بازيافت زباله ها ، محیط زیست ، گرم شدن زمین
آمريكائي ها در حال حاضر به ازاء هر نفر 4/4 پوند در روز زباله توليد مي كنند و اين مقدار دو برابر مقدار آن در يك نسل پيش است .
در ماه ژوئن سال 2002 ، شهر نيويورك فعاليتهاي بازيافتي خود را براي شيشه و پلاستيك و كارتن نوشابه قطع نمود چون مسئولان عالي رتبه ي شهر اعتقاد داشتند كه اين فعاليتها مقرون به صرفه نيست . اين امر بازيافت مواد زائد را از حدود %21 به ميزان %10 كاهش داد و هر روز در حدود 1200 تن مواد زائد و زباله ي اضافي را به محل دفن زباله مي فرستد . در مقابل شهر سياتل در حدود نيمي از زباله و مواد زائد خود را بازيافت مي نمايد .
طبق آمار انجمن آلودگي محيط زيست 70 %از محلهاي دفن زباله در آمريكا تا سال 2025 پرخواهند شد .
در لندن و حومه ي آن محلهاي دفن زباله تا سال 2012 ديگر جائي نخواهد داشت . محل دفن زباله براي زباله هاي خانگي تا سال 2007 به اتمام مي رسد در مناطق ديگر جمع آوري ساده ي زباله ها يك مشكل بزرگ شده است . كشور برزيل بطور تخمين روزانه 240/000 تن زباله توليد مي نمايد اما فقط 70 %آن به محل دفن زباله حمل مي گردد و باقيمانده آن در خيابانهاي شهر جائي كه سبب گسترش بيماري مي گردد ، انباشته مي ماند .
كارخانجات بازيافت و كارخانجات تبديل زباله به انرژي يك جايگزين دائمي براي تخليه و جمع آوري ساده زباله است . آمريكا بيش از 2200 محل دفن زباله دارد .
در اروپا كه بازيافت و تبديل زباله به انرژي بسيار معمول و رايج تر است 175 محل دفن زباله وجود دارد .
انتظار مي رود موجي از قوانين جديد در مورد بازيافت ، پروژه هاي تبديل مواد زائد و زباله به انرژي و برنامه ي مديريت مواد زائد در تلاش براي كاهش زباله ايجاد گردد . البته اين امر از كاليفرنيا آغازخواهد شد چون اين شهر داراي حوزه ي اختيارات قضائي است كه اغلب پيش بيني كنندگان خط مشي و سياست به عنوان يك آينده نماي تغييرات از آن ياد مي كنند .
قوانين و مقررات موجود در آينده سخت تر خواهند شد و قيمت مواد زائده زباله ها در پنسيلوانيا - كاليفرنياي جنوبي ، لوئيزيانا و شهرهاي ديگر كه ميزان زيادي از زباله و مواد زائد را از توليدكنندگان عمده ي زباله و آشغال مانند شهر نيويورك پذيرا مي گردند افزايش خواهد يافت .
نگراني هاي زيست محيطي
در دهه هاي آينده مردم در سرتاسر دنيا بطور فزاينده اي نسبت به مسائل زيست محيطي مانند آلودگي هوا حساس تر مي گردند واين را از پيامدهاي غفلت و بي تفاوتي ، بي خردي و ناآگاهي گذشتگان مي دانند ضررهاي ناشي از آلودگي هوا بر تندرستي و سلامت بخوبي مشخص است . در آمريكا برطبق تحقيقات پزشكي تخمين زده مي شود كه 64000 نفر از مردم هر ساله از بيماريهاي قلبي - ششي ناشي از تنفس ذرات آلوده كننده ي هوا مي ميرند . در بخش زير صحرائي آفريقا اين تلفات در حدود 300/000 تا 400/000 نفر در سال است . بيماريهاي تنفسي ناشي از آلودگي هوا ساليانه حدود 1/4 ميليون نفر را در چين و جنوب شرقي آسيا تلف مي نمايد .
