شهرستان سرپل ذهاب

سرپل ذهاب یکی از شهرهای استان کرمانشاه ایران است. این شهر در غرب کشور و منتهی الیه شیب ارتفاعات زاگرس بر سر راه بین المللی تهران – بغداد موسوم به جاده کربلا واقع گردیده‌است.

مرکز این شهرستان شهر سرپل ذهاب است.

جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۸۵، برابر با ۸۴٬۹۴۵ نفر بوده است .

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی
  • دهستان پشت تنگ
  • دهستان حومه سرپل
  • دهستان دشت ذهاب
  • دهستان قلعه شاهین
  • دهستان بشیوه پاطاق

شهر: سرپل ذهاب

تاریخچه

آنوبانی‌نی

طاق گرا

بنای طاق گرا یا طاق شیرین در گردنه پاتاق بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب و در ۱۵ کیلومتریشهرستان سرپل ذهاب در کنار راه باستانی سنگفرشی بنا شده که فلات ایران را به بین النهرین ارتباط می‌داده‌است. به علت تغییر مسیر، این راه و بنای تاق گرا اکنون در شیب‌های پائین جاده آسفالته قرار گرفته‌است.

از نظر معماری، بنای تاق‌گرا، فضای ایوان مانندی است که تماماً از سنگ ساخته شده‌است. این بنای مستطیل شکل به ابعاد ۸۶/۴*۷۰/۷ متر است که ورودی آن به طرف جنوب و مشرف بر جاده سنگفرش باستانی است. از لحاظ ساختاری، این بنا به وسیله بلوک‌های سنگی ساخته شده‌است که به صورت مکعب مستطیل تراشیده شده‌اند. مصالح داخلی دیوارها نیز از لاشه سنگ و ملاط گچ است. دیوارهای جناحین این بنا تا حدودی بلندتر ساخته شده‌اند تا بتوانند سقف تاق را کاملاً مسطح نمایند. ارتفاع کف بنا از سطح زمین ۲۰/۱ متر و ارتفاع از کف تا لبه قوس ۹۲/۵ متر و از لبه قوس تا زیر گیلویی اول ۲۰/۱ متر است. همچنین بلندی افریز اول ۶۰ سانتی متر است که بر روی آن یک ردیف بلوک سنگی ساده به بلندی ۴۵ سانتی متر قرار گرفته‌است. بر روی این بخش، سنگ‌های تزئینی افریز دوم قرار دارد. همچنین در بالاترین بخش بر روی لبه بام بنا، یک ردیف کنگره به ارتفاع ۹۲ سانتی متر قرار گرفته‌است. بنابراین ارتفاع بنا از سطح زمین تا بالاترین نقطه ۷/۱۱ متر است. همچنین عرض دهانه طاق ۱۰/۴ متر و عمق آن ۱۰/۳ متر می‌باشد . دیوارهای داخلی این بنا به وسیله نقوش هندسی حجاری شده‌است.

در مورد زمان ساخت این بنا اختلاف نظرهایی وجود دارد برخی آن را به دوره اشکانی و برخی دیگر آن را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند. اما آنطور که از مدارک باستانشناسی به دست آمده ظاهرا این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالا زمان حکومت خسرو دوم (۶۲۸-۵۹۰م) ساخته شده‌است. اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله «یادگار احداث راه کاروانرو»، «توقف گاه موکب شاهی»، «اریکه سلطنتی»، «پاسگاه مرزی» و «بنای یادبودی از پیروزی» ذکر کرده‌اند.

برای دیدن این اثر، حدود ۲۰۰ متر بعد از ایست بازرسی معروف پاطاق وارد جاده فرعی در سمت چپ جاده اصلی شده و پس از طی مسافتی حدود ۵۰۰ متر می‌توان به محل مورد نظر رسید.

دشت بین ارتفاعات پاطاق و خسروی:

 ارتفاعات این دشت از سطح دریا كم و به علت همجواری با خاك عراق، دارای هوایی نسبتاً گرم است. عرض این دشت بین 20 تا 70كیلومتر است.

آرامگاه احمد ابن اسحاق

احمد بن اسحاق اشعری قمی، وکیل امام حسن عسکری علیه السلام در قم بوده است که مسجد امام حسن عسکری علیه السلام در قم (در چهار راه بازار) به دست ایشان و به امر حضرت ساخته شده است. 

او از جمله کسانی است که امام قائم (عج) را در طول حیات پدر بزرگوارشان ملاقات کرده است که شیخ طوسی می گوید: « در دوران نیابت نواب خاصه، عده ای مورد اعتماد و اطمینان بودند، که از سوی حضرت به وسیله ی نواب توقیعاتی برای آنها صادر می شد، یکی از آنها احمد بن اسحاق است.

این بقعه متبرکه در بین اهالی منطقه و به ویژه مردم شهر سرپل ذهاب دارای احترام خاصی است.

