دستورالعمل تدوین پايان نامه

1.انتخاب موضوع

يكي از مهم ترين مراحل انجام يك پژوهش ، انتخاب موضوع مناسب از سوي محقق است. از جمله مسائلي كه در انتخاب موضوع بايد مورد نظر قرار گيرد، بدين شرح است:

الف)موضوع بايد مورد علاقة محقق باشد.

ب)موضوع بايد نو و جديد باشد. منظور از نو بودن موضوع آن است كه محقق حرف ، مطلب ، شيوه و يا سخن جديدي را براي ارائه داشته باشد و يا استنباطي نو از انديشة پيشينيان ارائه دهد.

ج)موضوع بايد براي محقق و خواننده تحقيق بدون ابهام باشد. يعني از الفاظ و عباراتي استفاده شود كه ضمن رعايت اختصار، روان ، گويا و قابل فهم باشد؛ تا اينكه برای محقق روشن باشد كه در رابطه با موضوع مورد نظر به دنبال طرح و تبيين چه نكاتي است.

د)موضوع بايد در توان محقق باشد.

هـ)موضوع بايد با رشتة تخصصي محقق همخوان باشد، بنابراین موضوعاتی که فقهی ، اصولی ، قواعد فقه و آیات الاحکام باشد مورد تأیید قرار می گیرد و موضوعات حقوقی صِرف پذیرفته نمی شود.

و)محقق بايد به در دسترس بودن منابع كافي و مناسب، اطمينان حاصل كند.

2.تهية طرح و سرفصل های تحقيق

پس از انتخاب موضوع، محقق بايد چهارچوب كار و سرفصل های اصلي تحقيق ـ كه در لاتين به آن پلان (Plan ) يا نقشة كار گفته مي شود ـ را تهيه و تنظيم نمايد. هر موضوع تحقيقي مي تواند اقتضاي طرح و چهارچوب خاص خود را داشته باشد؛ بنابراين نمي توان قالب يكساني را براي تمامي موضوعات ارائه نمود ؛ اما آنچه كه محقق بايد در بررسي هر موضوعي در نظر داشته باشد، ارائه كار تحقيقي خود در قالب و طرحي مشخص است؛ لذا قالب زير به عنوان نمونه پيشنهاد مي گردد.

الف) چكيدة تحقيق؛ حداكثر در دو صفحه بعد از فهرست مطالب و با شمارة صفحة يك قرار مي گيرد. چكيده بايد به نحوي تنظيم شود كه خواننده با مراجعه به آن در جريان مباحث اصلي و اساسي كه محقق بدان پرداخته است، قرار گيرد. با توجه به آنچه كه در كتاب روش تحقيق دكتر جعفر نكونام آمده است،[1] محتواي چكيده بايد شامل؛بيان موضوع در يك جمله، هدف تحقيق، دامنه تحقيق، نوع منابع مورد استفاده و نتايج تحقيق باشد. از جمله نكاتي كه بايد در نوشتن چكيده رعايت شود، به قرار زير است:

1.از ذكر مطالبي كه در متن پايان نامه نيامده است، خودداري شود؛

2.اقوال ديگران به طور مستقيم نقل نشود ؛ بلكه به زبان پژوهشگر بيان گردد؛

3.در نوشتن مطالب از فعل گذشته و سوم شخص استفاده شود؛

4.براي مطالب ارجاعات آورده نشود؛

5.از به كار بردن اصطلاحات در خور تعريف اجتناب شده و مطالب روان و رسا باشد.

تذكر مهم : برخي در نوشتن چكيده به بيان خلاصه و فهرست مطالبي كه در قسمت هاي مختلف به آن پرداخته اند اقدام مي كنند ، در حالي كه اساساً به چنين نوشته اي چكيده اطلاق نمي شود.

ب)مقدمه؛براي ورود به بحث اصلي، پايان نامه بايد داراي مقدمه باشد. مقدمه معمولاً بين يك تا دو صفحه مي باشد.

ج)فصل اولپايان نامه با عنوان كليات تحقيق پس از مقدمه مي آيد كه در آن به موارد زير پرداخته مي شود:

1.بيان مسأله كه به تبيين موضوع مي پردازد؛ به طوري كه محدودة بحث مشخص شود.

2.تاريخچة موضوع كه طي آن تاريخچه مختصري از موضوع ارائه مي گردد.