طبق گزارش سازمان حفاظت از زيست بوم آمريكا )EPA ( تخمين زده مي شود كه آلودگي ناشي از نيروگاهها سبب 236000 مرگ بي علت در آمريكا مي گردد .
بطور كلي سازمان بهداشت جهاني تخمين مي زند كه ساليانه 2 ميليون انسان بر اثر آلودگي هوا مي ميرند كه اين رقم در حدود 5 %كل مرگ و مير ساليانه در دنياست .
پارلمان اروپا تخمين مي زند كه70 % از آب آشاميدني قاره اي اروپا حاوي غلظت هاي خطرناك از آلودگي هاي نيتراتي است .
در آمريكا نگراني فزاينده اي در مورد مواد آلوده ساز مانند پركلرات ، مواد افزودني MTBE ، گازوئيل و حتي كلر كه براي كشتن پاتوژن هاي موجود در آب استفاده مي شوند مي تواند نشانگر اهميت مسائل و نگراني هاي مربوط به سلامت باشد .
اگرچه علت اين امر جاي بحث دارد كه گرم شدن كره ي زمين حقيقتي غيرقابل انكار شده است به عنوان مثال در ايستگاه بالمر در جزيره ي آئورس قطب جنوب ، دماي متوسط ساليانه از دهه ي 40 حدود 3-4 درجه سانتيگراد افزايش يافته است و در ماه ژوئن به يك ميزان تعجب آور 9c0-7 و در اوايل زمستان در اين نيمكره مي رسد . تحقيقات اخير نشان مي دهند كه %90 احتمال وجود دارد كه دماي متوسط ساليانه ي اين سياره بين 3 تا 9 درجه سانتيگراد افزايش يابد .
دولت ها در حال انجام اقدامات فعالانه اي هستند تا از زيست بوم حفاظت كنند . به عنوان مثال ، كاستاريكا پس از ساليان دراز غيرموثربودن در اين امر ، در حدود %25 از اراضي خود رامانند پاركهاي ملي اراضي حفاظت شده اعلام كرده است . كشور گابون10 % از اراضي خود را براي ايجاد پارك اختصاص داده است . ليبريا در حال حفاظت 1550/000 جريب از اراضي جنگلي خود است . اين امر با تلاش براي حفاظت از شامپانزه هاي غربي كه در معرض خطر هستند صورت مي گيرد . در سال 1999 برزيل حداكثر جريمه ي خود را در مورد برداشت غير مجاز چوب از جنگل افزايش داد .
در تلاش براي ارتقاء فن آوريهاي انرژي پاكيزه تر و كنترل نمودن گرم شدن كره ي زمين اكثر كشورهاي اروپايي اكنون از تصاعد كربن سوختهاي فسيلي ماليات مي گيرند . در آلمان ماليات بر كربن در هوا هزينه گازوئيل را تا افزايش داده است .
در هند سياستهاي دولت بطور يكنواخت توسعه ي صنعتي را بسيار مهمتر از زيست بوم ارزيابي مي نمايد . با وجود اين ،دادگاه عالي هند در تلاش براي كاهش آلودگي هوا فروش خودروهاي جديد را در دهلي نو تا 18000 دستگاه در سال محدود نموده است كه اين رقم كمتر از يك چهارم متوسط تعداد خودروي فروخته شده در سالهاي قبل بود .
با اين وجود هيچيك از 23 شهر داراي بيش از يك ميليون جمعيت هند استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني را در مورد كيفيت هوا رعايت نمي كنند . بطور تخمين در هند ساليانه دود حاصل از روشن كردن آتش براي پخت و پز در خانه ها 500/000 نفر را كه اغلب زنان و كودكان هستند طعمه مرگ مي كند .
كشور هلند با پيش بيني افزايش 92 سانتيمتري سطح آب دريا اكنون در حال هزينه كردن 1 ميليارد دلار براي ساختن آب بندهاي جديد است .
