جشن تكليف دختران

دكترزهرا معتمدي، روانشناس، مشاور و كارشناس برنامه كودك شبكه دو، در حاشيه اين مراسم، در اين مورد به خبرنگار ما گفت: «به عنوان يك روانشناس معتقدم اين سن (۹سال) سن پيش بلوغ و اين دوره، دوره آماده شدن براي دوران بلوغ است. اين تلنگري است به خانواده ها و بچه ها كه دوران جديدي را با تغييراتي اساسي تر پيش رو دارند. اين به عهده خانواده ها و مدارس است كه فقط به مواردي مثل نماز و چادر و مراسم معمول كه در اين موارد مطرح مي شود، بسنده نكنند و به مسائلي مثل گفتار و رفتار بچه ها نيز توجه كنند. مسائل اخلاقي را خانواده در كودك دروني مي كند و اين فرصت مناسبي براي توجه به اين امر است.» از جمله برنامه هاي اين مراسم، بازي بچه ها با وسايل تفريحي، كليپ و سرودهاي ساخته شده مربوط به جشن تكليف، نامه اي براي خدا، آموزش قرائت نماز و برگزاري نماز جماعت بود. هدف از برگزاري مراسم به اين شيوه از سوي برخي از مسؤولان برگزار كننده، زمينه سازي و ايجاد آمادگي در كودكان براي آغاز دوران تكليف به شكلي جذاب، شناساندن جشن تكليف همراه با بازي براي الگوبرداري ساير مراكز آموزشي و تبديل اين روز به خاطره اي خوش و به يادماندني براي كودكان شركت كننده در مراسم عنوان شد. اما اغلب بچه هاي حاضر در اين مراسم كه با خبرنگار ما گفت وگو كردند اطلاع چنداني از مكلف شدن نداشتند. برخي از آنان در پاسخ به اين سؤال كه چرا به اينجا آمده ايد، مي گفتند براي بازي و بعضي از كساني كه عنوان مي كردند براي شركت در جشن تكليف، نمي دانستند جشن تكليف چرا و با چه هدفي برگزار مي شود.

ديدگاه فقها درباره سن بلوغ

برگزاري جشن تكليف براي دختران در نه سالگي همواره از سوي برخي صاحبنظران و كارشناسان امور اجتماعي مورد بحث بوده است. برخي كارشناسان در اظهارنظر خود تعارض ميان سن تكليف و برخي قوانين ديگر را مورد توجه قرار داده اند. شيرين عبادي برنده جايزه صلح نوبل در اين باره در كتاب «حقوق تطبيقي كودك» بطور مفصل به بحث و بررسي پرداخته و آورده است: طبق قانون سن بلوغ در دختران نه سالگي است يعني دختر در اين سال حق ازدواج دارد ولي همين فرد تا ۱۵سالگي حق شركت در انتخابات و تا ۱۸سالي حق استخدام و دريافت گذرنامه راندارد. ضمن اينكه مسؤوليت كيفري نيز براي دختران در ايران نه سالگي در نظر گرفته شده است.

نظر مشهور علماي شيعه درباره سن بلوغ دختران پايان نه سالگي است و بر مبناي همين اجماع نيز در قوانين سن نه سالگي در نظر گرفته شده است. اين درحالي است كه در قرآن صراحتاً سني براي بلوغ ذكر نشده است هر چند كه در روايات متعددي يافت مي شودكه براي بلوغ سن ذكر شده است مرحوم علامه طباطبايي در اين باره آورده است: بايد ديد چرا خداوند متعال براي زمان بلوغ سن تعيين نفرموده بلكه آن را به آزمايش واگذار كرده است؟ براي پاسخ به اين سؤال بايد شرايط جغرافيايي جهان را در نظر گرفت. در نقاط سردسير اطفال ديرتر به حد بلوغ مي رسند و برعكس در مناطق گرمسير كودكان زودتر بالغ مي شوند و از آنجا كه دين اسلام دين همه مردم جهان است و براي مردم منطقه خاصي تشريح نشده است، بلكه افراد مختلف و نحوه تغذيه نيز در رشد آدمي مؤثر است. قدرت طفل را بر زناشويي و نكاح كه زمان بلوغ او است به آزمايش و امتحان موكول فرموده است.

