دقت نظر در فلسفه عید سعید فطر

تأملی بر فلسفه و فضیلت عید سعید فطر

عید سعید فطر یکی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است که در میان مسلمانان از جایگاه و حرمت فوق العاده ای برخوردار است که در باره آن احادیث و روایات بی شماری وارد شده است. یکی عید فطر و دیگری عید قربان (یا عید اضحی) است. در روایت آمده است زمانیکه پیامبر اسلام از مکه به مدینه منوره هجرت نمود، مردم آن دیار در هر سال دو روز را جشن می گرفتند پیامبر اسلام از مردم مدینه در مورد این دو جشن پرسید که چرا در این روزها عید می گیرند؟ در جواب گفتند ما قبل از مشرف شدن به اسلام این دو روز را روزهای جشن معین نموده بودیم که در این دو روز به تفریح و خوشحالی می پرداختیم پیامبر اسلام فرمود: خداوند در مقابل این دو روز، دو روز دیگری را نسبت به همچو جشن ها فضیلت و برتری داده اند. و برای مسلمانان مقرر نموده که یک روز آن عید فطر و روز دیگر آن عید سعید اضحی است.
اما عید فطر، مسلمانان روزه دار که ماه مبارک رمضان را به روزه داری به پا داشته و از خوردن و آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر که به نوعی مبطل ورزه به حساب می اید امتناع ورزیده اند اینک پس از گذشت یک ماه روزه داری و عبادات خالصانه در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می طلبند، اجر و پاداش که خود خداوند به آنان وعده داده است را جشن می گیرند.

