بيماريهاي گندم

چهارنوع بيماري سياهك شامل؛ سياهك‌هاي پنهان ، پنهان پاكوتاه، ناقص (كارنال) و برگي روي گندم بوقوع مي‌پيوندد.

سياهك پنهان گندم ابتداي صفحه

اين بيماري از تمام مناطق كشور گزارش شده است و در واقع يكي از مهمترين و شايع‌ترين بيماريهاي گنـدم در كشور مي‌باشد، به نحوي كه ميــزان خـسارت آن ، گاهـي بـطور متـوسط تا 25 درصد مـحـصول تـخـميـن زده شـده اسـت. سـيـاهـك پـنـهـان گـنـدم حـاصـل دوگــونه قارچ Tilletia laevisKuehn(syn.T.foetida(Waller.)Liro)، T.tritici(Bjerk.)Wint.(syn.T.caries(Dc.) Tul.) مي‌باشد. در ايران گونه اول انتشارزيادتري دارد. سيكل زندگي اين دو گونه شبيه به هم بوده و امكان دارد در يك گياه آلوده هر دو موجود باشند. سطح تليوسپورها در T.laevis صاف ولي در T.tritici مشبك مي‌باشد.

به منظور بررسي وضعيت سياهكهاي آشكار و پنهان گندم و تعيين ميزان خسارت آنها و نيز پراكندگي گونه‌هاي سياهك پنهان در استان ايلام، در سطح هفت شهرستان و 16 مركز خدمات كشاورزي، در حوزه هريك از مراكز خدمات، تعداد 50 مزرعه كه بذور آن قبل از كاشت ضدعفوني نشده بود، تعيين و از بين آنها، تعداد 10 مزرعه براي بررسي انتخاب شدند. در هنگام سنبله رفتن براي سياهك آشكار و موقع خميري تا سفت شدن دانه ها براي سياهك پنهان در 10 كادر يك متر مربعي در مزرعه متوسط تعداد كل خوشه‌ها و تعداد خوشه‌هاي آلوده در متر مربع و درصد مربوطه مشخص شد. ميزان خسارت آشكاردر سال اول، بررسي 29/0 درصد و در سال دوم 6/0 درصد و براي سياهك پنهان به ترتيب 76/0 و 08/1 درصد بود. براي تعيين گونه‌هاي سياهك پنهان در طول دو سال، 1240 نمونه (سنبله) مورد بررسي قرار گرفت و از نظر فراواني، گونه T.laevis به عنوان گونه غالب در كل استان و T.caries در مرتبه دوم قرار گرفت (فولادوند و زاهدي، 1379).

نشانه‌هاي بيماري

بوته‌هاي بيمار ممكن است تا حدي كوتاه شوند و تا سنبله ايجاد نشود، آلودگي قابل تشخيص نيست. سنبله‌هاي سياهك زده، باريك و رنگ آنها مدت بيشتري نسبت به سنبله‌هاي سالم سبز باقي مي‌ماند. گلوم‌هاي بعضي از سنبله‌ها يا تمامي آنها باز شده و دانه‌هاي كروي حاوي اسپور بويژه در ارقام بدون ريشك ديده مي‌شود. شكل دانه‌هاي آلوده تقريباً شبيه دانه‌هاي سالم بوده ولي فقط پوسته خارجي (پريكارپ) آن باقي مانده و محتويات درون دانه از بين رفته و به جاي آن توده سياه رنگ حاوي تعداد بيشماري تليوسپورهاي قارچ عامل بيماري قرار مي‌گيرند كه در موقع خرمنكوبي پاره شده و گرد سياه رنگ اسپور آزاد مي‌شود و به دليل وجود تري متيل آمين در اين اسپورها بوي ماهي فاسد متصاعد مي‌شود.

چرخه بيماري

پايداري و دوام قارچهاي عامل سياهك پنهان بوسيله تليوسپورهايي است كه روي بذر و در خاك باقي مي‌مانند. اين اسپورها در سطح خاك و بذر ، در اثر رطوبت جوانه مي‌زنند و دماهاي پايين حدود 5 تا 15 درجه سانتي‌گراد براي جوانه زدن اسپور و توليد هيف آلوده كننده مناسب است و كليوپتيل‌ها را قبل از بيرون آمدن از خاك آلوده مي‌كنند. همزمان با رشد گياهان ميزبان، قارچ عامل بيماري نيز به رشد طولي خود ادامه داده و در بافتهاي انتهايي مستقر مي‌شود. ميسليوم قارچ در تخمدان ارقام حساس باقي مانده و جايگزين تمام بافتهاي دانه به غير از پريكارپ مي‌شود. هنگام برداشت دانه‌هاي آلوده، پاره شده و اسپورها آزاد مي‌گردند و بدين ترتيب خاك و بذرهاي سالم را آغشته مي‌سازند. معمولاً 5 گرم اسپور در 1000 گرم بذر، حداكثر آلودگي را بوجود مي‌آورد. اسپورها در شرايط انبار به مدت طولاني قوه ناميه خود را حفظ مي‌كنند)شكل 5).

