طرح های توسعه ای در جنگل های زاگرس؛ ناجی یا بلای جان!؟

بدون شک اکثر کارشناسان و متخصصین منابع طبیعی کشور بر این باورند که عدم توسعه یافتگی زیست بوم های جنگلی کشور - به خصوص مناطق جنگلی زاگرس - همواره به عنوان مؤلفه اصلی و زمینه ساز شکل گیری سایر عوامل تخریب رویشگاه های جنگلی مان مطرح بوده است. اضافه بر این، چیدمان غلط در طراحی توسعه دیگر مناطق کشور، نیز روند قهقرائی کنونی حاکم بر جنگل های کشور را شدت بخشیده است.

افزایش جمعیت و وابستگی معیشتی جوامع جنگل نشین به عرصه منابع طبیعی تجدید شونده – که عموما" با بهره برداری های سنتی همراه می باشد - و ظرفیت تولید محدود منابع، در کنار عدم توسعه یافتگی متناسب با توانمندی های اکولوژیکی مناطق، روند قهقرائی نگران کننده منابع یاد شده به ویژه منابع جنگلی را موجب شده است.

در وضعیت موجود، طرح ها و برنامه های توسعه ای با رویکردی بخشی نگرانه و فارغ از اثرات متقابل منابع و عدم التزام عملی به هماهنگی در دستیابی به توسعه پایدار به اجرا در می آیند، برخی از طرح ها و پروژه های توسعه ای نه تنها دست آورد قابل ملاحظه ای برای منابع طبیعی و کاهش وابستگی شدید معیشتی به منابع طبیعی نداشته، بلکه اثرات سوء ناشی از اجرای این طرح ها بر روی عرصه های طبیعی جنگلی و مرتعی حداقل در بعد منطقه ای بیش از اثرات مثبت آن بوده است.

در گستره زاگرس مرکزی، اجرای پروژه های کلان نظیر سدسازی ها، راهسازی ها و خطوط انتقال نیرو، گاز و نفت خسارت های قابل ملاحظه ای را متوجه جنگل های ارزشمند این منطقه از کشور کرده است. پروژه های متعدد راهسازی در استان چهارمحال و بختیاری مصداق بارزی از این ادعاست، با هدف ایجاد راه ارتباطی فلات مرکزی به استان خوزستان از طریق استان چهارمحال و بختیاری، در مسیرهای متعددی(سه مسیر: شهر کرد – اردل - بازفت، شهر کرد – ناغان - گندمکار، بروجن – لردگان – دهدز) که شوربختانه هر سه آنها از مناطق جنگلی چهارمحال و بختیاری عبور کرده است مبادرت به راهسازی شده است.

صرف نظر از تعدد مسیرها که توجیه منطقی آن جای پرسش دارد، در برخی مسیرها، احداث رشته راه های بی سرانجام حاکی از عدم حداقل مطالعات لازم جهت مسیریابی است. برای نمونه می توان به مسیر بازفت اشاره کرد که روزگاری نه چندان دور، جنگل های حوضه آبخیز بازفت یکی از بکرترین و کمتر دست خورده ترین توده های جنگلی منطقه زاگرس را در خود جای داده بود. حاصل این آزمون و خطاهای راهسازی برای جنگل های استان چهارمحال و بختیاری نابودی صدها هکتار جنگل و به طور عموم بهترین توده های جنگلی آن دیار بوده است.

سهم جنگل های استان چهارمحال و بختیاری از روند رو به رشد و نگران کننده صنعت سدسازی کشور، فرو رفتن هزاران هکتار جنگل در کام دریاچه های سدهای احداثی بوده و در ادامه این روند برای سدهای در دست احداث، نابودی هزاران هکتار از باقیمانده جنگل های این دیار اجتناب ناپذیر است. تنها سهم گزینه در دست ساخت سد خرسان 3 حدود چهار هزار هکتار جنگل است.

عبور خط لوله انتقال گاز از جنگل های منطقه حفاظت شده دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد، نیز مرثیه ای دیگر است که حسرت و تلخی ناشی از تخریب اکوسیستم های منحصربفرد کشور، بیش از حلاوت اجرای این پروژه ملی برجان دوستداران محیط زیست نشسته است.

شوربختانه امید به اصلاح این رویه های ناهنجار محیط زیستی در اجرای طرح های توسعه ای، تاکنون با الزام و اعمال شرط اجتناب ناپذیر ارزیابی محیط زیستی پروژه ها در هر سطحی نیز توفیق چندانی به دنبال نداشته، زیرا آن گونه که تاکنون در ارزیابی های محیط زیستی پروژه ها اتفاق افتاده است، عامل پوشش گیاهی طبیعی(جنگل و مرتع) از وزن و امتیاز لازم در مجموع مؤلفه های متعدد تصمیم سازی و گزینه گزینی ها برخوردار نبوده است. خاصه اینکه، قربانی شدن این بخش نه تعارض و چالش های اجتماعی را به دنبال داشته و نه بهائی را باید برای این ذبح نابخردانه پرداخت!

بدون شک توسعه ای که در صورت پایدار بودن می تواند به عنوان تنها راه مهار دیگر عوامل تخریب جنگل های زاگرس مثل زراعت در زیراشکوب، قطع جنگل و تولید زغال، چرای غیر اصولی دام و بهره برداری های غیرعلمی مطرح باشد، حال به لحاظ نادیده گرفته شدن ملاحظات محیط زیستی و توانمندی های بوم شناختی مناطق، پایداری خود را از دست داده و به عنوان یکی از عوامل مهم تخریب این رویشگاه های کم نظیر کشور بدل شده است.

درج نظر

طرح­ های توسعه­ ای در جنگل­ های زاگرس؛ ناجی یا بلای جان!؟

مطالب مشابه :

اکوسیستم های جنگلی منحصربفرد و نادر زاگرس مرکزی