تاریخچه ای از شغل شریف وکالت

گفته شده است كه سابقه و تاريخ حرفه وكالت ، معادل قدمت تاريخ بشر است و قدمت تاريخ وكالت در امور مدني ( Civil ) در حقوق اسلام به قريب ۱۴۰۰ سال مي رسد .

به اين ترتيب تاريخ نود ساله وكالت دعاوي در ايران را نمي توان سابقه اي طولاني وكهن تلقي كرد .

اما چيزي كه با قاطعيت مي توان گفت اين است كه ظهور حقوق جديد در ايران با بروز ” وكالت دعاوي “ به عنوان يك پديده جدي و شناخته شده در جامعه توام بوده است .

بيش از انقلاب مشروطيت ( ۱۳۲۴ قمري ) كه دعاوي به وسيله روحانيون و علماء دين حل و فصل مي شد كساني بدون مقيد بودن به ضوابط و تشريفات و قوانين خاص ، به دفاع از حقوق افراد نزد دادگاههاي شرعي اشتغال داشتند .

در ۱۲۸۷ قمري اولين ” كميسيون تنقيح قوانين “ كه كارش تدوين قوانين جديد و روز امد از طريق ترجمه قوانين خارجي بود در ايران تشكيل شد .

اين كميسيون در شوال ۱۳۳۲ قمري اولين فرمان راجع به وكلاء را صادر كرد كه به موجب ان وكلاء موظف شدند در امتحاني شركت كرده و گواهينامه بگيرند .

بررسي تاريخ وكالت در ايران نشان مي دهد كه سير تحول قوانين و مقررات مربوط به اين حرفه از وابستگي كامل به وزارت دادگستري به جانب استقلال بوده است .

اين استقلال در ۱۳۳۱ در زمان نخست وزيري دكتر محمد مصدق با امضاء لايحه استقلال كانون وكلاء از جانب نامبرده تقريبا” كامل شد .

اين لايحه را بعدا” پارلمان نيز تاييد كرد . استقلال كانون وكلاء بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به مدت قريب به هيجده سال به حالت تعليق درامد و از طرف دولت براي كانون سرپرست تعيين شد .
در سال ۱۳۷۶ با تصويب قانون جديدي بار ديگر هيات مديره كانون وكلاء انتخاب و دوران ديگري از فعاليت مستقل ان اغاز شد .

امروز در ايران دوازده كانون مستقل وكلاء وجود دارد كه تعدادي قريب به دوازده هزار نفر وكيل و كار اموز وابسته ان هستند .

كانون هاي وكلاي مركز ، اذربايجان شرقي و اردبيل ، فارس و بوشهر و كهكيلويه وبويراحمد ، خراسان ، اصفهان ، اذربايجان غربي و كردستان ، گيلان ، مازندران و گلستان ، قزوين و زنجان ، كرمانشاه و ايلام ، خوزستان و لرستان و بالاخره كانون همدان .

مشكلي كه اينك كانونهاي مستقل وكلاء با ان مواجه هستند ، تصويب قانوني است كه به قوه قضائيه اجازه مي دهد راسا” نوعي پروانه وكالت صادر كند . كانونهاي وكلاء بر اين اعتقاد هستند كه صدور پروانه از جانب قوه قضائيه و اينكه چنين پروانه هايي را همه ساله خود اين قوه بايد تمديد كند ، ازادي عمل را از وكيل سلب مي كند . و اصولا” كانونهاي وكلاء با اين پديده كه افراد مامور تعقيب و صدور حكم و كساني كه دفاع از متهمان را برعهده دارند ، هر دو وابسته يك مراجع – يعني قوه قضائيه باشند – مخالف هستند و ان را معارض ” حق دفاع “ مردم كه در اصل ۳۵ قانون اساسي ايران تضمين شده است ، مي دانند . اين بحث ادامه دارد .

كانون وكلاء . . . . امروز

وكلاي دادگستري هيات مديره كانون را با راي مستقيم خود انتخاب مي كنند و هيات مديره رئيس كانون را بر مي گزيند .

