رنگ ها

گردآورنده : ابراهيم آقاخاني

رنگ‏های اصلی

قرمز، زرد و آبی رنگهای اصلی هستند چون دانه‌های رنگی آنها از ترکیب هیچ رنگ دیگربه وجود نیامده و از مخلوط این سه رنگ، رنگ خاکستری بد ست می آید.

سبز، نارنجی و بنفش رنگ هایی هستند که از مخلوط رنگهای اصلی تشکیل شده اند يک رنگ ممکن است در مقابل يک رنگ به‌خصوص گرم محسوب شود و در برابر رنگ ديگر سرد باشد. مثلاً بنفش در مقابل نارنجى سرد به‌نظر مى‌رسد و نسبت به آبى گرم است. رنگ‌هاى زرد، زرد نارنجي، نارنجي، قرمز نارنجي، قرمز، قرمز بنفش به‌عنوان رنگ‌هاى گرم بوده و سبز متمايل به زرد، سبز، آبى سبز، آبى‌، آبى‌ بنفش عنوان رنگ‌هاى سرد را دارند.

دسته‌بندی رنگ‌ها:

هنرمندان، رنگ‌شناسان و پژوهشگران، عموماً رنگ‌ها را به شيوه‌هاي مختلفي دسته‌بندي كرده‌اند. در اين جا بر اساس چرخه‌ی دوازده‌تایی رنگ پيشنهادي ایتن (Johannes Itten) كه از همه‌ی دسته‌بندي‌ها، مشهورتر و داراي اعتبار بيشتري است، توضيحاتي پيرامون روابط متقابل رنگ‌ها ارائه مي‌شود.

رنگ‌هاي اصلي:

منظور از رنگ‌هاي اصلي يا درجه‌ی اول، رنگ‌هايي است كه معمولاً از تركيب هيچ كدام از رنگ‌هاي ديگر حاصل نمي‌شوند، بلكه ساير رنگ‌ها، از تركيب آنها با يكديگر به وجود مي‌آيند. رنگ‌هاي اصلي زرد، قرمز و آبي، در صورتي كه در خالص‌ترين حالت خود باشند و هيچ گرايشي به رنگ‌هاي ديگر در آنها ديده نشود، وقتي با يكديگر مخلوط شوند، خاكستري بسيار تيره‌اي را به وجود مي‌آورند. معمولاً رنگ‌هايي كه در بازار عرضه مي‌شوند، رنگ‌هایي با كيفيت واقعي رنگ‌هاي اصلي نيستند. در ميان زردهاي موجود در بازار، زرد كادميوم با درجه‌ی تيرگي متوسط، نزديك‌ترين رنگ به زرد اصلي دايره‌ی رنگ است. از مشهورترين قرمزهايي كه در بازار موجود هستند، قرمز كادميوم و قرمز آليزارين است كه در انواع مختلف سير و روشن ساخته مي‌شوند و در عين حال، هيچ كدام قرمز اصلي نيستند. اما مخلوط اين دو به قرمز اصلي نزديك است. معروف‌ترين رنگ‌هاي آبي موجود در بازار، آبي اولترامارين، آبي كبالت و آبي پروس هستند. اما آنها با آبي اصلي تفاوت دارند. با كمي تیره و روشن‌تر كردن آبي كبالت و آبي اولترامارين، مي‌توان از آنها به عنوان آبي اصلي استفاده كرد.

زرد کادمیوم :

خالص ترین رنگ مقاوم در برابر نور است.این رنگ در درجات متفاوتی از روشن ترین زرد لیمویی تا نارنجی و حتی قرمز سیر تولید می شود.بهترین نوع زرد هایی که باید تهیه کنید ، زرد کادمیوم تیره،روشن و متوسط است. رنگ‌های درجه‌ی دوم (رنگ‌های مکمل، رنگ‌های فرعی، رنگ‌های ثانویه)

هر رنگ درجه‌ی دوم، معمولاً از مخلوط كردن دو رنگ اصلي ساخته مي‌شود:

سبز = زرد + آبي

بنفش = قرمز + آبي

نارنجي = زرد + قرمز

هر يك از رنگ‌هاي درجه‌ی دوم، مكمل يكي از رنگ‌هاي اصلي است. به همين دليل به رنگ‌هاي درجه‌ی دوم، رنگ‌هاي مكمل نيز گفته مي‌شود. دو رنگ مكمل، وقتي با هم مخلوط شوند، خاصيت رنگين بودن يكديگر را خنثي مي‌كنند، يعني از مخلوط كردن آنها، يك رنگ خاكستري تيره به دست مي‌آيد. در دايره‌ی دوازده‌تایی رنگ، هر دو رنگ مكمل به صورت قطري از دايره، روبروي هم قرار مي‌گيرند.

