آتش در فرهنگ لرستان
اهمیت آتش در فرهنگ روزمره لُری و بختیاری
«نسيم خواجه زاده»
1- فایده
- دِ دیت کور بیم وا تَشت روشَه نویم
برگردان:از دودت کور شدم، با آتشت روشن و گرم نشدم.
کنایه: اشاره به افرادی که بی فایده هستند و زیان می رسانند.
2-فرصت طلبی
- یکی تَش دِ حونش رتی، یکی ترگنم زدوده می کرد
برگردان:خونه ی یک نفرآتش گرفته بود، فرد دیگری با آن آتش گندم برشته درست می کرد.
کنایه: هر کسی به فکر خودش است.اشاره به عدم کمک به دیگران و فرصت طلبی
- تَش دِ ریش یکی رته بی، یکی زوُرده واش می برشت
برگردان:ریش یکی آتش گرفته بود، دیگری با آن گندم نارس برشته میکرد.
کنایه: افراد فرصت طلبی که از هر موقعیتی سوء استفاده می کنند.
3-تناقض
- دی ایلا موه تَش، دِ اولا موه وش(دِ ایلا موئه تَش ، دِ اولا موئه باران)
برگردان:این طرف می گوید آتش، آن طرف می گوید باران.
کنایه:به افراد سخن چین و دو به هم زنی که در جاهای مختلف صحبت های متناقضی می کنند و یک حرف را در هرجایی به یک صورتی می گویند
4-ظاهر بینی
- بی کشه، تَش نیا دِ ویشه!
برگردان:آدم بی سر و صدا بیشه را به آتش کشید.
کنایه: قضاوت درباره ی ماهیت و نقش واقعی افراد نباید از ظاهر آن ها باشد.آدم بی سر وصدا و ساکت که درمراسم ها و محافل ساکت نشسته ولی این ساکتی نشان دهنده ادب او نیست بلکه در جمع آوری اطلاعات برای شایعه و سخن پراکنی است.
- تَش ور میکم پری نزنم، مردم و خیال خوشو هرشو پلو می پزم
برگردان: پری مرا نزند(نوعی نفرین رایج، پری نوعی جن است جن ماده، شرور و زیبا). آتش روشن می کنم ، مردم خیال میکنن من هر شب پلو می پزم .
کنایه: یعنی هیچی ندارم.مردم فکر می کنن هرشب غذا پلو می خورم
- دسم به گردنت ، تَشم به خرمنت
برگردان: در حالی که دست در گردن تو دارم، خرمنت را به آتش می کشم. کنایه: برای افرادی به کار می رود که تظاهر به دوستی می کنند اما در اصل دشمن هستند.
5-خودستایی
- تَش تووهه نُونِه میکه، نُو دِ خوش تعریف میکه
برگردان:از آتش و تابه است که نان درست میشود ، ولی نان از خودش تعریف می کند.
کنایه: خودستایی
6-عجله
- سی تَش اوویدیه ؟؟
برگردان: برای اتش آمده ای؟
کنایه: برای افراد عجول به کار می رود.
7-سازش با شرایط
- میر صیاده شو گرد به کمر کول، تَش سور سیخس کباب آوس به مشکول
برگردان: یعنی صیادی که به کوه می رود و شب می شود و نمی تواند به خانه یا چادر برگردد در چنین شرایط سختی،آتش درست می کند و صیدی رو که شکار کرده کباب می کند و می خورد تا از گرسنگی نمیرد.
کنایه: کنار آمدن با شرایط سخت.
8-اهمیت دستاورد فردی
- فرزند تَش خاکستره
برگردان: فرزند آتش،خاکستر است.
کنایه: برای کسی کاربرد دارد که خودش فردی خوبیست اما فرزند نه .یعنی فرزند در حد پدر خود نیست
9- زرنگی
- فلانی تَش سوریه
برگردان: تش سور یعنی آتش قرمز و رسیده .
کنایه از افراد زرنگ است.
اعتقادات در مورد آتش
روشن نگه داشتن آتش مقدس
میان مردمان بختیاری، آتش از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که بی حرمتی به آن گناهی بزرگ و نابخشودنی شمرده می شود که خشم خداوند را درپی خواهد داشت. جایگاه قدسی آتش در نزد بختیاری ها باعث می شود که همیشه آن را روشن نگاه دارند و خاموشی آن را مگر در پارهای اوقات،پسندیده نمی دانند.
- آتش دارای مقامی است که به هنگام خاموش کردن آن از نام خداوند استفاده می کنیم.
- هر وقت یکی از اعضای خانواده فوت می کنه اتیش تو خونشون مثل تنوری که تو خونشون باش نون درست می کنن رو خاموش می کنن به نشونه این که اینا عزادارن، به اصطلاح اجاق خونه ی مرحوم یا خونه پدری مرحوم رو کور می کنن.
- دیر روشن کردن اجاق خونه عیب دونسته می شده.زنای روستایی قبل از تاریک شدن هوا، باید چاله رو روشن کنن .
برکت:
- وفتی میگن تنور حونت همیشه روشن و نونت گرم. یعنی همیشه خونت برکت داشته باشه.
- قدیما معتقد بودن که خورشید یه آتیش بزرگه که با هیزم مشتعل میشه
تحسین:
- تَش دِ کِلت
برگردان: آتش به وجودت. ولی در واقع یک نوع تعریف و تمجید از کسی است که کاری را به نحو احسن انجام میدهد.مشابه ای والله و احسنت است.