ديدگاه متفاوت

بر همين اساس برخي مراجع نظري متفاوت با ديدگاه مشهور دارند. آيت الله يوسف صانعي سن بلوغ در دختران را ۱۲ سالگي مي داند و بر اين اساس معتقد است كه سن تكليف نيز براي دختران پايان ۱۳ سال قمري است. البته اين فتواي ايشان ناظر به مسائلي چون حجاب نيست. آيت الله صانعي در باره حجاب با توجه به اين فتوا مي گويد: بين فرايض و غير آن فرقي نيست ولي در مسأله حجاب خصوصيت عفت و حياي اجتماعي و مقررات آنها مسأله اي خاص و با اهميت است.

آيت الله جناتي: در آيات سن ذكر نشده است

آيت الله محمد ابراهيم جناتي يكي از مراجع تقليدي است كه در اين باره نوشته هاي مفصل و نظرات ويژه اي دارد. وي به خبرنگار ما مي گويد: نظر مشهور در اين باره نه سال است كه در قوانين جمهوري اسلامي نيز آمده است از ميان فقهاي شيعه فيض كاشاني به ۱۳ سال و شيخ طوسي به ۱۵ سال براي سن بلوغ معتقدند در ميان اهل تسنن نيز ابوحنيفه ۱۸ سال، مالكي ها ۱۵ سال و شافعي ها ۱۷ سال را سن بلوغ مي دانند در قوانين بين المللي نيز براي سن بلوغ ۱۸ سال ذكر شده است. در روايات هم سن هاي متفاوتي از ۹ ، ۱۰ و ۱۴ آمده است اما در قرآن در اين باره به سن خاصي اشاره نشده است. آيت الله جناتي اضافه كرد: من تمام اين مواردذكر شده را بي اساسي مي دانم و بر اين اساس نيز در رساله عمليه خود ملاك بلوغ را حيض قرار داده ام يعني تا زماني كه خون حيض مشاهده نشده بلوغ او احراز نشده است. اين مجتهد در ادامه گفت: اين زمان نيز نسبت به مناطق مختلف جغرافيايي متفاوت است مثلاً در حجاز من دختراني را ديده ام كه درنه سالگي به سن بلوغ رسيده و حتي حامله مي شوند. علاوه بر مناطق جغرافيايي نوع زندگي نيز در رسيدن به سن بلوغ مؤثر است مثلاً براساس بررسي هايي كه به عمل آمده است در تهران دختران بالاي شهر زودتر از دختران خانواده هاي فقير حيض شده و به سن بلوغ مي رسند.

«اگر اين نظر را مبنا قرار دهيم، چه سني براي مسائل اجتماعي سياسي و حقوقي تعهد آور مي شود؟» آيت الله جناتي در پاسخ به اين سؤال تصريح كرد: در آيات رشد ملاك قرار گرفته است. رشد سياسي، اجتماعي متفاوت از تكليف شرعي است. نظر ما معطوف به تكاليف شرعي است و در مسائل ديگر كارشناسان و صاحب نظران همان حوزه بايد اظهارنظر كنند.

آيت الله صادقي تهراني: بلوغ در دختران ۱۳ سالگي است

آيت الله محمدصادقي تهراني نيز در زمره كساني است كه در رساله عمليه خود سن بلوغ را نه سالگي ذكر نكرده است. وي در اين باره گفت: سن بلوغ در نخستين مرحله اش كه بلوغ عقلاني نسبت به عقايد ديني است در سن ده سالگي به طور معمول بين پسر و دختر همسان است. سن ۱۳ سالگي بلوغ توان جسمي است كه قدرت روزه گرفتن براي هر دو دست كم يكسان است زيرا اگر دختر ناتوان تر از پسر نباشد دست كم همسان اند. اين مجتهد در ادامه تصريح كرد: در مورد بلوغ جنسي ، دختران نوعاً زودتر از پسران بالغ مي شوند كه براي دختر ۱۳ سال و پسر ۱۵ سال به بالا است. پس بحث بلوغ اقتصادي و ساير جريانات اجتماعي است كه پسران زودتر ازدختران بالغ مي شوند. و ي خاطرنشان كرد: قرآن شريف مي فرمايد «و اوصي عليه هذا القرآن لانذر به و من بلغ» اين بلوغ تمام مراحل بلوغ را براي پسران و دختران چه همسان و ناهمسان در بر دارد. تفسير اين مسأله در توضيح المسائل نوين و كتاب تبصرالفقها با ادله كتاب و سنت بيان گشته است.

