روش صحيح مطالعه

محمدرضا پوردستمالچی / مشاور تحصیلی

موفقیت در آزمون کنکور نیازمند به کارگیری تمامی ابزارها و امکانات لازم است. بسیاری از داوطلبان کنکور علیرغم تلاش ها و مطالعههای منظمی که در طول سال کنکور انجام می دهند، نتیجه دلخواه خود را به دست نمیآورند. چرا که از روش های صحیح استفاده نمیکنند. در واقع استفاده از روش صحیح مطالعه که مهمترین فعالیت در سال کنکور محسوب می شود به عنوان یکی از عوامل مؤثر در موفقیت، می تواند سبب بهبود رتبه و درصدهای ما در کنکور باشد.آنچه مسلم است این است که کسب رتبه مطلوب در کنکور نیازمند مطالعه و برنامه ریزی حرفه ایست و استفاده از روش صحیح مطالعه جز رفتارهای حرفهای محسوب میشود.
قبل از اینکه به بررسی این روش بپردازیم، ذکر 2 نکته الزامیست:
1- هر یک از شما براساس مطالعه در 11 سال گذشته به روش و مراحلی از مطالعه عادت کردهاید و با عمل به آن، به نتیجه نسبتاً مطلوبی هم رسیدهاید. همین که دروس سال سوم دبیرستان را با موفقیت گذراندهاید، نشان از بازدهی روش های شما بوده است. امّا واقعیت این است که موفقیت در آزمون کنکور با سالهای پایه متفاوت است.

سال کنکور 4 تفاوت اصلی با سالهای پایه دارد (1- حجم مباحث 2- نوع یادآوری (آزمون) 3- عامل رقابت 4- اهمیت نتیجه) که آنها را در شمارههای قبل، مورد بررسی قرار دادیم.بنابراین لازم است ما هم متناسب با تغییرات آزمون کنکور، روش مطالعه و برنامه ریزی را تغییر دهیم تا بتوانیم در کنکور به نتیجه دلخواه خود برسیم.

تغییر و اصلاح روش مطالعه، یکی از این تغییرات لازم است. پس اگر روش زیر برایتان سخت و جدید بود و تصور کردید که باید با روش قبلی خود مطالعه کنید، بدانید که راحتی ما کم اهمیت تر از ابزارهای اصولی برای موفقیت است. در واقع، شاید شما با روش قبلی خود احساس آرامش و راحتی داشته باشید امّا آنچه سبب موفقیت شما خواهد شد، استفاده از روش های درست است.

2- توضیح این روش کمی طولانی به نظر می رسد امّا واقعاً انجام دادن آن، آنقدر هم طولانی نیست. نگران این نباشید که چگونه این روش طولانی را انجام دهم. در عمل شما خواهید دید که می توانید با کمی زمان بیشتر به نتیجه بسیار بهتری برسید.

روش صحیح مطالعه:این روش در دو مرحله قبل از مطالعه و در حین مطالعه قابل بررسی است.

1- قبل از مطالعه:

الف) پیش خوانی: اولین و مهمترین مرحله مطالعه که معمولاً از آن غافل می شویم، پیش خوانی است.
حتماً تا به حال پازلبازی کردهاید. شما باید با چیدن قطعات مختلف در کنار هم یک تصویر را به دست آورید. اگر قبل از شروع بازی شما تصویر کلی که قراراست بسازید را دیده باشید قطعاً سریع تر و آسانتر این کار را انجام می دهید.

پیش خوانی با هدف دیدن تصویر کلی فصل یا بخش موردنظر، بسیار تأثیرگذار است. بررسی اجمالی فصل یا بخش موردنظر از طریق نگاه کردن به تصاویر، سرفصلها، عناوین، مطالب و قسمت هایی که با رنگ یا فونت متفاوتی نوشتهاند، می تواند کافی باشد. اینکار باید 4 – 2 دقیقه طول بکشد، نه بیشتر!

ب) سؤالگذاری: امتحانات سالهای قبل را به خاطر دارید؟ یادتان می آید که در امتحانی به یک یا چند سؤال جواب ندادهاید و در جلسه امتحان هم هرچه به ذهنتان فشار آوردید، نتوانستهاید به آنها پاسخ دهید. حتماً تا به حال این وضعیت را تجربه کردهاید.

اما بعد از امتحان، وقتی پاسخ آن سؤالات را از جزوه یا کتاب پیدا کردهاید، برای مدت زمان بیشتری در ذهنتان باقی مانده است. علت این موضوع ایجاد گرسنگی ذهنی است. وقتی شما سؤالی در ذهنتان ایجاد می شود که برای مدتی فکرتان را مشغول می کند، ذهن شما دارای خلاء می شود و این باعث چسبندگی مطلب خواهد شد.

