فریز تخمک

گفت و گو با دکتر ابوطالب صارمی، بنیانگذار IVF در کشور:

افزایش شانس مادر شدن با فریز تخمک

امروزه با گسترش پدیده شهرنشینی، شاهد تغییراتی در سبک زندگی افراد به ویژه جوانان هستیم. طولانی شدن مدت تحصیلات زنان، اشتغال در بیرون از منزل، تغییر در معیارهای انتخاب همسر از جمله عوامل افزایش سن دختران به شمار می رود. هر چند عوامل تحصیلی، شغلی و تحول در نگرش مردان نیز بر افزایش سن ازدواج دامن زده است. در چند دهه گذشته، اکثر دختران و پسران در سنین 20 تا 25 سالگی زندگی مشترک خود را آغاز می کردند، اما طی سال های اخیر سن ازدواج به سنین 30 تا 35 سالگی افزایش یافته است.

با توجه به محدودیت سن بارداری در خانم ها، افزایش سن ازدواج به طور طبیعی مشکلاتی را بر سر راه بارداری زنان ایجاد کرده است. چندی پیش دکتر ابوطالب صارمی، رئیس مرکز تحقیقات باروری صارم و بنیانگذار IVF در کشور در رسانه ها به دخترانی که فعلا قصد ازدواج ندارند یا زنانی که در حال حاضر قصد بارداری ندارند، توصیه کرد تا با فریز تخمک خود، شانس بارداری شان را در آینده افزایش دهند. به همین مناسبت گفت و گویی را با وی انجام داده ایم که حاصل آن از نظرتان می گذرد.

ÿ جناب دکتر در ابتدا بفرمایید، دختران معمولا در چه سنی به بلوغ می رسند؟

o سن بلوغ در کشورهایی که از آفتاب مناسبی برخوردارهستند، معمولا 12 سال است. در کشورهایی که به واسطه نزدیک بودن به خط استوا بیشتر آفتاب دارند به دلیل گرمای زیاد و طولانی بودن روزها، سن بلوغ پایین تر و سن یائسگی نیز در این کشورها طولانی تر است. " غده پینه آل " که در مغز قرار دارد به نور حساس است و به باور دانشمندان، سن بلوغ بر اساس بازتاب این غده به نور شروع می شود. به همین دلیل در کشورهای اسکاندیناوی سن بلوغ به 20 سال می رسد.

ÿ آیا شروع بلوغ در زنان به معنای آمادگی جسمانی آنان برای بارداری است؟

o خیر. اگر در کشورهایی که از آفتاب مناسبی برخوردارند، سن بلوغ را 12 سال در نظر بگیریم، عملا پتانسیل باروری از 15 سالگی آغاز می شود، سقط و تولد کودکان نارس از پیامدهای بارداری در سنین نزدیک بلوغ به شمار می رود. برای تولید تخمک های سالم تر، پس از بلوغ به حداقل یک تا دو سال زمان نیاز است.

ÿ بهترین سن برای باروری زنان چه سنی است؟

o 20 تا 25 سالگی، بهترین سن باروری در زنان است. در کشورهای برخوردار از آفتاب مناسب و نزدیک به خط استوا، این سن 17 تا 25 سال است و بعد از آن توانایی باروری به تدریج با یک شیب ملایم کاهش یافته، حدود 35 سالگی تقریبا به حداقل می رسد. به غیر از کاهش توان باروری در سنین بالا، حاملگی زنان در سنین بالای 35 سال، عوارض بارداری را نیز به دنبال دارد. مشکلاتی از قبیل ابتلا به دیابت حاملگی، مشکل شدن زایمان طبیعی به دلیل اشکالات انطباق سر نوزاد با لگن، پارگی کیسه آب و مواردی از این دست که گریبانگیر زنان خواهد شد.

ÿ شانس باروری زنان با افزایش سن با چه ضریبی کاهش می یابد؟

o اگر شانس باروری طبیعی را در یک خانم 20 تا 25 ساله طی یک ماه 30 درصد در نظر بگیریم، این رقم در خانم های بالای 40 ساله به کمتر از 7 درصد، در خانم های 42 ساله به کمتر از 5 درصد و در زنان بیش از 42 سال به کمتر از 2 درصد می رسد.

