چگونه میتوان دانش آموز بیش فعال پایه دوم راهنمایی در درس آموزش حرفه وفن را شناسایی کرد و به او در در
بسمه تعالی
دانشگاه عالی فرهنگیان
مرکز تربیت معلم ثامن الحجج
اقدام پژوهی
چگونه میتوان دانش آموز بیش فعال پایه دوم راهنمایی در درس آموزش حرفه وفن را شناسایی کرد و به او در درس خواندن کمک کرد
پژوهشگر
حسین خاک نژاد
با تشکر از استاد گرامی جناب آقای غفاریان
بهار 92
تشکر و قدردانی
شاید با زبان نتوان لطف کسانی را که من را در اجرای این پژوهش یاری کردند را سپاس گفت فقط میتوان از خداوند برای این افراد بخصوص استاد ارجمندم جناب آقای غفاریان که با راهنمایی های بی دریغ خود به من در این امر کمک کردند ، توفیق روز افزون طلب کنم.
چکیده
در این تحقیق ابتدا به توصیف وضعیت موجود پرداخته ام و اطلاعات وشواهدی را از طریق مشاهده رفتار دانش آموز بیش فعال و مصاحبه با خود دانش آموز و دیگر دانش آموزان،همکاران،مدیرودیگرکارکنان مدرسه و تدارک دیدن یک نمونه پرسشنامه (مخصوص والدین او ) ،را جمع آوری نموده و سپس برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیش فعالی سعی کردم از منابعی چون اینترنت ، کتابخانه ، مشاوران و .. استفاده کنم در مرحله بعد به تجزیه و تحلیل عوامل مختلف این مشکل پرداختم و با انتخاب راه حلهای اعتبار بخشیده آنها را به اجرا در آورم ودر پایان هم شاهد بهبود رفتار دانش آموز بیش فعال شدم.
فهرست
مقدمه
توصیف وضعیت موجود
تعریف واژگان
گردآوری اطلاعات (شواهد 1)
یافته های علمی
روشهای گرد آوری اطلاعات (مشاهده ، مصاحبه ، پرسشنامه )
پیشینه تحقیق
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
انتخاب راه حل یا راه حلهای موقتي
اعتبار بخشي به راه حل ها
شیوه های اجرا
شواهد 2
پیشنهادات
ضمائم
منابع
مقدمه
طبق آمارهای بین المللی، حدود 10% دانش آموزان مدارس به علل مختلف از مشکلات رفتاری رنج می برند و این مشکلات گاه برنامه آموزشی یا کل فعالیتهای یک کلاس را مختل می کند. شناخت مشکلات این گروه از کودکان و نوجوانان و تدارک کمک های لازم برای آنها به پیشبرد اهداف آموزش و پرورش در زمینه رشد همه جانبه دانش آموزان کمک می کند (http://tajrobehkar.com/post-81.aspx )
در این بین دانش آموزانی وجود دارند که نمي تواند حتي براي دقايقي آرام نشسته و به سخنان آموزگار يا والدينش گوش فرادهد. وسايل بازي و سرگرمي تنها براي مدتي او را سرگرم می کند و پس از مدت كوتاهي ناآرام و بي قرار چيز تازه اي را جست وجو مي كند. اين كودك، نياز به تنبيه ندارد؛ بلكه تنها به كمك همه براي بازيافتن آرامش خويش دارد. چرا كه مبتلا به «بيش فعالي» بوده و اين عارضه او را بازيگوش، بي دقت، ناآرام، حواس پرت و... كرده است.(http://www.kidcreativity.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=1517:1390-07-06-13-47-38&catid=103:138
توصیف وضعیت موجود
معرفی خود : اینجانب حسین خاک نژاد متولد سال 1366 می باشم 6 سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش را دارم و در حال حاضر در شهرستان رشتخوار ، روستای حسین آباد مدرسه راهنمایی شهید میرسعیدی مشغول خدمت می باشم . در سال تحصیلی 90 -91 برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته وارد مرکز تربیت معلم ثامن الحجج شدم و اکنون در ترم 4 مشغول به تحصیل می باشم.
توصیف مدرسه : مدرسه محل خدمت من شامل سه کلاس یک دفتر و یک آبدار خانه می باشد ، پرسنل مدرسه شامل مديرمجتمع ،معاونین پرورشی و آموزشی و اجرایی میباشند و دبيران كه تركيبي از افراد با سابقه بالاي تدريس و افراد جوان مي باشد در رشته هاي تخصصي خود كار تدريس را انجام مي دهند. اين مدرسه با دو هزار متر وسعت و دویست و هشتاد متر سطح زير ساخت از فضاي متوسطی براي آموزش برخوردار است ،اما از نظر امكانات آموزشي مثل بيشتر مدارس شهرستان رشتخوار از كمبود امكانات رنج مي برد . امسال از 24 ساعت موظف حدود 18 ساعت حرفه وفن دارم ، که 3 ساعت آن مربوط به پایه دوم مدرسه شهید میرسعیدی میباشد.
