مديريت كلاس درس

مقدمه:

معمولاً در منابع مربوط به كلاس داري از نقش هاي مختلف معلم سخن به ميان مي آيد.برخي معلم را برقرار كننده ي نظم به شمار مي آورند و عده اي نقش هاي ديگري كه دامنه ي آنها از مشاوره تا كتاب داري امور پليسي و قصه گويي متغير است،براي او قائلند.گاهي به معلمان توصيه مي شود كه برخورد جدي و رسمي داشته باشند.در هفته ي نخست خنده بر لب نياورند و هشاير و مراقب باشند.اما در اين گفتار فرض بر اين است كه معلم فقط براي ايفاي «نقش آموزشي»استخدام مي شود و از او انتظار مي رود كه اين نقش قابليتهايي در زمينه هاي دانش و مهارت هاي ويژه طلب مي كند كه عبارت است از دانش مربوط به موضوع درسي و مهارتهاي تشخيص مسائل يادگيري،تعيين هدفها...روان شناسي يادگيري،ارزشيابي و رفع اشكالات درسي.

وظايف آموزشي معلم در كلاس:

يكي از وظايف آموزشي معلم كمك به يادگيري افراد است.اما براي اينكه معلم در انجام دادن وظايف خود موفق باشد بايد با نظام اجتماعي كلاس درس برخورد معقول و منطقي داشته باشد.

اين امر در زمينه ي مديريت و سازماندهي وظايفي براي معلم ايجاد مي كند.پيوند بين آموزش و مديريت كليد موفقيت در كلاس درس محسوب مي شود.هنگامي كه معلمان فرايند آموزش را طراحي مي كنند بايد تفاوتهاي فردي دانش آموزان را مورد توجه قرار دهند.تدريس كه به قصد ياددهي و يادگيري صورت مي گيرد بايد به فرديت دانش آموز نظر داشته باشد.اما مديريت شامل ملاحظاتي درباره چگونگي كاركردن گروهها با يكديگر در محيط معين است.

تعريف مديريت كلاس درس:

مديريت كلاس درس چيست؟مديريت كلاس درس عبارت است از رهبري كردن امور كلاس درس از طريق:

- تنظيم برنامه درسي

- سازماندهي مراحل كار و منابع

- سازماندهي محيط به منظور بالا بردن كارآيي

- نظارت بر پيشرفت دانش آموز و پيش بيني مسائل بالقوه

برخي از كلاسهاي معلمان موفق اغلب به صحنه ي نمايش شباهت دارد،زيرا در كلاسهاي دوره ي ابتدايي مشاهده مي شود كه شاگردان از يك فعاليت به فعاليت ديگر مي پردازند.در كلاس هاي دوره ي متوسطه نيز دانش آموزان در فعاليت غوطه ورند و نسبت به تكليف خود احساس مسئوليت مي كنند و آنها را با جديت انجام مي دهند در اين گونه كلاسها نيز معلمان بدون وقفه فعاليت مي كنند.در اين كلاسها معلمان بر فنون ويژه اي براي طراحي شعار معقولي از فعاليتهاي معني دار-پيش بيني بالقوه- و ايجاد محيطي غني و جاذب تسلط يافته اند.شاگردان اين كلاسها چنان مي نمايند كه دانستنيها را مي دانند از پيشرفت خود راضي هستند و مي دانند به هنگام نياز چگونه كمك دريافت كنند.

بنابراين معلم موفق كسي است كه علاوه بر نظارت و پيگيري پيشرفت شاگردان و پيش بيني مسائل يادگيري يا رفتاري آنان تفاوتهاي فردي را در آموختن در نظر گيرد و براي هر شاگرد متناسب با توان و استعداد او برنامه ي ويژه اي تعيين كند.

مديريت مؤثر كلاس درس:

برخي مسائل كلاس درس از رويدادهاي غير منتظره ناشي مي شود:

مثال:احمد دفترچه ي رياضيات خود را در خانه جا گذاشته است و نمي تواند تكاليف خود را در كلاس انجام دهد.در زنگ ورزش باران مي بارد و شاگردان نمي توانند براي تمرين هاي ورزشي بيرون بروند.يكي از سؤالهايي كه براي امتحان طرح شده غلط است بين دانش آموزان بگومگو يا زد و خورد صورت مي گيرد و...