3.ضرورت، اهداف و اهميت موضوع كه طي يكي دو صفحه آورده مي شود.نگارنده در این قسمت

باید به سه سوال زیر به صورت نسبتا مشروح پاسخ دهد:

الف)چه ضرورتی اقتضا نموده که نگارنده به این موضوع بپردازد؟

ب)نگارنده با پرداختن به این موضوع چه اهدافی را دنبال می کند؟

ج)در شرایط کنونی پرداختن به این موضوع دارای چه اهمیتی بوده است؟

4.پرسش هاي تحقيق و فرضيه ها؛ هر تحقيق بايد داراي فرضيات و يا پرسش هايي باشد كه اساس و پايه پايان نامه را به خود اختصاص مي دهد و محقق تا پايان كار تمام تلاش خود را در راستای بررسی و اثبات فرضيه ها و يا پاسخ گويی به پرسش های تحقيق به كار می گيرد.

فرضيات بايد جملات خبری باشند. البته اثبات فرضيه الزامی نيست؛ يعني ممكن است محقق پس از پايان بررسی فرضيه اوليه خود، به نتيجه ای مغاير با آن دست يابد.

5.روش تحقيق؛ روش تحقيقي كه نگارندة پايان نامه براي تدوين آن برگزيده و در نظر گرفته است بايد آورده شود.

6.مروري بر تحقيقات گذشته ؛ نگارنده بايد قبل از بررسی موضوعِ مورد نظر خود، كارهاي پژوهشی كه ديگران در رابطه با آن انجام داده اند ـ اعم از کتاب ، مقاله ، پایان نامه و ... ـ را بررسي و نقاط قوت و ضعف هر يك را تجزيه و تحليل نمايد و در پی آن از پرداختن مجدد به موضوعی که دنبال می کند دفاع کند. منظور از اين مبحث ذكر كتب مفصل فقهي و روايي و كتب قواعد فقهي كه در بابي از ابواب به موضوعات فقهي پرداخته اند، نيست ؛ بلكه منظور كتب ، مقالات و پايان نامه هايي است كه به طور كلي يا جزئي به موضوع محقق پرداخته باشند.

7.تعريف اصطلاحات و بيان مفاهيم؛ نويسنده پايان نامه بايد اصطلاحات كليدی و اصلی موضوع را با

استفاده از منابع معتبر و دست اول از نظر لغوی و اصطلاحی تعریف نماید تا مراد نویسنده پایان نامه از

واژه های بکار رفته در موضوع تحقیق تبیین شود.

ممکن است سوال شود که چه واژه هایی در این قسمت باید تعریف شود؟

در پاسخ باید گفت که اولا تمامی واژه هایی که در عنوان و موضوع پایان نامه به کار رفته باید از نظر

لغت و در صورت لزوم در اصطلاح علم مورد نظر تعریف شود. به عنوان مثال اگر موضوع پایان نامه ای

«بررسی طلاق رجعی و بائن از منظر عامه و خاصه» باشد در قسمت تعریف اصطلاحات باید

واژه های «طلاق»، «رجعی»، «بائن»، «عامه» و «خاصه» هم از نظر لغت و با بهره گیری از

کتب لغت دست اول زبان عربی و هم در اصطلاح فقهی و فقط با استفاده از منابع دست اول فقهی

(نه حقوقی) تعریف شوند. ثانیا می توان تعریف واژه هایی که در پایان نامه کاربرد معتنی بهی دارند

را در این قسمت ذکر کرد به عنوان مثال در موضوع مذکور واژه هایی مثل «مطلٌق»، «مطلٌقه» و ...

را می توان در این قسمت تعریف نمود.

د)فصل هاي اصليپايان نامه؛ پس از فصل نخست كه در آن كلياتي از تحقيق بيان مي شود ، فصل هاي اصلي تحقيق كه تعداد آنها به اقتضاي موضوع و فرضيات و يا پرسش هاي تحقيق تعيين مي شود، با پيشنهاد محقق و راهنمايي استادان راهنما و مشاور تنظيم مي گردد. هر يك از اين فصل ها مي تواند به بخش هاي مختلف تقسيم شود.

عناوين فصل ها و مبحث ها بايد متناسب با موضوع تحقيق و در راستاي فرضيه ها و يا پرسش هاي تحقيق ، روان و بدون ابهام و حتي الامكان مختصر باشد. زير مجموعة هر فصل و مباحث بايد مرتبط با عناوين هر فصل و مبحث باشد.

عناوين انتخاب شده معمولاً نبايد به صورت جملة خبري و يا پرسشي باشد؛ بلكه بهتر است به صورت يك عنوان رسا و گويا باشد.

