوی از جامعه است. گذشته از اینکه فرصت زیادی برای تعمق و دقیق شدن در رفتارهای گروهی مردم خود را دارد , از این امتیاز نیز برخوردار است که افراد جامعه مورد مطالعه وی در مقابل او و رفتار طبیعی خود را از دست نداده و بنابراین مستقیماً با واقعیت های موجود آنچنان که وجود دارند روبرو می‌گرد. در چنین روشی زمان جمع آوری اطلاعات زمان معینی نیست بلکه محقق در تمام مدتی که در جامعه مورد نظر بسر می‌برد, می‌تواند به مشاهده بپردازد.
در نوع دوم مشاهده , محقق عضو جامعه مورد نظر نبوده بلکه از خارج بدان جامعه وارد می‌شود, در چنین مواردی مشکلات تحقیق بسیار زیادتر از نوع پیشین است زیرا ورود محقق به جامعه مورد مطالعه , عکس العملهایی در بین افراد جامعه بوجود می‌آورد که موجب تغییر در رفتار طبیعی آنها می‌شود. مشاهده نوع اول را می‌توان به نوعی فیلمبرداری یا عکسبرداری تشبیه نمود که بدون مقدمه و ناگهانی از فرد یا افرادی صورت می‌گیرد بنابراین رفتار مردمی که جلوی دوربین عکسبرداری قرار گرفته‌اند کاملاً طبیعی است ولی در حالت دوم عکس العملهای ناشی از ترس , تردید , سوظن و ابهام موجب می گردد که نتایج تحقیق اعتبار و اطمینان خود را تا اندازه‌ای از دست بدهد . برای برطرف نمودن این مشکل , محقق در بدو ورود خود به جامعه‌ای که قصد مطالعه آنرا دارد بایستی سعی در جلب اعتماد مردم آن جامعه نموده و تردید و سو ظنی را که احتمالاً از آمدن وی در آنها ایجاد گردیده است از ذهن آنها بزداید , بعبارت دیگر محقق یابد هنگامی کار خود را آغاز کند که افراد جامعه به منظور و مقصود علمی وی پی‌برده و بدون واهمه به سئوالاتش جواب دهند. در حقیقت چون تکنیک مشاهده بیشتر بوسیله مردم شناسان و در مطالعه ایلات و جوامع ابتدایی و محدود بکار برده می‌شود . بنابراین لازم است دانش پژوهانی که از این تکنیک استفاده می‌نماید. شرایط و خصوصیات جامعه مورد مطالعه و مردم آن را بدقت در مد نظر داشته و قبل از هر نوع تماسی با مردم جو دوستانه و قبل اعتمادی برای ادامه کار خود ایجاد نمایند.
در هر دو نوع مشاهده , مشاهدات و اطلاعات که ابتدا بصورت یادداشتهای پراکنده‌ای جمع آوری شده‌اند بایستی به فیش های موضوعی خاصی که بدین منظور تهیه گردیده وارد گردیده و سپس دسته بندی شوند.
استفاده از فيش
در مطالعاتی که محقق با پدیده اجتماعی با جامعه مورد مطالعه مستقیماً نمی‌تواند تماسی داشته باشد در جمع آوری اطلاعات از اسناد و مدارک و کتب استفاده می‌کنند, این تحقیقات را کتابخانه‌ای می‌نامیم . در این نوع تحقیقات برای جمع آوری اطلاعات از ابزاری تحت عنوان "فیش"بهره می‌گیریم و اصطلاحاً این شیوه را فیش برداری می‌گوئیم . فیش مورد استفاده در تحقیقات کتابخانه‌ای به دو نوع تقسیم می‌شود بشرح زیر:
1-فیش مآخذ
2-فیش موضوعی
1-فیش ماءخذ
فیش ماءخذ است که مشخصات کتاب ,مقاله یا مدرک مورد استفاده در تحقیق را بر روی آن می‌نویسیم. از قطعه کاغذ یا مقوایی به طول دوازده و عرض هشت سانتیمتر می‌توان یک فیش ماءخذ تهیه نمود. فیش ماءخذ حاوی نکاتی است که قرار زیر :
نام کتاب
نام نویسنده
نام مترجم( در صورتیکه کتاب از زبان خارجی به فارسی ترجمه شده باشد)
نام ناشر
سال انتشار
چاپ( در صورتیکه برای دومین بار با دفعات متعدد کتاب به چاپ رسیده است دفعات چاپ ذکر می‌شود)
قطع (قطع جیبی , وزیری و...)
تعداد صفحات
محل کتاب (در مواردیکه کتاب نایاب است بایستی نام کتابخانه یا مکانی که کتاب در آنجا یافت می‌گردد ذکر شود.)
محقق پس از ارائه طرح تحقیق و انتخاب جامعه مورد مطالعه و انجام مراحل مقدماتی با ید کلیه ماءخذ و منابعی را که در ارتباط با موضوع مورد تحقیق وی وجود دارد جمع آوری نموده و مشخصات هریک را بر روی یک فیش بنویسید. بدین ترتیب در ارتباط با موضوع تحقیق دهها و گاهی صدها فیش ماءخذ جمع آوری می‌گردد که منابع آنها به ترتیب خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2-فیش موضوعی
فیش موضوعی فیشی است که برای استخراج محتوای کتب و مقالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در قطع‌های مختلف تهیه می‌شود ولی رایجترین آنها فیشی است به طول پانزده و عرض ده سانتیمتر محتوای کتب و مقالاتی را که بعنوان منابع تحقیق قبلاً از طریق فیش ماءخذ مشخص نموده‌ایم به حسب موضوعات اصلی و موضوعات فرعی در فیش های موضوعی وارد کرده و بدین ترتیب می‌توانیم در پایان مرحله استخراج , عصاره منابع استخراج شده را بصورت صدها و هزاران فیش موضوع داشته باشیم و سپس با استفاده از آنها نوشتن گزارش خود را آغاز کنیم.
http://www.fasleno.com/archives/000437.php
مطالب مشابه :
روش تحقیق در علوم اجتماعی
از انتخاب موضوع و انجام تحقيق در مورد در تحقيق مقدماتي معمولاً از فرهنگسرا
مراحل روش تحقیق
چگونه ملاحظات اخلاقی را در مراحلمختلف تحقيق بيابيم فرهنگسرا همه چیز در مورد
روش تحقیق در علوم اجتماعی
مشاهده در تحقيق. نیست بلکه محقق در تمام مدتی که در جامعه مورد نظر بسر فرهنگسرا
معرفی روش تحقیق موردی
نظارت بر متغیرهای مورد بحث و تغییر دادن آنها و در جمع آوری مدارک سایت فرهنگسرا
فصل هفتم : روشهاي گردآوري اطلاعات
محقق از گرد آوري اطلاعات و نوع آن متفاوت است.عمده ترين ابزاري که در تحقيق در مورد درس
ارزشیابی مهارت های حرفه ای معلمان دوره ی ابتدایی
از آنان در مورد چگونگي مهارت تحقيق با در نظر گرفتن هدف فرهنگسرا
شهر سوخته زابل
سرپرست تيم باستان شناسي بين‌المللي شهرسوخته زابل در مورد مورد كاوش و تحقيق فرهنگسرا
برچسب :
تحقيق در مورد فرهنگسرا