بیان مسئله : در این کلاس طیف گوناگونی از بچه ها ( دختر و پسر )با خصوصیات متفاوت اخلاقی و تحصیلی قرار دارند یکی از دانش آموزان( پسر) که در ردیف آخر کلاس می نشیند در بیشتر اوقات به جای توجه به درس توجه خودش رابیشتر به مسائل حاشیه معطوف میکند ، مواردی چون ؛ جابه جا شدن روي نيمكت، صحبت با نفر كناري، پشت سري و...، ايجاد صدا مانند ضرب گرفتن روي ميز يا جاميز، ساييدن كف پا به زمين، نقاشي كردن روي ميز، دفتر، كتاب و... دانش آموز مذکور علاوه بر عدم یادگیری مطالب درسی حواس دیگر دانش آموزان را پرت می کند و مانع یادگیری آنها می شود ، من از آنجایی که این مشکل را جدی میبینم و علاقه ی زیادی به شناخت این دانش آموزان که به نظر فعالیت آنها بیش از دانش آموزان دیگر به چشم می آمد ، داشتم ، برانشدم که موضوع پژوهش خود را چگونه میتوان دانش آموز بیش فعال پایه دوم راهنمایی در درس آموزش حرفه وفن را شناسایی کرد و به او در درس خواندن کمک کرد؟ انتخاب کنم.
تعریف واژگان :
چگونه : کلمه استفهام است . چسان . چه شکل به چه طرز (فرهنگ معین-جلد1 ص1304 )
می توان : توانایی‌داشتن, توانابودن, قدرت‌کاری‌داشتن (فرهنگ معین-جلد1 ص1159 )
دانش آموز : شخصی که مشغول کسب دانش باشد برای اطلاق به محصلان رسمی در سطح تحصیلات پیش از دانشگاه به کار می‌رود.(برنامه ریزی تحصیلی و شغلی پایه اول دبیرستان )
بیش فعال : به حالتی دلالت میکند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است( نقص توجه/بیش فعالی ، نوشته جوبوریل)
پایه دوم : کلاس یا درجه یا سطح دوم یا ثانی (فرهنگ معین-جلد1 ص 694 و1582)
مقطع راهنمایی : دوره تحصیلی ما بین ابتدایی و دبیرستان ( گاهنامه راهنمایی تحصیلی مدارس )
در : (حرف اضافه ) ظرفیت را رساند خواه ظرفیت مکانی و خواه زمانی ، و آن یا حسی و واقعی است و یا فرضی و عقلی . درون ، میان (فرهنگ معین-جلد2 ص1500 )
درس : هر جزئ وقسمت ا زکتاب که دریک نوبت آموخته شود (فرهنگ معین-جلد2 ص1510 )
آموزش حرفه و فن : یکی از کتابهای دوره راهنمایی که با هدف ایجاد زمینه برای شکوفایی استعدادهای علمی ، هماهنگی میان مغز با دست و سایر اعضای بدن و... تالیف شده است (آموزش حرفه و فن پایه اول راهنمایی )
را : نشانه مفعول بی واسطه (فرهنگ معین-جلد2 ص1614 )
شناسایی : آشنایی . آگاهی . معرفت علم (فرهنگ معین-جلد2 ص2080)
کرد : کردن ، عمل آوردن . کردار، عمل (فرهنگ معین-جلد3 ص2938 )
به : (حرف اضافه ) کلمه ٔ رابطه که مانند حرف بتنهایی استعمال نمی شود و همیشه برسر کلمات دیگر از قب
یل اسم و فعل و غیره درمی آید(فرهنگ معین-جلد1 ص607 )
خواندن : قرائت کردن . آواز خواندن . دعوت کردن . آموختن ، یاد گرفتن . فهمیدن ، تشخیص دادن(فرهنگ معین-جلد1 ص 1450 )
کمک : مدد، یاری ، کومک نیز به همین معنی است . آن که همکاری می کند. دستیار، همراه(فرهنگ معین-جلد3 ص3073 )
گردآوری اطلاعات (شواهد (1))
یافته های علمی:
تعریف بیش فعالی ADHD :
بیش فعالی به حالتی دلالت میکند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است. تحرک زیاد این کودکان نه تنها خود آنها را بلکه اطرافیان ، همکلاس‌ها ، اولیای مدرسه را دچار مشکل میکند.( نقص توجه/بیش فعالی ، نوشته جوبوریل)
انواع بیش‌فعالی :
1 - نوع بی‌دقت و بدون توجه :
در این نوع در فرد نمی تواند روی تکلیفی که به او می‌دهند و یا یک فعالیت خاص تمرکز داشته باشد. اکثر کودکان دچار ADHD در دقت و توجه کردن دچار مشکل هستند. این دسته از افراد غالبا: • توجه زیادی به جزئیات ندارند.
• بر بازی‌ها و کارهای مدرسه نمی‌توانند تمرکز داشته باشند.
• کارهای مدرسه و فعالیتهای روزانه خود را در منزل تا آخر دنبال نمی‌کنند و آنها را به پایان نمی‌رسانند. • نمی‌توانند یک وظیفه یا تکلیف را تمام و کمال انجام دهند.
• اسباب بازی‌ها ، کتاب‌ها و وسایلشان را اغلب گم می‌کنند.
2 - نوع تکانشی - بیش‌فعالی:
در این نوع از اختلال فرد بسیار فعال است. و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار میکند. فعالیت بیش از حد معمول ، قابل مشاهده‌ترین مشخصه اختلال ADHD است. کودک بیش‌فعال همیشه در حال انجام کاری میباشد. ممکن است سطح بیش‌فعالی با افزایش سن کاهش یابد. این کودکان قبلا از این که راجع به عملی فکر کنند آن را انجام می‌دهند. برای مثال این کودکان ممکن است بطور ناگهانی وسط خیابان شروع به دویدن کنند و از یک سمت به سمت دیگر خیابان بدون نگاه کردن حرکت کنند و یا این که از درخت بلندی شروع به بالا رفتن کنند. ممکن است آن ها موقعیت‌های خطرناک شگفت زده شوند. گاهی هم هیچ ایده و فکری برای خارج شدن از این وضعیت ندارند. غالبا ، فعالیتهای تکانشی و بیش‌فعالی با هم همواره هستند. مشخصه کودکانی که این اختلال را با هم دارند بدین گونه است:
• بی‌قراری و ناآرامی
• دویدن مداوم از سویی به سوی دیگر و یا بالا رفتن از چیزی
• پایین آمدن از صندلی وقتی که اجازه این کار را ندارند.
