راهبردهای آموزشی و یادگیری

اشاره

هدف هر نظام آموزشی، ارتقای یادگیری دانش آموزان است. از عوامل اصلی که در طراحی و تنظیم نظام آموزشی به میزان قابل توجهی باید مد نظر قرار گیرد، پیش بینی «راهبردهای آموزشی» و «یادگیری معنی دار» است. بعضی از طراحان و حتی بعضی معلمان، بین این دو تفاوتی قائل نمی شوند.

به همین دلیل، کارایی آموزش آن ها به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. با توجه به اهمیت این دو عامل، مقاله ی حاضر بر آن است که این دو جنبه ی مهم از طراحی آموزشی را از دیدگاه های متفاوت بررسی و چگونگی تهیه ی آن را مطرح کند تا از این طریق راهکارهای مناسبی فرا روی طراحان آموزشی قرار گیرد.

سرآغاز

اجرا کننده ی اهداف نظام آموزشی، معلمان هستند که نقش اساسی در تحقق آن دارند. چون اگر آموزش به طریقی صحیح طراحی ( توسط خود معلم یا طراحی بیرون از کلاس ) و اجرا شود، یادگیری مؤثرتر افراد را در بر دارد.

هیچ آموزشی بدون طراحی ممکن نیست و اگر ممکن شود، کارایی لازم را ندارد. چون طراحی است که پس از بررسی نیازهای آموزشی، هدف و محتوا را مشخص می کند، راهبرد آموزشی و یادگیری مناسبی مطرح می کند و سپس رسانه را بر می گزیند. و در پایان روش ارزیابی را طراحی می کند. اگر این مسیر رعایت شود، یادگیری معنی داری رخ می دهد. چون طراح با توجه به هدف، محتوا، سبک یادگیری افراد و هم چنین پیشینه ی علمی آن ها، راهبردها ( راهبردهای آموزشی و یادگیری ) را تعیین می کند.

راهبردهای آموزشی

«راهبرد» در لغت به معنای «شیوه ی عمل در موقعیت خاص» است. به بیان کلی تر، راهبرد یک برنامه با نقشه ی کلی است که از مجموعه ای عملیات تشکیل و برای رسیدن به یک هدف معین مطرح می شود. پس وقتی این نقشه برای رسیدن به آموزش باشد، راهبرد آموزشی است.

راهبرد آموزشی یکی از عوامل مهم در فرایند طراحی به شمار می رود. زیرا تعیین کننده ی نوع وظایف معلم و زمینه ساز فعالیت های دانش آموزان در کلاس درس است. انتخاب یا طراحی راهبرد مناسب آموزشی بر عهده ی متخصص فناوری و طراح آموزش است.

هنگامی که طراح با کمک متخصص محتوا به تهیه ی محتوای آموزشی خاصی (نظری یا عملی) می پردازد، پیشنهاد شیوه ی خاص آموزش آن نیز بر عهده ی طراح است. از این طریق، او فعالیت های آموزشی را برای معلمان تازه کار آسان می سازد.

رابرت گانیه راهبردهای آموزشی را به وقایع آموزشی تعبیر کرد. او برای تسهیل فرایند یادگیری (که هدف اصلی هر آموزش است) نه فعالیت را به شرح زیر عنوان کرد:

• جلب توجه فراگیرنده (لازمه ی تمرکز و مقدمه ی یادگیری است).

• آگاه ساختن فراگیرنده از هدف های آموزشی.

• فراخوانی یادگیری های گذشته ی فراگیرنده (مثلاً با مرور مطالب قبلی).

• ارائه ی مواد آموزشی:

مواد آموزشی شامل هر چیزی می شود که برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان و تشریح و توضیح محتوای درسی و در یک جمله، برای تدریس به کار می رود؛ مثل کتاب درسی، فیلم، اسلاید، رایانه و ...

• راهنمای یادگیری:

به وسیله ی معلم به منظور کمک به فراگیرنده در یادگیری بخش های گوناگون مطرح می شود.

• آزمون عملکرد:

ارزشیابی تکوینی.

• ارائه ی بازخورد.

• ارزیابی عملکرد:

ارزش یابی تراکمی.

• ترغیب و تسهیل یادآوری و انتقال یادگیری:

مثلاً، در مورد مهارت های ذهنی، ارائه ی مرورهای متناوب همراه با انواع مثال ها، و در مورد راهبردهای شناختی، ارائه ی موقعیت های متعدد برای ارائه ی راه حل های بدیع، باعث تسهیل و انتقال یادگیری می شود.

دیوید مریل:

نظریه پرداز معروف رشته ی تکنولوژِی آموزشی دانشگاه یوتا آمریکا، در سال 2000 نظر خود را درباره ی راهبردهای آموزشی در مقاله ای با عنوان « راهبردهای آموزشی که {با آن ها} آموزش می دهیم» به صورتی روشن مطرح کرد. او ابتدا بیان کرد: دادن اطلاعات آموزش نیست.» آن گاه در ادامه آموزش را چنین توصیف کرد: «آموزش عبارت است از: هدایت دانش آموزان به فعالیت های یادگیری مناسب راهنمایی آنان به {کسب} دانش مناسب؛ کمک به آنان برای تمرین و تکرار، رمز گذاری، و پردازش اطلاعات؛ نظارت بر عملکرد دانش آموز؛ تهیه ی باز خورد متناسب با فعالیت های یادگیری و رویه ی عملکرد دانش آموز.»

از نظر مریل، یک راهبرد آموزشی از بخش های زیر تشکیل می شود:

• ساختار دانش که با دانش و مهارتی که آموزش داده می شود، سازگاری دارد.

• ارائه که با انواع دانش و مهارتی که آموزش داده می شود، سازگاری دارد.

• کشف (شناسایی) نظراتی که آموزش داده شده اند.

• تمرین کردن که با بازخورد داده شده سازگار است.

• راهنمای یادگیرنده که با دانش و مهارتی که آموزش داده می شود، سازگاری دارد.

ادامه دارد ...

رشد تکنولوژی آموزشی - گردآورنده: حسین قلیچ خانی

راهبردهای آموزشی و یادگیری

• ارائه ی مواد آموزشی:

• راهنمای یادگیری:

• آزمون عملکرد:

• ارزیابی عملکرد:

• ترغیب و تسهیل یادآوری و انتقال یادگیری:

مطالب مشابه :

عیادت از همکار

فرم اختلالات ویژه یادگیری

توصيه هاي بهداشتي در ماه رمضان

قول دکتر روحانی برای معلمان با انگیزه

آموزش تفکر به دانش آموزان

فرهنگ معلّمان مولف چهار محال و بختیاری ص - ق

نمونه سوالات تشريحي دين وزندگي 3

راهبردهای آموزشی و یادگیری

طرح رتبه بندی معلمان ...