انواع مشاغل

انواع مشاغل و نحوه تقسیم بندی آنها

مقدمه

کار (به همراه ارتباطات ، فرهنگ سازمانی و انتقال فرهنگ) ، از ویژگی های اساسی و بارز انسان است. برخی از مردم شناسان معتقدند که کار ، مهم ترین ویژگی انسان است و تکامل انسان در پهنه طبیعت و اجتماع ، با به کارگیری نیروی اندیشه و بازوی او فراهم آمده است. کار انسانی ، هر چند در طول دوران های مختلف تاریخی، دچار تغییر و تحول شده است ، اما در تعریف آن می توان به ویژگی های مشترک ذیل توجه داشت:

1 . کار، مجموعه اعمالی است که دارای درجاتی از اجبار است.

2 . در کار بشری ، ویژگی «ساختن» به کمک سر و دست و پا و بدن وجود دارد.

3 . در کار بشری ، کاربرد تعقل و هوش وجود دارد.

4 . به تبع عقل ، در کار بشری ، استفاده از ابزار و ماشین دیده می شود.

6 . کار بشری ، دارای سودمندی واقعی و ملموس (غیر انتزاعی) است.

7 . انسان با کار ، مواد را تغییر می دهد و خود نیز با به کارگیری استعداد و با اثرات مختلف ناشی از کار ، تغییر می کند.

کار و ابعاد گوناگون آن

با سپری شدن عصر کشاورزی در جهان غرب و صنعتی شدن و رشد و گسترش جوامع غربی پس از نیمه دوم قرن هجدهم میلادی ، با افزایش میزان جابه جایی افراد از یک موقعیت اجتماعی به موقعیتی دیگر ، طبقات اجتماعی شکل گرفتند. به تعبیر آلوین تافلر : «به دنبال فرایند صنعتی شدن یعنی گذر از موج اوّل (کشاورزی) به موج دوم (صنعت)، نظام کارخانه ای متمرکز شده است و هزاران نفر در زیر یک سقف جمع می شوند و به انجام دادن کار (تولید صنعتی) مبادرت می کنند». پس از گسترش انقلاب صنعتی در جوامع غربی و رواج و گسترش آن در دیگر جوامع جهان ، خانواده ها ، روابط اجتماعی بین افراد و نوع برخورد آنها با یکدیگر ، دچار دگرگونی شد ، به طوری که برخوردهای افراد با یکدیگر جنبه رسمی پیدا کرد و نوعی زمان بندی و تخصص گرایی شدید بر کار و حتّی بر خلق و خو و روحیه افراد ، سیطره یافت.

تخصصی شدن شغل ، یعنی این که فرد شاغل ، همه کوشش خود را بر یک وظیفه روشن و محدود ، متمرکز کند و تمام ساعت های روز به تکرار آن بپردازد؛ امّا بکوشد تا همه آگاهی ها و تجربیات حرفه ای مربوط به آن شغل را بداند و به کار ببندد و همه پرسش های مربوط به آن را پاسخ گوید.

کار ، بخصوص در اجتماعات پیشرفته ، دارای ابعاد و جنبه های مختلف است.

نخستین صورت کار ، جنبه فنّی آن است. مهارت های مختلف ، تخصص های گوناگون ، استفاده از ابزارهای خاص ، چگونگی تولید و ... جنبه فنی کار را تشکیل می دهند.

دومین صورت کار ، جنبه فیزیولوژیک (طبیعی) آن است. انسان به هنگام کار ، دارای فعالیت های مؤثر بر فیزیولوژی (طبیعت) بدن است. همچنین ویژگی های فیزیکی (مادّی) انسان ، چون : قد و قامت ، اعضای بدن ، سیستم ماهیچه ها ، دستگاه تنفسی و عصبی انسان و ... از شرایط فیزیکی محیط کار (نور ، رنگ ها ، رطوبت ، تهویه و سر و صدا) تأثیر می پذیرد.

