لُرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

لرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

در گِل نوشته های بارو و خزانه تخت جمشید

حسن حبیبی فهلیانی*

تاریخ این دو خطه کهن و باستانی اعلام می دارد، یک هزاره پیش از آمدن آریایی ها به نجد ایران، تمدن های نیکویی در اقصی نقاط این دو شهرستان پابرجا بوده که نقش برجسته کورنگون ایلامی مربوط به 2400 سال پیش از میلاد، تل اسپید در 1500 سال پیش از میلاد و دوتوی جونگان، گزباغ و تل مشکی عالیوند ممسنی مربوط به 1600 سال پیش از میلاد دال بر صحت این مدعاست.

پروفسور هرتسفلد آلمانی در سال 1303 ویرانه های تل اسپید رستم را مورد کاوش علمی قرار داد و آجرهایی که حاوی خطوط ایلامی بودند و نام «اینشوشیناک» و «ناپیراسو» پادشاه و ملکه ایلامی بر آنها نقر شده بود کشف کردند که این اسناد ارزنده زینت بخش موزه ایران باستان می باشند.

در سال 1312 حین کاوش های علمی باستانشناسی تخت جمشید حدود سی هزار لوحه گل نوشته حاوی خطوط ایلامی در دو نقطه بارو و خزانه تخت جمشید کشف گردید. این لوحه ها جهت قرائت، بسته بندی شدند و به صورت امانی به بخش موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به آمریکا ارسال گردید. معدودی از این لوحه های گل نوشته به وسیله دو دانشمند شهیر، پروفسور جرج کامرون و پروفسور ریچارد هلک قرائت شدند و مطالب ارزنده ای از تاریخ و تمدن دو شهرستان ممسنی و رستم در دوران هخامنشی در برخی از این الواح بدست آمد.

در این گل نوشته های تاریخی 14 شهر و مرکز دیوانی در ممسنی و رستم به نام های «پارمادان» در منطقه سرناباد و کلگه شیراز جاوید، «پیردت کش» در منطقه صحرای بید یا باغ انار جاوید، «هیدلی» در پای قلعه سفید یا دشت رزم فعلی، «یوم پارانوش» در منطقه پسکلاتون و کره در و دلی باقرخانی فهلیان، «هوهنوری» درمنطقه تل اسپید و چاربازار رستم، «یوناری» در منطقه کرم آباد و منصوراباد یا سراب سیاه رستم، «کورر» در مهرنجان یا جویجانیا عالی شاهی جاوید، «هیشیما» در ده کهنه فهلیان، «سورکوتور» منطقه گزباغ و تل مشکی و شترکشی عالیوند، «نوپیشتاش» در منطقه تنگ خاص در دهنو بهمن یا گوسنگان جاوید، «پیراشک» در منطقه پیراشکفت جاوید نام برده شده است که از نظر تاریخی و توجه هخامنشیان به این دو اقلیم پهناور (ممسنی و رستم) حائز اهمیت است.

از سال 1386 تا 1387 تعدادی از غارهای تاریخی منطقه مورد کاوش علمی هیئت ایران-آلمان به سرپرستی کنارد و زیدی قرار گرفت. نتیجه تحقیقات این هیئت وجود تمدن را در این غارها به 20هزار سال پیش تعیین نمود و همچنین هیئت ایران-استرالیا در کاوش های علمی تپه های باستانی دوشهرستان ثابت نمود بعضی از حیوانات از جمله بز، خر، گاو، اسب و سگ در منطقه رستم اهلی شدند. دلایلی که این محققان ارائه نموده اند وجود سفال های منقوشی است که در برگیرنده نقوش این حیوانات می باشد.

شهرستان های ممسنی و رستم در تمامی دوران های پیش از تاریخ و تاریخی مد نظر بوده و در دوران تاریخی یکی از دربندهای مهم پرشیا (پارس) به شمار می رفته است و تا زمانی که این مناطق فتح نمی شدند دستیابی به فارس از محالات بود. سرزمین رستم و ممسنی از نقاط سوق الجیشی و استراتژیکی ایران باستان به شمار می رفته است و اغلب جنگ های سرنوشت ساز در این دو منطقه از کشور ایران به وقوع می پیوست که می توان از لشکرکشی آشور بنی پال جهت تسخیرسرزمین های تابع ایلام، لشکرکشی کورش بزرگ جهت تسخیر قلمرو ماد، لشکرکشی اسکندرمقدونی جهت تسخیر تخت جمشید، لشکرکشی سرداران عمر بن خطاب جهت تسخیر بلادهای فارس، لشکرکشی یعقوب لیس، هلاکوخان مغول، تیمور لنگ، لشکرکشی شاهان صفویه، نادرشاه افشار، کریم خان زند، قاجاریه، رضاخان و محمدرضاپهلوی به بلاد ممسنی و رستم را نام برد.

حدود صدکیلومتر از جاده سنگ فرشی روزگار ایلام ،ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و اسلامی از قلب ممسنی و رستم می گذشت و فارس را به شوش و بین النهرین منتهی می ساخت. قسمت هایی از این جاده سنگ فرشی در گِل سرخی عالیوند نورآباد به نام گردنه بربر و قسمت دیگری در راکه چال در غرب روستای مراسخون رستم قابل رویت است.

سیستم ارتباطی از طریق علامت دادن با آتش یا نور، مجموعه سیستم مخابراتی بود که در دوره هخامنشیان در مناطق ممسنی و رستم معمول بود و باعث حیرت رومیان و یونانیان و دنیای کهن آن روز گردیده بود. اثرات این سیستم های مخابراتی که تعدادی از آنها معدوم و قلیلی از آنها بازایستاده است هنوز در شهرستان ممسنی موجود است و می توان از میل آزاد آهنگری و میل های سروان در این رابطه نام برد. این سیستم های مخابراتی به وسیله علامت های مخصوصی از آتش در شب و روز، خبرهای مهم را از غرب و جنوب امپراتوری هخامنشیان در کوتاه ترین مدت به مرکز فرمانروایی تخت جمشید مخابره می کردند و از این طریق خبرهای مهم دریافت می گردید.

درپایان وجود تمدن های بزرگ و شایسته که در دو اقلیم ممسنی و رستم زایش نمودند به سبب تنوع آب و هوایی، زمین های کم شیب،چشمه سارها، نهرها و رودخانه های روان، جنگل انبوه، مراتع گسترده و شکار فراوان دلائل غیرتردید این مدعاست.

*رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی ممسنی و رستم

توجه:این مطلب تحت عنوان شهرستان های ممسنی و رستم؛ زایشگاه تمدن های بزرگ در مجله فراسو منتشر شده است.

توجه:منظور از لُرستان فارس مناطق لُرنشین استان فارس به مرکزیت ممسنی و رستم می باشد.

لُرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

لرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

مطالب مشابه :

درباره شهرستان کاشان

لُرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

شهرستان ممسنی زایشگاه تمدنهای بزرگ

گزارش خواندنی گردشگر خارجی از میدان توپخانه در 127 سال پیش!!

تحقیقی درباره شهرستان کاشان

شهرمن کاشان (2)