هزينه هاي كانون وكلا را وكلاي دادگستري مي پردازند و اين كانون هيچ كمكي از دولت دريافت نمي كند .

وروديه اين حرفه از طريق قبولي در ازمون ممكن است وقبول شدگان يك دوره كاراموزي هيجده ماهه را تحت نظر كانون و وكيل سرپرست مي گذرانند و در نهايت در امتحاني كه يكي از دشوارترين امتحانات ايران است شركت مي كنند .

در دوره كاراموزي نوشتن يك رساله و شركت در جلسات سخنراني و حضور در دادگاهها الزامي است .

تشكيلات كانون وكلاء

كانون وكلاي مركز از قسمت هاي مختلفي تشكيل شده است كه به طور خلاصه شرح داده مي شود .
هيات مديره كه ارگان تصميم گيرنده و اداره كننده كانون وكلاء است و از طرف وكلاء برگزيده مي شود و رئيس كانون را انتخاب مي كند .

دادستان ، دادسرا و دادگاههاي انتظامي كه وظيفه تعقيب و مجازات وكلاي متخلف را بر عهده دارند . مجازاتي كه تا حد ابطال پروانه وكالت هم پيش مي رود .

اداره معاضدت قضائي كه وظيفه اش عرضه مشورت مجاني به كليه مراجعان ( بدون توجه به وضعيت مالي انها ) و تعيين وكيل معاضدتي براي اشخاصي است كه عدم توانائي مالي انها احراز شود . ( در امور مدني )

كميسيون كاراموزي كه كارگزينش اوليه ، اموزش هيجده ماهه و بالاخره امتحان نهايي كاراموزان وكالت را تحت نظر دارد .

كميسيون روابط بين الملل

كميسيون روابط عمومي كه از آن دو كميته انفورماتيك و رفاه منشعب شده است .
كميسيون وكالتهاي تسخيري كه وظيفه اش معرفي وكيل تسخيري براي متهمان بي بضاعت است ( اداره معاضدت قضائي همين كار را به گونه اي در امور مدني انجام مي دهد ).
كميسيون حمايت از وكلاء كه وقتي وكيلي به نوعي مورد اهانت يا حمله ناروا قرار مي گيرد براي حمايت از او اقدام مي كند .

كميسيون امور حقوقي كه به سوالات و اشكالات وكلا در مسائل حقوقي پاسخ ميدهد.
كميسيون استفتاات كه پاسخگوي سوالات و ابهامات هيات مديره است.
كميسيون تحقيق و بررسي وضعيت اخلاقي وسوابق كار اموزان و داوطلبان ورود به حرفه وكالت ( قضات سابق ، كارمندان داراي سابقه كار حقوقي و افسران قضائي ) را پيش از صدور پروانه بررسي مي كند .

كميسيون نظارت و ماده ۵۵ : نظارت بر عملكرد وكلا و كاراموزان پس از صدور پروانه وكالت و كاراموزي ومبارزه با متظاهرين به وكالت و واسطه ها و كساني كه بدون پروانه اقدام به دخالت در امر وكالت مي كنند با اين كميسيون است .

كميسيون انتشارات كه كار انتشار مجله كانون و نشريه خبري داخلي ان و كتب و نشريات مربوط به كانون را انجام مي دهد .

كميسيون وام : پس از چندين سال بحث و پي گيري بالاخره در سال ۱۳۵۶ قانون تشكيل صندوق حمايت وكلاء تصويب و ايين نامه اجرائي ان نيز چند سال پيش تنظيم شد و پس از سالها وكلاي دادگستري داراي نظام بيمه و بازنشستگي شدند ، كه هر چند كافي نيست اما مفيد است . اين صندوق كه كل ذخيره ان از طرف وكلاي دادگستري تامين شده و مي شود ، به وكلا براي تهيه و خريد دفتر يا در موارد فوري و ضروري وام مي دهد . كميسيون وام وظيفه تنظيم و مرتب كردن اين وام ها را بر عهده دارد .

