تاریخ ادبیّات، دانش های ادبی و خودآزمایی درس هفتم تا یازدهم ادبیات اول

تاریخ ادبیّات و دانش های ادبی و خودآزمایی درس هفتم (طوطی و بقّال)

1) مثنوی معنوی چگونه اثری است؟ یکی از متون مهم و ارزشمند ادبی و عرفانی فارسی، مثنوی معنوی مولانا جلال الدّین بلخی است. در این مثنویِ بیست و شش هزار بیتی که در شش دفتر فراهم آمده است مطالب نغز و لطیف عرفانی و اخلاقی با شیوه ی تمثیل و حکایت بیان شده است.

2) مثنوی معنوی اثر کیست؟ مولانا جلال الدّین بلخی

3) یکی از متون مهم و ارزشمند ادبی و عرفانی فارسی را نام ببرید؟ مثنوی معنوی

4) کتاب « مثنوی معنوی » چند بیت دارد؟ در چند دفتر فراهم آمده است؟ این مثنویِ بیست و شش هزار بیتی در شش دفتر فراهم آمده است.

5) در کتاب « مثنوی معنوی » چه مطالبی و با چه شیوه ای بیان شده است؟ مطالب نغز و لطیف عرفانی و اخلاقی با شیوه ی تمثیل و حکایت بیان شده است.

6) مولانا جلال الدّین بلخی با سرودن داستان « طوطی و بقّال » چه هدفی را دنبال می کند؟ در این داستان هدف، نشان دادن زیان ها و نادرستی داوری های سطحی و غیر منطقی است. هم چنین پرهیز از شتاب و اشتباه در قضاوت هنگام مشاهده ی تشابه دو پدیده است.

7) تمثیل چیست؟ به گونه ای از حکایات که نتیجه ی آن ها می تواند سرمشقی برای موارد مشابه باشد،« تمثیل » می گویند.

8) تمثیل چه فایده ای دارد؟ به کمک «تمثیل» می توان بسیاری مفاهیم را به روشنی منتقل کرد.

9) مولانا برای بیان چه مطالبی از شیوه ی « تمثیل » استفاده کرده است؟ مولانا برای بیان مطالب اخلاقی و عرفانی خود از تمثیل بسیار بهره گرفته است.

10) مولانا برای بیان مطالب اخلاقی و عرفانی خود از چه شیوه ای بهره گرفته است؟ تمثیل

11) تمثیل ها اغلب چه چیزهایی هستند؟تمثیل ها اغلب داستان ها و مثل های ساده و عامیانه هستند.

1) رابطه ی دو بیت زیر را با متن درس بیابید.                                                  

آن یـکـی شـیر اسـت اندر بادیه                وآن دگر شـیر اسـت انـدر بادیه

آن یکی شیر است کادم می خورد                وآن دگر شیر است کادم می خورد

کار پاکان را قیاس از خود مگیر                            گر چه ماند در نبشتن شیر و شیر

2) ارتباط آخرین بیت درس را با داستان تشریح کنید. این بیت انسان را از اعتماد کردن به شیاطین انسان نما منع می کند زیرا انسان به سبب شباهت آن ها به انسان به اشتباه می افتد و داستان هم سعی دارد ضرورت پرهیز از شتاب و اشتباه درقضاوت هنگام مشاهده ی تشابه دو پدیده را به انسان نشان دهد.

3) چرا قیاس طوطی خنده آور بود؟ زیرا او با قضاوت شتاب زده علّت و عامل کچلی خود و آن مرد فقیر را یک چیز دانسته بود.

4) آیا می توان نمونه ای دیگر از قیاس نا به جا (شبیه قیاس طوطی) بیاورید؟ قیاس کافران و جادوگران بارگاه فرعون که سحر خود را با معجره ی حضرت موسی (ع) مقایسه می کردند.

