تصاویر/عجیب ترین پل های تاریخی ایران

به گزارش نیمروز ، اگر به شهرهای ایران زمین سفر كرده باشید به طور حتم در بعضی از این شهرها چشمتان به پل های تاریخی افتاده است. پل های منحصر به فردی كه در گذشته تنها راه ارتباطی به حساب می آمدند و بیشترشان كارایغی نظامی و تجاری داشتند. خیلی از كسانی كه به این پل ها خیره می شوند، متعجب می مانند، چرا كه ساخت بیشتر آنها به سالیان دور بازمی گردد اما معماران و سازندگان هنرمند این پل های تاریخی، با مهارت خاصی موفق شده اند با در اختیار داشتن ساده ترین امكانات، این پل های با دوام و مقاوم را بسازند.

از بابا ركن الدین تا خواجو
حتما خیلی ها نام این پل را شنیده اند؛ پل خواجو. زیباترین پل تاریخی ایران كه در استان اصفهان قرار دارد و در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده.
این پل را در طول تاریخ به اسامی زیادی می شناختند، پل بابا ركن الدین، پل حسن آباد، پل شیراز و پل شاهی، اما حالا این پل را مردم با نام پل خواجو می شناسند. به گفته شهرام امیری كارشناس میراث فرهنگی استان اصفهان، پل خواجو كاربردی دو منظوره داشته. «این پل علاوه بر اتصال دو مسیر به یكدیگر، نقش سد را هم روی رودخانه زاینده رود داشته است. یعنی زمانی كه دهانه های زیر پل بسته می شد پل مثل یك سد عمل می كرد و جلوی جریان آب را می گرفت.»

یكی از جاذبه های این پل ساختمان شاهی است كه در وسط آن قرار دارد كه با معماری خاصی ساخته شده است. «كاشیكاری هایی كه در این ساختمان به كار رفته، نظر هر بینده ای را به خود جلب می كند، در سمت شرق پل هم پایه ها به شكل پلكانی است و مردم هنگام بازدید از این پل، روی پلكان آن می نشینند.»
البته در سمت غرب پل پایه های به شكل آب شكنی و زاویه دار است و همین موضوع، زیبایی پل خواجو را صدچندان كرده. «طول پل خواجو به 150 متر می رسد. معماران كف رودخانه، یعنی جایی كه پل روی آن احداث شده بود را سنگفرش كردند. این كار هم زیبایی پل را بیشتر كرده و هم از تخریب كف رودخانه جلوگیری كرده است.»
به گفته آقای امیری این پل به خاطر كاشیكاری و معماری خاصی كه دارد شهرت زیادی پیدا كرده و امروزه خیلی ها برای بازدید این پل راهی اصفهان می شوند.
شكسته سنگی
در قدیم رسم بر این بوده كه در ساختن پل در ابتدا پایه های آن را از سنگ می ساختند و طاق پل را از آجر و ساروج، اما اگر سفری به جنوب خرم آباد داشته باشید با پل عجیبی روبرو خواهید شد. پلی كه مردم آن را به اسم پل شاپوری یا پل شكسته می شناسند.
«شاید برایتان عجیب باشد اگر بدانید این پل، تنها از سنگ و ساروج ساخته شده و همین موضوع جذابیت این پل را بالا برده.»

اما در میان همه این پل ها، پل شاپوری تنها پلی است كه همه قسمت های آن از سنگ و ساروج ساخته شده است، حتی طاق آن «سنگ های به كار رفته در این پل، از قلوه ها و لاشه سنگ های رودخانه ای است و سازندگان این پل، از سنگ های بلوك قرمز برای سنگفرش كف پل استفاده كرده اند كه در حال حاضر در اثر فرسایش آب از حالت اولیه و طبیعی خود خارج شده اند.»

این پل 27 دهانه دارد و طول آن به 270 متر و عرض آن به 7 متر می رسد. اگر دنبال ارتفاع پل هم هستید باید بگوییم این پل ارتفاعی كمتر از 12 متر دارد. «قدمت این پل به دوران ساسانی باز می گردد و این پل غرب استان لرستان را به شرق آن متصل می كرده است.»
پل 1700 ساله

اگر میان همه پل های منحصر به فرد ایران به دنبال قدیمی ترین پل می گردید باید به دزفول بروید، منطقه ای كه در آن روی رودخانه دز، پلی ساخته شد كه قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی گردد، یعنی چیزی در حدود 1700 سال پیش.

