برق گرفتگی

اشکال برق گرفتگی رانام ببرید؟

برق گرفتگی مستقیم

در این حالت سیستم الکتریکی سالم بوده و فرد در اثر علل مختلف با هادی برق دار تماس پیدا کرده و دچار حادثه میشود. این نوع برق گرفتگی ها را که معمولاً کمتر رخ میدهند می توان با اتخاذ تدابیری نظیر جلوگیری از عبور یا خروج جریان از بدن و یا محدود کردن میزان جریانی که از بدن عبور می کند به حد اقل رساند .

برق گرفتگی غیر مستقیم

در صورتی که به هر دلیلی عایق بندی یک هادی برق دار خراب شده و هادی جریان در تماس با قسمت های رسانای دستگاهها و ابزار آلات قرار گیرد ، تماس انسان با وسایل یاد شده منجر به حالتی از برق گرفتگی می شود که به آن برق گرفتگی غیر مستقیم می گویند .

مهمترین اصول حفاظتی در برابر این گونه برق گرفتگی ها عبارت است از :

· جلوگیری از ورود و خروج جریان الکتریکی به بدن انسان

· محدود کردن جریان عبوری از بدن

· قطع خودکار مدار تغذیه به محض بروز حادثه

شوك الكتریكی چیست؟

شوك الكتریكی یك تحریك ناگهانی و اتفاقی سیستم عصبی بدن بر اثر عبور جریان الكتریكی است . جریان برق بر اثر اختلاف پتانسیل ( ولتاژ ) عبور می كند . بدن انسان در برابر جریان الكتریكی به چند طریق از خود واكنش نشان می دهد كه احساس شوك الكتریكی تنها یكی از این اثرات است و می تواند فوق العاده دردناك باشد . وقتی انسان دچار شوك الكتریكی می شود ممكن است جریان برق چندین مسیر را در داخل بدن پیش بگیرد كه پیش بینی شدت و اثرات آن در هر منطقه از بدن بسیار مشكل است و تقریباً غیرممكن می باشد .

تقریباً همه شوكهای الكتریكی شدید بوسیله جریانهای متناوب و به ندرت بوسیله جریانهای مستقیم ایجاد می گردد . شوكهای الكتریكی همواره با خسارت به اندامهای بدن یا بافتهای بدن همراه نیست و بیشتر همراه با سوراخ شدن یا تیركشیدن شدید و درد و بی حسی (كرخ شدن ) در نقاط ورودی و خروجی جریان و بعضی اوقات در طول مسیری است كه جریان از بدن عبور می كند. ممكن است فرد در نتیجه یك شوك شدید ، هادی و یا ابزاری را بگیرد و دیگر قادر به رهاكردن آن نباشد و یا اگر یك هادی برق داری را لمس كند ماهیچه های قوی پشت و پاهایش به شدت منقبض می شود و بطور غیراداری به عقب پرتاپ شده به زمین بیافتد .

عارضه های مهمی كه بر اثر برق گرفتگی یا شوك الكتریكی ایجاد می گردد عبارتند از :

انقباض ماهیچه ها ، خفگی ، فیبریلاسیون قلب ، سوختگی و از بین رفتن بافتها .

دلایل ایجاد شوك الكتریكی

بطور كلی شوك الكتریكی یا برق گرفتگی ممكن است به علت یكی از موارد زیر بوجود آید :

1ـ تماس با سیم فاز مدار برقدار و زمین ( جریان برق از یك نقطه به بدن وارد و از نقطه دیگر به زمین تخلیه می شود ) .

2ـ تماس با سیم نول ( یا سیم خنثی ) در شرایط عدم تعادل بار فازها .

3ـ تماس با بدنه هادی ( بدنه فلزی ) دستگاههای كه دارای اتصال بدنه باشند و ایجاد ولتاژهای تماسی نماید .

4ـ تخلیه بار الكتریكی ذخیره شده از دستگاههای برقی در موقع خاموش بودن دستگاه ( اثرات خازنی ) مانند تماس با خازنها و سركابلها پس از قطع برق .

5ـ ایجاد اختلاف پتانسیل بین دو پا در شرایط اتصالی فاز با زمین یا تخلیه جریان به زمین بر اثر رعد و برق یعنی ایجاد ولتاژ گامی .

