اسطوخودوس

محل رويش: پراكندگي آن به صورتي است كه در سرتاسر قاره اروپا مانند منطقه مديترانه، جنوب غربي آسيا، شمال آفريقا و جزاير قناري مي رويد. اسطوخودوس گياه بومي حوزه مديترانه به خصوص شرق مديترانه مي باشد. البته در جنوب آمريكا كشت آن را متداول كرده اند. اين گياه در ايران نمي رويد ولي از كشورهاي همسايه وارد ايران مي شود. اسطوخودوس در خاك هاي مخلوط با شن و ماسه كه به خوبي آبياري بشوند و محل نيز آفتابگير و با حفاظ باشد، رشد مي نمايد علاوه بر آن در برابر باد و سرما، بهترين محل رويش را براي گياه فراهم مي آورد. در جنوب فرانسه و بريتانيا اين گياه را به صورت انبوه كشت مي كنند. همچنين در باغچه منزل هم مي توان اسطوخودوس را به عنوان يك گياه تزئيني كاشت و از محاسن آن بهره برد.

روش هاي تكثير: تكثير اين گياه به روش هاي گوناگون ممكن است كه در زير به آنها اشاره مي كنيم: 1- گرفتن قلمه در تابستان يا پائيز، قلمه ها را از شاخه هاي جانبي جواني كه رشد رويشي دارند گرفته و در شاسي سرد ريشه دار مي كنند. بعد از ريشه دار كردن، آنها را در محلي خنك كشت مي كنند. 2- كاشت بذر در بهار و در هواي آزاد 3- تقسيم بوته در پائيز تركيبات شيميايي: اين گياه داراي تركيباتي چون لينالول، سينئول، كامفن، روغن فرّار، تانن 12%، كومارين ها، فلاونوئيدها، تري ترپنوئيد، پتاسيم، كلسيم، اسانس روغني 3%مي باشد كه در مجموع اسانسي كه از اين گياه استخراج مي كنند اسانس آسپيك مي باشد كه مركب از نوعي ستن مانند ليناليلاستات (با بوي كافور و نعناع)، د-فنكون (d-Fenchone)، سينئول و يك الكل لوژير(ژرانيول، بورنئول) مي باشد. د-فنكون (d-Fenchone)، به فرمول C10H16O و به وزن مولكولي 23/152 است و در اسانس گياهان تيره هاي مختلف گياهي يافت مي شود: 1- Foniculum vulgareMill.از تيره Umbelliferae 2- Lavandula stoechas L.از تيره Labiatae استخراج آن از گياهان مذكور توسط محققين مختلف و سنتز توتال آن توسط Royle و همكارانش صورت گرفته است. د-فنكون (d-Fenchone)، حالت روغني مايع و بويي شبيه كامفر دارد. وزن مخصوص آن در گرماي 18ْc، gr984/0است. عملاً در آب حل نمي شود ولي در الكل به مقادير زياد محلول است. د-فنكون (d-Fenchone) داراي نوعي اثر تحريك كننده سطحي جهت تسكين تحريكات ديگر است. قسمت هاي مورد استفاده: قسمت هاي مختلف گياه مخصوصاً سرشاخه هاي برگدار وسرشاخه هاي گلدار مورد استفاده دارويي قرار مي گيرد كه از آنها علاوه بر مصارف درماني، اسانس گيري به عمل مي آيد كه البته از اسانس آن نيز در مصارف درماني استفاده به عمل مي آيد.

