شیوه نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه اول دبیرستان

مقدمه : "هر کس در زندگی بارها دست به انتخاب می زند. چرا که انتخاب یکی از مهمترین فعالیت های انسان است ،انسان با انتخاب های خود مسیر زندگیش را تعیین می کند .این انتخاب از اختیار بشر سرچشمه می گیرد . بنابراین انسان آزاد آفریده شده است که در بسیاری از موارد آنچه را مناسب می داند بر گزیند." 1

اما بعضی از انتخاب های انسان نقش حیاتی در انتخاب بشر دارد و تقریباٌ سرنوشت او توسط همان انتخاب ها تعیین می شود که از آن جمله می توان انتخاب رشته تحصیلی ،انتخاب شغل ،انتخاب همسر را نام برد . و این انتخاب ها در زندگی ما اهمیّت شایانی دارد . خصوصاٌ انتخاب رشته تحصیلی از آن جهت که :"انتخاب نادرست رشته تحصیلی سبب افت علمی کشور ،تضییع منابع اقتصادی و انسانی ،بی تفاوتی و بی انگیزگی دانشجو[دانش آموز ] نسبت به مسائل اجتماعی و ایجاد اختلالات روانی در زندگی فردی و اجتماعی دانشجو می گردد."2

براساس گفته های فوق اهمیّت هدایت تحصیلی در دوره متوسطه و سپس در هنگام ورود به دانشگاه مشخص می شود و باید توجه بیشتری نسبت به آن مبذول گردد.

همانطور که همگان می دانند بعد از ایجاد تغییرات نظام آموزشی در دوره متوسطه از سال 71 تا کنون دانش‌آموزان سال اوّل تحت قانونی به رشته های تحصیلی هدایت می‌شوند که آن قانون مشهور به شیوه نامه هدایت تحصیلی در دوره روزانه می‌باشد که ابتدا آنرا دوره ترمی واحدی و سپس آنرا سالی واحدی نامیدند. البته از بدو بوجود آمدن این شیوه نامه تا کنون تغییراتی در آن ایجاد شده است امٌا این تغییرات جزئی بوده‌است و تحوّلی را در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان به وجود نیآورده است .

واضح است که اکثر قوانین بوجود آمده توسط بشر با تحوّل اجتماع و پیشرفت علم باید تغییر یابد،و من فکر می کنم وقت آن رسیده است که بعد از مطالعات عمیق علمی و جمع بندی نظریات کارشناسان مختلف رشته های آموزش متوسطه در این مساله تغییراتی ایجاد شود تا هم به نفع جامعه و هم به نفع افراد و هم به نفع علم و دانش بشری باشد.

بررسی شیوه نامه هدایت تحصیلی حاکم بر نظام آموزش متوسطه

اهداف هدایت نامه تحصیلی در دوره متوسطه قابل توّجه و دقّت است :

"ماده 96: هدایت دانش‌آموزان به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی ،بر اساس استعداد و علاقه وی و به تناسب امکانات و نیازهای کشور "3

طبق تعریف فوق چند مساله باید در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان مورد توجه واقع شود که عبارت است از :

1- شناخت استعدادهای دانش‌آموزان

2- شناخت علائق دانش‌آموزان

3- شناخت امکانات موجود در منطقه و کشور

4- اعلام نیازهای شغلی کشور و شناخت آنها

5- هدایت دانش‌آموزان به رشته های تحصیلی مطلوب بر اساس 4بند فوق

اگر کتاب های انتخاب رشته یا انتخاب شغل را مطالعه کنیم می بینیم که همه نویسندگان در انتخاب شغل به نکات فوق مغتقد هستند ،برای مثال:

دکتر باقر ثنائی و مریم رئوفی در کتاب "راهنمای اطلاعات تحصیلی /شغلی "می نویسند:"عوامل موثر در انتخاب شغل و رشته تحصیلی عبارت است از :