6ـ الكتریسیته ساكن .

7ـ رعد و برق .

عوامل موثر در برق گرفتگی :

· ولتاژالكتریكی

· شدت جریان

· مقاومت بدن

· مدت تماس

· نوع جریان

· مسیر عبور جریان و سطح تماس

· فرکانس برق

1- ولـتاژ

طبق استاندارد انگلیس حداكثر ولتاژ تماس در فركانسهای 50 هرتز و در شرایط عادی و خشك برابر 50 ولت و طبق استاندارد آلمان برابر 65 ولت و برای برق مستقیم هر دو استاندارد برابر 120 ولت می باشد . حداكثر این مقدار برای جانداران در برق متناوب برابر 25 ولت و در برق مستقیم 60 ولت است .

جدول : مقدار تقریبی ولتاژهای ایجاد كننده شوك الكتریكی و احساسات فیزیولوژیكی بدن با جریان متناوب در فركانس 50 هرتز .

10 – 12 ولت	حداقل آستانه احساس
15 ولت	حداقل آستانه درد
20 ولت	حداقل آستانه درد شدید
20 – 25 ولت	حداقل ولتاژ نگهدارنده
40 – 50 ولت	حداقل ولتاژ كشنده
60 – 2000 ولت	محدوده ولتاژ برای فیبریلاسیون

2- شدت جریان الكتریكی

براساس استاندارد انگلستان ( كمیسون برق سال 1984 ) مقدار شدت جریان بدون خطر برای انسان در فركانس های 50 تا 60 هرتز در حدود 10 میلی آمپر و مقدار جریانی كه باعث برق گرفتگی و مرگ می شود . برابر 25 میلی آمپر است و مقدار این شدت جریان در برق مستقیم 50 میلی آمپر می باشد .

3 - مقاومت بدن انسان

بدن انسان مقاومت الكتریكی دارد كه مقدار آن برای افراد مختلف متفاوت است . بیشترین مقاومت بدن در برابر عبور جریان الكتریكی بوسیله پوست یا جلد ایجاد می شود و یك مقاومت داخلی نیز وجود دارد . مجموع این دو مقاومت به عوامل زیر بستگی دارد :

1ـ خستگی .2ـ میزان تعریق .3ـ سن .4ـ سطح تماس .5ـ زمان تماس .6ـ محل تماس .7ـ مقدار شدت جریان .8ـ زمان تأثیر عبور جریان

طبق تحقیقات بدست آمده ، مقاومت بدن انسان را در برابر ولتاژ فشار قوی حدود 1000 اهم و در برابر ولتاژهای فشار ضعیف حدود 3500 اهم و در برابر جریان دائم یا مستقیم حدود 4500 اهم تخمین می زنند .

4- نوع جریان

پوست بدن در مقابل جریان مستقیم مقاومت بهتری نسبت به جریان متناوب دارد اما هر دو جریان میتواند باعث صدمات بسیار جدی شود . علت اصلی مرگ براثر جریان متناوب بدلیل وجود فركانس برق است كه موجب انقباض ماهیچه ها و فیبریلاسیون قلب و گاه خفگی می شود . البته خطر عمده جریان مستقیم در صورت طولانی شدن برق گرفتگی ، سوختگیهای شدید و تجزیه خون و نیز مسمومیت است .

5- مسیر عبور جریان برق

معمولاً كوتاه ترین مسیر بین نقطه ای كه جریان برق وارد بدن می شود تا نقطه ای كه می خواهد از بدن خارج شود را مسیر عبور جریان برق می گویند . خطرناك ترین مسیر عبور جریان معمولاً از قفسه سینه است . جایی كه ششها و قلب وجود دارد . اگر جریان از دست چپ وارد و از دست راست خارج شود از ناحیه ششها و قلب عبور می كند كه بسیار خطرناك بود و در این حالت احتمال از كار افتادن ششها و قلب وجود دارد .

اگر انسان تحت تأثیر ولتاژ گامی قرار گیرد یعنی جریان از یك پا وارد و از پای دیگر خارج شود بیشتر سوختگی شدید در ناحیه پاها ایجاد می شود . سطح تماس بدن نیز در شدت برق گرفتگی موثر خواهد بود . هر چه سطح تماس مثلاً كف دست با هادی برق دار بیشتر باشد خطر برق گرفتگی و شدت آن بیشتر خواهد شد .