هـ)فصل نتيجه گيري و پيشنهادها ؛ پس از بررسی و تجزيه و تحليل موضوع در فصل هاي اصلی تحقيق، جمع بندی نهايی بايد در اين فصل آورده شود. محقق در اين فصل بايد ضمن بيان موضوع تحقيق و اشاره اجمالی به روند بررسی موضوع، پرسش ها و فرضيه ها را به ترتيب آورده و نتيجه نهايی آنها را با اشاره ای بسيار گذرا به استدلال هر يك بيان نمايد، به طوری كه تعداد صفحات اين فصل از چهار الی پنج صفحه فراتر نرود. سپس محقق می تواند طی حداكثر يك صفحه پيشنهاد هايی را كه محققان آينده بررسی كننده موضوع مورد نظر بايد برای رسيدن به نتايج ديگر و يا بهتر مد نظر قرار دهند، ارائه كند.

3.قسمت هاي فرعي پايان نامه

صفحات فرعي و آغازين پايان نامه بايد به شرح زير باشد:

1/3.مشخصات روی جلد مانند نمونه فرم انتهای این دستورالعمل نوشته شود.

۲/۳.در هنگام صحافی مطابق روال معمول یک برگ سفید در نظر گرفته می شود.

۳/3.مشخصات روی جلد (بند۱/۳) دقيقاً در اولین صفحه بعد از برگ سفید مي آيد.

۴/3.صفحه بعدی پايان نامه به « بسم الله الرحمن الرحيم » اختصاص دارد.

۵/3.صفحه تأييد استادان راهنما و مشاور بعد از صفحه « بسم الله … » مي آيد. (مانند فرم نمونه انتهای این دستورالعمل)

۶/3.صفحه « تقديم به » پس از آن مي آيد. (بيش از يك صفحه نشود.)

۷/3.صفحه سپاسگزاري حداكثر در يك صفحه پس از « تقديم به » مي آيد.

بندهاي 5/3 و 6/3 الزامي نيست ، بلكه در صورت تمايل در نظر گرفته شود.

۸/3.فهرست مطالب بعد از صفحه سپاسگزاري مي آيد. با توجه به آنکه برای تقسیم بندی قسمتهای مختلف پایان نامه با اعمال سلایق مختلف از عباراتی مانند « بخش ، فصل ، گفتار ، مبحث و ... » استفاده می شود، لذا عناوین مذکور در این جزوه پیشنهادی بوده و دانشجویان می توانند با نظر استاد راهنما از عبارات دیگر استفاده کنند.

براي بازشناسی بهتر عناوين اصلی از فرعی توصيه مي شود از قلم هاي مختلف استفاده شده و برای عناوين مبحث ها و گفتارها تورفتگی در نظر گرفته شد. ( به نمونه فهرست مطالب در پایین صفحه دقت نماييد.)

4.شماره گذاری صفحات

در مورد صفحات فرعي بدين صورت عمل شود كه صفحات قبل از فهرست مطالب به شماره گذاري نياز ندارد؛ اما صفحات مربوط به فهرست مطالب با حروف ابجد شماره گذاري مي شود. اما صفحات اصلي پايان نامه كه با چكيدة تحقيق آغاز مي شود، با اعداد و از يك شماره گذاري مي شود. شمارة صفحات فرعي و اصلي بايد در پايين صفحه و قسمت وسط باشد به مانند شماره گذاري همين جزوه باشد.

5.شيوه تدوين مطالب هر فصل یا هر مبحث

توصيه مي شود براي نوشتن مطالب هر مبحث از ورود به بحث با نقل قول مستقيم از مطالب ديگران خودداری شود؛ بلكه ابتدا عنوان مبحث را طي يكي دو بند ( پاراگراف ) به عنوان مقدمه آن مبحث تشريح نماييد(تذکر: بدون در نظر گرفتن تیتر «مقدمه»برای مباحث) و سپس ديدگاه ها و نقطه نظرهاي صاحب نظران را با دسته بندي منطقي ارائه كرده و مستندات هر يك را پس از ذكر آن ديدگاه تشريح نماييد. علاوه بر بيان اين مطالب مي توانيد به تجزيه و تحليل و يا حتي نقد آنها بپردازيد.لازم به ذکر است که در بیان نکات مقدماتی هر مبحث که از آن به پردازش اولیه نگارنده تعبیر می شودباید نکات زیر در نظر گرفته شود:

الف)تعداد سطرهای مقدماتی هر مبحث «پردازش اولیه» به حجم مطالب اصلی و محتوای آن بستگی دارد لذا این مقدمه می تواند در حد یک پاراگراف پنج سطری تا حداکثر یک صفحه باشد.

ب)در پردازش اولیه یا همان مقدمه هر مبحث ابتدا باید عنوان مبحث به اختصار تبیین شود و پس از آن علت گشوده شدن آن فصل یا مبحث آورده شود و در نهایت روند تدوین و محورهایی که نگارنده در آن مبحث بدان خواهد پرداخت اشاره شود.