حالا اگر می خواهید در حین مطالعه تمرکزتان افزایش یابد، کافی است بعد از مرحله پیش خوانی، از مطالبی که خواندهاید، سؤال طرح کنید. هدف شما از طرح سؤال باید ایجاد کنجکاوی ذهنی باشد. این کنجکاوی ذهنی سبب افزایش میزان تمرکز شما در حین مطالعه میشود. یادتان باشد تمرکز در حین مطالعه (کلاس) حتماً با استفاده از روش¬های ایجاد تمرکز در حین مطالعه ایجاد نمیشود و نیازمند اجرای دقیق مراحل قبلی است.

سؤالگذاری یکی از روش های ایجاد تمرکز در مطالعه یا کلاس است. البته اگر شما حوصله طرح سؤال ندارید، می توانید چند تست بزنید و با اینکار در مورد بخش هایی از فصل یا درس، ایجاد سؤال کنید. ممکن است شما پاسخ این سؤالات را هیچگاه پیدا نکنید، اما این اصلاً مهم نیست. مهم این است که تمرکز و کنجکاوی شما در حین مطالعه افزایش یابد.

2- مراحل در حین مطالعه

الف) مطالعه جزوه: بعد از اینکه دبیر مربوطه، فصل یا بخش موردنظر را تدریس کرد (یا اینکه بر حسب شرکت در آزمون، نوبت به مطالعه آن قسمت رسید) شما باید جزوه ای را که در اختیار دارید، مطالعه کنید.

اینکار باید 2 ویژگی مهم داشته باشد:اولاً: خواندن جزوه باید عمیق و مفهومی باشد یعنی همزمان با خواندن مطالب، به تفکر و تأمل بپردازید. مثلاً بعد از خواندن هر قسمت، یک علامت سؤال (؟) بگذارید و با دیدن هر فرمول، آن را به سرعت نپذیرید، قطعاً عمق مطالعه را افزایش خواهد داد.

دوماً: از نکات کلیدی و مهم مطلبی که می خوانید، یادداشت برداری کنید؛ اینکار باید بلافاصله بعد از خواندن هر نکته صورت گیرد. شاید جدا کردن نکات مهم و کلیدی در ابتدا بسیار دشوار باشد امّا قطعاً پس از مدتی خواهید توانست به راحتی اینکار را انجام دهید.
یادداشت برداری در حین مطالعه می تواند سبب افزایش میزان تمرکز شما نیز بشود. چون وقتی که از مطالبی که می خوانید و از نکات مهم آن یادداشت برداری می کنید، ذهنتان فرصت و مجالی برای فکرکردن به موضوع دیگری نخواهد داشت.

ب) مطالعه کتاب درسی: اصلی ترین منبع طراحان سؤال کنکور، کتاب درسی است. در سالهای گذشته بارها شاهد طرح سؤالاتی از متن و تمرینات کتاب درسی بودهایم که نشان دهنده اهمیت کتاب درسی است. مطالعه کتب درسی در برخی از دروس که به درس های کتاب محور معروفند (مثل دین و زندگی، زبان و ...) نیازی به توصیه ندارد.

اما متأسفانه در بسیاری از درسهای تمرینی (مثل ریاضی، اقتصاد، فیزیک و ...) که نیاز به تمرین بیشتری دارند، کتاب درسی فراموش میشود. به دلیل اهمیت تمرینات در این درس ها، توصیه می کنم حتماً کتاب درسی را مطالعه کنید. در این مرحله هم لازم است تا شما از نکات مهم و کلیدی، یادداشت برداری کنید.

ج) تست آموزشی: تمرین و آشنایی با دیدگاه طراحان سؤال کنکور از اهداف مهم تست زنی به شیوه آموزشی است. به طور کلی، 2 شیوه تست زنی وجود دارد. آموزشی و سنجشی. تست زنی به شیوه آموزشی که باید بلافاصله بعد از مطالعه صورت گیرد، با هدف تکمیل فرآیند یادگیری صورت می گیرد. اما شیوه تست زنی، سنجشی با هدف کنترل میزان یادآوری است (یعنی می خواهیم کنترل کنیم که یادمان مانده است یا نه؟). تست زنی به شیوه آموزشی از مراحل بسیار مهمی است که در برخی از موارد جدی گرفته نمیشود. در حالیکه، همانطور که یاد گرفتن رانندگی نیازمند تمرین است، تسلط به مطالب و دروس نیز نیازمند تمرین است.