1-عوامل فردی(استعداد و توانایی ذهنی،علاقه و رغبت، شرایط بدنی ،جنسیت، ویژگیهای شخصیتی،معلومات و مهارت)

2-عوامل محیطی(خانواده،شرایط اجتماعی ،اقتصادی ، اقلیمِی) "4

و عفت یحیایی در کتاب گامها و مراحل انتخاب رشته می نویسد:

مراحل انتخاب رشته تحصیلی شغلی

گام اول: تعیین هدفهای تحصیلی شغلی -[که]پیش نیاز [این قسمت]شناخت خود و ابعاد آن است شامل(1- استعداد و مهارتها 2-علائق3- ویژگیهای شخصیتی4-ارزشها 5-امکانات و محدودیت های خود)

گام دوم :شناسایی راههای رسیدن به هدفهای تحصیلی –شغلی[که] پیش نیاز ا[این قسمت]شناخت فرصت ها و امکانات تحصیلی شغلی موجود در جامعه و مقایسه آنها با یکدیگر از ابعاد مختلف شامل (1- شناسایی شاخه ها ، زمینه ها و رشته های تحصیلی مرتبط با شاخه ها 2- آشنایی با اهداف شاخه های تحصیلی 3-آشنایی با ضوابط ورود به هر یک از شاخه ها و رشته ها 4- آشنایی با نحوه ادامه تحصیل در هر یک از شاخه ها 5- شناخت رشته های دانشگاهی مرتبط با رشته های دبیرستانی 6-شناخت و آشنایی با مشاغل مرتبط با رشته های دبیرستانی و دانشگاهی 7-چشم انداز آینده رشته ها –توجهبه بازار کار ،نیازهای جامعه و رابطه بین عرضه و تقاضا-8- آشنایی با مسئولیت ها و وظایف مشاغل مختلف و توانائیهای ضروری و مورد نیاز مشاغل و رشته های مختلف 9- آشنایی با نقش شغل در زندگی فردی و اجتماعی)

گام سوم : تصمیم گیری و انتخاب رشته تحصیلی شغلی "5

توجّه به اهداف هدایت نامه تحصیلی و مسائل علمی در انتخاب رشته مارا متوجّه این نکته می‌کند که هدایت نامه تحصیلی باید یک مساله کاملاٌعلمی و مطابق با علوم روز باشد و به همین علّت باید تحولاتِ در آن صورت بپذیرد ،در حالی که مشاهده مِی‌شود در مدت 17 سال بوجود آمدن این شیوه نامه تحولاتی مطابق علم روز پیدا نکرده‌است.

سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا شیوه نامه هدایت تحصیلی قادر به پاسخگویی به مسائل مطرح شده فوق است؟آنچه که مسلم است به نظر میرسد نواقص زیادی است که در شیوه نامه هدایت تحصیلی وجود دارد و آنچه مسلم تر است این است که فقط وجود یک شیوه نامه خوب برای هدایت دانش‌آموزان کفایت نمی‌کند و برای هدایت خوب دانش‌آموزان عوامل مختلفی باید همکاری کنند تا این مهم به نتیجه مطلوب برسد. امّا هدف ما در این مقاله بر رسی فقط شیوه نامه هدایت تحصیلی است و برای یک اجر ای خوب به مطالعات دقیق و کاملی نیاز است.

متاسفانه در جلساتی که مخصوص مشاوران تشکیل می شود ،و یا در کلاسهای ضمن خدمت که برای مشاوران برنامه ریزی می‌گردد بیشترین فعالیت و مطالعات مشاوران روی مسائل مرضی و مشکلات روانی که تعداد آن نیز در مدارس معدود است متمرکز می‌شود .صورتیکه بیشتدین زمان کاری یک مشاور در مدارس صرف هدایت تحصیلی و مطالعات مربوط به آن می شود تا آنها بتئانند دانش‌آموزان را با شناسایی و مطالعات علمی به رشته ای مساعد با وضعیت فردی دانشآموز هدایت کنند،ولی عملاٌ مشاهده می‌شود که چنین کاری به نحو مطلوب انجام نمی‌پذیرد .