رنگ‌هاي درجه‌ی سوم (رنگ‌های ترکیبی)

اين رنگ‌ها از مخلوط كردن رنگ‌هاي اصلي با رنگ‌هاي درجه‌ی دوم ساخته مي‌شوند. رنگ‌هاي درجه‌ی سوم عبارتند از: زردنارنجي، قرمزنارنجي، قرمزبنفش، بنفش‌آبي، سبزآبي، سبززرد. به اين ترتيب با اضافه كردن اين شش رنگ به سه رنگ اصلي و سه رنگ درجه‌ی دوم‌، چرخه‌ی دوازده تايي رنگ‌ها كامل خواهد شد.

طبقه بندی رنگها:

رنگ یکی از مشخصات اغذیه است که به وسیله احساس بینایی درک شده و از نظر پذیرش مصرف کننده بسیار مهم است. رنگ ماده غذایی به موازات شکل، اندازه، طعم و مزه از خصوصیات حسی آن محسوب می شود و به عنوان یک راهنمای چشمی کیفیت، عمل می کند. تقریبا تمام غذاها ازهنگامی که به صورت خام بوده تا زمانی که به صورت غذای کامل تبدیل شوند با یک رنگ قابل قبول برای مصرف کننده شناخته می شوند. رنگ و طعم اغذیه در بسیاری موارد به هم مربوط می باشند. از نظر صنایع غذایی، استفاده از رنگها برای ایجاد فرآورده های جدید و یا بهبود کالا امری ضروری است و به همین دلیل مصرف رنگ در مواد غذایی روز به روز افزایش می یابد. افزودن رنگ به اغذیه گاهی بلامانع و در برخی موارد مردود می باشد. در مواردی از رنگ برای خوش منظر نمودن و یا یکنواختی و متحدالشکل کردن محصولات استفاده می شود که بلامانع است. گاهی هم برای مخفی کردن و پوشاندن و نامحسوس جلوه دادن عیوب و تقلبات فرآورده های غذایی به کار می رود که مجاز نمی باشد. مهمترین دلایل استفاده ازرنگ در موادغذایی عبارتنداز:

- جایگزین کردن رنگی به جای رنگدانه های موجود درماده غذایی که طی فرایند حرارتی تجزیه وتخریب می گردد.

- ایجادیکنواختی رنگ درتمام سری های ساخت تولید، مثلاتغییرات فصلی رنگ درگوجه فرنگی برداشت شده می تواند باعث متفاوت شدن رنگ فراورده شود.

- افزایش رنگ به محصولات فاقد رنگ طبیعی به منظور افزایش جذابیت برای مصرف کننده، مثل افزودن رنگ به ژله های ژلاتینی

- افزودن رنگ به ماده غذایی به منظور هویت دادن به آن و یا تشدید طعم، مثلا افزودن رنگ پرتقالی دریک نوشابه پرتقالی

طبقه بندی رنگها :

رنگ‌دانه‌های موجود در ماده‌ی غذایی به 3 دسته تقسیم می‌شوند:

الف - طبیعی

ب - مشابه طبیعی

ج – سنتتیک

الف.طبیعی:
این رنگها از منابع طبیعی(عصاره ورنگدانه گیاهان، میوه ها ، سبزی ها ومواد ارگانیک) استخراج می شوند و دارای سه منشای گیاهی، حیوانی و یا معدنی می باشند.

این گونه رنگها با اصول GMPو استانداردهای غذایی مطابقت داشته ودارای شماره اند (E. no) و به اشکال پودری یامایع دردسترس بوده و مقاوم به (اسید، نور وگرما) می باشند. دارای 3 منشاء گیاهی- حیوانی و یا معدنی می‌باشند. رنگ‌های گیاهی نظیر: کلروفیل- آنتوسیانین- تانن- فلاوونوئید- کاروتنوئید- بتالین و...رنگ‌های حیوانی نظیر: کوشینیل که از نوعی حشره به دست می‌آید.

رنگ‌های معدنی نظیر: دی اکسید تیتانیوم که در پوشش برخی آدامس‌ها یا دراژه شکلاتی مورد استفاده قرار می‌دهند.