تست زنی به شیوه آموزشی یعنی حل تمرین های تشریحی که دارای گزینه هستند. حل این تست ها باید با هدف یادگیری صورت گیرد. یعنی بعد از حل تست باید پاسخنامه تشریحی را نگاه کنید اگر آن را اشتباه حل کردهاید، بعد از یاد گرفتن آن، باید دوباره حل تست مورد نظر را بنویسید.

در این مرحله هم نوشتن نکات جدیدی که در پاسخنامه تشریحی وجود دارد، لازم است. یادتان باشد هدف شما تکمیل فرآیند یادگیری است. بنابراین اگر شما در این مرحله نمیتوانید به تعداد زیادی از تست ها پاسخ دهید، اشکالی ندارد و کاملاً طبیعی است. چون شما هنوز مطلب را یاد نگرفتهاید، اما کنار تست های مهم (که دوست دارید آنها را بعداً دوباره تکرار کنید) حتماً علامتی بگذارید تا بتوانید آنها را تفکیک کنید.

د) خلاصهنویسی (رسم نمودار فصل):
در این مرحله شما باید با استفاده از یادداشت برداریهایی که در 3 مرحله قبل (مطالعه جزوه، کتاب و تست) داشتهاید، خلاصهنویسی کل فصل را انجام دهید.

بهترین نوع خلاصهنویسی، دستهبندی اطلاعات به شکل نموداری است. دو شکل زیر می تواند مفهوم این نوع خلاصهنویسی را بهتر نمایان کند.البته مثال مربوط کامل نیست و فقط جهت تفهیم مطلب تنظیم شده است.

در این نوع خلاصهنویسی که سبب یادآوری بهتر یادگیری سریع تر و مرورهای کوتاهتر خواهد شد. نکتههای فرعی، نیاز اصلی ما هست و در واقع، عنوان و نکته اصلی، جهت سازماندهی بهتر و دقیق تر مطالب است.

اگر شما هم جزو دسته داوطلبانی هستید که فکر می کنید خلاصهنویسی طول می کشد، کافی است به یاد داشته باشید که در خردادماه مرور، فعالیت اصلی شماست که با داشتن خلاصههای خوب میتوانید زمان مرور را کاهش داده و تعداد دفعات هر درس را افزایش دهید تا تسلط شما بهبود یابد.در واقع خلاصهنویسی، صرفهجویی در وقت است نه اتلاف وقت. چون سبب می شود با کاهش میزان زمان مرور، در وقت صرفهجویی شود.

و) تفکر و امتحان: شاید برخی از داوطلبان کنکور راه حل قبلی را انجام می دهند امّا باز هم نتیجه نمیگیرند.
شاید شما هم تا به حال تجربه کرده باشید که علیرغم اینکه در منزل مطالب را مطالعه کردهاید، تست زدهاید، خلاصهنویسی کردهاید، امّا نتوانستهاید در امتحان به سؤالات خواسته شده، پاسخ دهید.از دلایل مهم این موضوع، رعایت نکردن مرحله تفکر و امتحان است.

در این مرحله شما باید خلاصهنویسی که انجام دادهاید را کنترل کنید و مطمئن شوید خلاصهنویسی شما مطلب مورد نظر را یادآوری میکند. یعنی باید عنوان خلاصه را نگاه کنید و سپس سعی کنید نکات اصلی را یادآوری کنید و بعد با دیدن نکات اصلی، نکات فرعی را یادآوری کنید و هر مطلبی را که نتوانستید یادآوری کنید باید از کتاب و سایر منابع جهت یادآوری استفاده کنید.

یعنی اگر لازم است قسمت مربوط را بهتر به ذهنتان بسپارید یا اینکه قسمتی از کتاب یا منبع را به خلاصه اضافه کنید و حتی نوع دستهبندی را تغییر دهید.اینکار سبب می شود تا علاوه بر کنترل خلاصهنویسی، ماندگاری مطلب در ذهنتان هم کنترل شود.

چون بسیاری از داوطلبانی که در جلسه امتحان نمیتوانند مطالبی را یادآوری کنند، اگر این مرحله را به درستی انجام دهند، متوجه مطالبی که فراموش کردهاند، میشوند و آنها را بهتر مطالعه میکنند، و همین باعث میشود در جلسه آزمون میتوانند بهتر یادآوری کنند.
در واقع، شما در این مرحله باید آنچه را که آموختهاید و خلاصهکردهاید، برای خودتان بازگو کنید و درستی یادآوری را کنترل کنید.

روش صحيح مطالعه

مطالب مشابه :

سرگذشت زبان فارسی

روش صحيح مطالعه

تعطیلات فدرال در آمریکا

سرود های ملی ایران از ابتدا تا کنون

پودینگ کاکائو