اشکال درچیست ؟متاسفانه تهیه کنندگان شیوه نامه هدایت تحصیلی شناخت عمیقی نسبت به رشته های فنی وحرفه ای و کار دانش نداشته‌اندو به همین علت مشاهده می شود که در هدایت نامه تحصیلی که برای دانش‌آموزان تهیه می‌شود رویکرد هدایت نامه یک رویکرد به رشته های نظری است.

بهتر است چند نمونه از هدایت نامه های تحصیلی دانش‌آموزان سال دوم دبیرستا ن که به رشته ریاضی هدایت شده واین رشته را انتخاب کرده‌اند و اکنون در سال دوم ریاضی مشغول تحصیل هستند را مورد مطالعه قرار دهیم:

در زیر جدول های هدایت نامه تحصیلی آن قسمتی که دانش‌آموزان به رشته ها وشاخه های مختلف تحصیلی هدایت می شوند به ترتیب اولویت چنین نوشته شده‌است :

"دانش‌آموز عزیز با توجه به سوابق تحصیلی و مطالعات انجام شده پیشنهاد می شود در یکی از شاخه ها یا رشته های آموزش متوسطه با در نظر گرفتن اولویت های زیر به تحصیل خود ادامه دهید."6

دانش‌آموز شماره 1: نمونه اول

اولویت اول	اولویت دوم	اولویت سوم	اولویت چهارم	اولویت پنجم	اولویت ششم
علوم تجربی	ادبیات	کار دانش	فنی و حرفه ای	ریاضی	معارف اسلامی

معدل کل دانش آموز در سال اول دبیرستان 16/11

در هدایت نامه فوق مشا هده می شود که دانش‌آموز و مسئولین ثبت نام مدرسه به اولویت ها توجه ننموده و دانش‌آموز در پنجمین اولویت ثبت نام شده با توجه به معدل دانش آموز احتمال موفقیت او در اولویت های بالاتر بیشتر به نظر می رسد .

دانش‌آموز شماره 2 – نمونه شماره 2

اولویت اول	اولویت دوم	اولویت سوم	اولویت چهارم	اولویت پنجم	اولویت ششم
کار دانش	فنی وحرفه ای	ریاضی فیزیک	علوم تجربی	معارف اسلامی	-----

معدل کل دانش آموز در سال اول دبیرستان 12/68

با توجه به معدل کل دانش آموز فوق و عدم توجه به اولویت انتخاب رشته ،موفقیت این دانش آموزبغیر از حالت های استثنایی دور از ذهن به نظر می‌رسد .

دانش آموز شماره 3 –نمونه شماره3

اولویت اول	اولویت دوم	اولویت سوم	اولویت چهارم	اولویت پنجم	اولویت ششم
معارف اسلامی	فنی وحرفه ای	کاردانش	ادبیات	علوم تجربی	ریاضی فیزیک

معدل کل دانش آموز در سال اول دبیرستان 13/91

با توجه به اولویت های انتخاب رشته و معدل کل دانش آموز مشخص می شود که این دانش آموز به احتمال قوی موفقیت چندانی بدست نخواهد آورد .

اینها فقط نمونه ای از خروار است و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل

باید حتماٌ چاره ای اندیشیده شود .مطالعه کنندگان افت تحصیلی در دوره دبیرستان باید توجه دقیقی به نکات گویای نمونه های فوق داشته باشند .

اشکالات شیوه نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان سالی – واحدی روزانه

اشکالاتی که در نمونه های ارائه شده فوق به چشم می خورد به شرح ذیل است:

1-"شاخه فنی و حرفه ای که شامل 3 زمینه ، 12 گروه و بیش از 46 رشته تحصیلی است."7 دریک کلمه - فنی وحرفه ای - خلاصه شده است و دانش‌آموز و خانواده اش از توجّه به تنوّع رشته ها و مزایای آنها غافل می ماند.