ð چگونه می توان به کاهش قدرت باروری یک زن پی برد؟

o با آزمایش خون و انجام سونوگرافی از تخمدان ها، می توان به میزان رزرو تخمدان یک زن دست یافت. اگر رزرو تخمدان پایین تر از حد نرمال باشد، پیش بینی می شود، درصد حاملگی پایین بوده در صورت بارداری، احتمال سقط وجود خواهد داشت. اما در مواردی هم ممکن است، مثلا یک خانم 44 ساله از رزرو تخمدان مناسبی برخوردار باشد. به هر حال در صورتی که پزشک تشخیص دهد که تخمک ها مناسب باروری نیستند، می توان از تخمک اهدایی برای باروری کمک گرفت.

ÿ در صورت نداشتن مشکل مرد و زن برای باروری و بارداری و مناسب بودن سن هر دو طرف، آیا امکان افزایش شانس بارداری موفق بیش از 30 درصد در هر ماه امکانپذیر است؟

o برای انسان خیر. این احتمال در حیوانات مانند موش تا 80 درصد قابل افزایش است، اما خلقت انسان به گونه ای است که به طور طبیعی غربالگری های ژنتیکی در بدن او انجام می شود که همین غربالگری ها امکان بارداری بیش از 30 درصد را در هر ماه به انسان نمی دهد. برای مثال آمادگی نداشتن رحم برای پذیرش جنین، آماده نبودن تخمک و ... از جمله مواردی است که شانس بارداری را طی یک ماه کاهش می دهد. بدن انسان به گونه ای برخی جنین ها را در مرحله های نخست تکثیر سلولی حذف می کند و اجازه ادامه حاملگی را نمی دهد. این حذف در راستای جلوگیری از تولد مثلا نوزادان دو سر و ناقص الخلقه است. به عبارتی حدود 65 درصد موارد که دارای اختلالات ژنتیکی هستند به خصوص جنین هایی که ویژگی های آنان با جنین انسانی مغایرت دارد به طور طبیعی از بین می روند.

ÿ در صورتی که شانس باروری طبیعی را 30 درصد برآورد کنیم، شانس باروری مصنوعی به چه میزان است؟

o امکان باروری با روش های کمک بارداری از قبیل " آی وی اف "، " آی یو آی" ، " گیفت "، میکرواینجکشن " و غیره 25 درصد است.

ÿ اگر این مساله را در نظر بگیریم که در محیط آزمایشگاه، می توان اسپرم را به تخمک تزریق کرد، چرا شانس باروری تنها 25 درصد و نه بیشتر است؟

o تزریق اسپرم به داخل تخمک مشکل ظاهری لقاح است، اما با روش های جدید نمی توان درصد موفقیت باروری را افزایش داد. چون این کروموزوم های اسپرم و تخمک هستند که سرنوشت جنین را تعیین می کنند و در آزمایشگاه نمی توان در ترکیب ژنوم سلول ها دخیل بود. در آزمایشگاه می توان از نظر ظاهری بهترین تخمک و اسپرم را انتخاب کرد، اما همیشه ظاهر تخمک و اسپرم، دلیلی بر سالم بودن آن نیست و پزشکان در این مرحله به DNA و میتوکندری دسترسی ندارند. به عبارتی در روش های لقاح مصنوعی، کروموزوم طبیعی و غیر طبیعی قابل تشخیص نیست و وقتی ژن های زن و مرد با یکدیگر ترکیب می شوند، مشخص نیست، کدام ژن معیوب با کدام ژن معیوب دیگر ترکیب شده است. از طرف دیگر سیتوپلاسم(غشا دور تخمک) ممکن است بر اثر تزریق اسپرم به داخل تخمک در مواردی دچار صدمه و آسیب شده که این امر موفقیت عمل لقاح را کاهش می دهد. در مجموع باید گفت در روش " آی وی اف" ما دخالتی در روند تولید مثل و مشیت الهی نداریم و تنها کمک کننده هستیم تا اسپرم به تخمک برسد. چه از طریق " آی وی اف " ، " میکرو اینجگشن" یا دیگر روش های لقاح مصنوعی.