در پايان هر مبحث یعنی پس از مقدمه مذکور و تبيين ، تحليل يا نقد و بررسي ديدگاه ها، چنانچه نگارندة پايان نامه ديدگاه جديدي دارد و يا يكي از ديدگاه هاي موجود را ترجيح مي دهد، با ذكر دلايل لازم آن را بيان مي دارد. ديدگاه نگارنده مي تواند دقيقاً يكي از همان ديدگاه هاي مطرح شده و يا ديدگاه جديد و مغاير و يا اينكه اصلاح شده يكی از آنها باشد.

اگر چه بهتر است نگارنده از نقل عين مطالب ديگران خودداری کرده و ديدگاه ديگران را به قلم و بيان خود در آورده و در پايان نامه بنويسد و آدرس مطالب را دقيقاً در پاورقي بياورد اما چنانچه از کتب عربی استفاده شده دانشجویان گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی باید اصل متن عربی را با بهره گیری از منابع موجود در سی دی المعجم الفقهی و یا سایر منابع در نقل قول ذکر کنند تا در مرحله بررسی پایان نامه و ارزیابی استادان راهنما و مشاور و هیئت داوران بتوانند صحت برداشت نگارنده را از متون عربی تشخیص داده و اظهار نظر نمایند.

اگر مطالب عيناً از ديگری نقل مي شود، بايد آغاز و پايان آن داخل گيومه « …… » قرار داده شود.

6.نحوه ارجاع دهي در پاورقي[2]

اگر مطلبي براي اولين بار در پايان نامه ذكر مي شود و آن مطلب از كتابي گرفته شده باشد آدرس آن در پاورقي به شرح زير نوشته شود:

نام خانوادگي، نام، عنوان كتاب ، نام و نام خانوادگي مترجم، ناشر، محل نشر، نوبت و سال انتشار، شمارة جلد، شمارة صفحه. بين هر قسمت از اطلاعات فوق الذكر ويرگول (،) و پايان هر پاورقي نقطه (.) گذاشته شود.

نمونه[3]:

اگر از ترجمه استفاده نشده است، قسمت نام مترجم نوشته نمي شود.

عنوان كتاب ها در پاورقي ها و به ويژه در قسمت فهرست منابع و مآخذ بايد به طور كامل نوشته شود؛ به عنوان نمونه: كتاب جواهر الكلام با عنوان كامل آن ؛ يعني « جواهر الكلام في شرح شرائع الاسلام » نوشته شود. البته چنانچه كتابي با عنوان اختصاري شهرت دارد، مي توان در متن تحقيق از آن به اختصار نام برد.

اگر از كتاب و يا هر منبع و مرجع ديگري براي بار دوم ، سوم و … بلافاصله ( يعني پاورقي ديگري بين آنها ذكر نشده باشد) استفاده مي شود، به عبارت « همان » اكتفاء شود. اگر ازهمان منبع بلافاصله استفاده مي شود، اما شمارة صفحه و يا جلد متفاوت است، به شكل « همان ، ص 112. » و « همان ، ج 2 ، ص 236. » نوشته مي شود.

برخي از نويسندگان به عنوان خاصي شهرت دارند؛ مثل : « امام خميني » ، « شهيد اول » و … بهتر است براي بار اول نام خانوادگي و نام آنها به همراه عنواني كه بدان شهرت دارند آورده شود و براي دفعات بعدي به همان عنوان بسنده گردد.

مثال: براي بار اول[4] براي دفعات بعدي[5]

چنانچه براي بار دوم و بعد از آن در پايان نامه از همان منبع با فاصله استفاده مي شود، پس از ذكر نام نويسنده ، نام كتاب را آورده و به جاي بقية مشخصات لفظ « پيشين » آورده شود و بعد از عبارت پيشين جلد و شماره صفحه مربوط ذكر شود. به نمونه اي كه در پاورقي آمده است، دقت فرماييد.[6]

چنانچه مطلبي از دو منبع استفاده شده است، ضمن رعايت تقدم و تأخر تأليف اثر ابتدا مشخصات كتاب مقدم و سپس كتاب يا كتاب هاي بعدي مي آيد.