2-" شاخه کاردانش که شامل سه زمینه و21 گروه درسی و بیش از 400 رشته تحصیلی است ."8 در یک کلمه "کاردانش"در هدایت نامه خلاصه شده‌است و دانش‌آموز و خانواده اش از توجّه به تنوع رشته ها و مزایای آن غافل می‌ماند .

3-دیدگاه تهیه کنندگان شیوه نامه هدایت تحصیلی بیشتر متوجّه شاخه های نظری بوده است و به احتمال زیاد شناخت کاملی از رشته های شاخه های فنی وحرفه ای و کار دانش نداشته اند .

4-امروزه مطابق شیوه نامه هدایت تحصیلی اکثر دانش‌آموزان خوب و متوسط به شاخه نظری و رشته های موجود در آن بخصوص رشته های ریاضی و تجربی هدایت می‌شوند و بخش اعظم آنها در پشت کنکور می‌مانند و تازه عده‌ای از آنها بعد از گرفتن دیپلم بیاد شاخه های فنی وحرفه ای و یا مهارتی کار دانش می‌افتند.

5-لزوم داشتن استعداد بالا در بعضی از رشته های فنی و حرفه ای تغییر در شرایط هدایت به این شاخه را آشکار مِ سازد ،در حالیکه امروزه فقط با گرفتن نمره ریاضی 10 جواز ورود دانش‌آموزان به کلیه رشته های نا همگون فنی وحرفه ای صادر مِی شود .

6-مطالعات مشاوره ای برای هدایت دانش‌آموران مطابق علوم روز نیست و حتماٌ باید این مطالعات پویا و مطابق علم روز متحوّل شود،برای مثال تست هوش ریون کة برای استعداد یابی روی دانش‌آموزان اجرا می‌شود نا کارآ و مربوط به سالهای 1950 می باشد نه برای امروز .

پیشنهادات و راهکار های ما

الف : پیشنهادات کلی برای ایجاد تحولات لازم

1-کارشناسان دانشمند و با تجربه و اهل مطالعه در هر استان مطالعاتی در مورد چگونگی بهتر هدایت دانش‌آموزان انجام دهند و سپس بهترین پیشنهاد خود را در مورد شیوه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان ارائه نمایند و این پیشنهاد برای مقایسه و بررسی بیشتر به مرکز ارسال شود.

2-کارشناسان وزارتخانه به اتفاق بهترین کارشناسان استانها "آنهایی که مطالعاتشان دقیق تر بوده "مجمعی تشکیل دهند و با توجّه به تجربیات بدست آمده از استان ها شیوه نامه جدید و راهکارهای جدیدی را تدوین کنند.

ب : پیشنهادات جزئی بزای ایجاد تغییرات ضروری در شیوه نامه موجود

1-شرایط ورود به رشته های نظری مشکل تر شود تا دانش‌آموزان قوی و خوب به رشته های نظری و دانش‌آموزان متوسط و خوب به شاخه فنی و حرفه ای و دانش آموزان ضعیف تر در شاخه کار دانش تحصیل کنند .

جهت رسیدن به منظور فوق راهکارهای زیر قابل مطالعه است:

- شرایط ورود به رشته ریاضی فیزیک

نمره ریاضی سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره علوم سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره ریاضی اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

نمره فیزیک اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

معدل سال اول دبیرستان از 15 کمتر نباشد

- شرایط ورود به رشته علوم تجربی

نمره ریاضی سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره علوم سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره ریاضی اول دبیرستان از 12 کمتر نباشد

نمره زیست اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

نمره شیمی اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

معدل سال اول دبیرستا ن از 15 کمتر نباشد

- شرایط ورود به رشته ادبیات و علوم انسانی

نمره ادبیات سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

معدل نمرات دروس تاریخ ، جغرافی ،اجتماعی سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره عربی سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره ادبیات اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