مسئله سوم ، جنبه روان شناختی کار است. انسان ، فقط یک موجود مادی نیست؛ بلکه خصوصیات روانی و اخلاقی هم دارد. بنا بر این ، در شرایط کار ، دارای کنش و واکنش های روانی با افراد و محیط پیرامون خود نیز هست. مسائلی چون استعداد ، انگیزه ، میزان خودآگاهی ، رضایت شغلی و روزمرگی شغلی و ... از جمله مسائلی هستند که بر اخلاق و شخصیت فرد ، تأثیر می گذارند ، به طوری که استعدادهای فرد ، انتخاب شغلی او را مشروط می سازند و یا اتفاقاتی که برای یک نفر در محیط کار رخ می دهد ، بر گرایش ها ، دیدگاه های فکری و اخلاقی ، درجات خودآگاهی ، رضایت شغلی ، عقاید ، انگیزه ها و به طور کلّی بر شخصیت او اثر می گذارد.

از سوی دیگر ، واکنش های فکری انسان نسبت به فعالیت های کاری اش ، امکان ارتقا و یا تنزّل موقعیت های کاری او را فراهم می آورند و بر رفتار او در طول زمان کار و یا در خارج از محیط کار نیز تأثیر می گذارند. مثلاً دیدگاه یک نفر نسبت به خانواده ، روابط اجتماعی، هنجارپذیری یا هنجارگریزی ، انتخاب سرگرمی های روزانه و محتوای آنها و ... ، همگی ممکن است متأثر از نوع کار و وضعیت محیطی باشد که او در آن ، مشغول به کار است.

چهارمین نظرگاه ، جنبه اجتماعی کار است. کار و تولید ، یک فعالیت اجتماعی است. فرد به تنهایی کار نمی کند؛ بلکه به درجات گوناگون با گروه های کاری دیگر در ارتباط است. کار مُدرن امروز ، حتی بیش از کار در جوامعی که دارای محیط های فنی عقب افتاده هستند ، یک پدیده اجتماعی است. همچنین رفتار انسان در محیط کار ، تحت تأثیر سایر گروه های اجتماعی نیز قرار دارد. خانواده ، گروه دوستان ، سندیکاها و اتحادیه های کارگری ، طبقه های اجتماعی و نهادهای مدنی ، از گروه هایی هستند که رفتار فرد را در محیط ، تحت تأثیر قرار می دهند.

واقعیت اقتصادی ، پنجمین جنبه کار است. کار ، فعالیتی اقتصادی است. نظر فرد نسبت به کار خود ، بر نحوه کوشش های او اثر می گذارد. این دیدگاه ، به عوامل مختلفی مانند : ساختار مؤسسه (به عنوان واحد اقتصادی) ، شیوه اداره آن ، میزان درآمد (تأمین مادی ـ معیشتی فرد) ، شکوفا شدن استعدادهای کاری افراد ، روابط اقتصادی ـ کاریِ فرد با دیگران و مسائلی از این قبیل بستگی دارد.

زنان و امنیت شغلی

با توجه به رشد هزینه ها ، بالا رفتن سن ازدواج ، افزایش آمار طلاق ، فراهم آمدن امکان تحصیل برای دختران و مهم تر از همه، گسترش فرهنگ برابری زن و مرد در جوامع مختلف ، در سال های اخیر ، شاهد افزایش روزافزون حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی ، بخصوص در محیط های کاری بوده ایم. از طرفی گرچه حضور زنان در جامعه از نظر کمّی بیشتر می شود ، اما از نظر کیفی ، بیشتر زنان در حوزه هایی از فعالیت اجتماعی قرار دارند که کارهای سطح پایین محسوب می شوند. مثل : بازاریابی ، پرستاری (و مددکاری و بچه داری) در منزل ، نظافتگری ، فروشندگی جزء ، آماده سازی و مونتاژ محدود (لباس ، عروسک ، غذا ، کتاب ، و ...) ، منشی گری و دیگر کارهای نیمه وقت که معمولاً موقّتی و دارای مزد اندک اند.

آنتونی گیدنز ، این نابرابری در اشتغال زنان و مردان را در سه حوزه : جداسازی شغلی ، تمرکز در کار نیمه وقت و شکاف دستمزد می داند و می گوید : «کارکنان زن ، به طور سنتی در شغل های با دستمزد کم و کار تکراری متمرکزند. بسیاری از این شغل ها بسیار جنسیتی شده هستند ، بدین صورت که نوعا در جامعه ، کار زنانه محسوب می گردند. منشی گری و شغل های نگهداری (مثل پرستاری ، مددکاری و بچه داری) به طور وسیعی به عهده زنان اند و شغل های زنانه محسوب می شوند. جداسازی جنسیتی مشاغل ، به این واقعیت اشاره دارد که مردان و زنان در انواع مختلفی از شغل ها متمرکز شده اند که بر اساس فهم غالب از آنچه مناسب مرد و زن است ، قرار دارد».