«این پل به دستور شاپور اول ساخته شد و در آن زمان دزفول و اندیمشك را به هم وصل می كرد.» این حرف ها را پرویز پورفرخی مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان به زبان می آورد. او ادامه می دهد: «این پل حدود 370 متر طول دارد و عرض آن هم 9 متر است، این پل تاریخی از یك دهانه كوچك و بزرگ تشكیل شده كه در حال حاضر 17 دهانه از این پل باقی مانده است و این دهانه ها در مسیر آبروی رودخانه نیستند.»
پل تاریخی دزفول حدود 4 متر ارتفاع دارد و سازندگان آن برای ساخت پایه های پل از سنگ و ساروج و در قسمت های دیگر آن از آجر و ساروج استفاده كرده اند. «پل دزفول به خاطر قدیمی بودن آن در سال 1310 در فهرست آثار ملی قرار گرفت.»
پایتخت پل های تاریخی ایران
لرستان سرزمین پل های تاریخی ایران زمین است چرا كه در این استان بیش از 77 پل تاریخی به ثبت رسیده كه قدمت آنها به دوران اشكانیان، ساسانیان، دوران اسلامی و قاجار بازمی گردد.
به اعتقاد كارشناسان میراث فرهنگی بعد از اهرام ثلاثه مصر كه بزرگ ترین بناهای سنگی جهان هستند، پل های تاریخی لرستان دومین بناهای سنگی به جا مانده از دوران گذشته به حساب می آیند. عطاءالله حسن پور كارشناس ارشد باستان شناسی و مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی استان لرستان در این باره می گوید: «پل هایی كه در استان لرستان ساخته شده اند هم از جهت شیوه ساخت و استحكام و هم از نظر زیبایی منحصر به فرد هستند، درباره چگونگی ساخت بعضی از این بناهای تاریخی هنوز سوال هایی وجوددارد كه بی پاسخ مانده اند.»

شاید گذرتان به این استان افتاده و نمونه هایی از این پل ها را دیده باشید، با دیدن این پل های سنگی اولین سوالی كه در ذهن هر بیننده ای شكل می گیرد این است كه در روزگاران گذشته، مردم با داشتن امكانات و وسایل محدود چطور توانسته اند چنین پل های عظیمی را روی رودخانه های خروشان بسازند. «پل هایی كه تا به امروز محكم و مقاوم روی رودخانه ها جا خوش كرده اند و شاید تنها گذر زمان باعث تخریب قسمت هایی از این پل ها شده باشد.»
مادر پل های ایران
در 35 كیلومتری شهر خرم آباد بزرگترین پل تاریخی ایران سال هاست كه جا خوش كرده است.
این پل در قرن چهارم هجری قمری به دستور شخصی به نام «ابونجم بدر ابن حسنویه» از حاكمان دوره آل حسنویه ساخته شد. پلی كه طول آن به 340 متر می رسد. عطاء الله حسن پور كارشناس باشتانشناسی استان لرستان در این باره می گوید: «این پل به كشكان معروف است چرا كه روی رودخانه ای با همین نام ساخته شد. ارتفاع كشكان از زمین در حدود 20 و عرض آن 7 متر است.»
پل كشكان بسیار بزرگ است و همین خصوصیت باعث شده كه باستان شناسان به آن لقب «مادر پل های ایران» را بدهند.

پل كشكان درگذشته بسیار پر رفت و آمد بوده و راه قدیمی شهر شاپور خواست را به مناطق غرب استان لرستان متصل می كرد. «این پل به گویش لری كشكو تلفظ می شود و از این پل كتیبه سنگی به جا مانده كه براساس آن ساخت این پل 10 سال طول كشیده است.»
حالا این كتیبه در موزه «ضلع افلاك» خرم آباد نگهداری می شود. به گفته آقای حسن پور این پل دارای 12 طاق بوده كه سه دهنه از این طاق ها به مرور زمان تخریب شده است. «پایه های پل از سنگ های بزرگ و تراش خورده و مصالحی همانند گچ، سنگ و آجر ساخته شده است.»
پلی به اندازه ساختمان 12 طبقه
بلندترین و مرتفع ترین پل استان لرستان به حساب می آید. ارتفاع آن به 26 متر می رسد و به اعتقاد اهالی لرستان در هنگام نگاه كردن به آن كلاه از سر انسان به زمین می افتد.

