جنگلداری مقدمه و فصل اول

....

جزوه جنگلداري

( رشته منابع طبيعي ومحيط زيست )

بخش كشاورزي ۱۳۹۱

سيد محمدرضا سيفي- رحمانعلي قره باغي- بابك پيكرستان

مقدمه

تمامی فعاليتهای ما در صورتيکه بخواهيم به نتيجه ای موفق آميز نايل شويم بايستی دارای برنامه ريزی دقيق باشد شايد نتوانيم به اهداف کوتاه مدتمان با برنامه ريزی ساده ای که در ذهنمان هست نايل آييم ليکن برای اهداف بزرگ وبلند مدت نياز به برنامه ريزی های دقيق با ذکر جزييات و همچنين مکتوب نمودن آن روی کاغذ داريم . مديريت و کنترل جنگل وتوده های جنگلی نيز به همين دليل مديريت جنگل و توده های جنگلی نيز نيازمند يک برنامه دقيق و مدون دارد .توده های جنگلی دارای عمری بيش از عمر يک انسان ميباشد و به همين دليل لازم است که برنامه های مدونی داشته باشيم تا نسلهای مختلف بتوانند در رسيدن به اهداف جنگلداری (استمرار در توليد –بازده اقتصادی وحداکثر وخدمات ديگر جنگل )با کمک گرفتن از علوم مختلف وابسته به جنگل يک برنامه دقيق نوشته و تدوين بنماييم.

فصل اول

مفاهيم جنگلداري

کليات جنگلداری

با مطالعه تاريخچه و گذشته جنگلهای ايران وشناخت وضعيت فعلی توده های جنگلی موجود اولين وکمترين نتيجهای که به دست می آيد اين است که بايد از جنگلهای خويش مواظبت بيشتری نموده و از آنها با دقت بيشتری بهره برداری کنيم .

برای حفظ جنگل از گزند انسان –حيوان وطبيعت بايد از مقررات خاصی استفاده کرد. اين مقررات شامل قوانين اکولوژيکی – يک سری قوانين اداری برای کنترل اهالی وروستاييان مجاور جنگل ودامهای آنان –کنترل شخص بهره بردار و همچنين تهيه دستورالعمل بهره برداری برای انجام صحيح عمل بهره برداری و جلو گيری از لطمه وارد شدن به زمين نهالهای جنگلی وخود جنگل بعنوان يک اکوسيستم ميباشد.

اجرای جنگلداری از قسمتهای اساسی ومجزا بصورت زير تشکيل شده است:

الف:اعمالی که مارا بر جنگل مسلط ميسازد (تهيه نقشه –تعيين محدوده بخش وپارسلها –آماربرداری )

ب)استفاده از آمار و ارقام بعلاوه تشريح پارسل برای گوياتر کردن آنها وشناخت آنچه که داريم .تعداد در هکتار موجودی حجمی –

رويش و.....

ج)اجرای برنامه پيش بينی شده در سطح جنگل (واحد بهره بردای )در هر واحد برنامه ريزی (پارسل ويا توده)برای رسيدن به هدف.

د)کنترل عمليات اجرا ش ده و آنچه پيش بينی شده استونتيجه گيری از تمام عمليات اجرا شده

كليات جنگلداري :

با مطالعه تاريخچه و گذشته جنگل هاي ايران و شناخت وضعيت فعلي توده هاي جنگلي موجود ، مشخص مي گردد كه بايد با دقت و

وسواس بيشتري از آنها به طور عملي بهره برداري و در عين حال بر حفظ آنها بكوشيم تمام گزارش هاي گذشته دال بر اين است كه در قديم

خيلي جاها جنگل وجود داشته كه امروزه از بين رفته اند و يا توده هاي مرغوب به متوسط و متوسط به بد تبديل شده اند .