به این سه مورد می توان ناامنی شغلی را نیز اضافه کرد. کِیت پورسل (kate pursell) در مقاله ای با عنوان «ناامنی جنسیتی کار» می گوید : در بریتانیا تقریبا نیمی از کارکنان روزمزد ، زن هستند؛ اما توزیع آنها متفاوت است و در مجموع ، بیش از نیمی از کارهای نیمه وقت در دست زنان است و این اشتغال موقت ، دارای ویژگی های : ناامنی شغلی ، عمدتا غیر تخصصی و ساده بودن کار ، مزد کمتر ، فقدان پرداختی های رفاهی و بیمه و ... است که با توجه به بالا بودن نسبت اشتغال موقت زنان می توان گفت: ناامنی شغلی در کار زنان بیشتر است.

تقسیم بندی مشاغل در ایران

بر اساس طرح طبقه بندی مشاغل که در برنامه دوم توسعه اقتصادی ـ اجتماعی ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و سپس از سوی دولت به سازمان ها ابلاغ شده است ، مشاغل در ایران ، در یکی از هشت گروه زیر ، قابل طبقه بندی است:

1. رشته امور آموزشی و فرهنگی و هنری (شامل کلیه مشاغل معلّمی ، تدریس ، تولید ادبی و هنری ، روابط عمومی ، تبلیغات ، مطبوعات و رسانه ها ، و ... و برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

2. رشته اداری و مالی (شامل کلیه مشاغل حسابداری ، حسابرسی ، اداری ، مالی ، بیمه ، بانکداری ، بورس ، آمار اقتصادی و ... مدیریت ها و برنامه ریزی های مربوط)؛

3. رشته امور اجتماعی (شامل کلیه مشاغل پژوهش های میدانی روان شناسی و جامعه شناسی و علوم سیاسی و روابط بین الملل و تحلیلگری و آمار اجتماعی و مشاوره و علوم تربیتی و ... و برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

4. رشته بهداشتی و درمانی (شامل کلیه مشاغل پزشکی و دندان پزشکی و پیراپزشکی و پرستاری و مامایی و داروسازی و کاربری سیستم های جدید در درمان و بهداشت و تولید داروها و واکسن ها و ... و تحقیقات و برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

5 . رشته خدمات (شامل کلیه مشاغل دلّالی و واسطه گری و فروشندگی و بازرگانی و توزیع کالا و خدمات و ورزش و توریسم و سرگرمی و تغذیه و ساخت و ساز بنا و حرفه های اصلاح و تعمیر و ... و برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

6. رشته کشاورزی و محیط زیست (شامل مشاغل کشت و داشت و برداشت محصول و پژوهش های مربوط به هر مرحله ، پرورش انواع جانوران سودمند و مطالعات وابسته ، دامپزشکی ، گیاه شناسی ، مطالعات جنگل و آب و هوا ، بیابان زدایی ، و ... و برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

7. رشته فنی و مهندسی (شامل کلیه مشاغل سخت افزار و نرم افزار صنعت و تکنولوژی ، اختراع و تولید صنعتی ، کارگری صنعت ، کارگاه ها و آزمایشگاه ها ، و ... برنامه ریزی ها و مدیریت های مربوط)؛

8 . رشته فرآوری داده ها (شامل کلیه مشاغل مربوط به اطلاع رسانی ، کتابداری ، تولید نرم افزارهای اطلاعاتی ، گسترش اطلاعات ، شبکه اینترنت ، انتقال و تلفیق اطلاعات ، ارزیابی داده ها ، حفاظت داده ها ، و ... و مدیریت ها و برنامه ریزی های مربوط).