ازموارد مصرف رنگهای طبیعی مذکوردرصنایع غذایی می توان به استفاده ازرنگ بتائین برای سس ها ورنگ کارامل برای نوشابه های گازداروازکاروتنوئیدها برای رنگین نمودن پنیر، نوشابه های پرتقالی، بستنی واز بتاکاروتن درماکارونی، کره ومارگارین اشاره نمود.

مطالعه ای درسال 1996 توسطkuramoto وهمکارانش درژاپن درخصوص اثررنگدانه های خوراکی طبیعی برتولید ایمونوگلوبولین های E,M,G انجام شد. دراین بررسی یافتند که رنگهای طبیعی در تنظیم تولید ایمونوگلوبولینها فعالیت د ارند.

دسته دیگری ازرنگهای طبیعی، رنگهای با منشای حیوانی مانند رنگ کوشینیل هستند که از نوعی حشره"Dactilopius cocus Costa" که روی یک نوع کاکتوس وحشی به نام "Opuntia fiscus India" که درامریکای جنوبی وجزایر کاناری رشد می کند استخراج می شود. این ماده رنگی فقط ازحشره ماده به دست می آید وجنس نرآن یک دربرابر200 ماده بوده وبه مدت 15 روز عمرمی کند. لاروجنس ماده به داخل کاکتوس هجوم برده وبه مدت سه ماه بصورت کلنی می رویدو بایک پوشش مومی سفید حفظ شده ودراین مدت از گیاه تغذیه می کند. رنگ حاصل ازکوشینیل ها اسید کارمینیک می باشدکه دارای رنگ قهوه ای مایل به قرمز تیره و یا قرمز روشن می باشد. کارمین رنگی است که از ترکیب اسید کارمینیک و آلومینیوم به دست می آید. برای تولید یک کیلو کارمین 50درصد تقریبا 4کیلو ازکوشینیل خشک شده موردنیازاست وهریک کیلوگرم ازکوشینیل تقریبا 100هزارحشره می باشد. کارمین دارای رنگ زرد بوده ودر پوششها و محصولات پروتئینی در مواقعی که رنگهای مصنوعی پایدار نیستند استفاده می شود.

براساس مطالعه ای که در سال 1993 توسط madsen وهمکارانش برروی عمل آوری گوشت خوک با 40ppmرنگ کوشینیل درمقایسه با5.4ppm رنگ مصنوعی اریتروزین انجام گرفت، مشخص شد پایداری رنگ گوشت خوک با کوشینیل بطورمعنی داری بهتر ازپایداری رنگ با اریتروزین بوده وهیچ اثری از اثرپراکسیداتیو کوشینیل روی اکسیداسیون لیپید ازگوشت خوک درطول ذخیره سازی درشرایط سرد نبوده است.

همچنین ازرنگهای طبیعی معدنی می توان به دی اکسید تیتانیوم اشاره کردکه درپوشش سفیدرنگ برخی از انواع آدامس مورد استفاده قرار می گیرد.

شرکت های تولید کننده رنگهای طبیعی مثل شرکت دانمارکی کریستین هانسن" CHR HANSEN" اقدام به تولید رنگهای طبیعی کپسولی نسل دوم Capcolors نمودند. این رنگها نسبت به رنگهای طبیعی نسل اول دارای مزیت بیشتری هستند. اندازه ذرات اینگونه رنگها کوچکتر وشدت رنگ بیشترودرمحیط اسیدی پایدارتربوده ورسوب و مهاجرت آنها درماده غذایی کمتر است. اطراف ذرات این رنگها یک لایه از پلی ساکارید یا پروتئین پوشانده شده است

ب. رنگهای مشابه طبیعی:

استفاده و یا استخراج رنگ از منابع طبیعی همیشه مقرون به صرفه نبوده و یا دسترسی به مواد اولیه وجود ندارد، بنابراین ساختمان رنگدانه های طبیعی مورد شناسایی قرار گرفته و مشابه آن در صنعت ساخته می شود. ازاین رنگها می توان بتاکاروتن را ذکر کرد که در سالهای اخیر در صنعت ماکارونی ایران مورد استفاده قرارمی گیرد

ج.رنگهای سنتتیک یا مصنوعی

رنگهای سنتزی ترکیبات شیمیایی هستند که در طبیعت وجود نداشته و با استفاده از روش های شیمیایی ساخته و سنتز می شوند. ساختمان شیمیایی آنها پیچیده و گسترده بوده و به موازات آن نامهای شیمیایی آنها بسیار طویل و طولانی خواهدبود. به همین علت ازحروف FDCبرای نامگذاری آنها استفاده می شود.