اگر اثري داري دو يا سه مؤلف باشد، شهرت و نام هر سه تن را به ترتيبي كه پشت جلد اثر آمده است، مي نويسند؛ لكن اگر بيش از سه تن مؤلف داشته باشد، تنها نام اولين مؤلف ذكر مي شود و كلمة « و ديگران » در پي آن مي آيد؛[7] مانند: مكارم شيرازي ، ناصر و ديگران ، تفسير نمونه ، …

اگر از مقاله اي استفاده شده است، به صورت زير ارجاع داده مي شود:

نام خانوادگي نويسنده مقاله ، نام ، عنوان مقاله ، عنوان نشريه ، سال نشر ، دورة نشر، شماره انتشار ، صفحه. به نمونه اي كه در پاورقي ذكر شده است دقت كنيد.[8]

در مورد آيات قرآن ، اگر در متن تحقيق به سوره و شمارة آيه اشاره شده است، به ذكر پاورقي نيازي نيست؛ در غير اين صورت بايد مانند نمونة مذكور در پاورقي اين صفحه[9] نوشته شود.

برخي ممكن است مطلبي را از صاحب نظري نه در كتاب و يا نوشتة آن صاحب نظر ، بلكه از كتاب و يا مقاله و يادداشت ديگري اقتباس نمايند، اولاً در يك پژوهش علمي اين گونه نقل قول ضعف محسوب مي شود ؛ لذا دانشجويان بايد براي طرح ديدگاه هر صاحب نظر، به منبع و مأخذ اصلي ( دست اول ) مراجعه كنند؛ مگر در مواردي كه منبع اصلي ناياب و يا دور از دسترس باشد. در اين صورت مي توان نام آن صاحب نظر و عنوان كتاب وي را در متن تحقيق نوشت و در پاورقي به شكل نمونة مذكور در پاورقي اين صفحه[10] مشخصات كتابي كه مطلب از آن نقل شده است، نوشته شود.

از بكار گيري القاب و عناوين براي افراد به ويژه عناوين غير علمي در متن تحقيق و يا پاورقي و فهرست منابع بپرهيزيد. البته بكار بردن واژه هاي « دكتر » و « آيت الله » در برخي از نوشته ها متداول است ؛ اما دانشجويان قطعاً در پاورقي و فهرست منابع از اين عناوين استفاده نكنند و در متن تحقيق اگر براي همة افراد يكسان عمل شود، مانعي به نظر نمي رسد. لازم به ذكر است كه برخي از دانشمندان و صاحب نظران به عنوان خاصي شهرت پيدا مي كنند، به گونه اي كه با آن عنوان بهتر شناخته مي شوند؛ لذا بكار بردن اين گونه عناوين در متن تحقيق بلامانع به نظر مي رسد؛ مانند: علامه طباطبايي ، علامه حلي ، محقق اردبيلي ، پروفسور حسابي و … كه البته همة اين ها، عناوين علمي هستند.

در بارة اسامي استادان راهنما و مشاور كه روي جلد و صفحة تأييد پايان نامه مي آيد، از بكار بردن عناويني چون « جناب آقاي » ، « حجه الاسلام و المسلمين » و … خودداري شود و فقط از عنوان دكتر … استفاده شود.

7.فهرست منابع و مآخذ

در انتهاي پايان نامه فهرست منابع مي آيد كه ابتدا منابع فارسي ( كتاب )، پس از آن منابع عربي ( كتاب )، پس از آن مقالات به ترتيب حروف الفباي نام خانوادگي نويسنده و پس از آن ساير منابع مثل مجموعه قوانين آورده مي شود. مشخصات همة منابع در اين فهرست بايد به طور كامل و به همان صورتي كه در پاورقي براي اولين بار ذكر مي شود، ـ به استثناي شمارة صفحه ـ آورده شود.

اگر از قرآن كريم ، نهج البلاغه و صحيفة سجاديه استفاده شده است، با توجه به احترام ويژه اي كه اين آثار دارند ابتداي فهرست منابع عربي بدون رعايت ترتيب الفبا آورده مي شود. چنانچه از ترجمة خاصي از سه كتاب مذكور استفاده شده است، پس از آنها ذكر مي شود؛ بدين ترتيب:

1.قرآن كريم ، ترجمه ناصر مكارم شيرازي.

2.نهج البلاغه ، ترجمه فيض الاسلام.

3.صحيفة سجاديه ، ترجمه حسين انصاريان.

اگر بيش از يك اثر از نويسنده اي استفاده شده است؛ در فهرست منابع ، شهرت و نام نويسنده كه به دنبال اولي مي آيد، تكرار نمي شود؛ بلكه به جاي آن عبارت « همو » نوشته مي شود ؛ مانند:

1.فيض ، عليرضا ، مبادي فقه و اصول ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ چهاردهم ، بهار 1382 هـ.ش.

2.همو ،مقارنه و تطبيق در حقوق جزاي عمومي اسلام ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، چاپ اول تابستان 1368 هـ.ش ، ج1.

همان طور كه در نمونة مذكور ملاحظه مي كنيد، بهتر است در فهرست منابع عنوان كتاب با قلم درشت و به صورت اتاليك تايپ شود.