خواص درماني : بيشترين مورد مصرف آن در صنعت عطر سازي است. در پزشكي براي اين گياه سه خاصيت قائلند: آنتي اسپاسموديك،محرك و مقوي قلب است. با تاثير گذاشتن روي برونش ها، به عنوان ضدعفوني كننده دستگاه تنفسي به كار مي رود. براي بهبود سرفه هاي خشك و مزاحم بسيار مؤثر است. همچنين مدر و معرق است و مي توان آن را در مورد بيماري هاي عفوني، براي مثال گريپ مسري و تب هاي ناگهاني مصرف نمود. سردرد را آرام مي كند و خواب راحتي به وجود مي آورد. در گذشته برخي ها به هنگام خواب كيسه كوچكي از اسطوخودوس را زير بالش خود مي گذاشتند. به طور موضعي نيز در موارد پيچ خوردگي دست و پا، رگ به رگ شدن، كوفتگي، دردهاي روماتيسمي و عصبي مصرف مي شود. مقوي بدن و تقويت كننده قوه دماغي است. ضماد پخته آن جهت درد مفاصل و نقرس اثر نيكوئي دارد. جوشانده گلش ناراحتي هاي اعصاب از قبيل افسردگي، خستگي و بي خوابي، بيهوشي را درمان مي كند. براي معالجه امراض كبد بسيار مفيد است.خوردن آن با عسل جهت نيكو كردن ذهن نافع مي باشد. سياه سرفه را درمان و ضد درد و تشنج،محرك گردش خون، ضد باكتري،رفع سوء هاضمه، رفع ضرب ديدگي، درمان گزش جانوران، ضد نفخ، بادشكن، رفع آسم و نزله، محرك جريان صفرا، آنتي سپتيك، ملين سبك، مقوي اعضاي بدن و خستگيهاي عصبي، شل كننده عضلات است. اسانس آن داراي خاصيت بند آورنده خون و ضدعفوني كننده است.از آن به عنوان رقيق شده، در پانسمان زخم ها و جراحات استفاده به عمل مي آيد. بوعلي سينا عطر اسطوخودوس را سالمترين مواد مخدر و خواب آور تشخيص داد. در بيشتر اوقات در مصارف خارجي يعني در شستشوها و كمپرس ها از آن استفاده مي گردد. بيشترين مصرف اين اسانس در صنايع بهداشتي و آرايشي است. اين گياه داراي عطر خوبي بوده و به همين خاطر از تركيبات اصلي ادوكلن ها مي باشد. اين گياه عسل دهنده بسيار خوبي است.(ژان ولاگ) پژوهشگران اعلام نمودند كه استشمام رايحه اسطوخودوس حافظه و هوش را كم مي كند.(سيما). حشرات را دور مي كند. طرق مصرف:
استعمال داخلي: 1- دمكرده: 3gr گل اسطوخودوس را در يك ليتر آب جوش دم كنيد. از صافي بگذرانيد و شيرين كنيد (در صورت تمايل با عسل) در مواقع ابتلا به زكام، برونشيت، تنگي نفس، گريپ و سياه سرفه روزي سه فنجان از اين دمكرده بنوشيد. همچنين همين دمكرده براي سوء هاضمه،خستگي عصبي، تقويت معده، ناراحتي هاي گوارشي، صفرابر، سردردهاي تنشي، قولنج، نفخ، دل پيچه، ميگرن، بي اشتهايي توصيه مي شود. اگر شب ها پيش از خواب نوشيده شود خواب را آسان مي كند. براي قولنج، تحريك پذيري و هيجان زدگي كودكان به آنها محلول ضعيف دمكرده (25% قدرت عادي) بدهيد. 