فرمایشات ایت الله مکارم شیرازی در مورد ازدواج موقت و پاسخ به برخی مسائل

سؤال:ازدواج موقت چه نوع ازدواجى است و آيا اين نوع ازدواج مشروعيت دارد؟
جواب: يكى ديگر از مواردى كه شيعيان رابه بدعت گزارى متهم مى كند بحث ازدواج موقت است در حاليكه ازدواج موقت از احكام شرعى است و ريشه در كتاب وسنت دارد توضيح مطلب اينكه : فقه شيعه به پيروى از قرآن و سنت، دو گونه ازدواج را صحيح مى داند: ازدواج دائم (كه بى نياز از توضيح است) و ازدواج موقت يا متعه، به اين صورت كه مرد و زن پيوند زناشويى را براى مدّت معيّنى منعقد مى سازند، به شرط آنكه مانع شرعى از جهت نسب يا رضاع براى ازدواج وجود نداشته باشد، پس از آنكه مبلغى را به عنوان مهريه تعيين مى كنند و پس از گذشتن آن مدّت تعيين شده، بدون اجراى طلاق، از هم جدا مى شوند. اگر از اين ازدواج موقّت فرزندى به دنيا بيايد، فرزند شرعى آن دو است و از آنان ارث مى برد. زن هم پس از سپرى شدن مدت، بايد عدّه شرعى نگه دارد و اگر باردار است، بايد تا تولد فرزند عدّه نگه دارد و تا همسر موقّت آن مرد است يا در حال عدّه به سر مى برد، حق ازدواج با ديگرى ندارد.
ازدواج موقّت، در ماهيت و بيشتر احكام مثل ازدواج دائم است، تنها دو تفاوت دارد: يكى مدت دار بودن ازدواج موقت، ديگرى واجب نبودن نفقه در اين ازدواج. از اين دو تفاوت آشكار كه بگذريم، تفاوت هاى جزئى ديگرى هم وجود دارد كه چندان مهم نيست.
از آن جا كه اسلام، دينى جامع و آخرين دين آسمانى است، اين طرح را براى حلّ مشكل جنسى تجويز كرده است. جوانى كه مشغول درس يا كار در خارج از كشور است و نمى تواند ازدواج دائم كند، چه كند؟ و وظيفه اش چيست؟ جوان سه گزينه در مقابل خود دارد:
الف. سركوبى غريزه جنسى و محروم ساختن خود از لذّت جنسى.
ب. رابطه نامشروع با زنان فاسد يا آلوده به بيمارى ها.
ج. استفاده از راه حل ازدواج موقت با زنى پاك با شرايطى خاص، بدون تحمّل بار نفقه و مشكلات ازدواج دائمى.
راه چهارمى وجود ندارد كه جوان ياد شده از آن استفاده كند. البته اين به اين معنى نيست كه ازدواج موقت مخصوص چنين شرايطى است، ولى مى توان با ملاحظه اين موارد به حكمت تشريع اين شيوه از ازدواج پى برد.
در ضمن بايد توجه داشت كه فقهاى اسلام نوع ديگرى از ازدواج دائم را تأييد كرده اند كه در حقيقت همان ازدواج موقت است و آن اين كه مردى با زنى ازدواج دائمى كند، اما هر دو يا يكى از آن دو اعلام كنند كه پس از مدتى با طلاق از هم جدا شوند. اين نوع ازدواج، بسيار شبيه ازدواج موقت است و هر چند نامشان متفاوت است، ولى ماهيتى يكسان دارند.
قرآن و سنت نبوى ازدواج موقت و متعه را مشروع مى دانند. قرآن كريم مى فرمايد:(فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً)(1);
«زنانى را كه متعه مى كنيد، واجب است مَهر آنان را بپردازيد.»
بيشتر مفسّرين اين آيه را مربوط به ازدواج موقت مى دانند، اساساً ترديدى در مشروعيت اين ازدواج از ديد اسلام نيست، اگر هم اختلافى باشد، در اين است كه آيا چنين ازدواجى نسخ شده يا بر مشروعيت باقى است؟
روايات شيعه و اهل سنت حكايت از عدم نسخ آن دارد و در زمان خليفه دوم جلوى عمل به اين حكم گرفته شد. شايسته است ياد شود كه سخن خليفه در اين مورد، نشان مى دهد كه اين گونه ازدواج در زمان پيامبر اكرم9 جايز و رايج بوده و جلوگيرى از آن تنها نظر شخصى او بوده است، چرا كه او گفته است:
«اى مردم! سه چيز در زمان پيامبر خدا بود كه من از آنها نهى مى كنم و تحريم مى كنم و هر كه انجام دهد كيفر مى دهم: يكى متعه زنان، يكى متعه حج، يكى هم گفتنِ حىّ على خير العمل ».(2)
شگفت است كه نهى خليفه از كار اول و سوم تا كنون باقى است، ولى متعه حج را همه مسلمانان برخلاف رأى خليفه عمل مى كنند (مقصود از متعه حج آن است كه حاجى پس از انجام دادن اعمال عمره حج، از احرام در مى آيد و همه محرّمات احرام بر او حلال مى شود. در حالى كه عمر از آن نهى كرده بود و دستور داده بود كه حاجى از احرام در نيايد و در همان حالت بماند تا هنگام حج برسد).
دليل روشن بر اين كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) جلوى متعه را نگرفته است، روايت بخارى از عمران بن حصين است كه گويد: آيه متعه در قرآن نازل شد، ما در زمان پيامبر خدا به آن عمل مى كرديم و آيه اى هم نازل نشد كه آن را تحريم كند، پيامبر (صلى الله عليه وآله) هم تا زنده بود از آن نهى نكرد و كسى به نظر خودش چيزى كه مى خواسته گفته است (مقصودش تحريم متعه از سوى خليفه دوم است).(3)(4)