درآمدی بر ادبیّات پایداری

1) منظور از « ادبیّات پایداری » یا « ادب مقاومت » چیست؟هنگامی که یک ملّت یا جامعه به مبارزه با عوامل استبداد داخلی یا تجاوز بیگانگان برمی خیزند،ازسروده ها و نوشته هایی بهره می گیرد که موضوع اصلی آن ها دعوت به مبارزه و پایداری در برابر بیدادگران است. این نوع سروده ها و نوشته ها را « ادبیّات پایداری » یا « ادب مقا ومت » می گویند.

2) اصلی ترین مسائل « ادبیّات پایداری » را بنویسید. در « ادبیّات پایداری »، اصلی ترین مسائل عبارتند از: 1- دعوت به مبارزه و تحمّل سختی ها و مشکلات آن 2- بیان بیدادگری ها و تصویر چهره ی بیدادگران 3- ستایش آزادی و آزادگی 4- نشان دادن افق روشن پیروزی که ره آورد تلاش، وحدت، همدلی و مبارزه ی مستمّر است. 5- ترسیم مظلومیّت مردم 6- بزرگ داشت و ستایش مردم مبارز و شهدای راهآزادی                                                                           

3) بهترین نمونه های « ادبیّات پایداری » را بنویسید. ادبیّات هشت سال دفاع مقدّس- ادبیّات فلسطین- ادبیّات کشورهای امریکای لاتین

4) اگر با دیدی وسیع تر به « ادبیّات پایداری » بنگریم، کدام سروده ها و نوشته ها جزءِ ادبیات پایداری خواهند بود؟ همه ی سروده ها و نوشته های شورانگیزی که در طول تاریخ، بیدادگری و بیدادگران را محکوم کرده اند و آزادگی و آزادگان را ستوده اند.

تاریخ ادبیّات و دانش های ادبی و خودآزمایی درس هشتم

1) سیمین دانشور کیست؟ نویسنده ی معاصر، همسر زنده یاد جلال آل احمد

2) کدام واقعه ی تاریخی معاصر، بازتابی گسترده در نوشته ها، سروده ها و آثار هنری داشته است؟ بازگشت شکوهمند امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی

3) کتاب « مثل چشمه، مثل رود » اثر کیست؟شاعر معاصر قیصر امین پور

4) شعر « خطّ خورشید » سروده ی کیست؟ موضوع آن چیست؟ شاعر معاصرقیصر امین پور - در این شعر، شاعر ابتدا فضای تاریک قبل از انقلاب را ترسیم می کند و پس از آن با تعبیر « تابش نور از شرق » بازگشت امام خمینی را به تصویر کشیده است.

5) آرایه ی « مراعات نظیر » چگونه به وجود می آید؟ اگر شاعر، مجموعه ای از کلمات را که با هم نوعی تناسب و ارتباط دارند، در بیت یا ابیاتی از شعر خویش بیاورد، می گوییم که از آرایه ی « مراعات نظیر » استفاده کرده است.

6) برای آرایه ی « مراعات نظیر » یک مثال بزنید. مثلاً در شعر خطّ خورشید، شاعر اصطلاحات و کلمات مدرسه ای مانند مشق شب، خط زدن، پاک کن و ... را در یک بند با هم آورده و بر زیبایی و تأثیر شعر خود افزوده است.

7) دربیت زیر چه آرایه ای وجود دارد؟ توضیح دهید.

ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد                        چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد

در این بیت، بین ارغوان، سمن، نرگس و شقایق که نام گل هایی هستند، مراعات نظیر وجود دارد.

8) استفاده از آرایه ی « مراعات نظیر » چه تأثیری بر شعر می گذارد؟ اگراز این آرایه، هنرمندانه و به جا استفاده شود، برزیبایی و گیرایی شعر می افزاید.

1) نویسنده کدام واقعه ی روزگار ما را به شعر مانند کرده است؟ مبارزه ی جانانه ی مردم انقلابی ایران در برابر رژیم ستم شاهی                                                 

2) جمله ی « ایمان مهم تر است یا تفنگ » را با جمله ی « خون بر شمشیر پیروز است. » مقایسه کنید و درباره ی آن ها یک بند (پاراگراف) بنویسید. هر دو دارای یک پیام مشترک هستند، جمله ی اوّل بیانگر مبارزات مردم ایران با دست خالی در برابر نیروهای مسلح رژیم شاهنشاهی ودر نهایت پیروزی آنان و اثبات حقانیت غلبه ی ایمان در برابر قدرت نظامی و جمله ی دوم بیانگر قیام امام حسین(ع) است که با نثار خون خود و یارانش بذر اسلام را آبیاری کرد، بنابراین هر دو جمله در یک راستا هستند.