در صورتي كه آلودگي هوا هم اكنون فورا متوقف نگردد تقريبا 200 سال به طول مي انجامد تا دي اكسيد كربن و گازهاي ديگر گلخانه اي به سطوح قبل از دوران صنعتي شدن دنيا باز گردد . سياستهاي زيست محيطي هرجا كه اين سياست ها با منافع تداخل داشته اند سبب ايجاد واكنش شديد سياسي شده اند و اين واكنش ها مدت مديدي در غرب و آمريكا مشاهدهميگردد . با وجود اين ، هزينه محافظت نكردن از محيط زيست آن چنان آشكار است كه نبايد از آن غفلت شود . در سرتاسر دنيا آلوده كنندگان محيط زيست و اشخاص خصوصي ذي نفع ا زتسهيلات دولتي بطور فزاينده اي در حال مقابله با قوانين دست و پاگير وضع شده به نفع كل جامعه هستند .
جنگ آب
تا سال 2040 حداقل 3/5 ميليارد انسان دچار كمبود آب خواهند شد . كه اين رقم تقريبا10 برابر سال 1995 است . تا سال 2050 كل دو سوم جمعيت دنيا د رمناطقي زندگي خواهند كرد كه با كمبود آب دائم و گسترده مواجه خواهند بود .
آب آلوده در 80 % از مسائل مربوط به سلامت و بهداشت دنيا دخالت خواهند داشت . در هر روز درحدود 40/000 انسان در اكناف دنيا بر اثر ابتلاء به بيماريهاي ناشي از آب آلوده مي ميرند كه اين رقم در سال به 14 ميليون نفر مي رسد .
طي دهه هاي آينده بر طبق آمار سازمان ملل يك سوم از جمعيت آفريقا و اغلب شهرهاي بزرگ در كشورهاي در حال توسعه دچار كمبود آب خواهند شد .
بخش شمالي چين محل زندگي احتمالي نيم ميليارد انسان است . كه قبلادچار كمبود آب بوده است . از سال 1965 تاكنون سطح آبهاي زيرزميني شهر بيجينگ تقريبا 60 متر كاهش يافته است .
مصرف آب سبب ايجاد مشكلات ديگري نيز مي گردد . به عنوان مثال تبخير نزولات آسماني سبب رسوب موادمعدني در خاك مي گردد . تا سال 2020 ، %30 از زمينهاي مزروعي دنيا تبديل به نمك زار مي گردند و تا سال 2050 ، %50 از اين زمينها شوره زار مي گردد . اكنون نيز تقريبا در هند ، پاكستان ، مصر ، مكزيك ، استراليا و بخشهايي از آمريكا پديده ي نمك دار شدن اراضي در حال كاهش دادن ميزان بازدهي محصولات زراعي است .
علاوه بر اين ، آلودگي هوا سبب كاهش منابع آب آشاميدني سالم مي گردد . در هند در حدود 300 ميليون انسان به آب اشاميدني سالم دسترسي ندارند و اين به دليل آلودگي گسترده رودخانه ها و سفره هاي آب زيرزميني است .
كيفيت آب حتي در كشورهاي توسعه يافته در حال تبديل به يك مشكل فزاينده است . در آمريكا شهرهايي مانند آتلانتا كه سيستم آب و فاضلاب بسيار قديمي است و 100 سال قدمت دارد و بسيار ضعيف نگهداري مي گردد . از قطع مكرر آب آشاميدني كه سبب فرونشيني لجن ، آشغال ، باكتري ها و آلوده سازها در آب لوله مي شوند دچار خسارت و زيان شده اند .
بسياري از بوم شناسها بر اين باورند كه گرم شدن كره زمين سبب ايجاد خشكسالي مكرر پيش از حد معمول در مناطق غرب رودخانه ي مي سي سي پي در آمريكا مي گردد .
انتظار مي رود اين مشكلات همانند قحطي هاي دوره اي و بيابان زائي در دهه هاي آينده شديدتر و بيشتر گردد .