1 . نساء: 24.
2 . شرح تجريد، قوشجى، بحث امامت، ص 464 و منابع ديگر.
3 . صحيح بخارى: ج6، ص37 در تفسير آيه 196 سوره بقره.
4. سيماى عقايد شيعه،ص 282.

سؤال: عمر بن خطاب در مورد ازدواج موقّت چگونه حكم كرد؟

جواب: از جابر بن عبدالله نقل شده است «ما در زمان پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) و ابوبكر حتّى مدّتى از زمان عمر با يك مشت خرما يا آرد براى چند روزى زنى را صيغه مى كرديم تا اين كه عمر در ماجراى عمرو بن حريث آن را حرام كرد»(1) .
همچنين حَكَم مى گويد على(عليه السلام) فرمود : «لولا أنّ عمر(رضي الله عنه) نهى عن المتعة ما زنى إلاّ شقي»(2) [ اگر عمر ازدواج موقّت را حرام نمى كرد اَحدى زنا نمى كرد ، مگر اين كه شَقى باشد] .
ونيز از ابن جريح از عطا نقل شده است : از ابن عبّاس شنيدم كه مى گفت : «رحم الله عُمر ما كانت المتعة إلاّ رحمة من الله تعالى رحم بها اُمّة محمّد ، ولولا نهيه لما احتاج إلى الزنا إلاّ شقيّ»(3)[ خدا عمر را رحمت كند كه ازدواج موقّت جز رحمتى از سوى خدا براى امّت محمّد(صلى الله عليه وآله) نبود و چنانچه او آن را حرام نمى كرد اَحدى به جز افراد انگشت شمار زنا نمى كرد] .
و نيز عمر مى گفت : «والله لا اُؤتي برجل أباح المتعة إلاّ رجمتُه»(4) [به خدا سوگند به كسى كه متعه (ازدواج موقّت) را حلال شمارد برنخورم مگر اين كه او را سنگسار مى كنم] .
و از نافع از عبدالله بن عمر نقل شده است : از وى درباره متعه سؤال شد؟ او پاسخ داد : حرام است ، بدانيد كه اگر عمر بن خطّاب كسى را در اين باره مى گرفت هر آينه او را سنگسار مى كرد(5) (6).

1 ـ صحيح مسلم 1 : 395 [3/194 ، ح 16 ، كتاب النكاح] ; جامع الاُصول ، ابن اثير [12/135 ، ح 8953] ; كنز العمّال 8 : 294 [16/523 ، ح 45732] .
2 ـ تفسير طبرى 5 : 9 [جامع البيان مج 4/ج 5/13] ; التفسير الكبير 3 : 200 [10/50] ; الدرّ المنثور 2 : 140[2/486] .
3 ـ أحكام القرآن ، جصّاص 2 : 179 [2/147] ; الدرّ المنثور 2 : 140 [2/487] .
4 ـ اين روايت را سبط ابن جوزى در مرآة الزمان نقل كرده است .
5 ـ السنن الكبرى ، بيهقى 7 : 206 .
6 ـ شفيعى شاهرودى، گزيده اى جامع از الغدير، ص 548.

فرمایشات ایت الله مکارم شیرازی در مورد ازدواج موقت و پاسخ به برخی مسائل

مطالب مشابه :

فرمایشات ایت الله مکارم شیرازی در مورد ازدواج موقت و پاسخ به برخی مسائل

خواستگاری،نامزدی و ازدواج موقت در کتاب نظام حقوق زن در اسلام

ازدواج موقت؛ کی و کجا؟

ازدواج موقت

قصور ما و روایت مغرضانه ی دیگری از اسلام ؛ در حاشیه ی مستند " بازار ص-ک-ص ایران "

اعدام متجاوزان به نوامیس ،هشداری برای تبهکاران است

مکتب ایرانی و پایکوبی بر مزار شیعیان بحرین