برخي از آثار ممكن است مشخصات كامل مورد نظر جهت نوشتن در فهرست منابع را نداشته باشند؛ لذا در چنين مواردي به شرح زير عمل شود:

اگر شمارة چاپ را ندارد؛ « بي چا » نوشته شود.

اگر نام ناشر را ندارد؛ « بي نا » نوشته شود.

اگر محل نشر آن معلوم نيست؛ « بي جا » نوشته شود.

اگر تاريخ انتشار ندارد؛ « بي تا » نوشته شود.

8.رعايت اصول نگارش

يكي از مسائل مهم در تدوين پايان نامه رعايت اصول و قواعد نگارش است. اهم مطالب مربوط به اصول نگارش كه به روش نشانه گذاري اختصاص دارد و از كتاب روش تحقيق دكتر جعفر نكونام گرفته شده است[11] ، به شرح ذيل مي آيد.

1/8.نقطه (.)

· در پايان جملة خبري كاملي كه به جملة پس از خود وابسته نباشد؛ مانند: حق آمد. باطل رفت.

· در پايان جملة انشايي؛ مثل: شايد اين به سود تو نباشد.

· پس از حروف اختصاري؛ مانند: ق.م.ا ( قانون مجازات اسلامي ) پس از حروف اختصاري پركاربرد ـ چنانچه يك حرف باشد ـ نيازي به نقطه نيست؛ مانند: ص ( صفحه ) ، ش ( شمسي ) ، ق ( قمري ).

· پس از شماره هاي عددي؛ مانند: 1. 2. 3.

يادآوري: نقطة پايان، پس از نشانه هاي ديگر مثل گيومه و پرانتز مي آيد.

2/8.ويرگول (،)

· ميان اجزاي جمله اگر طولاني باشند؛ مانند: پس از سال ها انتظار، بالاخره ديروز بعدازظهر، آن عزيز سفر كرده آمد.

· ميان كلمه هايي كه احتمال غلط خواني آنها مي رود؛ مانند: ما، در خلوت به روي خلق بستيم.

· براي جدا كردن بخش هاي يك نشاني يا مشخصات يك كتاب؛ مانند: موسوي خميني ، سيدروح الله، تحريرالوسيله، … .

· به جاي « واو » عطف؛ مانند: آب، غذا و مسكن از ضروريات اولية حيات آدمي است.

· پس از منادا؛ مانند: اي پسر، در زندگي ادب پيشه كن.

3/8.نقطه ـ ويرگول (؛)

· ميان جمله هاي كامل به هم وابسته؛ مانند: تو مي تواني؛ اما نمي خواهي.

· براي جدا كردن قسيم ها ، اجزا و موارد يك چيز از يكديگر؛ مانند: آثار مولانا عبارت است از: مثنوي معنوي؛ كليات شمس؛ فيه ما فيه؛ و … .

· پيش از كلمه ها و جمله هاي توضيحي؛ مانند: إنّما الاعمال بالنّيّات؛ عمل هر فردي در گرو نيت اوست.

4/8.دو نقطه (:)

· پيش از قسيم ها، اجزا و موارد يك چيز؛ مانند: منابع چهارگانه استنباط احكام عبارت است از: كتاب؛ سنت؛ اجماع و عقل.

· پيش از نقل قول مستقيم؛ مانند: حضرت علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: « ……. ».

· پس از كلمات توضيحي؛ از قبيل: يعني ، چنان كه ، مانند ، مثال ، مثل.

5/8.سه نقطه ( … )

· براي نشان دادن كلمه يا عبارت يا جمله يا جملات محذوف يا ناتمام.

6/8.علامت پرسش (؟)

· پس از جملة پرسشي مستقيم يا كلمه و عبارت جانشين جملة پرسشي مستقيم؛ مانند: كدام رنگ را مي پسندي؟ سبز؟ يا آبي؟

يادآوري: پس از پرسش هاي غير مستقيم، انكاري و خواهشي نقطه گذاشته مي شود؛ مانند:

استاد از دانشجو پرسيد كه آيا كتاب را خوانده است. ( پرسش غير مستقيم )

چه كسي از عاقبت امور آگاه است. ( پرسش انكاري )

اجازه مي فرماييد، رفع زحمت كنم. ( پرسش خواهشي )

7/8.خط تيرة كوتاه (ـ)

· در دو طرف جملة معترضه؛ مثل: امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: …

8/8.گيومه ( « … » ) ، ( “ … ” )

· براي نشان دادن آغاز و انجام نقل و قول مستقيم؛ مانند:

دكتر عليرضا فيض در تعريف «عاقله» مي نويسد: «عاقلة جاني عبارتند از پدر، مردان بالغ، عاقل و ثروتمند از خويشان پدري او … ».[12]

· براي متمايز كردن عناوين و مصطلحات؛ مانند:

برخي اعتقاد دارند كه از عبارت «الانثی بالانثی» در آية 178 سوره بقره متفاوت بودن ديه زن و مرد فهميده می شود.