F مخففFoodغذا، D مخففDrug دارو) وC مخفف Cosmeticآرایشی وبهداشتی می باشند.
بنابراین یک رنگ سنتتیک در صورت داشتن کد FDC بدین مفهوم خواهد بود که استفاده ازآن در غذا-دارو و مواد آرایشی وبهداشتی مجاز می باشد. رنگهای FDC به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند:
- FDC DYE: این رنگها درمحصولاتی مورد استفاده قرار می گیرند که قسمت اعظم آن را فاز آبی تشکیل می دهد.

- FDC LAKE: این رنگها در محصولاتی مورد استفاده قرار می گیرند که قسمت اعظم آن را فاز روغنی یا چربی تشکیل می دهد.

مواد رنگ کننده مصنوعی موادی هستند که در نتیجه سنتز مواد آلی به دست می آیند. دامنه کاربرد آنها نامحدود بوده به طوری که علاوه بر صنعت رنگرزی در صنایع داروسازی، میکروبشناسی، عکاسی و صنایع غذایی و غیره ... به کار می رود .اکثر این رنگها از نظر مصرف در غذای انسان قابل قبول نبوده و سرطان زا می باشند. علاوه براین براساس تحقیقات به عمل آمده ومقاله منتشر شده در مجله lancet در سال 2007،مصرف مواد غذایی حاوی این رنگها درکودکان بالای سه سال باعث بیش فعالی وناراحتی های گوارشی و پوستی گزارش شده است. درصنایع غذایی نیز این رنگها درتولید نوشابه ها، پنیر، محصولات کنسروی، سس ها، ژله ومربا، ترشی ها و...بکارمی روندو مشکلاتی مانند کم شدن رنگ ،ته نشینی، رسوب ومهاجرت در ماده غذایی را سبب می شوند. امروزه اجازه استفاده بعضی ازرنگهای مصنوعی مثل تارتارازین(E102)،کوئینولین یلو(E104)،سان ست یلو(E110)،کارموئیزین (E122)،پانچوآ 4R(E124)و آلورارد(E129) دربرخی ازکشورها داده نمی شودو مصرف تعداد محدودی از رنگهای مصنوعی در اغذیه مجاز می باشند. همچنین مصرف بعضی از رنگهای مصنوعی بدلیل ایجاد بیماری مطلقا ممنوع اعلام شده است. مطالعه ای که سال 2007 درهند با آنالیز روی 1199 نمونه غذایی از نظر وجودرنگ صورت گرفت، نشان داد که 69درصد نمونه ها دارای رنگ با مجوز و31درصد از نمونه ها دارای رنگ بدون مجوز مصرف بودند و بیشترین استفاده ازرنگهای مصنوعی بدون مجوز درمناطق روستایی از هند بود.

امروزه درصنعت از رنگهای مصنوعی زیراستفاده می کنند:

- رنگهای قرمز: کارموازین(carmosin)، ارتیروزین (erythrosine)، آمارانت (amaranth)، پانسوآpanceau) (، اسکارلت scarlet

- رنگهای نارنجی: نارنجی Orange G، نارنجی Orange RN ، زرد غروب آفتاب Sunset yellow FEB
-رنگهای زرد: تارترازین Tartrazine ،زرد Yellow G
- رنگهای سبز و آبی و بنفش: سبزS Green، آبی ایندیگوکارمین Indigo Carmine، بنفش Violet BNP
- رنگهای قهوه ای و سیاه: قهوه ای شکلاتی Chochlate brown FB ، قهوه ای شکلاتی Chochlat BrownHT،سیاه BlackPN
دراین راستا شرکتهای تولید کننده رنگهای طبیعی مثل شرکت دانمارکی کریستین هانسن" CHR HANSEN "برای حذف رنگهای مصنوعی اقدام به تولیدرنگ های طبیعی نمودند که همان کیفیت رنگدهی رنگهای مصنوعی را دارد، به عنوان نمونه جدول زیر، یکسان بودن نوع رنگ دهی با استفاده ازدوزمعینی ازرنگهای مصنوعی و طبیعی دربستنی را نشان می دهد.