جنگ بر سر آب كه بيش از يك دهه وقوع آن پيش بيني مي شد اكنون در مناطقي مانند كشمير تهديدي قريب الوقوع است . بخش عمده اي از اب پاكستان از مناطق كشمير كه اكنون تحت كنترل هند است ، تامين مي گردد .
از ديگر منازعات در آينده بين تركيه - سوريه و عراق بر سر رودهاي دجله و فرات درمي گيرد . اردن ، سوريه ، فلسطين بر سر آب حاصل از رودخانه ي اردن و سفره هاي آب زيرزميني در زير ارتفاعات گولان هند و بنگلادش بر سر آب رودخانه گنگ و براهماپوترا و چين و هند و چين و تايلند بر سر رود مكونگ ، قرقيزستان ، تاجيكستان و ازبكستان بر سر رودخانه آمودريا و رود جيحون و اتيوپي و سودان و حداقل شش كشور شرق آفريقا شامل مصر كه رود نيل از آن مي گذرد . ناخالصي هاي موجود در آب نيز در صورتي كه جمعيت دنيا مسن تر گردد و نسبت به بيماريهاي عفوني حساس تر گردند مشكلي بزرگتر خواهد شد . در آمريكا تعمير سيستم هاي آبرساني پوسيده احتمالايك اولويت اساسي و عمده در مورد شهرهاي قديمي تر مانند نيويورك ، بوستون و آتلانتا مي گردد . تخمين هزينه ي تعويض و تعمير ضروري شاه لوله هاي انتقال آب تا 1 تريليون دلار مي رسد . در 5 سال آينده تامين كنندگان آب در آمريكا با قوانين و مقررات جديد بيشتري كه از زمان تدوين قانون اساسي آب آشاميدني سالم كه در سال 1974 امضاء گرديد قابل اجرا شد مواجه خواهند شد .
ترجيح نا ميمون توسعه صنعتي بر مسائل زيست محيطي
پاسخگويان به يك همه پرسي در هند تخريب زيست محيطي را از نظر رتبه در ميان فهرست متشكل ار 20 مورد كه مشكلات مهم كشورشان بود : عليرغم مشكلاتي مانند جنگل زدايي لجام گسيخته ، آلودگي گسترده آب و هوا و كاهش تنوع زيستي و بسياي از مشكلات ديگر در رديف ما قبل آخر قراردارند .
در آفريقاي جنوبي براساس مطالعه ي فرصتهاي تجاري زيست محيطي كه توسط موسسه صنايع كانادا صورت گرفته است بي اعتمادي و بدگماني به بسياري از قواعد و قوانين زيست محيطي ناشي از ساليان دراز محدوديت هاي تبعيض نژادي است كه اغلب به صورت اقدامات زيست محيطي توجيه مي گردد .
در حدود 70 درصد از انرژي مصرفي كارخانجات توليد انرژي در چين از ذغال حاصل مي گردد كه فقط تعداد اندكي از آنها داراي تجهيزات كنترل آلودگي هستند . دانشمندان تخمين مي زنند كه تا سال 2025 ميزان ورودي اكسيدكربن و گوگرد در جو توسط چين از مجموع كشورهاي آمريكا ، ژاپن ، و كانادا بيشتر خواهد شد .
به نظر مي رسد بارانهاي اسيدي همانطور كه آمريكا و كانادا را دامنگير كرده است در آينده در صورتي كه طراحان نيروگاههاي جديد توليد برق و كارخانجات كنترل آلودگي را در نظر بگيرند در چين نيز ساده خواهد شد . در هند مساحتي به اندازه ي آمريكا توسط غبار نرم و خفيف ناشي از سولفات و ديگر مواد شيميائي مربوط به باران اسيدي پوشيده شده است . بنظر مي رسد اين مشكل در اغلب كشورهاي در حال صنعتي شدن نيز رخ مي دهد .