كارشناسان خارجي نظير تريگوبو ، گلايزر ، ظهر الدين ، ند ياكلوف واتر ، پيشكسوتان ايراني نظير ساعي ، جزيره اي و بنان در مديريت

گذشته و تا حدودي فعلي شركت داشته اند . يك قضاوت اجمالي از كار آنان .

جنگل هاي ما ناهمسان با تنوع گونه اي بالا هستند .

خيلي از آنها قصد پياده كردن چيزي كه در اروپا بودند را داشتند . دو اتفاق خيلي بد كه به موازات هم افتاد :

يكي روش اشتباهي را پياده كنيم و بدتر اينكه تئوري درست هم غلط اجرا شود .

آمار برداري

آمار برداري جهت شناخت وضع موجود درختان، درختچه ها و زادآوري جنگل و همچنين بمنظور شناخت از :

- موجودي در هكتار

- گونه هاي مختلف

_طبقات قطري مختلف و استفاده از آن در برنامه ريزي جهت مكان برداشت.

تشريح پارسل:

- پارسل كوچكترين واحد برنامه ريزي در يك طرح جنگلداري است كه در آن زمان اجراي فعاليت (جاده سازي، بهره برداري،

جنگلكاري، عمليات پرورشي، زمانبندي خروج دام و ...) مشخص مي گردد.

براي مشخص كردن برنامه هاي اجرايي مذكور با استفاده ار كليه مطالعات انجام شده، خلاصه وضعيتهاي زير در پارسل بايد

مشخص شود.

دوره (طرح) جنگلداري :

دوره يا طرح جنگلداری مدت زمانی است که طرح برای آن دوره تهيه ميشود و تمام عمليات و تعهدات پيش بينی شده در برنامه طرح

در آن مدت اجرا ميشود. معمولا طول دوره طرح ١٠ سال است ولی در جنگلهای مخروبه وتنک اين مدت به ١۵ تا ٢٠ سال نيز

ميرسد.

بخش:

بخش قسمت وسيعی از يک منطقه جنگلی است که تحت يک شيوه يا روش بخصوص مورد تربيت قرار گيرد .يک بخش شامل چند

سری است.

سری :

سری واحد جنگلداری است وقسمتی از جنگل است که دارای يک روش ويک شيوه ويک دوره واحد ويا سن وقطر قابل بهره برداری

يکسانی هستند.به عبارت ديگر سری جنگل قطعه محدود شده ای از جنگل است که مناسب برای عمليات بهره برداری و اداره جنگل

)طرح جنگلداری) است. معمولا قسمتی از يک حوزه آبخيز به عنوان سری انتخاب ميشود.مساحت هر سری از ٢٠٠ تا ٢٠٠٠ هکتار

است و حد مطلوب آن ٨٠٠ تا ١٠٠٠ هکتار است.

قطعه يا پارسل :

پارسل قطعه ای از سری است که در سطح خود توده هايی کم وبيش همگن و با شرايط مشابهی را شامل ميشود.قطعه کوچکترين

واحد برنامه ريزی وکنترل کار است که جهت دامنه وخاک وتوده رستنی تقريبا يکنواخت داشته باشد. سطح پارسل از ٣تا ٣٠ هکتار

متغير است وسطح مطلوب آن ١۵ هکتار است.مرز قطعه ترجيحا از مرزهای طبيعی مانند مجاری آب ودال (خط الراس) دره

وبريدگی وشيب و....تشکيل ميشود.

قطعه واحد کوچک مديريت جنگل است.

سوپارسل (زير قطعه):

اگر به عللی نتوان برای قطعه يا پارسل يک برنامه داد.به عنوان مثال قطعه در دو جهت يک شيب واقع شده باشد يا قسمتی از قطعه

مخروبه وقسمت ديگر مرغوب باشد و...در اينصورت با تقسيم بندی قطعه به سوپارسل های آوب و...برای قطعه مورد نظر دو يا

چند برنامه داده ميشود.