بنابراین با توجه به جداول فوق ازنظر یکسان بودن رنگ دهی، می توان درصنعت ازرنگهای طبیعی بجای رنگهای مصنوعی استفاده نمود،اما تحقیقات نشان می دهند که حتی استفاده از رنگهای طبیعی درصنایع غذایی احتمال تاثیر برسلامت مصرف کنندگان را خواهدداشت که نیازبه بررسی بیشتری می باشد. مطالعه ای درسال 2003 درسوئد با تزیق دوزهای کم تا زیاد رنگ خوراکی طبیعی اناتو درسلولهای مغز استخوان به منظوربررسی فعالیتهای موتاژنی یا آنتی موتاژنی آن درموش به مدت 7روز صورت گرفت که دراین بررسی اثری دیده نشد اما درموشهایی که دوزهای بالایی ازاین رنگ دریافت کرده بودند تغییراتی درهسته سلولهای مغز دیده شد.همچنین مطالعه ای در سال 2005 توسطKuno وهمکارش در ژاپن درخصوص تاثیر رنگهای طبیعی ومصنوعی غذایی روی فعالیت آنزیمهای متابولیزه کننده دارو صورت گرفت. این مطالعه نشان داد برخی از رنگهای طبیعی خوراکی مثل monascus وبسیاری ازرنگهای مصنوعی خوراکی موجب مهار آنزیمهای متابولیزه کننده دارو برای دفع می شوند. همچنین مطالعه ای درسال 1978 توسط Mikkelsen وهمکارانش انجام شد. یافته ها دراین بررسی حاکی از این است که مصرف 25 گرم کره آغشته به رنگ آناتو توسط 61 نفر،دارای سابقه حساسیت پوستی بعداز 4 ساعت در25درصد آنها کهیر وخارش پوستی ایجادشد، همچنین درهمان افراد با مصرف 25 گرم کره آغشته به رنگهای مصنوعی نیز(درحدود11درصد بارنگ تارتارازین ،17درصد باسان ست یلو ،9درصد با آمارانت ،15درصد با پانچوا 4R،12درصد با اریتروزین و14درصد با بریلیان بلو ) حساسیت ایجاد شده است. این بررسی نشان می دهد، امکان ایجاد واکنشهای حساسیتی زیادی با مصرف رنگهای طبیعی مانند رنگهای مصنوعی وجود دارد. ازطرفی Wissgott وهمکارش در سال 1996 طی مقاله ای اظهار می کنندکه استفاده از رنگهای طبیعی درصنایع غذایی دربسیاری از کشورها بدنبال بالا رفتن تقاضای مصرف کننده، رو به افزایش است ولازم است که برروی رنگهای طبیعی دیگری که از نظر علمی هنوزبررسی نشده اند، مطالعه شود واین عمل بدون توجه به مسایل اقتصادی و قانونی، نتایج خوبی بدنبال نخواهدداشت.

مفهوم رنگ :

وقتی از رنگ سخن به میان می آید همه ما تصوراتی ازآن خواهیم داشت و بلافاصله رنگهایی در نظرمان جلوه گر میشود. مثل قرمز، زرد، آبی و غیره، درابتدا رنگهای اصلی پیش از هر رنگی در نظرما مجسم میشوند و توجه ما را به خود جلب می نمایند. با شنیدن کلمه رنگ عناصری رنگین از طبیعت و جهان پیرامون را بخاطر می آوریم، مثل انواع گلهای رنگین یا وسایل و اشیایی که رنگین هستند و ما با آنها سرو کار داریم. نور به عنوان مهمترین عامل در تشخیص و دیدن رنگ همیشه مورد توجه بوده است. چرا که بدون نور رنگها دیده نمیشوند و شکلها قابل تشخیص نیستند.

فیزیک رنگ:

علم فیزیک چگونگی پیدایش رنگ های مختلف از تجزیه نور طبیعی را به ما توضیح می دهد. نور خورشید و بسیاری دیگر از منابع نورانی مشابه، از اشعه هایی با طول موج های متفاوت تشکیل شده است. هنگامی که باریکه ای از نور خورشید به یک منشور تابیده شود، هنگام عبور از سطوح منشور می شکند و پس از برخورد با زمینه سفید به صورت طیفی رنگین دیده می شود. در این طیف هر دسته از طول موج ها رنگ خاصی را نشان می دهد، طیف رنگ ها از یک سو با رنگ بنفش شروع می شود و به تدریج به آبی می رسد و از آبی به تدریج به سبز تبدیل می شود، آنگاه نوار باریک زرد دیده می شود که به تدریج به نارنجی و سپس به قرمز ختم می گردد. رنگ های میانی دیگری هم مانند سبز آبی، سبز زرد، زرد نارنجی و قرمز نارنجی نیز وجود دارند اما بطور قابل تفکیکی دیده نمی شوند.
شاخصه های اصلی رنگ:

با نگاهی به اطراف خود و به طبیعت متوجه خواهیم شد که چگونگی دیدن رنگ ها تحت تاثیر محیط، رنگ های مجاور و نوری که بر اشیاء می تابد قرار دارد. به همین دلیل میزان رنگین بودن و حالت رنگ ها در شرایط مختلف تغییر می کند، بنا بر این بررسی قواعد مربوط به روابط رنگ ها و تاثیرات آنها بر یکدیگر برای کسانی که با رنگ سر و کار دارند الزامی است. چشم انسان رنگ ها را بر اساس سه خصوصیت از یکدیگر متمایز می کند : الف) به واسطه رنگین بودن خود رنگ ها که اصطلاحا به آن ته رنگ یا ( فام ) می گویند. مثل تمایز رنگ زرد، قرمز و آبی از یکدیگر به دلیل رنگ هایشان. ب) به واسطه تیرگی و روشنی رنگ ها. مثل تمایز نارنجی از بنفش و زرد . ج) به واسطه میزان خلوص رنگ ها. مثل تمایز رنگ آبی در حالت خالص خود با آبی هایی که از ترکیب آبی و رنگ های دیگر ساخته شده اند.

رنگ های اصلی :

منظور از رنگ های اصلی یا درجه اول رنگ هایی هستند که معمولا از ترکیب هیچکدام از رنگ ها ساخته نمی شوند. بلکه رنگ های دیگر از ترکیب آنها با یکدیگر به وجود می آیند. رنگ هایی که در بازار به عنوان رنگ اصلی عرضه می شود با رنگ های اصلی کمی تفاوت دارند. ولی در میان رنگ های مختلف، زرد (کادمیوم) با درجه تیرگی متوسط نزدیک ترین رنگ به زرد اصلی دایره رنگ است. قرمز(مجنتا) که از ترکیب قرمز کادمیوم و آلیزارین بدست می آید به رنگ اصلی نزدیک است. آبی (سرا لئون) که از ترکیب آبی کبالت و اولترا مارین و مقداری سفید به وجود می آید به رنگ اصلی نزدیک است. پس از رنگ های فوق می توان در چرخه رنگ استفاده کرد.

رنگ های درجه دوم :

از مخلوط کردن دو رنگ اصلی رنگ درجه دوم ( ثانویه) ساخته می شود. مانند: زرد + قرمز= نارنجی / زرد + آبی= سبز / قرمز + آبی= بنفش

رنگ های درجه سوم :

این رنگ ها از مخلوط کردن رنگ های اصلی با رنگ های درجه دوم ( ثانویه) به دست می آید. این رنگ ها عبارتند از: زرد نارنجی - قرمز نارنجی - قرمز بنفش - بنفش آبی - سبز آبی - سبز زرد. به این ترتیب با اضافه کردن این شش رنگ به سه رنگ اصلی و سه رنگ درجه دوم ( ثانویه) مجموعه رنگ های چرخه ی دوازده تایی رنگ کامل خواهد شد. در این شکل بر اساس چرخه یا دایره دوازده رنگ پیشنهادی (ایتن) دیده می شود.

شدت یا خلوص رنگ :

منظور ازخلوص رنگی درجه سیری یا اشباع یک رنگ است. به بیان دیگر خلوص رنگی، درجه ای از اشباع است که یک رنگ را در خالص ترین حالت خود نشان می دهد. به عنوان مثال یک آبی خالص که با هیچ رنگ دیگری مخلوط نشده باشد، در آبی ترین یا (ناب ترین) حالت خود دیده می شود، به طوری که هیچ آبی دیگری به آن شدت از آبی بودن دیده نمی شود، این درجه از خلوص رنگی را درجه اشباع و سیری رنگ نیز می گویند

اثرات ذهنی رنگ :