3) منظور از « گل هایی که در نسیم آزادی می شکفند » چیست؟ استعدادهای درخشانی که در فضای انقلاب فرصت شکوفایی می یابند. ( شهیدانی که در جریان مبارزات انقلابی به فیض شهادت نائل می گردند.)

4) منظور نویسنده از « هنرمندان بسیاری خود را به قطار رساندند » چیست؟ هنرمندانی که با درک درست شرایط انقلاب با مردم همراه شدند و در پیروزی انقلاب مشارکت کردند.

5) نویسنده هنرمندان را مقدّم برمردم می داند یا مردم را راه نمای هنرمندان؟ مردم را راه نمای هنرمندان می داند.

1) در شعر خطّ خورشید، چند نماد یا نشانه را مشخّص کنید و مفهوم هریک را بنویسید. شب نماد ظلم و ستم، آسمان نماد خوبی و پاکی، ستاره و شهاب نماد انسان مبارز، نور نماد امام خمینی(ره)

2) این شعر(خطّ خورشید) در چه قالبی سروده است؟ قالب نیمایی( آزاد )

3) دو نمونه « تشخیص » را در شعر بیابید. گرچه گاهی شهابی/ مشق های شب آسمان را/ زود خط می زد محو می شد - باز در آن هوای مه آلود/ پاک هایی از ابر تیره/ خطّ خورشید را پاک می کرد

4) یک بند ( پاراگراف ) درباره ی این مصراع بنویسید : « آسمان را ورق زد » امام خمینی(ره) با قیام خود، رژیم ستم شاهی را با تمام جهل و نادانی هایش سرنگون کرد و حکومت اسلامی را بنیان نهاد.

5) دو بیت از شعرهای این کتاب که دارای آرایه ی « مراعات نظیر » باشد، انتخاب کرده و بنویسید.                                  بخورد آب و روی و سر و تن بشست              به پیش جهان آفرین شد نخست 

 همی ریخت خون و همی کند موی                سرش پر خاک و پر از آب روی

تاریخ ادبیّات و دانش های ادبی و خودآزمایی درس نهم

1) شهید مرتضی آوینی که بود؟ شهید مرتضی آوینی ( متولّد 1326 - شهادت 1372 در منطقه ی فکّه ) از خدمت گزاران صدّیق انقلاب اسلامی ایران، فیلم ساز و سردبیر مجلّه ی سوره بود.

2) آثار شهید مرتضی آواینی را نام ببرید. از آثار او می توان به مجموعه برنامه های تلویزیونی « خان گزیده ها »، « حقیقت »،                  « روایت فتح » و « سراب » اشاره کرد.

1) به عقیده ی نویسنده، تقدیر تاریخی زمین به دست چه کسانی جاری می شود؟ به وسیله ی این جوانان تحقق می یابد؛ همین بچه هایی ( رزمندگانی ) که اکنون در حاشیه ی اروند رود گرد آمده اند و با اشتیاق منتظر شب هستند تا به قلب دشمن بتازند.

2) به نظر نویسنده، حقیقت اشیا در جبهه ها چگونه تجلّی می یابد؟ تو گویی اشیا گنجینه هایی از رازهای شگفت خلقت هستند امّا تو تا به حال درنمی یافتهای

4) دو نمونه از توصیف های نویسنده را درباره ی رزمندگان بیابید و بنویسید. آن ها با اشتیاق از میان گل و لایی که حاصل جزر و مدّ آب « خور »است، خود را به قایق ها می رسانند و ساحل را به سوی جبهه ی فتح ترک می کنند.