شكل 5 = T.laevis and tritici Tilletia

) شكل از كتاب Compendium of Wheat Diseases,1987, M. V. Wiese)

مبارزه

در حال حاضر استفاده از بذور سالم و نيز استفاده از قارچكش‌هاي موثر براي ضدعفوني بذر علمي‌ترين و باصرفه‌ترين روش جلوگيري از خسارت اين بيماري مي‌باشد. جهت بررسي كارآيي و مقايسه اثر قارچكشهاي ساخته داخلي و خارجي متداول براي ضدعفوني بذر عليه بيماري سياهك پنهان گندم در كشور، شش مزرعه آزمايشي در طول دو فصل زراعي 78-1377 درايستگاههاي تحقيقات كشاورزي خسروشهر و تيكمه داش تبريز، ايجاد و در شرايط ديم و آبي كشت پاييزه گرديد. بذرها قبل از كاشت به نسبت 10 در هزار با تليوسپور قارچ عامل بيماري آغشته گرديد. آزمايشها در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با در نظر گرفتن مقادير 1 و 2 در هزار وزن بذر از فرم تجارتي هريك از قارچكش‌هاي كاربندازيم 50% پودر وتابل (شيمي كشاورز- ايران)، كاربندازيم 50% پودر وتابل (ژكوم چين) ، ترياديمنول 5/7 دي اس (شيمي كشاورز)، دي نيكونازول 2 % پودر وتابل (شيمي كشاورز)، كاربوكسين تيرام 75% پودر وتابل (رويال كميكال ايتاليا)، مانكوزب 80% پودر وتابل (سينوكوم سوژو چين)، مانكوزب 80% پودر وتابل (ژكوم چين) و شاهد (ضدعفوني نشده) در مجموع با 15 تيمار و 4 تكرار اجرا گرديد. ارزيابي از طريق شمارش خوشه‌هاي سالم و بيمار و تعيين درصد آلودگي تيمارها انجام شدو تجزيه واريانس، اختلاف آماري بين تيمارها را در سطح 1% نشان داد. مقايسه ميانگين 8 تيمار مشخص نمود كه بين تيماريهاي قارچكش و تيمار شاهد، اختلاف معني‌داري وجود دارد، در حاليكه بين انواع قارچكش‌ها در مقادير مصرف اختلاف آماري موجود نيست و اين بدان معناست كه قارچكش‌هاي توزيع شده در كشور جهت ضدعفوني بذر عليه سياهك پنهان گندم، به نحو مشابه و يكساني نه تنها در مقدار مرسوم 2 در هزار بلكه با ميزان نصف آن يعني 1 در هزار نيز قادر به كنترل بيماري هستند (اسدي و بهروزين، 1379).

براي توليد ارقام توليد مقاوم، شناسايي پاتوتيپ عامل بيماري به منظور تعيين فاكتورهاي بيماريزايي و ژن‌هاي مقاومت موثر در مناطق مختلف ضروري مي‌باشد. طي سالهاي 1376 تا 1378 تعداد 5 نژاد T.laevis از مناطق مختلف كشور شناسايي و گزارش گرديد. براي بررسي پاتوتيپ‌هاي جديد، سنبله‌هاي آلوده بهT.laevis از مناطق مختلف كشور جمع‌آوري شده و اسپور بدست آمده از هر سنبله به عنوان يك جدايه قارچ، جهت آلودهسازي بذرهاي ارقام متمايز كننده نژاد مورد استفاده قرار گرفت، كه در نتيجه تعداد 9 پاتوتيپ جديد شناسايي شد. با توجه به اينكه ژنهاي Bt1 و Bt6 نسبت به نژادهاي L-4 و L-17 كه شناسايي شده حساس بوده، ژنهاي Bt5 ، Bt10، Bt11، Bt12، Bt14، Btp در مقابل اين پاتوتيپ‌ها و نژادهاي شناسايي شده، داراي مقاومت بوده كه مي‌توان جهت اصلاح ارقام براي مقاومت به بيماري سياهك پنهان گندم از آنها بهره گرفت (مردوخي و ترابي، 1381).

بيماريهاي گندم

سياهك پنهان گندم ابتداي صفحه

نشانه‌هاي بيماري

چرخه بيماري

شكل 5 = T.laevis and tritici Tilletia

مبارزه

مطالب مشابه :

جایگاه کرمانشاه کجاست؟

زمان برگزاری کنکور کارشناسی ارشد 89

اطلاعيه سازمان ‌سنجش ‌آموزش ‌كشور درخصوص زمان و محل برگزاري آزمون عملي

تاريخ‌ و محل‌ رفع نقص كارت ، ‌ و ‌ برگزاري‌ آزمون‌ كارشناسي‌ ارشد سال‌ 1389 و هم‌ چنين‌ پانزدهمين د

بيماريهاي گندم

اطلاعیه دوم و وسوم تکمیل ظرفیت دوره دکتری سال 90

شرایط، زمان و مدارک ثبت نام پذیرفته شدگان کنکور سراسری دولتی سال 90

جداول مربوط به برنامه زمانی ثبت نام دانشگاههای دولتی

معرفی رشته مرتع و آبخیزداری