فلاسفه ، محققین و روان شناس ها صحبت های بسیاری درباره تاثیرات رنگ بر روی انسان کرده اند. مطالب زیادی نیز در این خصوص نوشته شده است. امروزه حتی با نوع انتخاب و استفاده از رنگ های مشخص می توان به خصوصیات روانی و شخصیت افراد تا حدود زیادی پی برد. به عنوان مثال رنگ قرمز دارای شخصیتی متکی به خود، مسلط به امور، نیرومند، فعال، پر تحرک، سرشار از حس زندگی، سرکش و پر هیجان است. در عین حال این رنگ می تواند آزار دهنده، محرک عصبانیت و آشفتگی باشد. در مقابل رنگ آبی دارای شخصیتی آرام، تفکر بر انگیز، منطقی، خون سرد، لطیف، قابل اعتماد و پر رمز و راز است و تاثیری آرامش بخش روی سیستم عصبی دارد. رنگ زرد شخصیتی دو گانه دارد. از یک طرف جذاب و محرک است و از طرف دیگر شکننده و بی دوام است. در حالت خلوص نمادی از ذکاوت و دانایی است اما به محض رقیق و تاریک شدن نشانه بی اعتمادی و تردید است. زرد رنگی مهاجم و انعطاف پذیر است که به سرعت خاموش می شود و از انرژی می افتد.

رنگهای مکمل

هریک از رنگ های درجه دوم ( ثانویه) مکمل یکی از رنگ های اصلی است. بنا براین همان گونه که از ترکیب سه رنگ اصلی، خاکستری تیره ای بوجود می آید، از ترکیب دو رنگ مکمل نیز خاکستری تیره بوجود می آید. در واقع دو رنگ مکمل وقتی با هم مخلوط می شوند، خاصیت رنگین بودن یکدیگر را خنثی می کنند. در حالی که وقتی در مجاورت هم قرار می گیرند، خاصیت رنگین بودن یکدیگر را تشدید می کنند، بعبارتی در خشندگی بیشتری دارند. در دایره یا چرخه رنگ، رنگ های روبروی دو سر قطر دایره مکمل یکدیگر هستند.

رنگ در تلویزیون

اصول رنگ در تلویزیون و رایانه مانند رنگ در عکاسی است. در ساختمان تلویزیون تصویر واقع شده با منشور به سه مسیر نوری تقسیم می شود و نواحی قرمز، سبز و آبی طیف نوری را می پوشاند. هنگامی که باریکه ی الکترونیکی به آن ها برخورد می کند، تحریک می شود و تشعشع هایی به رنگ های قرمز و سبز و آبی ایجاد می کند. این رنگ های اولیه با هم جمع می شوند و شکل وسیعی از رنگ ها را به وجود می آورند. یعنی تصویر صحنه از طریق عدسی دوربین به سه مسیر نوری جداگانه تقسیم می شود و نور عبوری به فیلترهای قرمز، آبی و سبز برخورد می کند.

صفحه ی لامپ تصویر از سه جداره فسفری (نقطه ای یا نوری) تشکیل شده است که به هنگام برخورد با باریکه ی الکترونی رنگ های قرمز – سبز و آبی را ساطع می کند. چشم انسان این سه رنگ قرمز، آبی و سبز بسیار کوچک را ادغام کرده و آن ها را به صورت مخلوطی رنگی مشاهده می کند. اساس رنگ در تلویزیون و رایانه مانند فرآیند چاپ رنگی است.

رنگ در کامپیوتر:

دایره رنگ با سیستم های رنگ به طور معمول نمایش دهنده ی دو بعد در رنگ ها هستند. یکی نمایش حرکت تدریجی رنگ ها به سمت رنگ سفید و سیاه و دیگری نمایش جریان تبدیلی رنگ ها با یکدیگر. در هر دو بعد یک تصاعد وجود دارد که هماهنگی و ترتیب خاصی را بین اجزاء ایجاد می کند.

سیستم های رنگ عبارت است از یک روش موثر برای مرتب سازی رنگ ها با یک ترتیب پیوسته و مداوم با نامگذاری رنگ ها با شماره، حرف و یا کد، به نحوی که شناسایی آن ها را به صورت بصری آسان کند. با توجه به این که نامگذاری رنگ ها با اسم در زبان های مختلف کارایی ندارند، مثلاً در زبان انگلیسی ۶ رنگ قرمز، سبز، زرد، آبی، سیاه و سفید رنگ های روشن و مشخصی هستند و رنگ های دیگر با بکارگیری واژه های این ۶ رنگ توصیف می شوند. مثل قرمز تیره، سبزآبی و… بر این اساس تلاش بسیاری برای ایجاد سیستم رنگ استاندارد انجام گرفته که رنگ ها با کد نامگذاری شوند و تولید رنگ ها هم به طور دقیق در هر زمان و هر نقطه از جهان موثر باشد