• عدم توانایی در بی‌سر و صدا بازی کردن
• بیش از حد صحبت کردن
• پاسخ‌دادن ناگهانی و بدون فکر به پرسشی که هنوز تمام نشده است.
• عدم توانایی در صبر کردن برای نوبت خود
• بدون اجازه وسط بازی دیگران پریدن
• وسط صحبت دیگران پریدن
3 - نوع ترکیبی :
در این نوع اختلال فرد بسیار فعال است و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌نماید. کودکان با این نوع اختلال نشانه‌هایی از هر دو نوع قبل را که متذکر شویم دارا هستند. آنها در توجه‌کردن، بیش‌فعال بودن و کنترل تکانش‌های خود دچار مشکل هستند. البته گاهی تمام کودکان بی‌توجه هستند و یا اینکه بیش از حد فعالیت می‌کنند و حرکات تکانشی دارند. (بیش فعالی ؛کمک به کودکان و نوجوانان حواسپرت و بی قرار ، پاتریشیا ا . کویین و جودیت ام . استرن ، ترجمه ی دکتر حمید علیزاده )
علل بیش فعالی : این بیماری سالهاست که شناخته شده و عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند. به نظر می‌رسد علت آن بیشتر به نقص در تکامل سیستم اعصاب مربوط باشد. کودکان مبتلا احتمالا در قسمت‌هایی از مغز که مسئول توجه، تمرکز و تنظیم فعالیتهای حرکتی میباشد دچار نقص جزئی هستند. توارث و ژنتیک در این اختلال نقش دارد. همچنین در بعضی موارد در جریان حاملگی یا زایمان یا پس از آن صدمات جزئی به ساختمان مغز وارد می‌شود که می‌تواند باعث این مشکل گردد. كلا ميتوان علل را در 4 دسته تقسيم نمود : 1- علل احتمالي شامل تروماهاي پيش از زايمان و عوامل ژنتيكي و رواني – اجتماعي مي باشد . 2- عملكرد نادرست نورآدرژنيك و دوپامينرژيك در سيستم هاي نروترنسميتر وجود دارد 3- كاهش خونرساني لوب فرونتال و كاهش ميزان متابوليسم لوب فرونتال تحتاني نيز ذكر شده است . 4- نشانه هاي خفيف عصبي در كودكان با ADHD بيشتر يافت شده است .(http://www.pezeshkan.org/?p=23423)
علائم : مشکل اصلی کودکان ADHD عدم توانایی آنها در حفظ و تنظیم رفتارشان است، در نتیجه اغلب نمی‌توانند رفتار مناسبی که لحظه به لحظه با شرایط محیط هماهنگ باشد نشان دهند. خوابیدن و غذا خوردن آنها منظم نیست به نظر می‌رسد در همه چیز دخالت می‌کنند و مراقبت دائمی نیاز دارند. از نظر هیجانی ثبات ندارند، ناگهانی می‌خندند یا گریه می‌کنند و رفتارشان غیر قابل پیش‌بینی یا ارزیابی است. سریع از کوره در می‌روند و نمی‌توانند پیامدهای رفتارشان را پیش‌بینی یا ارزیابی نمایند. در فعالیتهای خطرناک شرکت می‌کنند و احتمال صدمه دیدن آنها زیاد است. قبل از فکر کردن عمل می‌کنند، قبل از پایان سوال جواب می‌دهند، زياد صحبت مي كنند و پافشاري مي كنند ، بيقراري و وقفه هاي متناوب دارند ، ناشكيبا ، حواس پرت و فراموشكار هستند. اشیا را پرتاب می‌کنند و ناخواسته به دیگران صدمه می‌زنند، پر فعالیت و پر تحرک هستند، هر لحظه در حال رفتن هستند، انگار موتوری درون بدن آنهاست که آنها را به حرکت دائمی مجبور میکند، نمی‌توانند آرام بنشینند و بی‌قرار هستند. اختلال تمرکز در این کودکان در کارهایی که فعالیت دائم و جدی مغزی را لازم دارد مشهودتر است. آنها ممکن است در تماشای تلویزیون، بازی با کامپیوتر و فعالیتهای لذت‌بخش با کودکان دیگر تفاوتی نداشته باشند ولی در کارهایی که فعالیت مداوم مغزی و تمرکز لازم دارد (انجام تکلیف درسی) تفاوت آنها با کودکان دیگر نمایان می‌شود. به نظر می‌رسد مغز آنها اطلاعات محیطی را بیش از حد لازم می‌گیرد، یعنی در انتخاب توجه به اطلاعات ضروری و بی‌توجهی و حذف اطلاعات غیر ضروری ضعف دارد. رعایت قوانین منزل و مدرسه برای آنان مشکل است و برای پیروی از قوانین توجه بیشتری لازم دارند. در انجام تکلیف مدرسه، تمرکز روی درس، رعایت قوانین مدرسه و داشتن روابط اجتماعی مناسب با همکلاسی‌ها مشکل دارند. برای رسیدن به اهداف درازمدت برنامه‌ریزی نمی‌کنند. (http://www.pezeshkan.org/?p=23423)
عوارض : رفتارکودکان ADHD روی عملکرد آنها در خانواده، اجتماع ، مردم و مدرسه تاثیر سوء می‌گذارد و باعث واکنش‌های منفی اطرافیان، خانواده، کادر مدرسه و همسالان می‌شود. این رفتارها مشکلات جدی در مدرسه و اجتماع ایجاد میکند و باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس بی‌کفایتی در این کودکان می‌گردد. ممکن است آنها از مدرسه و اجتماع متنفر گردند. کودکان طبیعی به خاطر رفتارهای مناسب و موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی زمینه زیادی برای تشویق شدن دارند و همین تشویق‌ها موجب پرورش اعتماد به نفس و عزت نفس در آنها می‌شود ولی کودکان دچار ADHD کمتر به این موفقیت‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. کودکان ADHD ممکن است به صورت ثانویه دچار اختلالات ارتباطی، مشکلات تحصیلی، اضطراب، افسردگی و بزهکاری شوند.