در زیر آن آتش شدید، بولدزورچیِ جهاد خاک ریز می زند. برکوهی از آتش نشسته است و کوهی از خاک را جا به جا می کند و معنای خاک ریز هم آن گاه تفهیم می شود که در میان یک دشتِ باز گرفتار آتش دشمن باشی.

5) چند فیلم سینمایی را نام ببرید که در آن ها صحنه هایی از هشت سال دفاع مقدّس به تصویر کشیده شده است. مهاجر، دکل، عملیّات کرکوک، از کرخه تا راین

6) نویسنده در کدام جمله از مفهوم آیه ی « اَلا بذکرالله تطمئنّ القلوب » استفاده کرده است؟ در معرکه ی قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است، حکومت دارد.

1) شعر « پاسخ » اثر کیست؟در چه قالبی سروده شده است؟از شاعر معاصر « محمّد رضا عبدالملکیان » در قالب نیمایی

2) مجموعه ی « ریشه در ابر » اثر کیست؟ شاعر معاصر « محمّد رضا عبدالملکیان »

3) به چه اشعاری « شعر نو » یا « شعر نیمایی » گفته می شود؟ به گونه ای از اشعار که وزن و گاه قافیه دارند و در آن ها طول مصراع ها با هم مساوی نیست. « شعر نو » یا « شعر نیمایی » گفته می شود.

4) دو شاعر نام ببرید که در قالب نیمایی شعر گفته باشند. سهراب سپهری، قیصر امین پور

1) شاعر در این شعر(پاسخ)، به چه سنّتی اشاره دارد؟ استفاده از آب، آینه و قرآن در بدرقه ی مسافر

2) مقصود از« روشنی دردل من می بارد» چیست؟ نهاد آن کدام است؟ پاکی، صداقت و ایمان را در دل من تقویت می کند. - مادرم

3) منظورِ شاعر از چراغ چیست؟ ایمان و عقیده

4) معادل « از صمیم قلب » را در کدام مصراع شعر می یالید؟ با تمام دل خود می گویم

5) « بند پوتین را محکم بستن » کنایه از چیست؟ عزم و اراده و آمادگی برای مبارزه با دشمن

6) شعر سنّتی با شعر نو چه فرقی دارد؟ در شعر سنّتی طول مصراع ها برابر و قافیه با توجّه به قالب شعری، آرایشی از پیش تعیین شده دارد ولی در شعر نو، طول مصراع ها کوتاه و بلند است و شاعر در چگونگی به کار بردن قافیه آزاد است.                                               

درآمدی بر ادبیّات جهان

1) ادبیّات هر ملّت، بازتاب و چکیده ی چه چیزهایی است؟  ادبیّات هر ملّت بازتاب و چکیده ی بینش ها، احساسات و باورهای آن ملّت است.

2) مطالعه ی آثار ادبی جهانی چه فوایدی برای ما دارد؟ مطالعه ی آثار ادبی جهانی نه تنها ما را با اندیشه و احساس دیگر ملّت ها

آشنا می سازد بلکه تفاوت ها، وجوه مشترک، تأثیرپذیری ها و تأثیرگذاری ها را نیز آشکار می کند.   چهره ها و آثار نویسندگان و شعرای بزرگ را به

ما می شناساندو مرزهای احساس و اندیشه ی ما را گسترش می بخشد.

3) نقش مترجمان را در معرّفی آثار ادبی جهان بیان کنید. این مترجمان زبردست علاوه بر این که ما را با آثار و افکار بزرگان

جهان آشنا می سازند، چهره های ادبی ما را نیز به جهانیان معرّفی می کنند.

4) چه شباهتی میان ادبیّات ما و ادبیّات دیگر ملّت ها وجود دارد؟ همان گونه که ادبیّات ما، دوره ها و مراحلی را پشت سر نهاده ادبیّات دیگر ملّت ها نیز دوره هایی را گذرانده است.

تاریخ ادبیّات و دانش های ادبی و خودآزمایی درسدهم

1) یوهان کریستف فرید ریش « شیللر » کیست؟ یوهان کریستف فرید ریش « شیللر » ( 1759- 1805 میلادی ) از بزرگ ترین شعرای آلمانی است. او در طول عمر کوتاه خود آثار فراوانی خلق کرد. برخی او را با گوته، شاعر بزرگ آلمانی، هم سنگ و برابر می دانند.