اینها كه گفتیم بخشی از مشخصات «پل كلهر ممولان» است. پلی كه در شهرستان پلدختر و در 60 كیلومتری جاده خرم آباد به خوزستان واقع شده. به گفته آقای حسن پور عرض این پل به 10 متر و طول آن به 151 متر می رسد. «اگر این پل را با آسمانخراش های امروزی مقایسه كنید متوجه خواهید شد كه ارتفاع این پل به اندازه یك ساختمان 12 طبقه است.»
این پل هم از شاهكارهای حكومت آل حسنویه به حساب می آید و از كتیبه ای كه از كلهر ممولان به جا مانده می شود فهمید این پل در تاریخ 384 هجری قمری ساخته شده. آن هم از آجر و سنگ. «البته سازندگان این پل برای اینكه استحكام آن بالا برود در كنار سنگ و آجر از ساروج هم استفاده كرده اند تا مبادا در گذر زمان پل ریزش كند و از بین برود.»
پل ممولان هم روی رودخانه كشكان ساخته شده است و در گذشته مورد استفاده خیلی از اهالی این منطقه بود و رفت و آمد آنها را آسان كرده بود. «یكی از نكات شگفت انگیز این پل، وجود سكویی در داخل پل است كه این سكو از 12 پله ساخته شده اما هنوز كاربرد این پله ها مشخص نشده است.»
پلی كه از زیر خاك قد علم كرد
البته پل های تاریخی فقط محدود به استان لرستان نمی شوند، چرا كه اگر سری به هرمزگان بزنید با پل منحصر به فرد دیگری آشنا خواهید شد.
پل لاتیدان. پلی كه در زمان صفویان به دستور شاه عباس ساخته شد. مهدی نوروزی كارشناس روابط عمومی میراث فرهنگی استان هرمزگان درباره این پل قدیمی می گوید: «این پل در ابتدا جنبه نظامی داشته است. چرا كه نظامیان به قصد فتح بندرعباس، جزایر قشم و هرمز شروع به ساختن این پل كردند.»
اما بعدها لاتیدان به پلی تجاری تبدیل شد و كاروان های زیادی از آن عبور می كردند. «محلی كه پل در آن واقع شده، محل رویش گیاهی به نام لاتی است. به همین خاطر، این پل لاتیدان یعنی محل گیاه لاتی نامیده شده.»

برای گذر از روی این پل، باید خودتان را حسابی آماده كنید، چرا كه باید مسیری به طول یك كیلومتر را برای گذر از پل پشت سربگذارید. به گفته آقای نوروزی، این پل سال ها در زیر خاك مدفون بود اما در سال 1372 بر اثر وقوع یك سیلاب در نزدیكی روستای نیم كار واقع در شهرستان خمیر هرمزگان، ناگهان پلی طولانی از دل خاك سر بیرون آورد. «این پل روی رودخانه كول در جاده لار واقع شده بود، در ازای این پل سه برابر سی و سه پل اصفهان است و بیشتر از سنگ های بی شكل ساخته شده است.»
گاومیشان با دهانه ای بزرگ
در جنوبی ترین نقطه لرستان و در نزدیكی مرز ایلام یعنی در حدود 30 كیلومتری شهرستان پلدختر، پل گاومیشان واقع شده است.
«پل گاومیشان هم در سده چهارم هجری قمری و به دستور ابونجم بدر ابن حسنویه روی رودخانه پرخروش سمیرم ساخته شد. جالب است بدانید عرض دهانه این پل به 43 متر و 20 سانتیمتر می رسد، «اگر بخواهیم عرض دهانه این پل را با طاق كسری (ایوان مدائن) مقایسه كنیم آن وقت است كه به اهمیت قوس و دهانه این پل پی می بریم.

چرا كه عرض دهانه طاق كسری حدود 25 متر است كه همین موضوع طاق كسری را به دارا بودن بزرگترین دهانه معماری جهان معروف كرده اما اگر نگاهی روی این پل بیندازید متوجه خواهید شد كه دهانه پل گاومیشان كه از سنگ و آجر و ساروج ساخته شده بزرگترین دهانه معماری جهان را دارد.» چگونگی ساخت دهانه ای با این اندازه روی رودخانه خروشان سمیرم سوالی است كه تنها معماران سده چهارم هجری ایران از پاسخ به آن باخبر هستند.

«طاق كسری روی زمینی صاف و هموار ساخته شده اما بنای تاریخی گاومیشان با زحمت زیادی روی رودخانه ساخته شده و همین موضوع اهمیت پل را بیشتر كرده است.» به گفته آقای حسن پور این پل شاهكار معماری روی آب است و نباید به سادگی از كنار آن گذشت. پلی كه 175 متر طول و 8 متر عرض دارد و ارتفاع آن به 21 متر می رسد. «محال است كه گردشگران به این منطقه بیایند و از این پل دیدن نكنند.»

تصاویر/عجیب ترین پل های تاریخی ایران

مطالب مشابه :

جدول مراحل شناسایی مشمولین طرح توزیع سهام عدالت/ آخرین مراحل ثبت نام کارگران فصلی

ساختمان‌های گروه «د» مشمول طرح مجریان ذی‌صلاح می‌شوند

آشنایی با نشریات سازمان معاونت برنامه ریزی و راهبردی رییس جمهوری

گچبری ایرانی

موقعیت شهرستان پلدختر

تصاویر/عجیب ترین پل های تاریخی ایران

تونل سازي و روش هاي مختلف آن

مبحث 19 مقررات ملي ساختمان چيست؟

معرفی وزارتخانه » تاریخچه وزارت بازرگانی