توصیف صبح سبزوار در رمان کلیدر شاهکار جاودانه استاد محمود دولت آبادی

کتاب کلیدر بلندترین رمان فاخر ادبیات فارسی و شاهکار جاودانه استاد محمود دولت آبادی است که علاوه بر ارزش های داستانی و ادبی فراوانی که دارد ، در واقع به نوعی روایتگر تاریخ سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی معاصر خراسان با تأکید بر وقایع دارالمومنین سبزوار و شهرها و نواحی اطراف آن محسوب می شود که بستر اصلی رویدادهای رمان کلیدر بوده اند.

هر چند کلیدر رسما کتاب تاریخ نیست ، و نویسنده آن برای نگارش این اثر عظیم ادبی به گونه ای آشکار از تخیل داستانی خود بهره گرفته است، با این حال از آنجایی که سبک داستانی کلیدر واقع گرایی (رئالیسم)است و نویسنده خود اصالتاً سبزواری است و با فرهنگ و رویدادهای معاصر این شهر از نزدیک آشنایی دارد ، لذا بسیاری از بخش های رمان کلیدر علاوه بر اینکه داستان زندگی شخصیت های اصلی آن را بیان می کند ، گوشه هایی از تاریخ سیاسی و اجتماعی سبزوار را نیز به تصویر می کشد.
. کلیدر همچنین به دلیل ذوق و استعداد سرشار ادبی نویسنده آن ، توصیف هایی بسیار کامل و هنرمندانه از بعضی مکان ها ، شخصیت ها و ... ارائه می دهد؛که گویی مخاطب خود از نزدیک آنچه را دولت آبادی نوشته ، می بیند.
یکی از توصیفات دقیق و زیبای دولت آبادی در کلیدر ، توصیف صبح سبزوار در یک روز سرد زمستانی است که در اثر بارش شبانه باران کمی نم دار است.

دارالمومنین سبزوار که یکی از کهن شهرهای باستانی ایران با قدمتی 12 هزارساله است ، در طول اکثر دوره های تاریخی خود، معمولا یکی از مراکز مهم فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی و جمعیتی در شمال شرق ایران بوده است.

وقوع ماجرای گل محمد کلمیشی در منطقه سبزوار ، مربوط به یکی ازهمین دوره هایی است که این شهر مانند امروز از مرکزیت بازرگانی و تجاری خوبی در خراسان برخوردار بوده و بازار بزرگ آن همه روزه میزبان آمد و رفت شمار زیادی از پیشه وران و فعالان اقتصادی از شهرها و روستاهای اطراف بوده است. ودولت آبادی در رمان خود به خوبی این ویژگی شهر سبزوار و جنب و جوش اقتصادی بازار آن را ، توصیف کرده است.

در ادامه به انتشار بخش هایی از کلیدر می پردازم که در آن ها توصیف بازار سبزوار در یک صبح سرد و نم دار زمستانی از بارش شبانه باران آمده است.
این بخش از روایت دولت آبادی بیان کننده سفر گل محمدکلمیشی و عمو مندلو دو شخصیت رمان کلیدر به شهر سبزوار برای خرید و فروش مایحتاج زندگی است:

صبح سبزوار

آسمان صاف صبح از پس نرمه باران شبانه . هوای گرگ و میش ، هوای گنگ سحرگاه.رمز خاموشی . طنین صدای پاوزارها بر
سنگفرش خیس خیابان. بوی نم دیوارهای کاهگلی . درهای بسته . دکان های بسته. رنگرزی ، آهنگری ، تختکشی . آهنگ تکبیر از پناه دیوار . خلوت راسته خیابان سبریز. عبور مردی قوزی، در پالتوی سیاه رو به حمام . صدای پا ، صدای سرفه ، صدای ذکر..
شهر، در بکارت سحر چشم می گشاید.
گل محمد ومندلو اولین مردانی هستند که قدم بر سنگفرش خیابان گذاشته اند. سبریز را گذر می کنند. از کنار حوض هشت پایه رد می
شوند و دمی دیگر ، از بیخ شانه ی بازار ، قدم در میدان زغالیها می گذارند. میدان هنوز خالی است. خالی از هرچیز و کس . باران ، خاکش را سفت کرده است. دورادور میدان ، درِ همه دکانها بسته است. پاییندست میدان ، در سکُنج ، راهی به کوچه ی پادرخت هست ، و این سو ترک گذری به بازارها آهنگرها و گودال غرشمالخانه.غرشمالها نیز هنوز در خواب اند. هم از سکُنج شرقی بالای میدان ، از کنار در جنوبی کاروانسرای شازده ، راهی به کوچه ی مسجد جامع. کوچه ای شکن شکن ، ته بازارچه ی قنادها را می بُرّد و با شیبی تند و پاکیزه ، سنگفرش ، سر بر در کوچک جنوبی مسجد می گذارد.
عمو مندلو ، پیش از خسباندن شترها ، دست بر سینه می گذارد و سرسری سلامی به امامزاده می دهد. بعد ، رو به گل محمد دارد:
این هم شهر سبزوار . تا حال این جور خلوت و به دل صبر دیده ایش؟ بارت را که فروختی ، شترت را به کاروانسرا سر می دهی و می روی دم امامزاده ، خیابان ارگ و خیابان بیهقش را هم به دل سیر تماشا می کنی. دکان نخودبریز هم آنجا ، بیخ در کاروانسرا است. رو به میدان. از شیر مرغ تا جان آدمیزاد هم میانش یافت می شود. همراهش آشنا که بشوی ، نسیه هم می دهد. این هم قهوه خانه ی کربلایی حبیب. شاگردش دارد درش را باز می کند. جای ایاب و ذهاب و داد و ستد است. سر بیشتر دهاتی های بلوک های زیر کال این جا جمع می شود.

تا نیم ساعت دیگر ، دلال های پوست و پشم و روده و دانه ی هندوانه ، مثل قشون به آنجا می ریزند و قارقارشان بلند می شود. حجره های تاجرها هم در خیابان بیهق است. کنار دالان کاروانسراها. نظمیه هم آنجاست. اما عدلیه بالاتر است. خیابان بالا. اداره ی امنیه هم طرف دروازه عراق است. میان یکی از این رباط های شاه عباسی . دیگر جانم برایت بگوید ، در این چند ساله ی بعد از جنگ یکی دو تا گاراج هم کنار خیابان بالا باز شده . یعنی همان کاروانسراها شده گاراج. یکیشان مهمانخانه ای هم دارد.دیگر جانم برایت بگوید...
بیش از این ، گل محمد امان پرگویی به پیرمرد نداد. از این رو که گل محمد، خود آنچه را که عمومندلو می گفت، می دانست. بیابانی بود، اما شهر ندیده که نبود. پس گفت:
- اول بگو ببینم خیال داری شترها را ، تا مشتری پیدا نشده ، همین جور زیر بار نگاه داری؟ من که شترم را زیر بار نگاه می دارم. می خسبانمش و لنگه های بار را از گرده هایش باز می کنم. تو ، خود دانی!
مندلو گفت:
- من هم می خوابانمشان. بکشان بیخ دیوار. کنارگذر. اینجا می توانیم لنگه های بار را به دیوار تکیه بدهیم.
گل محمد چنان کرد و دو مرد لنگه های بار از هم گشودند. جوالهای زغال را کنار گذر ، به دیوار تکیه دادند و لنگه های غیچ را سربه سر هم، کنار میدان گذاشتند.
شترها نفس راست کردند و مردها ، پای لنگه های غیچ نشستند. عمو مندلو میل به نان کرد ، گل محمد سفره از خورجین بیرون کشید ، پیش آورد و باز کرد. نان ساج کلوخ شده بود. هرچه بود ، نان بود. لقمه از پی لقمه.