هر گاه نقل قولي در ضمن نقل قولي ديگر آورده شود، ميان دو نشانة نقل و قول متمايز از قبلي،

مثل ( “ ” ) قرار داده مي شود؛ مانند:

«گفت: در جايي خوانده ام: “ يا خاموش باش، يا حرفي بزن كه از خاموشي بهتر باشد”».

9.نكاتي ديگر

1.براي تايپ پايان نامه قلم هاي زير پيشنهاد مي شود:

الف)عناوين فصل ها با قلم تيتر (Titr ) شمارة 22 نازك؛ مانند نمون زير:

فصل نخست : كليات تحقيق

ب)عناوين مبحث ها با قلم تيتر شماره 16 نازك؛ مانند:

مبحث اول: بيان مسأله

ج)عناوين گفتارها با قلم تيتر شماره 13 نازك؛ مانند:

گفتار نخست: تعريف فسخ

د)متون فارسي داخلي پايان نامه با قلم لوتوس (Lotus) شماره 15 نازك ؛ مانند:

در ماده 188 ق.م آمده است: «عقد خياري آن است كه براي طرفين يا يكي از آنها يا براي ثالثی اختيار فسخ باشد».

هـ)متون عربي داخلي پايان نامه با قلم بدر (Badr) شماره 15 نازك؛ مانند:

در قرآن كريم آمده است: «إنَّا أنـزَلـنَاهُ فِي لَـيَلَـةِ الـقَـدرِ ...».[13]

2.اگر در پايان نامه از آيات قرآن كريم استفاده مي شود، حتماً بايد به طور كامل ، دقيق و بدون اشكال اعراب گذاری شود.

3.اعراب گذاري ساير متون عربي الزامي نيست، مگر مواردي كه استاد راهنما توصيه نمايد. در هر

حال متون عربي بايد به صورت عربي تايپ شود، به عنوان مثال « ة » به صورت « ه » يا « ة »

تايپ نشود.

4.يكي از اشكالاتي كه معمولاً در پايان نامه ها كم و بيش مشاهده مي شود، اغلاط تايپي به ويژه

در متون عربي است كه به هيچ عنوان پذيرفتني نيست. اگر چه دانشجو بعد از دفاع ملزم به اصلاح آنها

مي شود، اما در داوری پايان نامه به عنوان نقطه ضعف تلقی مي شود.

5.هر جا كه از اعداد براي تفكيك بخش هاي مختلف يك موضوع استفاده مي كنيد ـ از جمله در پاورقي ها ـ بعد از عدد، نقطه قرار داده شود؛ مثل: ( 2. )

6.ابتدای هر بند (پاراگراف) از هر فصل ، بخش و زير بخش در متن پايان نامه حداقل هفت میلی متر تورفتگی داشته باشد.

7.صفحات اصلي پايان نامه بدون حاشيه و با مشخصات زير باشد:

الف)فاصله بالای صفحه تا شروع سطر اول، 3 سانتي متر.

ب)فاصله آخرين سطر تا پايين صفحه، دو ونیم سانتي متر.

ج)فاصله سمت راست 3 سانتي متر و فاصله سمت چپ 2 سانتي متر.

د)فاصله بین هر سطر یک سانتی متر باشد.

هـ)شماره صفحات در قسمت پايين صفحه و وسط درج شود.

با توجه به رعايت بندهاي مذکور، تعداد سطرهای هر صفحه 24 سطر خواهد بود.

چند تذکّر مهم

1.بارها مشاهده شده است که علی رغم تحویل جزوه مربوط به نوشتن پایان نامه، برخی دانشجویان توجه لازم را به آن ندارند؛ لذا تأکید می شود که از مهم ترین ملاک های ارزیابی پایان نامه ها مواردی است که در جزوه مورد نظر بیان شده است، خواه استادان راهنما یا مشاور به آن نکات در طول تدوین پایان نامه اشاره کرده باشند یا خیر.

2.در برخی موارد دانشجویان اشکالات و اغلاط اعرابی ، املایی و حتی نگارشی موجود در پایان نامة خود را به عهده تایپ کننده می گذارند، در حالی که مسؤولیت کامل آن فقط با دانشجوست.