واحد بهره برداری جنگل

مجموعه يک سری وتاسيسات موجود در آن وهمچنين تمام فعاليتهايی را که در طرح جنگلداری پيش بينی شده است واحد بهره

برداری جنگل مينامند.

توده جنگلی :

کوچکترين قسمت جنگل که از نظر تمام مشخصات يکسان بوده و امکان يک برنامه ريزی دراز مدت را فراهم آورد را توده جنگلی

مينامند.

دانگ:

عبارتست از تعدادی پارسل های مشابه که در طول مدت معين در آن برش های تجديد حيات يا اصلاحی انجام ميگيرند که مربوط به

جنگلهای دانه زاد همسال است.

دانگ بندی :

روشی است که در دانه زاد همسال انجام می شود. در اين حالت تعدادی از پارسل ها را که شرايط مشابه دارند با هم مخلوط ميکنند

وبه صورت يک دانگ در نظر ميگيرند.

دوره بهره برداری :

دوره مدت زمانی است که در پايان آن نهال ها يا جست ها يا پاجوش ها که جانشين درختان بهره برداری شده ميشوند به آن درجه از

تکامل برسند که آماده برداشت مجدد باشند.

توده اصلي: منظور اشكوب بالاي توده جنگلي كه وظيفه توليد محصول اصلي را بر عهده دارد. مثال آشكوب

بلوط در يك جنگل بلوط ممرزستان.

توده فرعي: شامل آشكوب مياني يا به طور كلي آشكوب مغلوب است توده فذعي باعث پرورش و تقويت پايه

هاي موجود در آشكوب بالايي(توده اصلي) مي گردد و ضمنا توليد محصولات اضافي را شامل مي شود. مثال

ممرز در جنگل بلوط- ممرزستان

توده بسته: توده جنگلي كه درجه تاج پوشش آن بيش تر از 90 درصد باشد. در حالت مطلوب توده بسته يا

كاملا پر داراي درجه تاج پوشش يك مي باشد.

توده پر:درجه تاج پوشش اين توده بين 50 تا 90 درصداست. به عبارت ديگر قسمتي از تاج پوشش در اين

حالت باز شده است (طبيعي يا مصنوعي).

توده تنك: اين توده در حالتي است كه درجه تاج پوشش آن از 50 درصد كمتر و از 10 درصد بيشتر است.

توده خالي: درجه تاج پوشش اين توده كمتر از 10 درصد است. جنگلهاي كاملا مخروبه در اين وضعيت قرار

دارند.

تعاريف :

براي درك بيشتر از گفته هاي يكديگر بهتر است با تعاريف موضوع صحبت (براي جنگل داري )

آشنا باشيم .

جنگل : باغي است وسيع و طبيعي (جنگل كاري ها) هم كه در آن گياهان متنوع يكساله و چند

ساله بزرگ و كوچك و درخت و درختچه وجود دارند . در چنين محيطي جانوران اعم از

پستانداران ، حشرات و حتي باكتري ها و قارچ ها به يك زندگي مسالمت آميز و پايدار رسيده اند

از استوا به بالا انواع جنگل داريم با توجه به درجه حرارت ، عرض جغرافيايي جنگل هاي

متفاوتي داريم ولي از نظر تعريف جنگل يكسان است . از عمق خاك به بالا همه جا حيات وجود

دارد كه همديگر را از بين نمي برند بلكه از هم استفاده مي كنند . در جنگل در كنار همه عوامل

مفيد ما به عنوان يك عامل ضربه زننده هستيم .

بخش : براي مديريت كردن ، جنگل بايد در ابتدا به سطح كوچكتري به اسم بخش تقسيم شود .

قطعه محدود شده اي كه مناسب براي بهره برداري و اداره جنگل (تهيه و اجراي طرح

جنگلداري) است .

داراي طرح ، مديريت ، حسابداري ، شبكه جاده ، نيروي انساني ، ماشين آلات و تاسيسات خاص

خود است . يك حوضه آبخيز به مساحت 1000 تا 5000 هكتار .