6- مدت زمان عبور جریان برق

هر چه مدت زمان عبور جریان برق از بدن بیشتر باشد ، شدت و خسارتهای ناشی از برق گرفتگی بیشتر خواهد شد . عبور در حدود میلی آمپر در مدت سه ثانیه باعث از كارافتادگی قلب و قطع تنفس می شود ، در صورتیكه مدت عبور جریان كم باشد تأثیر آن بستگی به وضع فعالیت قلب در زمان عبور جریان برق دارد . زیرا در مدت یك صدم ثانیه كه انبساط و انقباض قلب طول می كشد حساسیت آن در مقابل جریان زیاد می شود .

7- اثر فركانس

فركانس 50 و 60 هرتز تقریباً فركانسی است كه باعث حداكثر تحریك در انتهای یك عصب می شود ولی آن عصب نمی تواند به فركانسهای اساساً بالاتر پاسخ دهد و باعث توقف حداكثر تحریك در انتهای عصب می شود ولی در مقابل فركانسهای بالاتر واكنش نشان نمی دهد . در فركانسهایی بیش از 10 كیلوهرتز ، جریان برق در سطح بدن عبور می كند و از قسمتهای داخلی بدن نمی گذرد در نتیجه برق گرفتگی رخ نمی دهد . برای مثال در فركانس 50 هرتز جریان بیشتر یك میلی آمپر قابل تشخیص است در حالی كه در فركانس 100 كیلوهرتز جریانهایی كمتر از 100 میلی آمپر قابل تشخیص نیست . عموماً جریانهای بین فركانس های 20 تا 100 هرتز بسیار خطرناك می باشد و چون در فركانس 60 هرتز فیبریلاسیون قلب شروع می شود لذا بسیار خطرناك است .

8- عوامل دیـگر

عوامل دیگری نظیر سن افراد ، خستگی ، تشنگی ، گرسنگی ، بیماری ، مشكلات روانی و روحی ، درجه حرارت ، رطوبت ، شرایط جوی و محیطی و بسیاری دیگر از عوامل در برق گرفتگی و شدت و ضعف آن دخالت دارد .

سوختگی ناشی از برق

سوختگی پوست بر اثر برق گرفتگی به مراتب كمتر از دیگر سوختگی ها مانند مواد شیمیایی و حرارت مستقیم است اما چون این آسیب های سطحی اغلب با آسیب گسترده ی بافت عمقی همراه است اهمیتی ویژه دارند .

بطور كلی سوختگی های ناشی از برق گرفتگی به سه دسته تقسیم می شوند:

1) سوختگی ناشی از خود جریان الكتریكی

2) سوختگی ناشی از قوس الكتریكی

3)سوختگی ناشی از شعله به دلیل آتش گرفتن پوشاك فرد

سوختگی گونه نخست شاید كمترین اثر را بر روی پوست ایجاد كند گاهی تنها آسیب ها در جای ورود و خروج جریان یافت می شود . بیشتر آسیب ها در محل ورود جریان , از گونه ی سوختگی درجه سه است.

سوختگی گونه ی دوم به وسیله ی اختلاف پتانسیل ها ی زیاد ایجاد می شودوآسیب آن به دلیل ایجاد دمای زیاد، شدید و عمیق بوده و به اندازه ی كافی باعث سوختن استخوان اندامها و بافتهای پیرامون می گردد و میتوان گفت خطرناك ترین گونه ی سوختگی ناشی از جریان الكتریكی است.

سوختگی گونه ی سوم به دلیل آتش گرفتن پوشاك آسیب دیده ناشی از دما، ایجاد شده است و گاهی جدی ترین بخش آسیب را شامل می شود.

خطرات حریق

یكی دیگر از مهمترین خطرات برق ایجاد حریق می باشد كه میتواند به حریق های خانمان بر انداز و وحشتناك منجر شود این قبیل حریقها كه در انبارها ، كارگاهها ،كارخانجات و منازل به وقوع می پیوندد در اثر گرمای نا خواسته انرژی الكتریسیته می باشد .