3.یکی از اشکالاتی که عموماً در پایان نامه های دانشجویان تاکنون مشاهده شده است، نقل قول های مکرر و طولانی و بدون توضیح ، تبیین ، تحلیل ، نقد و ... از سوی نگارنده آن می باشد، در حالی که موارد مذکور در ارزیابی پایان نامه ها نقش مهمی دارد ، لذا حضور نگارنده بايد در تدوين پايان نامه محسوس و قابل ملاحظه باشد.

4.گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی بر این نکته تأکید دارد که دانشجویان از منابع دسته اول فقهی که در لوح فشرده « المعجم الفقهي » آمده است استفاده کنند و با توجه به اینکه استفاده از منابع موجود در المعجم یکی از آسانترین راه های دسترسی به منابع دست اول است، لذا ارجاعات داده شده در پاورقی ها و فهرست منابع باید به منابعی باشد که در لوح فشرده المعجم ذکر شده است، به طوری که استادان راهنما، مشاور و داور بتوانند عنداللزوم مطالب اقتباس شده را با منابع اصلی تطبیق دهند.

5.برای دانشجویان رشته فقه هیچ موضوع حقوقی محض قابل قبول نیست، بلکه همه موضوعات باید از منظرهای فقه ، اصول فقه ، قواعد فقهی و مواردی که با تخصص این رشته تناسب کامل دارد باشد، اما برخی از دانشجویان موضوعات انتخابی را صرفاً و یا اغلب از منظر حقوقی بررسی می کنند که پذیرفته نیست.

6.تأیید استاد راهنما و مشاور مبنی بر آماده بودن پایان نامه برای دفاع به هیچ عنوان دلیلی بر اخذ نمره عالی نیست، بلکه معمولاً وقتی استاد راهنما پایان نامه را در حد قابل قبول تشخیص دهد و به این نکته برسد که دانشجو به دلایل مختلف از جمله مشغله زیاد و نداشتن اطلاعات علمی کافی فرصت و توان تقویت بیشتر پایان نامه را ندارد، آن را با تقاضای دانشجو آماده دفاع اعلام می کند. در واقع تأیید استاد راهنما به منزله تضمین اخذ حداقل نمره قبولی از دید خودشان است؛ به ویژه آنکه یک سوم از مسؤولیت ارزیابی و دادن امتیاز به پایان نامه به عهده داور است و رأی اکثریت برای نمره دادن پایان نامه حاکم نیست تا تصور شود که با نظر راهنما و مشاور اکثریت حاصل می شود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

جدول ارزیابی پایان نامه ها

جهت اطلاع دانشجویان گرامی از ملاکها و معیارهایی که در ارزیابی مورد تأکید

هیأت ارزیاب می باشد، جدول مربوط به شرح زیر اعلام می گردد:

ردیف	معیارهای ارزشیابی	حداکثر امتیاز
1	نوآوری در موضوع و واضح بودن آن	5
2	تنظیم فهرست مطالب و تعیین سرفصل های متناسب با موضوع	10
3	تدوين چكيده مطلوب و متناسب با محتواي پايان نامه	5
4	ارائه پرسش ها یا فرضیه های رسا و متناسب با موضوع	۷
5	تعریف علمی واژه ها و اصطلاحات کلیدی پایان نامه	5
6	بهره گیری از منابع کافی و معتبر با استفاده از لوح فشرده المعجم الفقهی	۸
7	ارجاع دهی مناسب و بر اساس الگوی ارائه شده	7
8	تجزیه و تحلیل مناسب از مباحث و پردازش نگارنده	15
9	ارائه نتیجه گیری متناسب با موضوع	5
10	فقدان اشکالات تایپی، اعرابی و اغلاط املایی	5
11	رعایت اصول علمی نگارشی و ویرایشی	۵
12	تسلّط دانشجو به ارائه پایان نامه در جلسه دفاعیه	10
13	تدوين پايان نامه در زمان بندي مقرر در طرح تحقيق	۸
۱۴	امتیاز مربوط به گزارش هماهنگی با استاد راهنما	۵
جمع حداکثر امتیازات	100

دستورالعمل تدوین پايان نامه

مطالب مشابه :

نمونه هايي از تقديم و تشكر براي صفحه تقديم پايان نامه

نمونه هايي از تقديم و تشكر براي صفحه تقديم پايان نامه

نمونه هايي از تقدير و تشكر براي صفحه تقديم پايان نامه

صفحه سپاس پایان نامه

نمونه هايي از تقديم و تشكر براي صفحه تقديم پايان نامه

صفحه تقدیم پایان نامه

صفحه سپاسگزاری

صفحه تقدیم پایان نامه

آئین نامه نگارش پایان نامه کارشناسی

شیوه نامه تدوین پایان نامه دوره کارشناسی گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور استان ایلام