رخدادهايي از اين قبيل گوياي آن است كه مهارتهاي اداره ي كلاس و تدريس از تهيه طرح درس عادي فراتر مي رود در حقيقت معلم بايد براي پيشآمدهاي دور از انتظار و فعاليتهاي گروهي با دانش آموزان و فنون مديريت و طرز رفتار و كار با مردم،تجهيزات و... مهارتهاي لازم را داشته باشد.

رمز موفقيت در اداره ي كلاس به برنامه ريزي قبلي ارتباط دارد.براي معلم تنها تهيه طرح درس كفايت نمي كند.معلم براي كسب موفقيت در كار خود بايد به پيشگيري از رويدادهايي كه موجب بدرفتاري مي شود نيز بينديشد.چنانچه درسي قبل از ورود معلم به كلاس به بهترين وجه برنامه ريزي شده باشد ولي معلم در عمل دستورهاي مناسب ارائه ندهد يا منابع و اطلاعات را به دانش آموزان معرفي نكند و يا در امر رسيدگي به تكاليف سرگردان باشد با موفقيت همراه نخواهد بود.ممكن است هر يك از اين عوامل سبب رفتار ناشايست در كلاس درس شود مطالعات انجام شده در مورد مديريت كلاس تفاوتهاي معلمان موفق و مؤثر و معلمان ناموفق و غير مؤثر را مشخص ساخته است.

معلماني در كار مديريت كلاس موفقند كه:

1- قواعد و مقررات و معيارهاي كلاس درس و رابطه ي معلم و شاگردي را مشخص كنند و آنها را به اطلاع دانش آموزان برسانند.

2- آموزش و تقويت قواعد و مقررات و معيارها به پذيرش و فهم آنها كمك كند.

3- آموزش – پيش بيني نياز دانش آموزان به مواد – كمك كردن به آنها و تحرك آنها را پيش از ورود به كلاس برنامه ريزي كنند.

4- برنامه اي جهت پيگيري پيشرفت دانش آموزان تهيه كنند تا مهارتهاي آنان در كنترل شخصي و ارزشيابي از خود تقويت شود.

5- فعاليتهاي يادگيري دانش آموزان را به تفكيك ، مشخص و زمان بندي كنند.

الگو برداري:

همانگونه كه در امور پزشكي و كارهاي فني مهارت از طريق دستياري و وردستي آموخته مي شود.رابطه ي معلم و شاگرد نيز از الگوبرداري پيروي مي كند.معلمان هم مهارتهاي جديد و اصلاح روشهاي موجود را از راه كار كردن با همكاراني كه در مهارت مورد نظر شاخص هستند مي آموزند.

ممكن است در يك كلاس درس كل گروه دانش آموزان از رفتار معلم تحت تأثير قرار گيرند.

بررسي هاي انجام شده نشان داده است كه هر گاه معلم دانش آموزي را در حضور ديگران به رعايت انضباط نصيحت كند بر او و ساير افراد كلاس اثر نامطلوبي خواهد گذاشت.ممكن است تأثير رفتار پرخاشگرانه معلم به آشفتگي خاطر افراد كلاس منجر شود.

درست همانطور كه رفتار ناپسند مسري است رفتار شايسته ي اجتماعي نيز قابل سرايت است.تحقيقات باندورا و همكارانش نشان داده است كه كودكان-تقليد كردن از ديگران را از سالهاي قبل از دبستان شروع مي كنند.پيش از اين چنين تصور مي شد كه پرورش شخصيت در حيطه ي وظايف خانواده و نهادهاي ديني است.

موفقيت در الگو برداري و سرمشق قرار دادن دو جنبه دارد- كسب رفتار دلخواه و اجراي رفتار دلخواه بين ناآگاهي رفتار پسنديده و نبودن انگيزه براي انجام دادن آن تفاوت وجود دارد.چنانچه رفتار مورد نظر در حوزه ي آگاهي دانش آموز باشد ولي عمل آن را اجرا نكنند ،مشكل در انگيزه است و نه در اكتساب.بنابراين چاره ي كار در آن است كه رفتار مورد نظر جذابتر جلوه داده شود و پاداش اجتماعي داشته باشد.