علل عمده ی حریقهای ناشی از برق عبارتند از

- حرارت اضافی كابلها و تجهیزات الكتریكی در اثر اضافه بار هادی ها

- حرارت ایجاد شده در اثر شل بودن اتصالات مدارات

- جریانهای نشتی حاصل از عایقی ضعیف ونامناسب

- حرارت ناشی از اضافه جریان حاصل از ایجاد اتصال كوتاه در مدارات

رعایت موارد زیر برای جلوگیری از حریق الزامی است :

1) سیم كشی برق در ساختمان یا محوطه ی كارگاهها با دقت و رعایت نكات ایمنی و فنی به دست متخصصان آزموده انجام شود.

2) فیوزها،كلید ها و عایق ها بایستی با كمال دقت انتخاب شوند.

3) به جای فیوز استاندارد از هیچگونه شیئ دیگر استفاده نشود.

4) استفاده از فیوزها و كلیدهای بدون حفاظ مطلقاً ممنوع است.

5)كلیدهای اصلی،رله ، فیوز، كنتور و سایر لوازم برقی حتماً بایستی در جعبه های عایق حفاظت شوند.

6) به هر كسی نباید اجازه داده شود كه از انشعابات سیم كشی نموده و یك وسیله ی الكتریكی را به كار بیندازد.

خاموش كردن آتش

1) به محض بروز آتش سوزی در اثر اتصال برق یا آتش گرفتن سیمها باید فوراً جریان برق را از كلید اصلی قطع نمود.

2) هرگز نباید روی سیم های برق آب ریخت ،چون علاوه بر اینكه آب هادی الكتریسیته است برای اطرافیان نیز خطر جانی در بر دارد.

3) خاموش كردن شعله ی آتش به وسیله ی ریختن شن و پاشیدن پودرهای ویژه باید صورت گیرد.

4) اگر ناچار به قطع سیم های برق شدیم در صورت عدم دسترسی به كلید اصلی ، حتماً این كار با انبر دست دسته عایق انجام شود.

سایر صدمات و خطرات برق گرفتگی

· ضربه ی صوتی

· برق زدگی و جرقه ی چشم (ورم ملتحمه)

· شكستگی استخوان ها و پارگی عضلات

· تغییرات فشار خون

· ایست قلبی

· عوارض روانی

· اسپاسم عضلانی

نجات شخص برق گرفته

در حوادث برق گرفتگی مصدومین اغلب با نارسایی های قلبی و تنفسی دست به گریبانند و اولین گام جهت نجات شخص برق گرفته جداسازی او از جریان برق خواهد بود.در مرحله ی بعد با توجه به شرایط موجود باید برای احیای قلبی و ریوی فرد مصدوم اقدامات لازم انجام گیرد . در صورت عدم امكان قطع جریان برق ، به وسیله ی یك عایق مناسب مانند گذاشتن چوب خشك در زیر پای مصدوم پیچاندن یك پارچه ی خشك و ضخیم فرد را به طرف خود كشیده و از برق جدا می كنیم .

کمك های اولیه

· تنفس مصنوعی دهان به دهان و دهان به بینی

· تنفس مصنوعی به روش سیلوستر

· ماساژ قلبی

با توجه به نقشی كه مدت عبور جریان از بدن در ایجاد عوارض خطرناك دارد ، در برخورد با افراد برق گرفته باید با هوشیاری و سرعت عمل بالا اقدام كرد و پس از دور نمودن مصدوم از مسیر عبور جریان،چنانچه قلب و اعضای تنفسی او از كار افتاده باشند باید بلافاصله عملیات تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی وی انجام شود. بررسی حوادث برق گرفتگی نشانگر این واقعیت است كه اگر در دقایق اول برق گرفتگی به مصدوم كمك شود احتمال نجات وی بسیار بالا میباشد.

آموزش برقکاری ساختمان تنها با خواندن یک کتاب

برق گرفتگی

مطالب مشابه :

استانداردهای برق ساختمان

آموزش برقکاری ساختمان

اموزش برق ساختمان

برق ساختمان

آموزش نظارت بر تاسیسات ساختمان

مراحل برق کشی ساختمان ها

برق ساختمان

برق گرفتگی

برگزاری دورههای آموزشی برق صنعتی-کارورplc -برق ساختمان

مجموعه نقشه های برق ساختمان