نمره زبان فارسی اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

نمره عربی اول دبیرستا ن از 12 کمتر نباشد

معدل دانش آموز در سال اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

- شرایط ورود به رشته علوم و معارف اسلامی

نمره عربی سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره دینی و قرآن سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره ادبیات سه ساله راهنمایی از 40 کمتر نباشد

نمره دین و زندگی اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

نمره عربی اول دبیرستان از 12 کمتر نباشد

معدل دانش آموز در اول دبیرستان از 14 کمتر نباشد

2- شرایط ورود به رشته های شاخه فنی و حرفه ای

لازم به ذکر است که اگر دقیقا مشخص شود که دانش آموز می تواند در کدام رشته ها ثبت نام کند هم تصمیم گیری برای دانش‌آموز دقیق تر و هم امکان هدایت او دقیق تر خواهد بود .

برای مثال به موارد زیر توجه شود و برای تعیین شرایط هر رشته بهتر است از معلمین دروس تخصصی این رشته مدد گرفته شود

- شرایط ورود به رشته های گروه مکانیک

نمره ریاضی سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره حرفه سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره علوم سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره ریاضی اول دبیرستان از 12 کمتر نباشد

نمره فیزیک اول دبیرستان از 10 کمتر نباشد

معدل اول دبیرستان از 13 کمتر نباشد

- شرایط به رشته های گروه هنر

نمره ادبیات سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره هنر سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره تاریخ سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

نمره ادبیات دبیرستان از 12 کمتر نباشد

معدل اول دبیرستان از 13 کمتر نباشد

- شرایط ورود به رشته های گروه اداری – مالی

ریاضی سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

ادبیات سه ساله راهنمایی از 36 کمتر نباشد

ریاضی اول دبرستان از 12 کمتر نباشد

ادبیات اول دبیرستان از 12 کمتر نباشد

معدل سال اول دبیرستان از 13 کمتر نباشد

3 – شرایط ورود به رشته های موجود در شاخه کار دانش

با توجه به گروهها ی درسی مشابه این شاخه با شاخه فنی و حرفه ای می توان شرایطی مشابه با شرایط رشته های شاخه فنی و حرفه ای با سطح نمرات کمتر تعیین نمود برای مثال

- شرایط ورود به رشته تمیر خودرو از شاخه کاردانش

نمره ریاضی سه ساله راهنمایی کمتر از 30 نباشد

نمره حرفه سه ساله راهنمایی کمتر از 30 نباشد

نمره ریاضی اول دبیرستان کمتر از 10 نباشد

معدل اول دبیرستان از 11 کمتر نباشد

البته لازم به ذکر است که عده زیادی ممکن است فاقد شرایط فوق با شند و به هیچ شاخه ای هدایت نشوند کافی است که آموزش وپرورش این دسته از دانش‌اموزان را برای گذراندن یک دوره 6 ماهه مهارتی هدایت نموده و بعد از آموزش آنها را به عنوان یک کارگر مهارتی وارد بازار کار نماید .

در پایان با توجه به اینکه طرح فوق به مطالعات و تجربیات زیاد و همفکری افراد متخصص رشته های مختلف نیازمند است من نوشته خود را به عنوان یک طرح پیشنهادی می دانم و آمادگی خود را برای مطالعات دقیق و کارشناسی شده با علاقه مندان به نظام تربیتی کشور عزیزمان ایران اعلام می نمایم

شیوه نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه اول دبیرستان

مطالب مشابه :

کشف استعداد/چگونه استعداد خودرا کشف کنیم/انتخاب رشته و شغل/55 راه برای کشف استعدادهای پنهان

مدیریت استعداد

معرفی آزمون های مشاوره ای (استرانگ شغلی و استعداد تحصیلی)

شیوه نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه اول دبیرستان