2- جوشانده: 20gr سرشاخه گلدار را در 100gr آب بريزيد و بجوشانيد. صاف كنيد و شكر بزنيد. براي درمان بي خوابي، يكي دو فنجان پيش از خواب بنوشيد. استعمال خارجي جوشانده اين گياه در درمان كوفتگي، خون مردگي و دررفتگي توصيه مي گردد. همچنين از آلكلاي آن به صورت لوسيون در درمان زخم هاي كهنه و برخي بيماري هاي پوستي و دردهاي روماتيسمي استفاده مي شود. براي تهيه آلكلاي مذكور، سرشاخه هاي گلدار خشك يا تر گياه را در الكل خيسانده و محلول مذكور را تقطير مي نمايند. 3- تنتور: براي سردرد و افسردگي روزي دو بار، حداكثر 5mm مصرف كنيد. استعمال خارجي: 1- استنشاق: چند گل خشك را بكوبيد و گرد آن را استنشاق كنيد. 2- غرغره: چند قطره اسانس اسطوخودوس را در يك ليوان آب ولرم چكانده و غرغره كنيد. 3- دهانشويه: براي رفع بوي بد دهان استفاده كنيد. 4- روغن اسطوخودوس: 40gr گل اسطوخودوس را به مدت دو هفته در يك ليتر روغن زيتون بخوابانيد. براي درمان ضربديدگي و دردهاي روماتيسمي به موضع بماليد. اگر چند قطره از اين روغن را روي يك تكه قند چكانده بخورند، ميگرن را برطرف خواهد كرد. موارد مصرف در زيبايي: اسطوخودوس را مي توان با نتايج بسيار مطلوبي به عنوان مقوي و ضد بو بكار برد، براي اين كار كافي است جوشانده 200gr گياه خشك شده را در وان حمام بريزيد و در آن حمام كنيد. اگر چند قطره اسانس اسطوخودوس را به دست و پا بماليد براي جلوگيري از عرق كردن بسيار مناسب است. همچنين همين اسانس مي تواند از پوسته شدن پوست هاي سوخته در اثر آفتاب جلوگيري كند. عصاره روغني اين گياه به شكل هاي زير در زيبايي استفاده مي گردد: 1- كرم: براي رفع عوارض اگزما چند قطره از روغن اسطوخودوس را به كرم بابونه اضافه كنيد. 2- لوسيون: براي آفتاب سوختگي يا تاول چند قطره از روغن را به اندكي آب اضافه و مصرف كنيد. 3- محلول سرشوي: 10-5 قطره از اين روغن را در آب بريزيد و مو را با آن بشوييد تا شپش هاي سر از ميان بروند و براي از ميان بردن رشك چند قطره روغن را روي يك شانه ظريف بريزيد و موها را با آن شانه كنيد. 4- روغن ماساژ: 1mm روغن اسطوخودوس را در 25mm روغن حامل بريزيد و عضلات دردناك را با آن ماساژ دهيد. 10 قطره از آن را در 25mlit روغن حامل بريزيد و شقيقه ها و پشت گردن را با آن ماساژ دهيد تا سردردهاي تنشي يا نشانه هاي اوليه ميگرن برطرف شوند. 5- روغن: روغن خالص اسطوخودوس را روي جاي نيش حشرات بماليد. 10 قطره از آن را در 25mlit روغن حامل بريزيد و براي آفتاب زدگي يا پيشگيري از آفتاب سوختگي بكار ببريد. (نكته: اين يك محلول ضد آفتاب كامل نيست). احتياط: در دوران بارداري از مصرف مقادير زياد آن پرهيز كنيد زيرا محرك انقباض رحم است. خلاصه اي از كاشت، داشت و برداشت:

اقليم مورد نياز گياه: به هواي آفتابي و نور نياز دارد. گياه بومي مناطق معتدله است بنابراين مناطقي كه زمستان هاي سرد و تابستان هاي خنك دارند را ترجيح مي دهد. به دليل داشتن سيستم ريشه اي عميق، به راحتي در شيب ها رشد مي كند. نسبت به سرما و خشكي مقاوم است و مناطق با ارتفاع زياد را ترجيح مي دهد.

نحوه تكثير: بذر و قلمه سيستم كاشت (آبياري): فارو و قطره اي وزن هزاردانه: 1.2 gr روش كاشت: خزانه مقدار بذر مورد نياز جهت توليد نشاء براي 1هكتار زمين: 500-700 gr مقدار قلمه مورد نياز جهت كاشت در 1هكتار زمين: 20-30 هزار فواصل كاشت (برحسب cm): 50-80 cm (در سيستم سنتي) و 30-40*120 cm (در سيستم مكانيزه) طول مدت جوانه زني بذر: 20-15 روز دور آبياري: اگرچه گياه نسبت به خشكي مقاوم است اما بسته به بافت خاك، اقليم و فصل رويش دور آبياري بين 10-7 روز تغيير مي كند. نيازهاي اصلي غذايي: 20-30kg/ha ازت، 30-40kg/ha فسفر قبل از كاشت بايد به زمين داده شود، 60-80kg/ha ازت در دو نوبت در بهار سال اول و 100-120kg/ha ازت در سه نوبت براي سال هاي بعد در بهار و تابستان مورد نياز است. زمان مناسب براي كاشت در خزانه: اواسط زمستان، با تراكم 2-2.5 گرم در متر مربع تيمارهاي مورد نياز جهت برطرف كردن دوره خواب بذر: قرار دادن بذر مرطوب به مدت 5-3 هفته در دماي 5درجه سانتي گراد مدت زمان لازم جهت انتقال نشاء از خزانه به زمين اصلي: 5/2-2 ماه بافت خاك مناسب براي رشد گياه: خاك هاي سبك با هوادهي خوب و حاوي تركيبات كلسيم و غني از مواد غذايي مناسب بوده ولي خاك هاي زه دار براي رشد گياه مناسب نيستند. pH اپتيمم مورد نياز: 4/8-7 اندام مورد استفاده: سرشاخه هاي گلدار زمان برداشت:در روزهاي آفتابي، گرم و خشك هنگامي كه 50% گلچه ها باز شده باشند، از ارتفاع حداكثر 12cm از نوك ساقه گلدهنده بايد برداشت شود. مراقبت هاي ويژه در زمان داشت: آبياري منظم، تنك كردن، مبارزه با علف هاي هرز، برگردان كردن خاك بين رديف ها و خاكدهي پاي بوته بسيار مفيد است. بعد از 12-10 سال مزرعه Lavand بايد از ارتفاع 5-4 سانتي متري سطح خاك قطع شود. هرس گياه در پائيز بعد از گلدهي يا اوايل بهار بايد صورت گيرد. عمليات پس از برداشت: بايد گياه برداشت شده در سايه و در مجاورت هوا خشك شود و سپس در ظرف هاي غير قابل نفوذ توسط هوا ذخيره گردد. در صورت اسانس گيري از گل هاي تازه، بايد از روش Steam distillation استفاده كرد.( روش Hydro distillation مناسب نيست). دقت هاي لازم در عمليات برداشت: برداشت بايد در روزهاي خشك قبل از اوج گرما و در ساعات مياني روز انجام گيرد. عملكرد: 3-2 تن در هكتار گل و ساقه تازه در سال سوم و سال هاي بعد نكات تكميلي: مقدار اسانس گل هاي تازه در Lavandula angustifolia، 5/0-1/0% اما در L.intermedia حدود 5/2-1% است به طوريكه گونه L.intermedia در بعضي مناطق به ميزان 140 ليتر در هكتار اسانس مي دهد. ميزان اسانس در واريته هاي مختلف بين 5/1-5/0% (50-80Kg اسانس در هكتار) متغير است.

آفات: از آفات مهم اسطوخودوس حشره ای به نام سوفورونیا هیومرلا است که لارو این حشره سبب نابودی پایه های اسطوخودوس می شود که برای مبارزه با آن از صابون های نیکوتین دار استفاده می شود. بیماریها: بیماری پوسیدگی ریشه (Root rot) در اثر آبیاری زیاد ایجاد می شود. بیماری لکه برگی (Septoria Lavandulae)

اسطوخودوس

مطالب مشابه :

صابون روشن کننده پوست

ردمان جوش سر سیاه

اسطوخودوس

زرشک

خارشتر

آکنه و جوش صورت و بدن