  هرساله در ایام نوروز، این بارگاه مطهر، پذیرای گردشگران و میهمانان نوروزی بسیاری از نقاط مختلف کشور می باشد.

دکان داوود

دکان داوود گوردخمه‌ای تاریخی است که در سه کیلومتری جنوب شرقی سرپل ذهاب در ابتدای جاده انزل و در فاصله حدود ۱۰۰ متری از جاده اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب واقع شده و در میان اهالی محل به کل داوود (کل داو) و دکان داوود شهرت یافته‌است.

این مکان نزد اهل حق متبرک بوده و در بعضی از اوقات سال برای انجام مراسم مذهبی در آنجا اجتماع می‌کنند.

این مقبره همانند گوردخمه بزرگ دربند صحنه، دارای ایوانی در جلو می‌باشد که طول آن در جلو ۶۰/۹ متر و در قسمت عقب ۳۲/۷ متر می‌باشد. عرض آن ۹۵/۱ متر و ارتفاع آن نیز ۶۰/۲ متر است . اطراف ایوان به وسیله قاب‌هایی تزئین شده‌است. در دو طرف ورودی مقبره بقایای دو ستون دیده می‌شود که بدنه ستون‌ها به مرور زمان از بین رفته و تنها پایه‌ها و سرستون‌ها باقی مانده‌است. پایه ستون‌ها مربع شکل می‌باشند. در دیوار عقبی این ایوان ورودی به عرض ۱ متر و ارتفاع ۵/۱ متر وجود دارد که به اتاقی به طول ۸۳/۲ متر ، عرض ۳۱/۲ متر و ارتفاع ۱۸/۲ متر منتهی می‌شود. در بدنه دیوارهای این اتاق ۵ تاقچه جهت قرار دادن نذورات کنده شده‌است. همچنین در نیمه سمت چپ کف اتاق، قبری بیضی شکل به عمق ۷۰ سانتی متر کنده شده‌است. سقف این اتاق دارای تاقی هلالی است ولی سقف ایوان جلو اتاق، مسطح می‌باشد.

در فاصله ۸ متری زیر این گوردخمه، قاب مستطیل شکلی بر روی یک قابی قدیمی تر تراشیده شده‌است. در داخل قاب جدید شخصیتی به حالت تمام قد با صورتی نیم رخ حجاری شده‌است. این شخص لباس بلندی برتن و کلاه لبه داری بر سر گذاشته که قسمت پشت گردن و گوش‌های او را پوشانده‌است. همچنین در یک دست او برسمی دیده می‌شود و دست دیگر را به حالت نیایش به طرف بالا نگه داشته‌است.

زمانی تصور می‌شد که این گوردخمه و نقش برجسته حجاری شده در زیر آن متعلق به دوره ماد باشد ولی در پژوهش‌های اخیر مشخص گردید این گوردخمه متعلق به دوره هخامنشی است و احتمالاً نقش برجسته حجاری شده در زیر آن نیز مربوط به دوره سلوکی باشد. این مکان در بین مردمان اهل حق بسیار مقدس می‌باشد تا جایی که با پای برهنه روی سنگهای دامنه کوه قدم می‌نهند و نذورات خود را نیز در بعضی مواقع آنجا در بین مردم منطقه توزیع می‌کنند.

زیج منیژهبنای تاریخی زیج منیژه که قدمت آن به دوره ساسانیان می‌رسد، در داخل بافت روستای پاتاق از توابع سرپل ذهاب در استان کرمانشاه قرار دارد.

سنگ نوشته مردوك آپال ایدین در سر پل ذهاب

این اثر در شمال سر پل ذهاب قرار داشته است و به خط میخی بابلی استوبه دوره كاسی ها تعلق دارد . اكنون این اثر به تهران منتقل شده است. این سنگ نسبتا كوچك سه قسمت دارد. در قسمت اول آن 17 نقش قرار دارد كه هر كدام متعلق به یك خدا است و به صورت تخیلی مجسم شده اند. در قسمت بعدی نوشته ای است كه حدود زمینهای زراعی را نشان میدهد و در 64 سطر به خط بابلی است. بخش سوم هم خالی از هر نوشته ای است نشانه خدایان عبارت است از

