شهرستان تربت‌حيدريه

شهرستان تربت‌حيدريه در مركز استان خراسان‌رضوي واقع‌شده است. اين شهرستان در سرشماری عمومی نفوس ومسكن 1375 هـ . ش، 339،240نفر بوده است. مردم‌تربت حيدريه متدين و سخت كوش بوده و از نژاد آريايی هايی هستند. آن‌ها از گذشته های دور در اين منطقه ساکن شده‌اند و به آب و خاك و شهروندان خود علاقه‌مند هستند. زبان مردم تربت حيدريه فارسی است به گويش محلی تربتي سخن می گويند.
بيش ترآن ها مسلمان و پيرو مذهب‌شيعه‌جعفری‌ هستند. مهم‌ترين‌صنايع‌دستي‌ شهرستان‌ تربت‌حيدريه ‌را‌ فرش‌بافي، پشم‌ريسي، نمدمالي، ابريشم كشي، ابريشم تابي و شعر بافي تشكيل مي‌دهد. شعربافي يا دست بافي در شهرستان تربت حيدريه رايج است. اين هنر‌ از گذشته‌هاي دور يكي از مشاغل صنعتي بوده و به گونه‌ي خانگي و كارگاهي ديده مي‌شود. كارهاي برك بافي، فرت بافي، ابريشم بافي را مي توان در اين رده به شمار آوردكه‌مهم‌ترين توليد آن‌حوله، چادرشب، بقيچه، پوشاك زنانه محلي، روميزي و رخت‌خواب پيچ است. ابريشم كشي نيز در شهرستان تربت حيدريه به ويژه در دهستان بايگ موفق بوده و پيله هاي توليدي منطقه و يا خريداري شده از گيلان و مازندران به روستاي بايگ آورده مي‌شود و در بيش‌تر خانه هاي اين روستا با استفاده از دستگاه‌هاي ابريشم كشي (چرخانه) تبديل به نخ ابريشم مي شود.اين هنر تنها در روستاي بايگ تربت حيدريه براي حدود 1200 خانواده روستايي اشتغال با درآمد كافي به وجود اورده است. پيله‌هاي خريداري شده از نقاط دور در اين روستا ابريشم كشي شده و به شهرهاي فرش‌بافي مانند: كاشان، اصفهان، نايين، كرمان … فرستاده مي‌شود. نمدمالي نيز از هنرهاي دستي پررونق استان خراسان رضوي به ويژه تربت حيدريه است نمد در اصل گونه‌اي فرش است كه از پشم تهيه مي‌شود و از رخنه رطوبت و سرما به خوبي جلوگيري مي شود. نمد در گونه‌هاي گوناگون براي مصرف‌هاي گوناگون و نقش هاي رنگارنگ آماده مي‌شود مانند: سراندازي، سرعلمي، فرليك (خليك) براي چوپان، روانداز اسب و شتر، نمد كردي، چهار عينه (چارينه).
آرامگاه‌دژتربت، آرامگاه شاه سنجان، آرامگاه شيخ ابوالقاسم كردكانی، آرامگاه قطب، بناهای اسحاق‌خان، بی‌بی حسينيه، حوض انبار (شير چهارسو)، خرابه های جيزد، رباط بی‌بی، رباط شريف، مزار بوری آباد، مسجد جامع پيشين و مسجد جامع رشتخوان از جمله مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان تربت حيدريه به شمار مي روند.

مکان های دیدنی و تاریخی

آرامگاه دژ تربت، آرامگاه شاه سنجان، آرامگاه شيخ ابوالقاسم كردكانی، آرامگاه قطب، بناهای اسحاق‌خان، بی‌بی حسينيه، حوض انبار (شير چهارسو)، خرابه های جيزد، رباط بی‌بی، رباط شريف، مزار بوری آباد، مسجد جامع پيشين و مسجد جامع رشتخوان از جمله مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان تربت حيدريه به شمار مي روند.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی اين منطقه دارای اهميت و رونق بوده و 35 درصد از آن به گونه صنعتی و بقيه به گونه سنتی انجام می شود. كشت بيش تر آبی بوده و برای آبياری زمين های زراعتی، از رودخانه، كاريز و چاه استفاده می شود. فرآورده های كشاورزی تربت حيدريه گندم، جو، چغندرقند، تره بار، بادام، سيب، آلو، و انگور است. هم چنين دام‌داری و پرورش گوسفند، گاو، بز، و شتر در اين شهر و پيرامون آن رايج است. پرورش كرم ابريشم نيز در برخی نقاط رواج دارد.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان تربت حيدريه، با پهنه ای حدود 23.888 كيلومتر مربع، در شمال استان خراسان رضوي،‌ از نظر جغرافيايی در 35 درجه و 16 دقيقه پهنای شمالی و 59 درجه و 14 دقيقه درازای خاوری و بلندی 1370 متری از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از شمال به شهرستان های‌فريمان، مشهد و نيشابور، از باختر به شهرستان كاشمر، از خاور به شهرستان های تربت جام، تايباد و خواف و از جنوب به شهرستان های خواف و گناباد محدود است. آب و هوای اين شهرستان، در بخش های كوهستانی سرد و معتدل و در نواحی جنوب باختری نيمه بيابانی است. راه هاي دسترسي به اين منطقه عبارت اند از:
- راه آسفالته تربت حيدريه – مشهد، به درازای 140 كيلومتر
- راه‌ آسفالته تربت حيدريه – كاشمر به درازای 76 كيلومتر
- راه شنی تربت حيدريه – شهر نو، به درازای 115 كيلومتر
- راه شنی تربت حيدريه – صنوبر، به درازای 20 كيلومتر