شهر، واجنبید.
باقالی فروش ها ، دیگچه های باقالی خود را بر سر گرفته و از ته سبریز بالا می آمدند ومیان میدان ، هر کدام در گوشه ای ، درون کوچه ای فرو می رفتند و آواز می دادند: داغه باقالی ، باقالی داغه. دکاندارها ، زیرعباها ، پالتوهای به سر کشیده ، از این کوچه و آن کوچه به میدان می رسیدند، چون موشهایی در تخته ای دکانها بر می داشتند و پشت تخته کار خود ، کنار منقل سرد، به کار افروختن آتش چمباتمه می زدند. شتریها ، پراکنده و پیوسته با زنگ های کور ، به میدان می رسیدند و کناری جای می گرفتند و بارها از گرده های شتر باز می کردند و آتش می افروختند. گوسفندیها از کاروانسراها بیرون می آمدند و میش و بزهای فروختنی خود را به کنجی می گنجانیدند. نان فروش ها به میان هیزم کش ها و بارفروش ها می آمدند و به مردان خسته و از راه رسیده ، نان می فروختند. برخی باقالی فروش ها ، چغندرفروش ها در لابه لای شترها و بارها پرسه می زدند. یکی از شاگردهای قهوه خانه ی کربلایی حبیب دسته ای استکان نعلبکی روی دست و ساعد خود چیده بود و دوره می گشت. دلال ها به میدان ریخته بودند و گرگ مانند در پی بار بودند. گفتگو ها به سر و صدا برگشته ، و سرو صداها داشت به هیاهو می کشید. شهر از بالین سربرداشته و در پی روزی بود. کنار بارهای هیزم ، نانواها با هیزمی بر سر یک قران - دو قران چانه می زدند. قسم می خوردند. خط و نشان می کشیدند و دشنام می دادند. ولگردها ، یتیم بچه ها به هیزم دزدی آمده بودند.

دلالها جنجال می کردند.دکاندارها قاطی میدان شده بودند و به کندن لقمه ای از گرده ی دیگری می کوشیدند. گداها ، مفلوک و درهم ریخته ، گونی بر سر و توبره بر دوش ، لنگان و کورمال ، چون کرمهای خاکی به درون میدان می خزیدند، دست خود پیش هر کس کاسه می کردند و می نالیدند ....

گفتنی است در ادامه این مطلب که درباره وضعیت بازار سبزوار در یک صبح سرد زمستانی بود ، دولت آبادی به توصیف رفتار یکی از متکدیان معروفی پرداخته که در آن سالها با نام کربلایی مندلی ناخنک برای بازاریان سبزوار شناخته شده بوده است.

هرچند معلوم نیست آیا مندلی ناخنک در عالم واقع نیز در بازار سبزوار وجود داشته یا اینکه زاییده تخیلات داستانی نویسنده کلیدر است ، اما روایتی که دولت آبادی از این شخص ارائه داده ، توصیفی کوتاه و نمکین است.که در اینجا به دلیل رعایت برخی ملاحضات از انتشار این بخش پرهیز می شود ، اما مخاطبان گرامی ، در صورت تمایل می توانند شرح حال رفتار و گفتار مندلی ناخنک را در هفتمین بند از جلد دوم رمان کلیدر مطالعه نمایند.

منبع: کلیدر ، تهران ، فرهنگ معاصر ، 1387 ، جلد دوم بند هفتم ، صفحات 533 تا 530

توصیف صبح سبزوار در رمان کلیدر شاهکار جاودانه استاد محمود دولت آبادی

مطالب مشابه :

توصیف یک روز بارانی:

توصیف عمومی .:کیانپارس:.

اموزش داستان نویسی - توصیف

موضوع انشا [ توصیف یک خواب ]

توصیف زیبای یک دیدار از زبان یک دختر نویسنده آشنای سالهای دور

شهر خود را توصیف کنید. سریش اباد

انشای سوم و دوم راهنمایی/کتاب قدیم/الیاس امیرحسنی

توصیف صبح سبزوار در رمان کلیدر شاهکار جاودانه استاد محمود دولت آبادی

توصیف فصل پاییز

به کار گیری حواس پنجگانه در انشا نویسی