ð در صورتی که زنی از تخمک زن دیگری برای باروری استفاده کند، آیا تنها متحمل 9 ماه بارداری می شود یا اینکه به لحاظ بیولوژیکی می تواند، روی جنین تاثیر گذار باشد؟

o به لحاظ بیولوژیکی، 50درصد کروموزوم های جنین متعلق به فرد صاحب تخمک است، اما وقتی تخمک یک زن در رحم زن دیگری قرار می گیرد، رفتار ژن در محیط کاملا تغییر پیدا می کند. به عبارتی طی 9 ماه بارداری که جنین در رحم زن قرار می گیرد، ولو آنکه او صاحب تخمک نباشد، ژن های جنین تغییر رفتار داده، بیشتر به طرف مادری که جنین را در رحم دارد و خصوصیات او گرایش پیدا می کند. این مطلب از نظر علمی به اثبات رسیده و مقالات زیادی با مستندات به دست آمده در مجلات معتبر علمی به چاپ رسیده است. این مساله در حوزه " اپی ژنتیک" مطرح است که به صرف وجود کروموزوم نمی توان گفت، تمام ویژگی های فرد صاحب کروموزوم، از طریق تخمک هایش منتقل می شود، بلکه باید شرایط محیطی رشد جنین را نیز مدنظر قرار داد. این مساله در مورد شبیه سازی هم صادق است. نمی توان گفت به صرف گرفتن DNA از فردی و قراردادن آن در محیط رحم می توان همان فرد را با همان ویژگی ها دوباره متولد کرد. چون محیط رشد جنین به تغییر بیان ژن ها کمک می کند. برخلاف باورهای عمومی، امروزه دانشمندان عقیده دارند، تربیت کودک نه از زمان تولد که از موقع لقاح آغاز می شود. بر اساس تحقیقات مبتنی بر شواهد، استخوان بندی شخصیت کودک از زمان جنینی و در رحم مادر آغاز می شود.

نوع تغذیه، استرس یا آرامش روانی، نوع تفکر مثبت یا منفی مادر باردار، همه و همه بر شخصیت کودک تاثیرگذار است. در زمان جنگ جهانی دوم، استرس ها باعث عوارض روانی زیادی برای بچه های متولد شده پس از جنگ شد. در دوران جنگ ایران و عراق نیز استرس های زمان جنگ بر نسلی که بعد از جنگ متولد شدند، تاثیرگذاشت. استرس هاس محیط اجتماعی، استرس هاس محیط خانوادگی مانند دعوا بین زن و شوهر و ... همگی بر جنین اثرگذار است. به همین دلیل علم " اپی ژنتیک " اعتقاد دارد، ژن ها تنها 10درصد از خصوصیات فرد صاحب کروموزوم را منتقل می کنند.

ð چه توصیه ای برای کسانی که ازدواج کرده اند، اما در حال حاضر تمایلی به داشتن فرزند ندارند، دارید؟ به مجردها چطور؟

o می توان با فریز جنین به زوج هایی که در حال حاضر به دلیل شرایط اقتصادی، تحصیلی و یا دیگر دلایل، تمایل به فرزند دار شدن ندارند، این امکان را داد تا در سنین پایین تر که کیفیت تخمک و تا حدی اسپرم بهتر است با رزرو جنین از شانس داشتن فرزند سالم برخوردار شوند. رزور باروری هم اکنون به افراد مبتلا به سرطان نیز این امکان را می دهد که فرد قبل از از دست دادن ارگان های تولید مثل با ذخیره تخمک و اسپرم بتواند، شانس صاحب فرزند شدن را از دست ندهد. این امکان برای افراد مجرد به ویژه دختران و زنان مجرد نیز وجود دارد. با فریز تخمک می توان تخمک های با کیفیت را که از او دریافت شده است، نگه داشت و پس از ازدواج و آمادگی برای فرزندآوری، آن را لقاح داده، دوباره به رحم وی انتقال داد.