کامپیوترها قادرند بر روی صفحه ی نمایشگر حدود ۱۶ میلیون رنگ را به نمایش بگذارند و از طریق محاسبه تعداد حافظه (bit) رنگ ها به دست می آید. توسعه و پیشرفت روزافزون کامپیوتر موجب شده که روش استفاده و کاربرد ابزارها تا حدود زیادی دگرگون شوند. در حال حاضر با توجه به کاربرد رنگ ها علاوه بر سیستمR.G.B ، سیستم Lab و سیستم رنگ های چاپ نیز مورد استفاده قرار می گیرد که در اصطلاح به آن CMYKمی گویند.

برای آشنایی بیشتر سیستم اندازه گیری Lab یا CIE که در نرم افزارهای کامپیوتری از آن استفاده می شود، توضیح داده می شود.

سیستم CIE :

در سال ۱۹۳۱ دانشمندان برای اندازه گیری رنگ ها، از یک روش دقیق ریاضی که مبتنی بر اندازه گیری طول امواج نوری است، استفاده کردند. این روش توسط کمیسیون بین المللی CIE ابداع شد که در واقع سعی داشت استانداردهای دقیق، مطمئن و دور از خطای چشم برای مرتب سازی و تعیین اندازه رنگ ها به وجود آورد که بر این اساس در این کمیسیون با اتکا به آزمایش هیا دقیق به اشعه نوری قرمز با طول موج ۷۰۰ نانومتر، سبز با طول موج ۵۴۶٫۱ نانومتر و آبی با طول موج ۴۳۵٫۸ نانومتر به عنوان نورهای اصلی شناخته شدند. در این سیستم موفقیت رنگ ها بر روی یک نمودار مسطح شناسایی می شود که به نمودار CIE مشهور است.

علاوه بر این CIE سیستم اندازه گیری دیگری را وضع کرد که دارای سه متغیر زیر است:

۱- متغیر L یا روشنایی که مقدار درخشش یک رنگ را تعیین و یا اندازه گیری می کند، دامنه ی تغییرات این متغیر از عدد ۰ تا ۱۰۰ تعیین شده است.

۲- متغیر a که یک متغیر رنگی است و دامنه ی آن از رنگ قرمز تا سبز قرار گرفته است. دامنه ی تغییرات این متغیر در حالت منفی به سمت رنگ سبز و در حالت مثبت به سمت رنگ قرمز در حدی معین حرکت خواهد کرد.

۳- متغیر b که متغیری رنگی و دامنه ی آن از رنگ آبی تا زرد قرار گرفته شده است. دامنه تغییرات این متغیر در حالت منفی به سمت رنگ آبی و در حالت مثبت به سمت رنگ زرد در حدی معین حرکت خواهد کرد.

این سیستم اندازه گیری به نام اختصاری L.A.B یا LAB معرفی شده است و در سیستم کامپیوتری استفاده می شود. دامنه ی تغییرات تورهای مرئی برحسب طول امواج به شرح زیر است:

نور رنگی طول موج

بنفش ۴۴۰-۴۱۰

آبی ۴۹۰-۴۴۰

سبز ۴۹۰-۴۵۰

زرد ۶۰۰-۵۴۰

نارنجی ۶۳۰-۶۰۰

قرمز ۷۰۰-۶۳۰

بنابراین رنگ های مورد استفاده در کامپیوتر علاوه بر سیستم هایی که گفته شد، از دایره رنگ استفاده می شود و صفحه ی نمایشگر تلویزیون و کامپیوتر از سیستم R.G.B بهره می گیرد.

رنگ ها

مطالب مشابه :

مفهوم آرم گمرک

نامه ارسالی جدید برای کارشناسی ناپیوسته گمرک

سوالات متداول گمرکی

مکان‌های شعب اخذ رأی در رشت اعلام شد

لیست دانشگاههای غیرانتفاعی

صادرات غیرنفتی ایران و تاثیر دولت در آن

نقش و جايگاه گمرک در عرصه تجارت بين الملل

رنگ ها

فهرست دانشگاه هاي غيرانتفاعي

آدر س پستی موسسات آموزش عالی غیر انتفاعی 2