چگونه بخوانيم؟

لحن چیست:یعنی آواز خوش و موزون،نوا،کشیدن صدا،اجتماع حالت های صداهای مختلف.

لحن در اصطلاح چیست ؟نحوۀ خواندن وبیان کردن جملات با توجه به شرایط موجود وفضای حاکم برجمله و کل متن می باشد. باید دانست که به هنگام تلفظ کردن متن ،نه تنها هر متن ،بلکه هر بند وهر جمله نیز به تنهایی اعم از طنز یا جد ،لحن خاص خود را می طلبد و ممکن است درهر بند انواع واقسام لحن ها به کار گرفته شود .در کنار این موارد در هر جمله،هر کلمه نیز می تواند آوای خاص خود را داشته باشد. به طور مثال در شعرها،قافیه ها و ردیف ها در انواع مختلف،آواهای متفاوت وتلفظ های گوناگون را می طلبند ویا ممکن است تأکید شاعر یا نویسنده در هر جملۀ کوتاه روی کلمه ای خاص باشد که با رعایت لحن کامل وعلایم نگارشی واحوال نویسنده،شکل خاصی به خود می گیرد.(اکبری شلدره ای،1391:31)

انواع لحن ها وآهنگ های زبان فارسی:

1)لحن ستایشی: این لحن خاص ستایش خداوند است. در هنگام خواندن متن های ستایشی باید دو موضوع در نظر گرفته شود:نخست تقدس ساحت الوهیت دوم:رابطۀصمیمانۀ بنده با آفریننده؛یعنی خواننده باید بالحنی متواضعانه ،نرم ولطیف،صمیمانه خداوند را ستایش کند. مانند تحمیدیه ها که در دیباچه ها و مقدمۀ کتاب های نظم و نثر دیده می شود.

در ستایش ها معمولا صفات خداوند یکی پس از دیگری شمرده می شود وشاعر با حالتی آن را بیان می کند که گویی از بیان آن ها لذت می برد و به آن افتخار می کند. این حالت که در آن عظمت خداوند یاد می شود ،از طرف دیگر خواری و کوچکی شاعر یا نویسنده را در پی دارد.

2) لحن مدحی: این لحن به ستایش غیر خدا می پردازد و شامل اولیای دین ،بزرگان علمی وملی و حاکمان و امیران می شود.این لحن ،نسبت به متون ستایشی و نیایشی از صلابت بیشتری برخوردار است وبه تناسب جایگاه ممدوح ،صلابت واستحکام آن متغیر است.

در وقت خواندن مدح به نکات زیر باید توجه کرد: 1- مقام ممدوح را در نظر گرفت( بزرگان دینی،سلاطین یا افراد عادی)2) به گونه ای خواند که گویی به آن فرد افتخار می شود.3-به اغراق ها و مبالغه ها توجه کرد 4- خود را از مریدان و دوستان و پیروان ممدوح پنداشت.5- در خواندن کمی به حماسه نزدیک شد یعنی لحنی محکم و استوار دارد.6- دعای پایان مدیحه را با حالتی دعایی خواند.7- با حرکات دست و اشاره به ممدوح وحالات او در هنگام وصف ، به تفهیم آن کمک می کند.8- حس و عاطفۀ متناسب با جایگاه ممدوح با خواندن همراه گردد.

3)لحن نیایشی /مناجات: مناجات به معنی راز و نیاز گفتن و نیایش با خداوند است.دراین لحن واین متن خواننده باید خاکسارانه ،با شوق مندی ونیاز به درگاه خداوندتضرع نمایید.لحن او بایستی کاملا فروتنانه باشد وآهنگی افتان داشته باشد.به ظرافت ولطافت آهنگ صداها که متناسب با نیاز بنده است توجه کنیم.(ستایش و نیایش هر دو یکی است) مانند نیایش های فرهاد و شیرین در خسرو و شیرین نظامی و.. در خواندن نیایش به موارد زیر توجه شود:1- حس و حال عمومی حاکم بر فضای نیایش ،حفظ شود.2- حالت خضوع و خشوع در آهنگ کلام رعایت شود.3- به کشش ها و زیر و بمی صداها و حروف برای تأثیر گذاری بیشتر توجه شود.4- لحن ملایم و متین که بیانگر ادب در پیشگاه خداوند است ،حفظ گردد.

4)لحن تغزلی: شعر تغزلی ، شعری است که با احساسات و عواطف انسان سروکار دارد.در این گونه متن ها خواننده باید با ظرافت تمام ،نهایت احساس را به مخاطب منتقل کند . بیان او بایستی نرم و لطیف باشد و کلام آهنگین و تأثیر گذار ادا شود.خواننده با کشش های آوایی ،آن هم به صورت لطیف ،برتأثیر خوانش خود بیفزاید.