(http://www.ravanyar.com/childpsychology/User/Articles/ADHD.asp)
رژیم غذایی و تاثیر آن بر بیش فعالی دانش آموزان:
مطالعات فراوانی روی نقش عوامل تغذیه ای در بیش فعالی کودکان مبتلا انجام شده است که نتایج برخی از آنها را مرور می کنیم :
1 – اسیدهای چرب ضروری
تحقیقات بسیاری نشان داده اند که غلظت اسیدهای چرب " امگا – 3 " و امگا – 6 " در این افراد به مقدار زیادی پایین تر است و این کودکان ، علائم کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند تشنگی زیاد را نشان می دهند بهترین منبع اسیدهای چرب امگا – 3 ، ماهی های آزاد مثل سالمون ، ساردین ، میگو و شاه ماهی است و منابع اسیدهای چرب امگا – 6 ، کنجد ، تخمه کدوتنبل و تخمه آفتابگردان هستند . دیگر منابع اسیدهای چرب ضروری ( امگا – 3 و امگا – 6 ) آجیل ها ، لوبیای سویا ، روغن بادام زمینی و روغن زیتون است .
2– روی
مطالعات یافته های مختلف ارتباط بین کمبود روی و بیش فعالی را نشان داده است ، به طوری که سطح سرمی روی در کودکان مبتلا به بیش فعالی به طور قابل توجهی پایین تر از کودکان طبیعی بوده است . کمبود روی در کودکان مشکلاتی از قبیل خشونت ، کج خلقی ، گریه های زیاد ، بیزاری و نفرت و ناتوانی در تمرکز را ایجاد می کند . گوشت ، ماکیان ، شیر و محصولات لبنی 80 درصد کل میزان روی غذایی را تشکیل می دهند . انواع سایر گوشت ها ، جگر ، پنیر ، غلات کامل ، لوبیا های خشک ، مغزها و محصولات سویا نیز منابع نسبتاً خوب روی هستند .
3 – کلسیم
کمبود کلسیم ممکن است بیش فعالی را به وجود آورد . بنابراین می توان با تنظیم یک برنامه غذایی مناسب حاوی کلسیم نظیر شیر ، پنیر ، نان ، بستنی ، ماست ، سبزیجات برگ سبز مانند کلم ، برگ های سبز شلغم ، یا مکمل های کلسیم ، این کمبود را برطرف کرد .
4 – ویتامین 6B
ویتامین 6B یک کوفاکتور ضروری برای اغلب مسیرهای متابولیکی اسیدهای آمینه ، شامل مسیرهای دکربوکسیلاسیون برای دوپامین ، آدرنالین ، و سروتونین می باشد . از این طریق ، ویتامین های گروه B سبب بهبود رفتار در برخی کودکان مبتلا به ADHD شده است . در برخی کودکان بیش فعال ، سطح سروتونین خون پایین است ، در نتیجه دوز بالای ویتامین 6B با افزایش میزان سروتونین خون سبب بهبود علائم می شود . این ویتامین در گوشت ها ، غلات کامل ( بخصوص گندم ) ، سبزیجات و مغزها یافت می شود .
5 – آهن
کمبود آهن ، دقت و توجه را به میزان قابل توجهی کاهش داده و به مکمل یاری پاسخ مثبت می دهد . برخی مطالعات نشان داد که با مکمل یاری آهن ، 30 درصد بهبود در این کودکان مشاهده شده است . غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از : 1 – شکر یافته های برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف شکر ممکن است سطح آدرنالین را در کودکان به میزان 10 برابر افزایش دهد . بنابراین این نتایج بیانگر ارتباط مستقیم بین رفتارهای خشونت آمیز با دریافت شکر بالاست .
ویتامین های گروهB
کمبود ویتامین های گروه B در کودکان بیش فعال شایع است . نتایج یک مطالعه روی 27 کودک مبتلا به بیش فعالی نشان داد که مصرف روزانه 200 تا 300 گرم فسفاتیدیل سرین به مدت 2 ماه منجر به بهبودی قابل توجهی – 92 درصد – در ظرفیت یادگیری و رفتاری آنان شده است . اگرچه اغلب شکر به عنوان علتی برای بیش فعالی ذکر می شود ، اما مطالعات کنترل شده ، تأثیرات منفی آن را بر روی رفتار اثبات ننموده اند . گرچه شواهد اندکی موبد تأثیر شکر بر روی رفتار است ، اما باید فواید کاهش مصرف شکر را مد نظر داشت . غلات صبحانه ، نان جو ، برنج ، ماکارونی و سیب زمینی از مواد غذایی نشاستهای هستند که عوارض جانبی ندارند .
2 – بادام ، سیب ، زردآلو ، کشمش ، هلو ، آلو ، پرتقال ، توت ، گوجه فرنگی و خیار ( حاوی سالیسیلات های طبیعی )
3 – رنگ ها مانند تارترازین ( نوعی رنگ غذایی به رنگ نارنجی ) که در غذاهای آماده بسته بندی شده ، آدامس ، شکلات ، آب لیمو ، سس ها کمپوت ها ، کنسرو نخود فرنگی ، نوشابه های گازدار وجود دارد .