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

تربت حيدريه از گذشته های دور تا كنون «زاوه»، «تربت زاوه»، «تربت»، «تربت حيدری»، «تربت حيدريه» و «تربت اسحاق خان» ناميده شده است. «زاوه» شهر و مركز دشتی است كه به تربت حيدريه سرشناس است. اين شهر تا روزگار مغول و چندی پس از آن نيز، زاوه ناميده می شده است. «زو» نام پسر تهماسب پيشدادی است که به معنی دريا و شكاف نيز آمده است. «uzava» در اوستا به معنی ياری كننده است. بر اين اساس می توان دريافت که در گذشته همانند امروز، در ناحيه زاوه، آب زيرزمينی و روی زمينی بسياری وجود داشته است. از اين رو می توان گفت‌كه واژه «زاوه» به معنی محلی آب خيز، سرزمينی پر آب و دشتی بر روی سفره بزرگ آب است.
زاوه در روزگار مقدسی (375 هـ . ق) روستايی بيش نبود. بعدها شهری زيبا در آن جا بنا نهاده شد و آن شهر را نيز، زاوه خواندند. پس از آن به دليل به خاك سپردن قطب الدين حيدر - عارف سرشناس ابتدای قرن هفتم هجری قمری و بنيان گذار فرقه حيدری - در اين محل، شهر را به نام آرامگاه او«تربت زاوه»،‌ «تربت حيدری» و «تربت حيدريه» ناميدند.
تربت حيدريه، پيش از اسلام از شهرهای معتبر ساسانی بوده و از جايگاه ويژه ای برخوردار بوده است. اين شهر در 31 هـ . ق، به دست عبدالله بن عامر گشوده شده به دست مسلمانان افتاد. پس از آن، صفاريان و سپس سامانيان بر خراسان، از جمله تربت حيدريه دست يافتند. اين شهر در زمان قطب الدين حيدر، يعنی در سده 6 و اوايل سده 7 هـ . ق گسترش يافت، اما در اثر يورش مغول به ايران و هم چنين در سده 8 هـ . ق با يورش تيمورلنگ آسيب زيادی ديد.
در اوايل دوران صفوی، خراسان از جمله تربت حيدريه، دچار فتنه اوزبكان قرار گرفت، تا اين كه در 910 هـ . ق، شاه اسماعيل به خراسان لشگر كشيد و تاخت و تاز اوزبك ها با كشته شدن شاهی بيگ پايان يافت. پس از درگذشت شاه اسماعيل در 930 هـ . ق، اوزبك ها بار ديگر نا آرامی هايی را در اين ناحيه به وجود آوردند كه سال ها به درازا كشيد. در 1007 هـ . ق، شاه عباس اوزيك ها را تا آمودريا پس نشانده امنيت و آرامش نسبی را به اين ناحيه باز گرداند. در اواخر اين دوران، اوزبك ها و افغان ها به سرزمين های خاوری ايران، از جمله ناحيه تربت حيدريه دست انداختند. نادرشاه افشار پس از به دست گرفتن حكومت ايران، اوزبك ها و افغان ها را از ايران بيرون راند.

شهرستان تربت‌حيدريه

مطالب مشابه :

سیستم جامع گلستان

با حضور مدعیان کشتی کشور؛تیم کشتی تربت حیدریه بر سکوی اول کشور ایستاد( دوهفته نامه نوید تربت )

پالايشگاه ۳۰۰ هزار بشكه اى كاسپين در استان گلستان ساخته مى شود

توافقنامه ساخت راه آهن «مشهد ـ بجنورد ـ گرگان »

شهرستان تربت‌حيدريه

گزارش جلسه انجمن شاعران تربت حیدریه از وبلاگ شنبه شبها

تاریخ شهرستان تربت حیدره

صداى صوت قطار راه آهن شمال درايستگاه هاى گرگان - بجنورد - مشهد به گوش خواهدرسيد

پیام خوش آمد گویی