درادبیات تغزلی در اوج هستیم ولی در ادبیات نمایشی ضعیف هستیم.

5)لحن داستانی– روایی:لحنی است صمیمی که خواننده به هنگام بیان قصه،حکایت و داستان گونه ها می کوشدبا آهنگی نرم و ملایم حکایت و داستان رابخواند به گونه ای که شنونده ازآن پند بگیرد یا تحت تأثیر قراربگیرد.درحکایات منظوم باید به وزن شعر وجایگاه قافیه و ردیف هم توجه کرد. موضوع اصلی حکایت،شخصیت های آن ،فضا وسایر عناصر می توانند به خواننده در پی بردن و شکل دادن لحنش یاری برسانند.مثلا با خواندن مصراع «خرکی را به عروسی خواندند » می توان حدس زد که این حکایت از نوع طنز است.

در هنگام خواندن حکایات به موارد زیر توجه شود:

1- موضوع ومحتوا وفضای کلی حکایت را در نظر گرفت ولحن خاص را برگزید.

2- حکایت را شبیه تعریف کردن واقعه یا حادثۀ پندآموزیا طنز خواند.

3- اشعار داخل حکایات را بالحنی مناسب آن خواند.

4- مانند فردی که از قضیه آگاه است ،باآرامش و اطمینان آن را خواند.

5- با سکون ها وسکوت ها برتأثیر کلام افزود.

6- به گونه ای خوانده شود که شنونده مشتاق شنیدن ادامۀ ماجراباشد.

7- سرعت خواندن،کمتر از دیگر نوشته هاست.8- به تغییرهای مناسب آهنگ ،به تناسب شخصیت ها توجه کرد.9- بارعایت دقیق فراز و فرودهای آوایی،متناسب باجریان داستان،حالت انتظار را درشنونده برانگیزانیم وبا ایجادگسست های آوایی و وصل و درنگ های مناسب شنونده را به گوش دادن ترغیب کنیم.

6)لحن تعلیمی( اندرزی):لحنی است که خواننده تلاش می کند باگویشی آرام وآهسته در دل دل شنونده نفوذ کرده ونکات مهم خوب زیستن را به مخاطب خود القا کند.متون اندرزی لحنی واعظانه واندکی تحکمی دارد ولحن گوینده بسیار محکم و کوبنده است وچنان با شور وحرارت می خواند که گویی از عاقبت انسان خطاکار کاملا آگاه است ودلش به حال او می سوزد.در متن تعلیمی،تن صدای خود را پایین آورده وباسرعت کم وبا ملایمت خوانده شود.بخش آخر هر عبارت را با حالتی خواند که تأثیر بیشتری بر شنونده بگذارد.بین سؤالات ،فعل های امری وسخنان حکیمانه باید فرق گذاشت.

7)لحنحماسی:این لحن مربوط به شجاعت و بیان دلاوری است.لحنی است محکم،استوار،پرطنین،باآهنگی خیزان(صدا ازپایین به بالا)که وقتی خواننده به مصوت های بلند می رسد به ویژه در پایان مصراع ها باید بر امتداد (کشیدگی)آوای خویش بیفزاید.واج چرخشی (ر)بخصوص به هنگامی که مشدد است ؛باید بیش از حد معمول فشرده وقدرتمند ادا شود.سعی براین است که در لحن حماسی ،مخاطب هرگونه تردیدی را کنار بگذارد وبه شدت به هیجان آید.درخواندن این لحن ازحرکات دست وبدن و حالت های صورت استفاده شود.

8)لحن میهنی/وطنیه:این لحن زیرمجموعه ای ازلحن حماسی می تواند باشد،این لحن کوبنده است ودرمواردی هم تحت تأثیر الحان دیگر.درخواندن به نکات زیرتوجه کنیم: مانند شاعر،حس وطن خواهی وشور وهیجان آن را در خود بپروریم.

ب توجه به مقصود شاعر(تعلیم،افسوس بر وطن و...)لحن مناسب را انتخاب کنیم. – برتأثیرگذاری خواندن خود توجه کنیم.شعروطن ایرج میرزا و شعر آرش کسرایی.

چگونه بخوانيم؟

مطالب مشابه :

ستایش خدا...

(( تدریس هدیه های آسمانی ، چگونه ؟!! ))

معنای لغات و متن درس اول کتاب ادبیات فارسی 3 «ما هم چنان در اول وصف تو مانده ایم»

منظور از «حمد و ستايش خداوند در آخرت»، چيست؟

ستایش خداوند از ابتدای شاهنامه فردوسی

خوانش متن - لحن ها

معنای درس ستایش خدا و پیغمبر همراه با متن درس(کتاب ادبیات فارسی 1)

آغاز با نام خدا در اشعار فارسی

متن نماز همراه با معنی فارسی

چگونه بخوانيم؟