واژه عید:
کلمه عید یک واژه عربی است که از فعل عاد (عود). یعود بمعنی بازگشت گرفته شده است و لذا به ایامی که مشکلات گروه، قوم، خانواده و فرد برطرف می شد و به راحتی و پیروزی نائل می آمدند آنروز را عید می نامیدند.
از همین روی امام معصوم(ع) می فرماید: در آن روز که از تو گناه سر نزند همان روز برایت عید است. و حضرت مسیح روز نزول مائده را روز عید (بازگشت) به پیروزی، پاکی و ایمان به خدا دانسته و آنرا روز به عید نام گذاری کرده است. روایت شده که نزول مائده در روزهای یکشنبه صورت می گرفت، بدین سان روزهای یکشنبه از احترام خاص در بین مسیحیان برخوردار است.
کلمه عید تنها یکبار در قرآن در قرآن کریم آمده است، آنجا که می فرماید:
الهم ربنا انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیداً لاولنا و اخرنا و آیه منه» روز اول رمضان ماه شوال را نیز به این لحاظ عید نامیده اند، که امر به امساک، صوم برداشته شده و به مسلمانان دستور داده شده که روزه خود را افطار کنند و به خوردن و آشامیدن رو آورده اند.
واژه افطار: و اینکه چرا این عید را عیر فطر نامیده اند؟
افطار از فطور اخذ شده و فطور به معنای خوردن و نوشیدن است: لذا انسان مسلمان پس از یک روز، روزه گرفتن طبق دستور اسلام در وقت اذان شرعی افطار می نماید و اجازه خوردن و آشامیدن می گیرد. لذا مسلمانان در این روز فرخنده در اثر یکماه تلاش و عبادت و استفاده های بی شمار معنوی از ضیافت الهی به صفایی باطن نیز دست پیدا نموده و در حقیقت شخصیت واقعی خویش را بازیافته اند.
فطرت پاک انسانی او که در طی یک سال در اثر غبارهای جهل، نادانی و غفلت به انواع گناهان و معصیت الهی مبتلا شده و حال که در پرتوی فضای معنوی آن ماه و تلاشهای خویش به یک زندگی نوین دست یافته است، از این روی این زندگی را می توان به (بازگشت به خویشتن) نامید.
اما عید از منظر روایات:
امیرالمومنین علی(ع) در یکی از اعیاد فطر خطبه خواندند و در آن مومنان را بشارت و مبطلان را بیم داده اند. که می فرماید: ایهاالناس! ان یومکم هذا یوم بثاب فیه المخسون و یخسر فیه المبطلون و هوا اثبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم ال مصل کم خرو کم من الاجد ایشا الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلا کم و وقوف بین یدی ربکم و اذکرو به رجوعکم الی منازلکم و رجوعکم الی منازلکم و رجوعکم الی منازلکم فی الجنه و… یعنی ای مردم! این روز شما روزی است که ینکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مأیوس و ناامید می گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامتی تان دارد. پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یاد آورید خروج تان از قبرها و رفتنتان را به سوی پروردگار، و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید ایستادن در برابر پروردگار تان را و با بازگشت به سوی منازل خود، متذکر شوید بازگشت تان را به سوی منازل تان در بهشت برین. ای بندگان خدا، کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود، این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد و می گوید: هان! بشارت تان باد، ای بندگان خدا گناهان گذشته تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام خویش را بگذرانید. از مجموع سخنان معصومین چنین استفاده می شود که روز عید فطر، روز مزد گرفتن و بازگشت به فطرت انسانی است. و لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و سستی نگذراند و خیر دنیا و آخرت بطلبد.
امام سجاد(ع) در دعای می فرماید: خداوندا در این روز عید فطرمان که برای مومنان روز خوشحالی و روز اجتماع و گردهمایی قرار داده ای از گناهی که مرتکب شده ایم و هر کار بدی که کرده ایم و هر نیت ناشایسته ای که در ضمیرمان نقش بسته است بسوی تو باز می گردیم. این روز بزرگ علاوه بر جایگاه معنوی که دارد، روز مسرت و خوشحالی فقیران و مستمندان نیز می باشد زیرا در این روز مسلمانان با پرداخت صدقه فطر بسیار از مشکلات زندگی آنان را رفع می کنند. و صدقه فطر یکی از وجیبه الهی و امر بسیار نیکو و شایسته ای است که قبل از افطار روز پرداخت می گردد.
فلسفه زکات فطریه:
زکات فطر یکی از اقسام زکات است که پرداخت آن در ماه مبارک رمضان به ویژه برای روزه داران این ماه واجب شمرده شده و به نوعی مکمل و تمام کننده این ماه معنوی و عامل برای قبولی روزه ماه مبارک رمضان و موجب حفظ انسان از مرک در آن سال و سلامتی جسم و پاک سازی روح از رزائل اخلاقی می گردد.
طبق روایت ابن عباس رضی الله عنه که از پیامبر(ص) نقل کرده که فرمود:
دادن زکات فطره از کوچک و بزرگ، آزاد و برده و نیز کسانیکه نفقه آنها بر عهده شما است می باشد تعلق دارد. و در جای دیگر از ذکات فطره به صدقه تعبیر نموده می فرماید: (الصدقه تطفی الخطیئه کما یطفی الماءالنار) صدقه گناهان را محو و نابود می کندهمانطوریکه آب آتش را بی اثر می کند، صدقه ذکات فطر باید قبل از نماز عید فطر بدست صاحبانش برسد.
در حدیث آمده است که اگر کسی که قبل از نماز عید، فطریه را ادا نماید آن مورد قبول واقع گردد و اما اگر بعد از نماز ادا گردد، مانند سایر خیرات و صدقات، یک صدقه بحساب می آید. در مورد اهمیت این وجیبه الهی آیات و روایاتی زیاد آمده است از جمله در آیات ۱۱ و ۶۰ سوره توبه و آیه ۱۲ سوره مائده از آثار فوائد اخروی این عمل انسانی بیان گردیده است و مومنان را به پرداخت آن توصیه نموده اند. و از آن به عمل صالح تعبیر کرده است که باعث طهارت، پاکیزگی، رشد و نمو در انسان می شود.
نکته که قابل توجه این است که این سرمایه هنگفت اگر بصورت منطقی ساماندهی گردد و تحت نظارت دقیق یک نهاد معتبر و به مرکزیت واحد جمع آوری گردیده و به افراد نیازند با حفظ حرمت خانواده ها توزیع شود می توانند بار مشکلات بسیاری از مستمندان جوامع اسلامی را مرتفع سازند.
که این خود می تواند یکی از عوامل مهم، کامل بودن دین مقدس اسلام را به ثبوت برساند. بدین لحاظ که در ابعاد مختلف زندگی جامعه بشری توجه خویش را مبذول داشته اند. چه زندگی دنیایی و چه زندگی توام با سعادت آخروی.
عمل شما قبول حق باد

دقت نظر در فلسفه عید سعید فطر

تأملی بر فلسفه و فضیلت عید سعید فطر

مطالب مشابه :

نقش امید و امیدواری در زندگی

سخنان بزرگان در مورد آرزو و امید 1

داستانی زیبا در مورد امید و امیدواری

اهمیــــــت مطالعـــه و کتاب خــــــوانی درکلامـــ قرآن

توزیع احادیث

اميد در آيات و روايات متعدد

دقت نظر در فلسفه عید سعید فطر