4 – اسید بنزوئیک ( نوعی نگهدارنده مواد غذایی ) ، در مربا ها ، پوره میوه ها ، آب میوه ها ، ترشی ها و سس های سالاد استفاده می شود . 5 – نوشابه های گازدار که به دلیل محتوای بالای فسفر آن ها و برهم زدن تعادل کلسیم و فسفر بدن می توانند منجر به بیش فعالی شوند .
6 قهوه ، چای ، کولا و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین می توانند علائم بیماری را تشدید نمایند .
7 افزودنی ها پژوهشگران انگلیسی هشدار دادند ، غذاهای حاوی افزودنی ها احتمال بروز بیش فعالی را در کودکان افزایش می دهد . به گزارش سلامت نیوز به نقل از پایگاه خبری نیوکرالا ؛ در این پژوهش ، محققان انگلیسی با بررسی 300 کودک دریافتند ، نوشیدنی های حاوی ترکیبات افزودنی باعث بروز بیش فعالی می شود آن ها اعلام کردند ، 5 تا 10 درصد از دانش آموزان از اختلال بیش فعالی با علائم کاهش تمرکز و فعالیت بسیار رنج می برند که این بیماری در پسران بیش از دختران مشاهده می شود . در این پژوهش آمده است ، افزودنی هایی چون رنگ های مصنوعی ، بنزات سدیم و مواد موجود در بستنی ها نیز خطر بروز بیش فعالی را در کودکان افزایش می دهد . در پژوهش حاضر ، محققان هشدار دادند ، والدین باید از مصرف مواد غذایی حاوی افزودنی در کودکان خود جلوگیری کنند . (اکرم غدیر خمی – کارشناس تغذیه و معاونت غذا و دارو (http://www.aftabir.com/articles/view/health_therapy/nutrition_health/c13c1215948046_children_food_p1.php
روشهای گرد آوری اطلاعات
در اين مرحله از پژوهش جهت يافتن اطلاعات از سه روش مشاهده ، پرسشنامه و مصاحبه و از منابع و مراجعی چون؛ همکاران ، مدیر و دیگر کارکنان مدرسه ،والدین دانش آموزان ،دانش آموزان ، مشاوران، کتاب ها ، مجلات ، ،رایانه و اینترنت استفاده شده است .
مشاهده: همه ما در هر لحظه از زمان بيداري ،شاهد عيني و ناظر مستقيم وقايعي هستيم كه اطرف ما رخ مي دهد و چه بسا كه يك مشاهده ساده اولين قدم براي شروع مبحث جديد در علم باشد . مشاهداتی که بطور مستقیم توسط اینجانب از دانش آموز ثبت شد به قرار زیر است : ۱ـ تكان خوردن در سرجا و در اغلب موارد بازي با دست و پا ۲ـ بي تابي كردن و بي قراري در مواجهه با محرك هاي بيروني 3ـ پاسخگويي به سؤالات، قبل از كامل شدن آنها 4ـ عدم رعايت نوبت در جريان بازي، يا موقعيت هاي گروهي 5ـ به پايان نرساندن كارهاي خواسته شده و پيروي نكردن از دستورالعمل 6ـ توجه نكردن به درست انجام دادن تكاليف و بازي 7ـ ناتمام رها كردن يك فعاليت و پرداختن به فعاليت ديگر 8ـ نداشتن آرامش هنگام بازي در اكثر اوقات 9ـ صحبت كردن بيش از اندازه 10ـ قطع صحبت يا فعاليت ديگران در اغلب موارد 11ـ گوش نكردن به صحبت هاي ديگران 12ـ گم كردن وسايل و ملزومات مورد استفاده در مدرسه 13ـ پرداختن به امور فيزيكي خطرناك بدون در نظر گرفتن عواقب آن
مصاحبه : مصاحبه یک ابزار سنجش است که به کمک آن اطلاعات مورد نیاز از راه ارتباط مستقیم و دوجانبه گرد آوری می شود. (سیف ، ۱۳۹۰ ) با مصاحبه ای که در همین خصوص با دانش آموزان ، همکاران ، مدیر و دیگر کارکنان مدرسه صورت گرفت همه با اتفاق نظر این علایم را در این دانش آموز تایید کردند . سپس نوبت مصاحبه با خود دانش اموز شد ابتدا سعی کردم یک جو صمیمانه و قابل اعتماد ایجاد کنم تا دانش آموز احساس راحتی داشته باشد و اطلاعات مورد نیاز من را در اختیارم بگذارد .به گفتار و حرکات کاملا توجه کردم و اطلاعات خوبی نصیبم شد ( متوجه شدم که کوچکترین حرکتی حواس او را پرت میکند ، احساس کردم مضطرب و هیجان زدست ، تمرکز کمی دارد ...)
پرسشنامه : برای جمع آوری اطلاعات به مشاهده و پرسشنامه بسنده نکردم و تصمیم گرفتم برم سراغ والدین او و وضعیت اورا در خانه مورد بررسی قرار دهم پرسشنامه ای تدارک دیدم و با دعوت پدر دانش آموز به مدرسه خواستم که آن را کامل کند.(صورت پرسشنامه در ضمائم است)
پیشینه تحقیق
با بررسی های که اینجانب در باره بیش فعالی در موتورهای جستجو گر وکتابخانه مرکز تربیت معلم ثامن الحجج و کتابخانه عمومی شهرستان رشتخوار داشتم به موضوعی که کاملا مشابه موضوع انتخابی من باشد برخورد نکردم . تحقیقات و پایان نامه هایی در باره بیش فعالی کودکان و ریشه های روانی آن نظیر : (پایان نامه خانوم صبا مرادی در مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور کرمانشاه ) به چشم می خورد آما موضوعاتی که صرفا در آنها شناسایی دانش آموزان بیش فعال و کمک به آنها در یادگیری بیشتر و سریعتر ، مطرح باشد وجود نداشت .