سه عامل در فرايند الگو برداري و سرمشق گيري تأثير دارد:

ويژگيهاي شخص الگو گيرنده.
ويژگيهاي عملي كه بايد صورت گيرد.
ويژگيهاي شخصي كه الگو قرار گرفته است.

شخصي كه قرار است تأثير پذير باشد از حيث جسمي و ذهني توانا باشد تا رفتار مورد نظر را انجام دهد و براي انجام دادن آن بر انگيخته شود.چنانچه شخص بي علاقه باشد واكنش او محو خواهد بود.از اين رو براي الگو(شخصي كه الگو قرار مي گيرد)آن است كه علاقه را نسبت به عمل مورد نظر برانگيزد.

چنانچه الگوي رفتاري مورد نظر پيچيده باشد،بايد به صورت گام به گام آموزش داده شود تا كسب موفقيت قطعي شود الگو شونده بايد درباره ي آن چه قرار است آموخته شود گفتگو كند و هنگاميكه آموخته شد آن را مورد تشويق قرار دهد.

ويژگيهاي الگو مهمترين عامل مؤثر در فرايند الگوبرداري است.در مطالعاتي كه در زمينه ي مديريت كلاس درس صورت گرفته است.هفت خصلت كه بر فرايند الگو برداري اثر مي گذارد به شرح زير مشخص شده است.

- چنانچه دانش آموزان معلم خود را فردي شايسته داراي مقام و احاطه بر منابع به شمار آورند معلم مؤثرتر خواهد بود.

- چنانچه معلم بعنوان يك الگو در نظر شاگرد شخصي با اهميت جلوه كند مؤثرتر خواهد بود.

- با نفوذترين الگوها كساني هستند كه نقش هاي عمده اي در زندگي شاگرد ايفا مي كنند و حامي و پشتيبان او هستند.اين الگوها عبارتند از:همشاگرديها،والدين،شاگردان مسن تر و معلمان.

- اگر شاگرد احساس كند معلم به او نزديك است بر قدرت معلم افزوده مي شود.

- چنانچه كودك بتواند چند نمونه از رفتار مطلوب را از الگوهاي مختلف مشاهده كند تأثير آن نافذتر خواهد بود.

- نيازهاي سازگاري گروهي قوي است و اگر معلمي كه الگوي شاگرد قرار مي گيرد بتواند رفتار شخصي نسبت به خانواده يا گروه مورد علاقه او از خود نشان دهد احتمالاً بروز آن رفتار بيشتر خواهد شد.

- چنانچه شاگرد دريابد كه نتايج رفتار مطلوب براي معلم به خودي خود آشكار مي گردد و احتمال بروز رفتار مورد نظر بيشتر خواهد شد.

هر گاه الگوبرداري با تئوري«تقويت»همراه باشد آثار مطلوب به حداكثر مي رسد.تحسين كردن رفتار پسنديده نمونه اي از كاربرد تئوري تقويت است.اما چنانچه معلم رفتاري را تحسين كند كه مطلوب و پسنديده نيست يا به برخي شاگردان توجه كند و سايرين را مورد توجه قرار ندهد الگوي مؤثري محسوب نخواهد شد.

- استفاده از الگوبرداري در مديريت كلاس

آثار الگوبرداري هنگامي كه شاگردان با يك موقعيت جديد روبه رو مي شوند بيشتر آشكار مي گردد.

حكايت زير را كه يك دختر دانش آموز دوره ي ابتدايي بيان كرده است نمونه اي از رخدادهاي كلاس درس است كه به سبب آن كه معلم موجب بروز آنهاست به طور مكرر اتفاق مي افتد.

كلاس ما معمولاً چنين وصفي نداشت.اما رفتار خانم معلم جديد بسيار زننده بود.او سخنان ناخوشايندي بر زبان جاري مي ساخت.روزي مداد يكي از شاگردان به زمين افتاد.معلم با لبخندي تمسخر آميز گفت:كاري كه كردي خيلي مضحك و زشت بود .شاگرد كه مداد خو.د را به عمد و براي شيطنت نينداخته بود به ساير دانش آموزان نگاه كرد و با اشاره ي چشم آنان را به تكرار اين عمل واداشت.آنگاه تمام شاگردان مدادهاي خود را به زمين انداختند.ما قصد نداشتيم به شيطنت ديگري دست بزنيم.اما خانم معلم گفت حتماً بعد از انداختن مدادها مي خواهيد كتابهاي خود را به زمين بيندازيد.شاگردان نگاهي به يكديگر انداختند و كتابهاي خود را به زمين انداختند.