در دهه هاي آينده منطقه ي وسيعي از اين سياره در معرض آلودگي ، جنگل زدائي و ديگر مشكلات زيست محيطي قرارخواهد گرفت . بيماريهاي مربوط به آلودگي آب و هوا بطور شديدي در سالهاي آينده گسترش خواهد يافت . در حال حاضر بيماريهاي انسداد ريوي مزمن در چين 5 برابر بيشتر از امريكاست . با افزايش انتظارات شهروندان كشورهاي در حال توسعه از درمانهاي مدرن و سلامتي و بهداشت فشار بيشتري بر اقتصاد اين كشورها وارد خواهد آمد . اين فقط گوشه اي از مشكلات آينده است و شايد آنچنان هم مشكل ودردسر آفرين نباشد . در حال حاضر حتي دولت آمريكا پذيرفته است كه گرم شدن كره زمين نتيجه فعاليتهاي انساني است كه سبب توليد گازهاي گلخانه اي مي گردد . اكنون بنظر مي رسد چين و هند بزودي نسبت به كشورهاي عمده صنعتي اين گازهاي گلخانه اي را بيشتر توليد خواهند نمود . با كمك به كشورهاي در حال توسعه براي افزايش سطح استانداردهاي فرهنگي بدون ايجاد آلودگي در سطح وسيع به كمك و تدبير بيشتري از سوي كشورهاي توسعه يافته كه هميشه مايل به وقف خود در اين راه بوده اند ، نياز دارد .
ناپديد شدن حدود نيمي از تمامي گونه هاي روي كره زمين تا سال 2100
براساس فهرست قرمز اتحاديه بين المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي د رحدود 15589 گونه در ليست گونه هاي در معرض تهديد هستند . ( 7266 گونه جانوري ، 8323 گونه گياهي و گونه هاي گلسنگي . ) اين رقم نشان دهنده ي افزايش 230 گونه به ليست قرمز سال 2003 است .
اكنون فقط در حدود 25 گرمگاه كه در حدود11 % از مساحت كره زمين را تشكيل مي دهند . %70 از رويش اصلي خود را از دست داده اند . آنچه باقي مانده است %2 از سطح كره زمين است كه موطن %44 از تمامي گياهان و %35 از مهره داران به غير از مامي هاست . گرمگاهها همچنين موطن 1/2 ميليارد انسان و يك پنجم جمعيت دنيا هستند .
بر طبق برنامه ي زيست محيطي سازمان ملل بطور تخمين هر سال در حدود 50/000 گونه منقرض مي گردند كه سرعت آن 1000 برابر سرعت انقراض طبيعي است .
علت عمده ي كاهش گونه ها بر طبق اظهار نظر دانشمندان دانشگاه كلرادو تخريب زيست گاههاي طبيعي با كشاورزي، برداشت چوب از جنگل و گسترش شهرنشيني است . ساليانه در حدود 30 ميليون جريب از جنگلهاي باراني تخريب مي گردند .
صخره هاي مرجاني در سرتاسر دنيا به سرعت در حال از بين رفتن هستند . به عنوان مثال صخره هاي مرجاني درياي كارائيب %80 از پوشش مرجاني خود را در 3 دهه ي اخير از دست داده اند . علل اصلي عبارت اندازه ماهي گيري بيش از حد ، آلودگي و گرم شدن كره ي زمين .
اگرچه هنوز مشخص نيست كه ماهيگري تجارتي سبب انقراض گونه اي شده باشد - عمدتا به اين دليل كه صيد چند عضو تا آخر يك گونه ي در حال انقراض بسيار هزينه بر است - شايد اين امر يكي از دلايل مهم كاهش گونه ها باشد . از 40 سال قبل كه ماهيگيري بصورت صنعتي آغاز شد ذخيره ماهيكد ، تن ، نيزه ماهي و مارلين و كوسه ماهي%90 كاهش يافته است .