در جنگل هرچه سطح كوچكتر باشد از نظر مديريتي آسانتر است . اما شرايط متفاوت جنگل ها

مثلا حاصلخيزي بالا به طرف 1000 هكتار و حاصلخيزي كم به 5000 هكتار ميل پيدا مي كند .

بخش بايد حوضه آبخز باشد . تا بهتر بتوان روي نقشه نمايش داد . بخش محدوده اي به عنوان

يك حوضه آبخيز است كه بايد ورودي به اسم جاده داشته باشد .

ناحيه : در تقسيم بندي سازمان جنگل ها ، سطح وسيعي كه شامل چند بخش مي شود را ناحيه

مي گويند. ناحيه حالت هاي مختلف مديرتي و چند بخش را شامل مي شود .

در هر بخش زاد آوريهاي متفاوتي وجود دارد مثلا دانه زاد ، شاخه زاد ، همسان ، ناهمسان و از

جنبه ديگر جنبه جغرافياي اداري خودشان است مثلا ناحيه چالوس.

در تقسيم بندي جديد سازمان جنگل ها ، مناطق جنگلي شمال كشور را به 103 حوزه آبخيز

اصلي تقسيم كردند . در هريك از آنها بسته به نياز مديريت هاي مختلف (جنگل،مرتع وكشاورزي

و ...) در قالب طرح جامع پيشنهاد داده مي شود.

سري : در مديريت جنگلداري نا همسال و يا نزديك به طبيعت وجود دارند . سري حمايتي و

حفاظتي ، غير قابل بهره برداري (غيرتوليدي) و سري قابل بهره برداري.

به خاطر داشتن 1-آب و هوا 2-زمين و درختان مشابه اين امكار را مي دهد كه تحت يك

روش و يك شيوه اداره مي شود و هم جنين در صورت لزوم يك دوره مخصوص به خود داشته

باشد(همسال ،سري و دانه زاد همسان ، دانه و شاخه زاد ) پيشنهاد سري بندي بر اساس تيپ

گياهي و ارتفاع از سطح دريا (با هدف مديريت واحد) نيز داده شده است .

تعاريف در جنگلداری

دانگ زادآوری: قسمتی از يک جنگل که در مدت زمان مشخص تحت پوشش زادآوری قرار گيرد.

دانگ واحد: شامل مساحت قسمتی از جنگل است که در آن عمل تجديد حيات جنکل در طول مدت صورت ميگيرد

دوره:مدت زمانی که گياهان از نظر فيزيولوژيک فعال بوده و دارای رشد ونمو عادی هستند.

طرح جنگلداری :طرحی است که در آن کليه اطلاعات وعمليات وآمار لازم در مورد وضعيت قبلی وفعلی جنگل وجود دارد.:

روش جنگلداری:نوع ونحوه برنامه ريزی ومديريت به منظور اداره و بهره برداری از جنگل ومحصولات است.

کليات جنگلداری

در زبان عام جنگل به منطقه ای گفته می شود که از درختان خودرو تشکيل يافته و ضمنا زيستگاه جانوران وحشی است ولی بايد در

نظر داشت که هر منطقه پوشيده از درخت يا درختچه را نمی توان جنگل دانست .

در يک جنگل کليه روابط اکولوژيک از ساده ترين تا مشکل ترين آنها بين گياهان ، جانوران و محيط اطراف آن وجود دارد ، از اين

رو جنگل را می توان به اين صورت تعريف کرد :

جنگل عبارت است سطح وسيعی پوشيده از درخت ، درختچه و ساير گياهان که همراه با جانوران اشتراک زيستی (بيوسنوز

biocoenose ) پيشرفته آن بين عناصر تشکيل دهنده آن (گياهان و جانوران ) به وجود آورد و تحت تاثير عوامل محيطی قادر به

ادامه حيات به طور مستقل ( بدون دخالت انسان ) می باشد .