اين علم نه تنها بدرفتاري دسته جمعي را پيش بيني نمي كرد بلكه با رفتار استهزاء آميز خود موجب سوء رفتار مي شد.هر گاه دانش آموزان ندانند كه از يك بزرگسال و يا يك موقعيت جديد بايد چه انتظاري داشته باشند.احتمال بيشتري وجود دارد كه رفتار ناپسند را تكرار كنند.

روابط شاگردان همسال در فرايند اجتماعي شدن عنصر مهمي است اما مدارس اغلب به گونه اي عمل مي كنند كه گويي شاگردان فقط با بزرگسالان ارتباط دو جانبه دارند.چنين طرز فكري يك ديدگاه بزرگ- مداري نسبت به زندگي است.

در برخي كلاس هاي درس معلمان نيروي زيادي براي جلوگيري از برخورد بين شاگردان مصرف مي كنند در حاليكه روابط همسالان هم به اجتماعي شدن و هم به رشد شناختي آنها كمك مي كند.

نتيجه گيري:

عمده ترين نقش معلم آموزش دادن شاگردان است تا از آن طريق هدفهاي تربيتي تحقق يابد.ايفاي اين نقش به قابليتها و دانش و مهارتهاي خاصي نياز دارد.برخورد معقول با نظام اجتماعي كلاس تسلط در طراحي آموزشي- توجه به تفاوتهاي فردي و آمادگي براي تدريس قبل از ورود به كلاس از جمله عوامل مهم و مؤثر به شمار مي رود.در اين ميان مديريت كلاس درس از اهميت بسزائي برخوردار است.و عواملي از قبيل تنظيم برنامه درسي-سازماندهي مراحل كار و منابع-سازماندهي محيط به منظور افزايش كارآيي-نظارت بر پيشرفت دانش آموز و پيش بيني مسائل اجتماعي را شامل مي شود.استفاده از تئوريهاي پيش بيني مسائل اجتماعي را شامل مي شود.استفاده از تئوريهاي تغيير رفتار و الگوبرداري از معلم-همسالان و سايرين مديريت كلاس و تحقق هدفهاي آموزشي و تربيتي را تسهيل مي كند.

و در پايان...

پيوند ميان آموزش و مديريت كليد موفقيت در كلاس درس محسوب مي شود.

برخي از مسائل كلاس درس از رويدادهاي غير منتظره ناشي مي شود.

مهارتهاي اداره ي كلاس و تدريس از تهيه طرح درس عادي فراتر مي رود.در حقيقت معلم بايد براي پيشامدهاي دور از انتظار و فعاليتهاي گروهي با دانش آموزان و فنون مديريت و طرز رفتار و كار با مردم تجهيزات و مهارتهاي لازم را داشته باشد.

رمز موفقيت در اداره كلاس به برنامه ريزي قبلي ارتباط دارد.

هر گاه معلم دانش آموزي را در حضور ديگران به رعايت انضباط نصيحت كند بر او و ساير افراد كلاس اثر نامطلوبي مي گذارد.

استفاده از تئوريهاي تغيير رفتار و الگوبرداري از معلم همسالان و سايرين و مديريت كلاس و تحقق هدفهاي آموزشي و تربيتي را تسهيل مي كند.

مديريت كلاس درس

مطالب مشابه :

کمک درسی ریاضی اول ابتدايي - (1)

نمونه طرح درس حرفه وفن دوم

عکس و تصویر عمل جراحي بيني / شرح دو روش باز و بسته

مديريت كلاس درس

نمونه سؤالات درس بهداشت و ایمنی کار

پرسشهای رایج در مورد قرارداد کار در قانون کار

كار تيمي بين حرفه‌اي در بخش‌هاي اورژانس تروما

طرح درس روزانه کمک های اولیه

درس پژوهی و راههای توسعه آن در دوره ابتدایی

تصمیم گیری