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
پس از بررسي نظر والدين و همكاران محترم و مطالعه ي چند در اين مورد اطلاعات حاصل از اين فرايند مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت كه خلاصه يافته هاي تجزيه وتحليل به شرح زير است . خلاصه يافته هاي اوليه : از آنجا كه هر رفتاري ( مثبت يا منفي ) علتي دارد كه با رفع آن علت تا حدود زيادي رفتار معلول نيز مرتفع مي شود. در این مرحله سعی شد از روش شش پرسش استفاده شود.
چرا بیش فعالی بوجود می آید؟ علل ایجاد بیش فعالی منشاء زیست شناختی دارد که هنوز به درستی شناخته نشده‌است. محققان بیان می‌کنند که احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی عامل به وجود آمدن این اختلال است.
بیش فعالی چگونه تشخیص داده می‌شود؟ آزمون یا آزمایشی که بیش فعالی را تشخیص دهد وجود ندارد. تشخیص، به یک ارزیابی کامل نیاز دارد. پرسشنامه حاکی ازین بود که تمام مشاهدات و یافته های بنده از او در مدرسه به نوعی دیگر در محیط خانه و آشنایان نیز وجود دارد . بررسی پرسشنامه نشان میدهد که رفتارهای معرف بیش فعالی در این دانش آموز قابل ملاحظه است و تاحدودی رفتارهایی که مربوط به کم توجهی است در او وجود دارد.
چه کسی بیش فعال است ؟ کسانی که توانایی در حفظ و تنظیم رفتارشان ندارند، در نتیجه اغلب نمی توانند رفتار مناسبی که لحظه به لحظه با شرایط محیط هماهنگ باشد نشان دهند ، بطور کلی رفتارشان غیرقابل پیش بینی یا ارزیابی است . (http://www.migna.ir/vdcdkn0f.yt0ko6a22y.html)
چه چیزی باعث افزایش بیش فعالی می شود؟ تحقیقات دانشمندان تاثیر برخی خوراکیها (افزودنی هایی چون رنگ های مصنوعی ، بنزات سدیم و مواد موجود در بستنی ها)را در افزایش علائم بیش فعالی به اثبات رسانده اند (http://www.migna.ir/vdcdkn0f.yt0ko6a22y.html )
بیش فعالی بیشتر کجا و چه زمانی صورت می گیرد ؟ بیش فعالی محدود به مکان وزمان نیست ، دانش آموز بیش فعال تقریبا در هر مکان زمانی نسبت به دانش آموزان دیگر فعالیتهای حاشیه ای بیشتری انجام می دهد.
انتخاب راه حل یا راه حلهای موقتي
براي درمان اين مشکل اوليا و معلمان بايد درباره چگونگي رفتار با اين گروه از دانش آموزان اطلاعات کافي داشته باشند. معلمان بايد با شناسايي به موقع دانش آموزان بيش فعال آن ها را به مشاوران مدارس يا هسته هاي مشاوره ارجاع دهند تا تحت درمان قرار گيرند..معلمان بايد با اين دانش آموزان مهربان و صبور باشند، آن ها را به رسميت بشناسند، در فعاليت هاي مشارکتي آن ها را نيز شرکت دهند و براي انتقال مطالب درسي از وسايل کمک آموزشي و بازي استفاده کنند. ارائه تکاليف کمتر به دانش آموزان بيش فعال ضروري مي باشد و توضيح مطالب درسي به آن ها بايد شفاف تر و گام به گام ارائه شود ضمن اين که تعامل اولياي دانش آموزان بيش فعال با مدرسه به پيشرفت تحصيلي آن ها کمک مي کند. خانواده دانش آموز بيش فعال بايد با وي با مهرباني رفتار کنند و از مقايسه و سرزنش کردن فرزند خود به طور جدي خودداري کنند و با مراجعه به مشاور يا پزشک در صورت نياز راهکار مناسبي براي درمان اين اختلال به کار بگيرند. انجام فعاليت هاي ورزشي به ويژه شنا، دوچرخه سواري و دويدن براي دانش آموزان بيش فعال بسيار مؤثر مي باشد و خوردن مواد غذايي حاوي امگا۳ براي اين افراد بسيار مفيد است هم چنين آن ها بايد از خوردن مواد غذايي شيرين به جز عسل خودداري کنند. مواد تند و ترش تحريک پذيري دانش آموزان بيش فعال را افزايش مي دهد بنابراين مصرف اين مواد نيز بايد کاهش يابد. والدين دانش آموز بيش فعال، نبايد از داشتن چنين فرزندي نگران باشند و به تنبيه و تحقير اقدام کنند بلکه با همکاري با مربيان مدرسه و استفاده از توانمندي مشاوران، آگاهي خود را نسبت به اين اختلال افزايش دهند و به روش علمي براي درمان آن اقدام کنند.
اعتبار بخشي به راه حل ها:
براي اطمينان بيشتر در زمينه اجراي راه حل ها ي انتخاب شده براي اينكه راه حل ها از اعتبار بيشتري برخوردار باشند جهت اظهار نظر به گروهی که متشکل از یک مشاور و همکاران منتتقد ،بود ارائه شد كه آنها نيز نظرات خودرا در اين خصوص ارائه دادند انتقادهایی اندکی که به راه حلهای موقتی من وارد بود تا حدود زیادی در رسیدن به نتیجه بهتر در پژوهش من را یاری کرد به طور كلي راه حل هاي ارائه شده تا حد نسبتا زيادي مورد تاييد بود.