كاهش گونه ها اثر منفي بسيار شديدي در رفاه و سعادت بشر دارد . نيمي از تمامي داروهاي مصرفي در پزشكي از منابع طبيعي بدست مي آيند كه اين داروها شامل 55 دارو از 100 داروي مهم است كه در آمريكا تجويز مي گردند . در حدود40 % از تمامي داروهاي مصرفي در پزشكي از شيره گياهان آوندي ساخته مي شوند . تاكنون فقط %2 از 300/000 گياه شناخته شده ي شيره دار براي تهيه داروهاي موجود مناسب ارزيابي شده اند . در اندونزي كه داراي يك هشتم صخره هاي مرجاني دنياست بيش از %70 از مرجانها مرده و يا درحال مرگ هستند . اقتصاد اندونزي ساليانه 500/000 تا 800/000 دلار بر اثر كاهش و مرگ در هر مايل مربع از صخره هاي مرجاني خسارت مي بيند . زيست بوم هاي متنوع ازنظر گونه اي نسبت به اكوسيستم هاي داراي گونه هاي كمتر دي اكسيد كربن بيشتري جذب مي كنند . از اين رو كاهش تنوع زيستي يك علت بالقوه ي گرم شده زمين است .
ادامه شهرنشيني و وخامت مشكلات اجتماعي و زيست محيطي
برطبق گزارشات آماري جمعيت دنيا در سال 2004 اداره ي مرجع جمعيت 48 درصد از جمعيت كنوني دنيا در شهرها زندگي مي كنند . در صورتي كه در حدود 2/1 ميليارد انسان به جمعيت شهرهاي دنيا اضافه مي گردد اين رقم تا 60 درصد نيز رشد خواهد داشت .
بيش از سه چهارم از جمعيت كشورهاي توسعه يافته در شهر زندگي مي كنند . در آمريكاي شمالي شهرنشيني در حدود %79 است و بيشترين مقدار را در بين كشورهاي توسعه يافته دارد . اما شهرها در كشورهاي در حال توسعه داراي بيشترين رشد هستند .
شهرهاي بزرگ ، بزرگتر مي شوند . در سال 1950 فقط 8 مادر شهر در دنيا وجود داشت كه جمعيت آنها از 5 ميليون نفر بيشتر بود . تا سال 2015 در حدود 59 مادرشهر وجود خواهد داشت كه 48 عدد آنها در كشورهاي كمتر توسعه يافته خواهند بود . از اين تعداد 23 شهر داراي جمعيت بيش از 10 ميليون نفر هستند كه به غير از 4 شهر بقيه در كشورهاي در حال توسعه خواهند بود .
افزايش جمعيت طبيعي اكنون بيش از نيمي از افزايش جمعيت شهرها را شامل مي شود كه تقريبا كمي بيش از يك سوم رشد جمعيت شهري ناشي از مهاجرت است .
در حدود يك ميليارد نفر از جمعيت شهري بدون سرپناه ، آب تميز ، دستشويي و نيروي برق هستند . طبق آمارها سازمان ملل ، ساليانه اين مشكلات سبب 10 ميليون مرگ بدون علت و غيرضروري مي گردد .
براساس آمار موسسه ديده بان جهان اشتعال مواد سوختي در شهرها %75 از بخارات كربن متصاعد شده در هوا را در دنيا كه ناشي از فعاليتهاي انساني است ، شامل مي گردد .
دانشمندان ناسا بر اين اعتقادند كه شهرنشيني سبب مي گردد كه ساختمانها و راههاي آسفالته بر روي حاصل خيزترين زمينها بنا شوند كه اين امر سبب حذف مقادير قابل توجهي از گياهان جاذب كربن مي گردد .