- تَش د کارت
برگردان:آتش به کارت. کنایه در معنای مثبت: یعنی عجب کار جالبی انجام دادی
وضوح:
- تَش که خوش بلازه نیاز به چو نداره
برگردان:آتشی که خودش برافروخته است نیاز به چوب یا سوخت ندارد.
کنایه:حرفی که واضح است نیاز به توضیح و دلیل ندارد.
نیروی زایندگی:
- توی عروسی هم آتیش نقش مهمی داره، عروس وقتی از خانه ی پدرش داره میره خونه ی شوهر، سه بار دور آتش می گردوننش .
ذهن ناآرام:
- تَش منه سرس اِسوسه
برگردان:آتش در سرش می سوزد.
کنایه: در مورد فردی به کار می رود که درگیری فکری و گرفتاری دارد.
خطاکاری:
- اَو به چاله ریز
برگردان:آب به آتش اجاق ریز.
کنایه: فردی خطاکار و بی لیاقت با کردار نادرست.
آتش چاله را بایدبا خاک، خاموش کرد نه و آب. چون دو عنصر روشنی به ستیزه با یکدیگر نباید بپردازند.
آتش عشق
- بین بختیاری ها آتش و عشق خیلی با هم به کار میرن مثلا:"تیه کال تش وند مین دلم "که کنایه از سرمستی عشقه که آتش تو دل میندازه
- شعرهای لری عاشقانه که توشون آتیش به کار رفته خیلی زیادن.
واتونم م واتونم ای جومه آویی پر جومت تش گرت مر تو د خاویی
کنایه از مستی عشق است: با تو هستم ای پیرهن آبی دامان پیراهنت دارد آتش می گیرد مگر در خوابی؟
وجه منفی و ویرانگر آتش
- تَش به کارت
برگردان:آتش به کارت بسته به موقعیت و لحن گوینده دارد.
کنایه در معنای نفرین: یعنی گند کارت در بیاید
- تَشِت کور
برگردان:آتشت کور.
کنایه: اشاره به بی عرضگی فرد دارد.
- او دِ تَژگات
برگردان:آب به آتشگاهت.
کنایه از آدم بی عرضه است و برای نفرین هم به کار می رود. وقتی هم که بین عشایر یک مصیبت سخت گرفتار خانواده ای می شود، خود صاحب خانه آب روی تژگاه(آتشگاه) میریزد
- تش د جونت
برگردان:آتش به جانت بیفته.
کنایه : یعنی نیست و نابود شوی
- تش به حونَت روئه
برگردان: آتش به خانه ات بیافتد.
کنایه : از هستی ساقط شوی
- تَش وست به جونم
برگردان: آتش به جانم افتاد.
کنایه: اشاره به بیان فردی است که دچار مصیبت می شد و عزیزی را از دست می داد
- تش وست به حونم
برگردان: آتش به خانه ام افتاد.
کنایه: وقتی فرد دچار ضرر و زیان مادی شود به کار می برد.
نقش آتش در زندگی
مراسم عروسی:
گرداندن عروس به گرد آتش برای زایا شدن وی
برقراری چاله و آتشدان و آتش در خیمه یا خانه برای دور کردن شیطان و اهریمن
خانه و خانواده:
نگه داشت آتش بعد از غروب آفتاب در خانه برای روشنی اجاق خانه
اهمیت فرزند پسر در خانواده:به دلیل اینکه مرد برپاکننده ی آتش دانسته می شود، در اصطلاح به کسی که پسردار نمی شد،می گفتند: اجاقش کوره (یعنی اجاقش کور است).
مرگ:
نشستن بر "چُل سرد" و خاموشی اجاق خانواده برای زمانی به کار می رود که بزرگ خانواده ای فوت می کرد و به نشانه ی عزا آتش خانواده خاموش می شد.
بختیاری ها بعد از مرگ شخص ،تا چند روز بر سر مزار او آتش روشن می کنند و اگر بزرگ خاندان باشد که روزگاری آتش خانواده را زنده نگه می داشته است، شیر سنگی روی مزارش می گذارند چون شیر نگهبان آتش است .
مطالب مشابه :
مراسم معارفه ی مدیر کل جدید آموزش و پرورش لرستان
آموزش - مراسم معارفه ی مدیر کل جدید آموزش و پرورش لرستان آموزش عشایری به ثبت خواهد رسید.
دیدار با مدیرکل نوسازی
آموزش عشایری اخبار کارگزینی آموزش و پرورش. آموزش و پرورش عشایری لرستان.
لیگ ریاضیات_آموزش و پرورش عشایری لرستان
لیگ ریاضیات ضرون_آموزش و پرورش عشایری لرستان درودی بی کران به همه انانی که در راه علم و
سرآغاز
اداره آموزش و پرورش عشایری وبلاگ تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش استان لرستان
افزایش فوقالعاده شغل معلمان ابتدایی ...
آموزش عشایری آموزش و پرورش عشایری لرستان. به گزارش گروه آموزش و پرورش خبرگزاری
مدیرکل مدارس عشایر "کیف فناوری"
به آموزش عشایری خوش و پرورش عشایری لرستان. مناطق عشایری آموزش و پرورش اعتباری
آتش در فرهنگ لرستان
آموزش - آتش در فرهنگ لرستان - به آموزش عشایری خوش آمدید. - آموزش. آموزش و پرورش عشایری لرستان.
محبوب ترین و کارآمدترین اعضای کابینه تدبیر و امید
آموزش عشایری وزیر آموزش و پرورش با بیان . آموزش و پرورش عشایری لرستان.
برچسب :
آموزش پرورش عشایری لرستان