شیوه های اجرا:
پس از اعتبار بخشي راه حل هاي انتخاب شده آنها را به مرحله اجرا در آوردم . در مرحله اول موافقت والدین او را برای کمک به فرزندشان جلب کردم ، جالب اینجا بود که والدين او اغلب به دليل خجالت يا وحشت از رفتار نادرست فرزندشان از رفتن به مدرسه فرزندشان امتناع مي كنند كه اين خود می توانست سرآغاز بروز مشكلات عدیده ی دیگری باشد . درنهایت آنها را مجاب کردم که ارتباط تنگاتنگ آنها با مدرسه مخصوصا معلمان او كه با فرزندشان ارتباط مستقيمي دارد بسيار مهم است. از آنها خواستم كارهاي مثبت او را به من منتقل كنند تا به هر نحو كه من میدانم ، او را تشويق كنم. به آنها گفتم تحت هیچ شرایطی او را تنبيه نكنند چرا كه با تنبيه او پرخاشجو، عصبي، تندخو، كلافه و... مي شود و نتيجه برعكس خواهد بود.
ضمنا در رژیم غذایی او غذاهای که باعث ازدیاد این رفتارها می شود نگنجانند .
ضمن ارتباط با والدین و آگاه شدن از وضعیت دانش آموز در منزل به اقداماتی که در نظر داشتم در مدرسه نیز ادامه دادم.
ابتدا جای او که انتهای کلاس و تقریبا نزدیک پنجره بود را عوض کردم تا کمی از عواملی که باعث حواس پرتی او می شود را از بین ببرم( اما سعی کردم که او از دلیل این کار آگاه نشود)
هفته بعد به بچه هاگفتم که میخواهم چیدمان دانش آموزان را عوض کنم با این کار یک دانش آموز آرام و زرنگ را کنار او نشاندم ، خودم نیز از ان به بعد بیشتر میتوانستم نزدیک او باشم تا بااین کار او را وادارم که به درس گوش دهد.
از زمان ای تصمیم استفاده از وسايل كمك آموزشي را در کلاس بیشتر کردم؛ فيلم، نوارهاي آموزشي، فعاليت هاي گروهي و.... اين مسأله همه دانش آموزان مخصوصا دانش آموز بيش فعال را مشتاق درس و کلاس مي كرد.
از آن به بعد هرگز از او در مقابل همکلاسی هایش انتقاد نکردم و او را مورد سرزنش قرار ندادم.
کمتر از او درس سوال کردم اما از او خواستم دوست دارد جای من باشد و مانند من درس را توضيح دهد.
مطابق نظر مشاوران آنها به خوبي از عهده انجام اين مسائل برمي آيند، چرا كه از نظر شخصيتي در زمره افراد «راهبر» و «مدير» قرار داشته و «كم رو» و «خجالتي» نيستند.
دستورالعمل های درسی را گسسته و به صورت جدا جدا تدریس کردم زیرا کودکان بیش فعال در آن واحد قادر بهتمرکز بر روی چند عنوان و یا فعالیت نیستند.
از معلم ورزش او خواستم که ورزشهای متنوعی را برای آنها در نظر بگیرد.
شواهد 2
با گذشت 2 ماه از اعمال روشهای پیش گفته و کنترل و نظارت بر رفتار دانش آموز مزکور به طور عجیبی شاهد بهبود رفتار او شدم ضمنا لازم به یادآوری است که من از ابتدای سال تحصیلی جاری علاقه مند به کمک به این نوع دانش آموزان و مشخصا دانشآموز مورد پژوهش بودم لذا شناخت من در مورد خصوصیات او منحصر به شروع پژوهش نمی شود
شواهد من در کلاسدرس از وضعیت بهبود یافته او به شرح ذیل است:
تعداد تکان خوردنهای اودر سر کلاس کاهش یافت
باتوجه به عوض شدن مکان او، کمتر به بیرون نگاه میکرد
بسیار راغب بود که درس گذشته را با زبان خودش کنفرانس دهد
کمتر میان صحبتهای من و همکلاسیهایش می پرید
بطور محسوسی متوجه شدم که او به درس من گوش میدهد و کمتر حواسش پرت می شود
بشدت به کارهای گروهی که نقش تاثیر گزاری درآانها داشته باشد، علاقمند شد
دوست نداشت تا تکلیفی را که تمام نکرده است رها کند و به تکلیفی دیگر بپردازد
وسایل و ملزومات درسی او کمتر گم می شد
درباره وضعیت ومقایسه او باقبل ، از سایر همکاران و دانش آموزان دیگر نیز سوال کردم که آنهابطور باور نکردنی خبر از بهبود رفتار او دادند.