همچنين شهرنشيني در مناطق پر آب سبب مي گردد بجاي آن كه آب داخل زمين فرو رود ، حاشيه ي شهر از نظر ذخاير آبي فقير گردد . آب باران در روي زمين جمع مي شود و توسط سيستم لوله كشي به شهر وارد مي گردد ، مصرف مي گردد و تبديل به آب خاكستري شده و سپس به اقيانوسها مي ريزد . در برخي از مناطق مانند حوالي آتلانتا سطح آب زيرزميني در سفره هاي آب زيرزميني محلي به دليل آن كه آبي كه دوباره پس از مصرف وارد آن مي گردد ، اكنون از دست رفته است سريعا در حال كاهش است .
آمريكا يكي از مثالهاي نقض بزرگ افزايش روند شهرنشيني است . اين جامعه ي وابسته به خودرو يكي از بهترين سيستم هاي بزرگراهي در دنيا را داراست با بار ترافيكي نسبتا كم است بطوري كه تعداد زيادي از مردم آمريكا در عوض زندگي در شهر در حومه ي شهرها زندگي مي كنند .
گفتني است دخالت شهرها در گرم شدن كره ي زمين فقط در ساليان آينده افزايش خواهد يافت:
با كاهش ذخيره ي آب آشاميدني دنيا ، مردم در مناطقي تجمع مي كنند كه بدست آوردن آب بسيار سخت و دشوار است و آب با حداقل بازده مصرف مي گردد . مرگهاي ناشي از كمبود سرپناه ، آب و بهداشت رشد خواهند نمود .بيماريهاي واگير هنوز به رشد خود ادامه خواهند داد و بسيار معمول خواهند شد . مانند گسترش فزاينده مبتلايان به ويروس اچ.آي.وي و بيماريهاي واگير ديگر كه به سرعت در حال گسترش هستند . از آنجائي كه در حال حاضر رشد جمعيت بيشتر ناشي از افزايش طبيعي جمعيت است تا مهاجرت ، برنامه هاي طرح شده براي آنكه مردم شهرنشين تشويق شوند تا در حومه شهرها بمانند ممكن است مورد توجه لازم قرارگيرند . بنظر مي رسد تحصيلات و طرح و برنامه هاي خانوادگي احتمالارشد شهرها را كنترل نمايند .
مترجم: پيمان كاشاني
منبع: روزنامه رسالت
مطالب مشابه :
ساخت كره زمين از خمير كاغذ
ساخت كره زمين از كاردستي كودكان . همه چسب ارد واب و رنگ براي خود يك كره زمين
طرز ساخت مولد واندوگراف
طرز ساخت مولد جرقه و بار الكتريكي، به طرف كره متصل به زمين (يا اگر شما خيلي نزديك آن باشيد
گرمايش زمين و پيامدهاي مخرب آن
ساخت و راه اندازي زمين و پيامدهاي و تكامل يافته بر روي كره زمين زندگي مي كنند كه تاكنون
گرمایش زمین و حفظ محيط زيست
ساخت و راه اندازي آيا فكر مي كنيد تنها عوامل جوي اين مشكلات را به وجود آورده يا كره زمين
كره از خمير كاغذ
ღ دانش آموزی از کاشان ღ - كره از خمير كاغذ دوست داري روي زمين چه کاره باشي؟
بازیافت در مدرسه
ساخت و راه اندازي خطوط كره زمين ظرفيت محدودي دارد. كاردستي
بازيافت زباله ها ، محیط زیست ، گرم شدن زمین
ساخت و راه اندازي اگرچه علت اين امر جاي بحث دارد كه گرم شدن كره ي زمين حقيقتي كاردستي
انرژی های تجدید پذیر
خطر گرم شدن كره زمين ناشي از پديده افزايش دماي زمين را نيازمند كاردستي
بازیافت كيسه هاي پلاستيكي
نايلون بمب كشنده نيست، اما براي زمين خطرناك است همه سطح كره زمين را درخت كاردستي
كرمهاي زبالهخوار - ورمی کمپوست و بیو کمپوست
ساخت و راه اندازي سال اراضي موجود در سطح كره زمين را در كمال آرامش و سكوت، زير كاردستي
برچسب :
كاردستي ساخت كره زمين