آيت الله گرامي: در بعضي احكام علاوه بر بلوغ، رشد لازم است

آيت الله محمدعلي گرامي يكي از مراجع تقليدي است كه مقيد به نظر مشهور مبني بر نه سالگي سن بلوغ در دختران است. وي ضمن اينكه نظرات متفاوت را اشتباه مي داند، گفت: اسلام با قراردادن سن نه سالگي براي تكاليف شرعي و بلوغ دختران خواسته است كه آنها را زودتر كنترل كند. آيت الله گرامي تصريح دارد، براي اثبات بلوغ در نه سالگي ادله فقهي محكمي وجود دارد. با اين وجود وقتي از ايشان درباره چگونگي تعميم دادن اين نظر فقهي به مسائل سياسي، اجتماعي و حقوقي سؤال كردم، خاطرنشان كرد: در بعضي احكام مانند سياست و امور اجتماعي رشد هم لازم است و از بعضي روايات هم مي شود، اين را احساس كرد. بايد گفت صرفاً مواردي كه مصلحت ايجاد كند، قابل اغماض است.

* آيت الله بجنوردي: دختران ۹ ساله بالغ نمي شوند

آيت الله بجنوردي در اين خصوص گفت: «به نظر من سن بلوغ در دخترها ۹ سال نيست بلكه بلوغ عبارت است از رشد جسمي و جنسي و با بروز علايم آن مي توان گفت فرد به سن بلوغ رسيده است.» آيت الله بجنوردي در گفت وگو با خبرنگار «ايران» افزود: «بلوغ يك امر تكويني است. قراردادي نيست كه با سن تعيين شود. در كشور ما، آن طور كه آمار گرفته اند اين سن ۱۳ تا ۱۴سال است. اين سن، باتوجه به عوامل تأثيرگذاري مثل تغذيه، آب وهوا، عوامل ژنتيكي و … در نقاط مختلف دنيا متفاوت است.» وي گفت:«قانونگذار مي تواند سني را به عنوان سن بلوغ در نظر بگيرد ولو اينكه اختلاف نظر در مورد آن باشد. اگر حكومت چيزي را بنا بگذارد و در مجلس و مجمع تشخيص مصلحت، سني با توجه به مصلحت عمومي تعيين شود، مشكلي ايجاد نخواهد شد.» ولي از ديگر سو جامعه شناسان از زاويه ديگري بر موضوع نگاه مي كند.

* نظر يك جامعه شناس

دكترسيد حسن حسيني، جامعه شناس مي گويد: «در حال حاضر با توجه به تفاوت نظر مراجع در مورد سن تكليف دختران، اين مسأله بروز مي كند كه اين موضوع، چطور قابل جمع شدن است؟» وي توضيح داد: «دختران در خانواده هايي كه پيرو مراجعي هستند كه سن تكليف دختران را ۱۳سالگي مي دانند، مي توانند حجاب نداشته باشند در حالي كه در جامعه و حوزه حكومتي بايد به تكاليف شرعي شان عمل كنند.» وي افزود: به فرض اگر ۱۳ سالگي به عنوان سن بلوغ پذيرفته شده است، شخص در حوزه خصوصي اش حجاب ندارد. اما در حوزه عمومي، اگر مواردي مثل گزينش مطرح شود، شايد اين موضوع عنوان شود كه او در ۱۲ سالگي حجاب نداشت.» حسيني گفت: «در مسائل هنجاري بايد به گونه اي عمل كرد كه كمترين عدم انسجام را به وجود آورد. در اين موارد، اجماع در نظر فقها موجب انسجام بيشتر مي شود و افراد در حوزه خصوصي و عمومي دچار مشكل نمي شوند.

جشن تكليف دختران

مطالب مشابه :

جشن تکلیف

درباره جشن تکلیف

جشن تكليف دختران

جشن تکلیف

چند شعر زیبا برای جشن تکلیف