كميسيون ترفيعات : بعضي موارد وكلايي به عنوان مجازات به تنزل درجه محكوم مي شوند و صلاحيت دخالت در برخي دادگاهها را از دست مي دهند . پس از چند سال اين افراد مي توانند تقاضاي اعاده به وضع سابق را بكنند . همچنين برخي از وكلاي نسل قديم كه پايه دو يا پايه سه هستند گاهي تقاضاي ارتقاء درجه خود را مي كنند . رسيدگي به وضع اينگونه افراد با كميسيون ترفيعات است .

نوآوري ها

هيات مديره فعلي كانون مركز با توجه به تحولات اجتماعي و علمي و با در نظر گرفتن نيازهاي روز اقدام به تشكيل كلاسهاي اموزش زبان انگليسي ، اشنائي با كامپيوتر و اينترنت و كلاسهاي اموزش تخصصي حقوق در رشته هايي كه امروزه بيشتر مورد توجه و نياز است ، كرده كه با استقبال وكلا مواجه شده است .

همچنين هيات مديره سعي كرده علي رغم وجود اشكالات مالي و عملي مراودات بين المللي كانون را با مراجع مرتبط – نظير IBA و كانونهاي وكلاي ساير كشورها – توسعه دهد .

رابطه با قوه قضائيه

هر چند كانون وكلا مستقل است اما از جهاتي با قوه قضائيه ارتباط نزديك دارد :
تعيين تعداد وكلاي لازم براي هر منطقه با كميسيوني است كه نمايندگان قوه قضائيه در ان اكثريت دارند .
تجديد نظر احكام صادره از دادگاههاي انتظامي وكلا با دادگاه عالي انتظامي قضات است . همچنين صلاحيت كانديداهاي عضويت در هيات مديره كانون را بايد اين دادگاه تاييد كند . اين دو مورد را بسياري از وكلا قابل قبول نمي دانند ولي به هر حال فعلا” حكم قانون اين است .
تغيير ايين نامه اجرائي لايحه استقلال كانون وكلا و قانون مصوب سال ۱۳۷۶ با قوه قضائيه است .
برخي مقامات قضائي حق تجديد نظر خواهي از اراء دادگاه انتظامي وكلا و نيز حق تقاضاي تعليق وكيل را دارند .

به هر حال ، مسلم اين است كه بين كانون وكلاء و قوه قضائيه حتما” بايد ارتباط سازنده و مبتني برحسن تفاوهم و به دور از سلطه جوئي وجود داشته باشد بدون اينكه اين رابطه استقلال كانون وكلا و وكلاي وابسته به ان را مخدوش كند .

آنچه هموطنان در مورد وكيل و وكالت بايد بدانند

1- طبق اصل 35 قانون اساسي همه مردم حق دارند در همه دادگاهها وكيل داشته باشند و هر كس مانع از استفاده مردم از اين حق شود قابل مجازات است.

طبق همين اصل, دولت مكلف است براي كساني كه قادر به پرداخت هزينه استفاده وكيل نيستند وكيل مجاني كند

2- در مسائل كيفري وقتي كسي به ارتكاب جرمي متهم مي شود و قادر به پرداخت هزينه وكيل نيست دادگاه با هماهنگي كانون وكلا مي تواند به او وكيل تسخيري بدهد. البته بايد متهم اين را از دادگاه تقاضا كند.

3- در دعاوي حقوقي(مدني) اگر كسي قادر به دفاع از خود نبوده و قادر به پرداخت هزينه تعيين وكيل نباشد مي تواند به اداره معاضدت قضايي كانونهاي وكلاي دادگستري مراجعه كنند.