اهميت جنگل : در اصطلاح جنگل شناسی ، جنگل عبارت است از اجتماعی که اکثر افراد آن را درخت تشکيل می دهد .

١- مقدار توليد و برداشت از چوب جنگل : برای صنايع الوار سازي ، مبل سازی ، کاغذ سازی ، کارتن سازی ، کبريت سازی ،

پاکت سازی ، برای تهيه زغال و مصارف روستايی . مثلا پوست درخت بلوط (مازو ) دارای ماده تانن است که در صنايع استفاده

می شود . قالب کفش ، ابزار کشاورزی ، ادوات موسيقی ، قنداق تفنگ .

٢- بسياری از کشور ها مانند اتريش يکی از منابع آسب درآمد اين آشور از چوب های جنگلی و صادرات آن ها می باشد .

٣- جنگل ها به عنوان شش های کره زمين محسوب می شوند زيرا هواي سرشار از اکسيژن بوده و به منظور به دست آوردن مکانی

جهت آرامش و فرار از آلاينده های صنعتی است.

۴-گردشگاه های جنگلی و اکوتوريسم و حفاظت از آب و خاک کشور(فرسايش) به منظور جلوگيری از بسياری سيل های ويرانگر و

از طرفی تغذيه آب های زير زمينی .

استفاده های دارويی : مثل پوست درخت کدو قليايی (دندان درد ) و يا پوست درخت گنه گنه ( درمان مالاريا ) .

اکوسيستم ( ecosystem ) عبارت از يک واحد مستقل طبيعی است که در آن رابطه متقابل بين موجودات زنده و محيط غير زنده

وجوددارد از مشخصات بارز يک اکوسيستم طبيعی قابليت خود تنظيمی آن بدون دخالت انسان می باشد .

جنگل يکی از پايدارترين و کامل ترين اکوسيستم های زمين است.

هر اکو سيستم شامل سه بخش است :

١- توليد کنندگان اکوسيستم جنگل : گياهان شامل درختان ، درختچه ها ، علف ها و خزه ها می باشد که توليد اوليه جنگل را باعث

می شود .

٢- مصرف کنندگان اکوسيستم جنگل : جانوران شامل : پرندگان ، پستانداران ، حشرات ، خزندگان می باشد که توليد ثانويه جنگل را

باعث می شوند .

٣- تجزيه کنندگان : ميکروارگانيسم ها ( باکتری ها ، قارچ ها و ... ) که نقش تبديل کننده را به عهده دارند وقادرند مواد آلی توليد

شده را دوباره به مواد معدنی تجزيه کنند و در تنظيم گردش زنجيره مواد غذايی يک اکوسيستم کمک به سزايی می نمايد.

سوالات فصل اول

دانگ زادآوری را تعريف کنيد؟

دانگ واحد چيست؟

دوره را تعريف کنيد؟

طرح جنگلداری را تعريف کنيد.

هر اکوسيستم شامل چند بخش است؟دوره-بخش –سری-قطعه-سوپارسل وپارسل را تعريف کنيد؟

آمار برداری به چه منظور انجام ميگيرد؟

منظور از تشريح پارسل چيست؟

سو پارسل را تعريف کنيد.

منظور از دوره بهره برداری چيست؟

انواع توده را نام برده و شرح دهيد.

جنگلداری مقدمه و فصل اول

مطالب مشابه :

جنگلداری فصل سوم

جابجایی در پیام نور

جنگلداری مقدمه و فصل اول

مقالات درس سمینار در مسائل روانشناسی- دانشگاه پیام نور بردسیر

لاله‌زار؛ مرتفع‌ترین منطقه مسکونی ایران

نحوه بخش بندی پایان نامه کارشناسی ارشد

مژده به پژوهشگران رشته مکانیک

مراحل انجام پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بردسیردر جشن میلاد دو نور و گرامیداشت مقام معلم گفت:اولین معلم بشریت، خداست