ضمنا چون در انجام پژوهش از والدین او کمک گرفته بودم برای تکمیل کارم دوباره به سراغ آنان رفتم و وضعیت او راجویا شدم آنها نیز یافته های من را تایید کردند و متذکر شدند که او در خانه :
تا تکالیفش به اتمام نمی رسید سراغ بازی نمی رفت
داشتن آرامش نسبی در اکثر اوقات
کمتر به امور فیزیکی خطرناک می پردازد
در اغلب مواقع برای انجام کاری اجازه می گرفت
نتیجه گیری و پیشنهادات
به طور کلی می توان گفت الگوی پایدار این اختلال کمبود تمرکز و توجه و رفتارهای تکانشی و بیش فعالی است. حمایت روحی روانی خانواده ومعلمان از دانش آموز بیش فعال در درمان او بسیار ضروری است و موجب می‌شود از شدت بیماری کاسته شده و او بتواند بر مشکلات خود فائق آید.معلمان و والدین دانش آموز بیش فعال هر چقدر آگاهی خود را در مورد بیماری فرد افزایش دهند، بیشتر و بهتر می‌توانند به او کمک کنند.رژیم غذایی و خواب شبانگاهی این دانش آموزان هم مهم است. در نهایت باید توجه داشت علاوه بر پیگیری درمان پزشکی، بردباری و صبر و استفاده از ابزارهای تشویقی به جای سرزنش و تنبیه، عامل اساسی در کنترل و بهبود دانش آموز مبتلا به بیش فعالی است.
ضمائم
پرسش نامه تشخیص و تعیین شدت علایم بیش فعالی|
الف) کم توجهی |
اصلا |
گاهی |
اغلب |
همیشه | |
|
1 |
به جزییات بی توجه است و به علت بی دقتی در تکالیف مدرسه ، کار یا دیگر فعالیت هایش اشتباه می کند. |
|
|
|
|
|
2 |
نمی تواند روی تکالیف یا فعالیت های تفریحی تمرکز نماید. |
|
|
|
|
|
3 |
وقتی با او صحبت می شود به نظر می رسد گوش نمی کند |
|
|
|
|
|
4 |
از دستور العمل ها پیروی نمی کند و تکالیف مدرسه ، وظایف روزانه و تکالیف شغلی را به اتمام نمی رساند (می تواند حاصل لجبازی یا عدم فهم دستورالعمل باشد.) |
|
|
|
|
|
5 |
در سازمان دهی به تکالیف و فعالیت هایش مشکل دارد. |
|
|
|
|
|
6 |
به تکالیفی که فعالیت مداوم ذهنی می طلبد بی علاقه است و از آنها اجتناب می کند (مثل تکلیف خانه یا مدرسه) |
|
|
|
|
|
7 |
وسایلی که برای تکالیف یا فعالیت هایش نیاز دارد را گم می کند (مانند اسباب بازی ، تکالیف مدرسه ، قلم ، کتاب ، دیگر وسایل) |
|
|
|
|
|
8 |
محرک های خارجی به آسانی حواسش را پرت می کند |
|
|
|
|
|
9 |
در فعالیت های روزمره فراموشکار است. |
|
|
|
|
|
ب) بیش فعالی | |||||
|
10 |
با بی قراری دست و پایش را تکان می دهد یا روی صندلی وول می خورد |
|
|
|
|
|
11 |
در کلاس یا دیگر موقعیت هایی که آرام نشستن لازم است، صندلی را ترک می کند |
|
|
|
|
|
12 |
در موقعیت های نا مناسب می دود یا از وسایل بالا می رود (در نوجوانان و بالغین می تواند حاصل احساس درونی بی قراری باشد .) |
|
|
|
|
|
13 |
نمی تواند بدون سر و صدا بازی یا تمرین نماید. |
|
|
|
|
|
14 |
زیاد حرف می زند. |
|
|
|
|
|
15 |
صبر کردن و رعایت نوبت برایش مشکل است. |
|
|
|
|
|
16 |
مزاحم دیگران است (مثلا وسط گفتگو یا بازی دیگران می پرد یا در کارشان دخالت می کند .) |
|
|
|
|
|
17 |
قبل از پایان سوال پاسخ را می پراند. |
|
|
|
|
منابع
1 -
اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی آموزشی (مولف : دکتر علی اکبر سیف)
2 -
برنامه ریزی تحصیلی و شغلی پایه اول دبیرستان (دفتر برنامه ریزیو تالیف کتب درسی)
۳ -
ب
مطالب مشابه :
مجموعه آزمونهاي اصلاح شده براي دانشجویان داراي محدوديت حركتی
دانشکده ثامن الحجج(ع) - تربیت بدنی ثامن الحجج مشهد و آزمونهاي معلم ساخته ، در
همایش دانشجویی با عنوان هنر باغی پیش روی من با سخنرانی دکتر علیرضا باوندیان برگزار شد
دانشجویان هنر مراکز تربیت معلم شهر مشهد ضابطی پور رئیس مرکز تربیت معلم ثامن الحجج
چگونه میتوان دانش آموز بیش فعال پایه دوم راهنمایی در درس آموزش حرفه وفن را شناسایی کرد و به او در در
بسمه تعالی. دانشگاه عالی فرهنگیان. مرکز تربیت معلم ثامن الحجج. اقدام پژوهی. چگونه میتوان
چگونه مي توان رعايت بهداشت مدرسه را در دانش آموزان تقويت كرد؟
و فن در دانشگاه تربیت معلم ثامن الحجج مشهد می در تربیت معلم شهید بهشتی مشهد قبول
منایع ارشد
شهید هاشمی نژاد ،کامیاب،بهشتی،ثامن الحجج دانشگاه فرهنگیان مشهد. تربیت معلم
نقش معلم در سلامت روان دانش آموز
ثامن الحجج مشهد. نقش معلم در تربیت دانش آموز بر هیچ کس پوشیده نیست ، تماس نزدیک بین معلم و
چگونه بازیهای کامپیوتری رامدیریت وکنترل کنم تا موجب پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود.
وبلاگ گروهی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان مشهد تربیت معلم ثامن الحجج. معلم محوری
اسامی برگزیدگان
ثامن‌الحجج مشهد. 8. دکترمحمد پایگاه اطلاع رسانی تربیت معلم; انجمن معلمان
برچسب :
تربیت معلم ثامن الحجج مشهد