ستاره چهار پر داخل دایره نشانه خدای خورشید
هلال ماه نشانه خدای ماه به نام سین
ستاره هشت پر درون دایر نشانه خدای ایشتار
ساغری مانندكفش دهان باریك نشانه خدای آتش به نام نسكو
سر قوچ بر سكویی كه داخل تاق ذوزنقه ای است نشانه خدای آبها
پرنده ای شبیه كلاغ نشسته بر چوبدست نشان خدای عالم پایین یا ببسوگال
حیوان نشسته مانند سگ نشانه خدای عالم بالا گوله
نقش نیزه ای ایستاده نشانه خدای بابل به نام مردوك
دو شاخ بر پشت گوسفند نشانه خدای آذرخش یا اداد
دو سكوی مربعی
سر بز كوهی بر سكو
نیم تنه دو شیر كه پشت به هم نشسته اند
غزالی كه نیم تنه ماهی داردنشانه خدای آبهای زیر زمینی اپ سو
حیوان نشسته با دو شاخ بلند نشان خدای دانش یا نبو 
حیوانی با سر شیر و تن مرغ نشان خدای عالم پایین یا نرگال
ماری كه سرش را بلند كرده نشانه خدای عالم پایین یا سییرو

ای اثر درسال 1345 خ در شمال سرپل ذهاب یافـت شد

 سراب سرابگرم

قسمت اصلی چشمه کاملا حفاظت شده بوده و آب آشامیدنی از آن تهیه می شود. مازاد آب از یکی از دریچه های  سد جاری شده و در استخر نسبتا بزرگی جمع می شود. از همین مکان به عنوان استخر شنا استفاده می شود و علاوه بر استخر به عنوان محلی برای یک استراحت کوتاه و نوشیدن چایی و حتی خوردن غذا می توان از آن استفاده نمود.

چشمه آب‌گرم تنگ حمام‌در بین سرپل‌ذهاب، قصر شیرین و قلعه منیژه در جاده سر پل ذهاب به دیره، قلعه گبری، کاروا‌ن سرای ساسانی، دکان داود در3 کیلومتری جنوب خاوری احمد بن اسحاق در اول جاده سرپل ذهاب از مکانهای دیدنی این شهرستان به شمار می 

آیند

سایر جاذبه های طبیعی شهرستان:

آبشار پیران(روستای پیران) – سراب قلعه شاهین روستای قلعه شاهین) - سراب ماران روستای پاطاق)- سراب ذهاب دشت ذهاب) – اب معدنی روستای ائینه)- تفریح گاه جنگلی مشهور به امام عباس روستای پاطاق)- تفریح گاه جنگلی میر حصار روستای بزمیر آباد)

رودخانه الوند داخل شهر سرپل ذهاب

آبشار پیران(ریجاب) سرپل ذهاب E58 45 N30 34 شاید اغراق نباشد اگر این آبشار را یکی از زیباترین و در عین حال مهجورترین جلوه های طبیعی ایران بنامیم. آبشاری به ارتفاع حدود یکصد متر که از فراز صخره ای بسیار عظیم به پایین سرازیر می شود و انسان را به شگفتی وامی دارد. منطقه پیران در 10 کیلومتری شمال شرق سرپل ذهاب واقع است و آبشار پیران بعد از باغ های روستا و در میان دره ای عریض نمایان می شود. مسیر دسترسی به این آبشار نیز در نوع خود جالب است. به دلیل ارتفاع بلند صخره های پیران، امکان صعود از آبشار تقریبا صفر است و از میان دره پیران تنها می توان عظمت آبشار را در زیر آن تماشا کرد. برای رفتن به بالای صخره ها، مسیر دسترسی به کلی متفاوت می شود و می بایست از مسیر ریجاب اقدام کنید. ریجاب منطقه ای است بسیار سرسبز و دیدنی در 25 کیلومتری شرق شهرستان سرپل ذهاب که از درختان گردو و انجیر و باغات گیلاس و هلو پوشیده شده است. ریجاب از چند رشته آبادی تشکیل شده که روستای ژالکه یکی از آن هاست. از کنار روستای ژالکه مسیری ماشین رو شما را تا بالای آبشار می برد. شاید فاصله چشمی روستاهای ژالکه و پیران به دو کیلومتر هم نرسد ولی صخره های عظیم و بلند پیران مانعی طبیعی و بزرگ را ایجاد نموده است که مجبورید بیش از چهل کیلومتر با خودرو، مسیر را دور بزنید. جالب است که از محل روستای ژالکه، روستای پیران به خوبی دیده می شود. ریجاب در معنی به محلی گفته می شود که آب فراوان در آن جاری باشد. بهترین زمان برای بازدید از این محل فروردین ماه می باشد. رودخانه جاری در دره پیران الوند نام دارد که از آب چشمه های سیلوانه و سراب اسکندر در کوه دالاهو سرچشمه می گیرد. ریجاب یک منطقه تاریخی است که آثار و ابنیه باستانی در آن بسیارند. مجموعه قلعه یزدگرد، یکی از این آثار است که از چندین قسمت از جمله، اسب راه، دروازه، آشپزگاه، زندان، نقاره خانه، آشیابا و قلعه داور تشکیل شده است و نشان از عظمت و اقتدار دولت وقت خویش دارد.

دره ها و آب نماهای اطراف آبشار پیران

مسیر رفتن به آبشار پیران