2) کدام شاعر آلمانی را با گوته، شاعر بزرگ آلمانی هم سنگ و برابر می دانند؟ یوهان کریستف فرید ریش « شیللر »

3) فرانسوا کوپه کیست؟ فرانسوا کوپه (1908 - 1842 میلادی) شاعر و درام نویس فرانسوی است.

4) کدام قطعه ی کوتاه نشان دهنده ی شهرت جهانی فرانسوا کوپه است؟ چرا؟ قطعه ی کوتاه « فردوسی » زیرا شاعران و نویسندگان دیگر را وادار به تحسین و ستایش کرده است.

5) کتاب « برخورد اندیشه ها » اثر کیست؟ جواد حدیدی

1) در قطعه ی مسافر، شاعر به کجا سفر می کند؟ آخر دنیا

2) با توجّه به قطعه ی « مسافر » راهگذر چه کسی است؟ فکر و خیال

3) در قطعه ی « فردوسی » زایر نامدار کیست؟ تیمور لنگ

4) با مقایسه ی آن چه تیمور از قبر فردوسی و چنگیز دیده است، چه نتیجه ای می گیرید؟ نتیجه می گیریم که اعمال و رفتار دنیایی انسان در آخرت انعکاس می یابد.

تاریخ ادبیّات و دانش های ادبی و خودآزمایی درس یازدهم

1) شعر « قطرات سه گانه » اثر کیست؟ شعر « قطرات سه گانه » از «تریللو » شاعر ایتالیایی است.

2) شعر« قطرات سه گانه » اثر « تریللو » را چه کسی و تحت چه عنوانی ترجمه کرده است؟ « یوسف اعتصام الملک » پدر پروین اعتصامی تحت عنوان « مناظره ی میان سه قطره »

3) پروین اعتصامی در سرودن « مناظره میان گوهر و اشک » متأثر از کدام سروده بوده است؟ شعر « قطرات سه گانه » از «تریللو » شاعر ایتالیایی

4) « رابیند رانات تاگور» کیست؟ از شاعران بزرگ جهان و از افتخارات هندوستان و مشرق زمین است. (1941 - 1861 میلادی)

5) ویژگی اشعار « رابیند رانات تاگور» را بنویسید. اشعار او سرشار از ذوق عارفانه، ستایش آزادی و آزادگی و الهام گرفته از صحنه های عادی و جزئی زندگی است.

6) کدام نویسنده، شاعر و فیلسوف بزرگ هندوستان، به دریافت جایزه ی ادبی نوبل نایل آمد؟ « رابیند رانات تاگور»

7) قطعه ی ادبی چگونه نوشته ای است؟ گونه ای از نوشته های کوتاه که هم چون شعر از تخیّل لبریزند و عواطف و احساسات نویسنده را بیان می کنند، « قطعه ی ادبی » نام دارند.

8) چرا قطعات ادبی را « نثر شاعرانه » نیز می نامند؟ در قطعات ادبی، عنصر خیال پردازی و بیشتر آرایه های ادبی دیده می شود. این نوع نوشته ها را که مضمونی شاعرانه دارند، « نثر شاعرانه » نیز می نامند.

1) دو بیت زیر از حافظ شیرازی با کدام قسمت های نیایش تاگور ارتباط دارد؟

رضا به داده بده وز جبین گره بگشا            که بر من و تو در اختیار نگشاد است  

غلام همّـت آنـم که زیر چرخ کبود            ز هر چه رنگ تعلّق پذیرد آزاد است

 قدرتی به من بخشا تا روح خود را از تعلّق به جیفه های ناچیز روزگار بی نیاز کنم و از هرچه رنگ تعلّق پذیرد آزادش سازم.

2) در بخش قطرات سه گانه منظور از جملاتی که قطره ی سوم در معرّفی خود می گوید، چیست؟ او  با بیان این جملات تواضع خود را نشان می دهد و همین کار باعث برتری او گردید.