انواع مشاغل خانگي:

به طور کلی می توان انواع مشاغل خانگی را در چهار دسته تقسیم بندی نمود:

1) رشته هاي صنايع دستي ( handicrafts)

می توان خانه ها را به محلی برای تولید صنایع دستی تبدیل نمود. چرا که اینگونه صنایع احتیاج به فضای زیاد و یا دستگاههایی خاص نداشته و به راحتی می توان اتاقی از منزل را به کارگاهی کوچک تبدیل نمود. کشور ما به دلیل پیشینه فرهنگی و تاریخی خود، کشوری توانمند در زمینه صنایع دستی ارزیابی می گردد به نحوی که ایران به همراه هند و چین ، سه قطب برتر صنایع دستی در جهان شناخته می شوند. در کشور ما حدود 240 رشته صنایع دستی وجود دارد که لزوم توجه بیشتر به این بخش را نمایان می سازد.

از ویژگی های تولید صنایع دستی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

- امكان فعاليت در فضاهاي محدود

- استفاده از مواد اوليه در دسترس

- ابزار و تكنولوژي ساده و ابتدايي

- مهارت مبتني بر آموزش سينه به سينه

- نیاز به سرمایه محدود

- تبلیغ و انتشار فرهنگ بومی

2) فعاليت هاي به اصطلاح زير پله اي : غالباً، افراد شاغل در اين گروه انگيزه‌هاي غيرقانوني دارند، مانند توليد اجناس تقلبي، يا فعاليتهايي که انگيزه‌هايي مثل گريز از ماليات، عوارض، نظارتهاي بهداشتي و دلايلي از اين قبيل دارند. به طور مثال می توان از بسته بندی های مختلف مواد غذایی یا دارویی در منازل و ... نام برد

3) خدماتي كه در منزل قابل ارائه است: نظير آرايشگري، خياطي و ... و البته برخي مشاغل به صورت سنتي و با محوريت خانواده در خانه ها انجام مي گيرد. نظير برگزاري دوره هاي آموزشي، شيريني سازي، خشک نمودن سبزی، پخت انواع رب، تولید مرباهای خانگی، ترشي سازي و ...

4) خدمات اينترنتي قابل ارائه در منزل : با گسترش اينترنت اين گونه مشاغل نيز رونق ويژه اي گرفته است که در ادامه به آن می پردازیم.

مزاياي مشاغل خانگي:

طبق نظر پژوهشگران 3 مزیت شغلی بر کسب و کارهای خانگی مترتب است:

1- حفظ اصول انسانی در محل کار: مشاغل خانگی به راحتی می توانند سطوح بالاتری از حس انسان دوستی را نسبت به شرکت های معمولی از خود نشان دهند.

2- توجه به عملکرد بلند مدت: یک کسب و کار خانگی راحت تر از مدیرانی که باید به طور سالیانه حساب پس دهند، می توانند به کارهای بلند مدت بیندیشد.

3- تأکید بر کیفیت: کسب و کار های خانگی مدت هاست که مزیت ارائه کیفیت و بها دادن به مشتری را حفظ کرده اند.

علاوه بر موارد فوق از مزایای زیر به عنوان مهمترین دلایل رویکرد مردم به مشاغل خانگی یاد می شود:

1) پايين بودن هزينه راه اندازي

2)پايين بودن ميزان ريسك سرمايه گذاري

3) حذف هزينه هاي مربوط به خريد، رهن و اجاره كارگاه

4) حذف هزينه اياب و ذهاب

5) استفاده از نيروي كار ساير اعضاي خانواده

6) امكان كاركردن به صورت پاره وقت

7) تناسب با ويژگيهاي جسمي افراد معلول و كم توان

8) آزادي و استقلال عمل بيشتر

9) احتياج به آموزشهاي ساده و كوتاه مدت

10) ايجاد توازن بين مسئوليت خانوادگي زنان و اشتغال آنان

11) انعطاف پذيري كار

12) توسعه فرهنگ كار در خانواده

انواع مشاغل

مطالب مشابه :

شغل خلبانی

تحقیق در مورد شغل بازیگری

انواع مشاغل

آشنایی با رشته و شغل پرستاري

شغل مشاوره

تحقیقی در مورد کار آفرینی

طرح درس سالانه حرفه و فن

استرالیا

مقاله ای در خصوص تحقیق و پژوهش