اداره معاضدت قضايي پس از احراز پيش رفت داشتن دعوي و بي بضاعت بودن متقاضي براي او وكيل معاضدتي تعيين مي كند. اين وكيل از موكل معاضدتي حق الوكاله نمي گيرد. اما در صورت موفقيت در دعوي و صدور حكم به نفع موكل حق الوكاله خود را از طرف دعوي كه محكوم شده است خواهد گرفت. البته متقاضي بايد پول تمبر هزينه دادرسي و ساير هزينه هاي قانوني را بدهد و اگر نداشته باشد وكيل معاضدتي از روشهاي قانوني كه در اين موارد وجود دارد مثل تقاضاي اعسار استفاده خواهد كرد.

4- اگر در موقع مراجعه به كسي كه خود را وكيل دادگستري معرفي ميكند, در وابستگي او به كانون وكلاي دادگستري ترديد داشتيد مي توانيد موضوع را مستقيماً. از طريق مراجعه يا تلفنهاي 8887168 و 8887169 و 8789972 و 8887167 از كانون وكلاي دادگستري استعلام كنيد.

5- توجه داشته باشيد كه تعيين ميزان حق الوكاله با وكيل و موكل است اما در مورد اشخاص ثالث(مثلاً طرف دعوايي كه به پرداخت حق الوكاله وكيل طرفش محكوم مي شود ) تعرفه اي حاكم است كه در سال 78 از طرف قوه قضائيه تصويب شده و مفاد آن در پشت فرمهاي وكالتنامه و قرارداد مخصوص وكلاي دادگستري قيد شده است كه قبل از امضاء مي توانيد كليه بندهاي آن را مطالعه كنيد

6- اگر از يك وكيل دادگستري( در اموري كه مربوط به شغل او به عنوان وكيل مي شود شكايتي داريد مي توانيد شكايت خود را به كانون وكلا اعلام كنيد تا از طريق دادسرا و دادگاه انتظامي وكلا رسيدگي وكيل خاطي در صورت اثبات تخلف مجازات شود. اين مجازات بر حسب نوع تخلف تا حد ابطال پروانه هم مي تواند پيش برود.

7- اگر كسي خود را به شما وكيل دادگستري معرفي كرد و بعداً متوجه شديد كه دروغ گفته است مي توانيد به طور همزمان موضوع را به كانون وكلاي دادگستري و دادسراي عمومي محل اعلام كنيد چنين كسي طبق ماده 55 قانون وكالت به عنوان تظاهر به وكالت قابل تعقيب كيفري است, كه در اين خصوص دادسراي عمومي اقدام مي كند و در عين حال كميسيون نظارت و ماده 55 كانون وكلا پيگير قضيه مي شود.

توجه داشته باشيد كه گواهينامه وكالت وكلاي دادگستري, كه در آن محل اشتغال ايشان هم تصريح شده است, در دفتر ايشان, در محل ديد مراجعان, نسب شده است ضمناً وكلاي دادگستري مكلف هستند در مجامع رسمي و مراجع قضائي آرم كانون را به سمت چپ لباس خود نسب كنند( نمونه اين آرم را در همين بروشور مي توانيد ببينيد....ماههنامه انجمن که به زودی منتشر می شود....)

8- سخن آخر اينكه پيش از هر اقدامي كه به نوعي بار حقوقي دارد و براي شما ايجاد تعهد مي كنند مثل خريد و فروش يا اجاره خانه, ازدواج, ضمانت كسي را كردن, تشكيل شركت شريك شدن با كسي براي ساختن ساختمان و امثال اينها, حتماً با يك وكيل دادگستري مشورت كنيد كه پيشگيري بهتر از درمان است.

تاریخچه ای از شغل شریف وکالت

مطالب مشابه :

التزام به پاسخگويي منتخبين وكلا ، شرط اساسي است/محمد رضا سماواتي پور- وکیل دادگستری

«قرباني» و «ساكت» براي كانون وكلا سرود ساختند

تاریخچه ای از شغل شریف وکالت

آنچه بود و آنچه به ما نسبت داده اند - محمدرضا سماواتی پور

پاسخ به آقای شهرام

شرح وظايف كارآموزي وكالت دادگستري

مقررات و شرح وظايف كارآموزي

تاريخچه كانون آذربايجان