ð توصیه می کنید، دختران مجرد از چه سنی برای فریز تخمک مراجعه کنند؟

o از 20 سالگی به بعد زمان مناسبی برای بارداری است و همان طور که عنوان کردم از این سن به بعد با افزایش سن - به ویژه پس از 25 سالگی- شانس بارداری با یک شیب ملایم کاهش می یابد، بنابراین دختران مجرد هر چه سریع تر برای فریز کردن تخمک خود اقدام کنند، شانس بارداری خود را در آینده افزایش داده اند.

ð چگونه می توان از دختران مجرد تخمک دریافت کرد؟

o به دلیل باکره بودن از طریق لاپاراسکوپی می توان تخمک را از آنان دریافت کرد. برای دریافت تخمک، معمولا از داروهای مخصوصی استفاده می شود که تخمدان ها را به تولید تعداد بیشتری تخمک طی یک ماه تحریک می کند. در صورتی که دختر یا زنی تمایل به استفاده از این داروها را نداشت، می توان به کمک روش لاپاراسکوپی، قطعات کوچکی از تخمدان را برداشته، منجمد کرد و بعدها آن قطعه را به منظور تولید تخمک به بدن وی پیوند زد.

ð روش فریز چگونه است و آیا انجماد تخمک، اسپرم و جنین بر سلامت جنین اثر منفی نخواهد گذاشت؟

o تاریخچه انجماد به یک قرن می رسد و به استفاده از این روش در گاوداری ها برمی گردد. در آن زمان این روش با هدف اصلاح نژاد گاوها صورت می گرفت. هم اینک نیز با انجماد اسپرم گاو در گاوداری ها برای اصلاح نژاد این حیوان اقدام می شود. در مورد انسان قبل از روش IVF، انجماد اسپرم نخست مطرح بود. بعد این انجماد روی جنین، سپس روی بافت تخمدان و اخیرا روی تخمک انجام شده است. به دلیل پیچیدگی، انجماد تخمک با مشکلاتی همراه بوده، هنوز هم جای بحث دارد. تخمک را ابتدا منجمد کرده، سپس داخل ازت قرار می دهند.

فریز جنین اولیه از طریق IVF و در مرحله چهار تا هشت سلولی انجام می شود. هم اینک از یک شیوه جدید به نام (Vitrification) استفاده می شود که شیوه ای بسیار موفق به شمار رفته، امروزه تقریبا در تمام مراکز درمان نازایی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. در این شیوه جنین ها ابتدا منجمد شده و در ازت مایع و در دمای 196 درجه به صورت منجمد نگهداری می شود. در این روش می بایست، انجماد به گونه ای صورت گیرد که بلور دور تخمک تشکیل نشود، زیرا بلور شدن سبب از بین رفتن بافت های اصلی و آسیب دیدن سلول ها خواهد شد. با این شیوه سالیان متمادی می توان جنین را به صورت فریز نگهداری کرد. در روش قدیمی که انجماد جنین از طریق سیستم کامپیوتری انجام می گرفت، معمولا خطر آسیب به سیتوپلاسم و سلول های اولیه وجود داشت به همین دلیل وقتی جنین از انجماد خارج می شد، ابتدا کیفیت آن را بررسی و پس از فرایند غربالگری در صورت مناسب بودن کیفیت جنین، او را برای ادامه رشد به داخل رحم منتقل می کردند. زیرا جنین هایی که کیفیت مناسبی ندارند با خطر سقط روبرو می شوند.

ð هزینه ذخیره تخمک و اسپرم به چه میزان است؟

o هزینه فریز کردن اسپرم، تخمک و جنین در حال حاضر سالیانه 250 هزار تومان است.

فریز تخمک

مطالب مشابه :

بارداری به روش IVF + بارداری به روش میکرو انجکشن ICSI

پرسش و پاسخ >>>>> ناباروری

فریز تخمک

مطالب واطلاعات ویژه حاملگی ( متن 15- روش های درمان ناباروری)

مراحل لانه گزینی تخمک بارورشده

شکست مکرر لانه‌گزینی: مروری بر علل احتمالی و روشهای تشخیصی و درماني موجود

اطلاعات 15 روز استراحت بعد از انتقال

نازایی به چه معناست و روشهای درمانی آن

آندومتر نازک در سیکل تحریک تخمک گذاری ART and Thin Endometrium