دیدنی های عراق و سوریه

مقام رأس و زین العابدین

پهلوی مسجد اموی، جایی است که درب آن از توی مسجد است موسوم به مقام رأس. مانند شبستان دو سه قطار طاق ها دارد از سنگ. ستون ها همه از سنگ است. آب جاری دارد. در این مکان دو محل مخصوص را از باب احترام مثل اطاق کوچکی از چوب، ولی بسیار خوب ساخته اند. درش بسته است. همه کس را نمی گذارند داخل این دو مقام شود. یکی را مقام رأس و دیگری را مقام زین العابدین نامند. خادم و روشنایی مخصوصی دارد. سلطان مجیدخان امر به تعمیر کرده است. اهل شام می گفتند این مکان همان خرابه ای است که سر شهدا و اسرای کربلا چند روزی در او به سر برده اند.

گورستان بقیع

قبرستانی است در شام موسوم به بقیع. در آن قبرستان بقعه ای است موسوم به رأس الشهدا. در بالای در بقعه هم همین اسم نوشته شده است. اهل شام می گویند: رئوس شهدای کربلا در این بقعه مدفون اند.

مدفن سکینه و رقیه و زینب علیهاالسلام

دو بقعه دیگر هم در این شهر هست: یکی را مدفن سکینه و دیگری را مدفن رقیه، دخترهای حضرت سیدالشهدا می دانند.

قبر حضرت زینب هم به اعتقاد اهل شام و دیگران در آخر باغات شام، سمت شرق است. از شهر به آن ده، دو ساعت راه می شود. در دامنه کوهی واقع است. بقعه و صحن مختصری از سنگ دارد. مناره سنگی هم هست. مردم به زیارت می روند. اکثر از اموات اهل تشیع را در آن زمین دفن می کنند.

مدفن محی الدین اعرابی

صالحیه در واقع شهر آبادی است. جمعیت زیاد دارد. مسجد خوبی در دامنه کوه، وسط آبادی صالحیه هست از سنگ. آب جاری دارد. مدفن محی الدین اعرابی در این مسجد است. بقعه و ضریح و خادم و اوضاعی دارد.

علمای این بلد در بلاد سنی معتبر و محترم و مشهورند. مردمش زیاد سفر اسلامبول کنند. در حج به نسبت البته ابرام دارند. همه ساله جمعیت زیادی سواره و پیاده به مکه روند. روز خروج و دخول اهل حاج، ازدحام غریبی در خارج و داخل این شهر می شود تماشا دارد.

آب دجله

یکی از جمله غرایب این است که آب دجله تا دو منزل از موصل گذشته گوارا نیست. در دیار بکر و موصل به قدر امکان از آب شط نمی خورند و از آب های دیگر صرف می کنند. بعد از گذشتن از موصل که این همه آب های کبریت و قیر و نفت و بعضی چشمه های شور تلخ سهمی که داخل شط می شود، آبش به حدی گوارا می شود که در همه عالم آبی به این گوارندگی نیست و مشهور عالم است. در بلندی کوه علامت دو قلعه بسیار محکمی از بناهای عجم هست که حال خراب است.

سامره

آبادی سامره قدری دور از شط، در زمین همواره ریگ بومی واقع است به قدر هزار خانوار جمعیت دارد. در همه عرب به خوشی آب و هوا معروف است.

مدفن عسکریین علیه السلام

مدفن مطهر امامین الهامین، بقعه و گنبد بسیار بزرگ، دو مناره و صحن وسیع دارد که همه آنها را در عهد دولت خاقان مرحوم فتحعلی شاه قاجار، خوانین خوی ساخته اند. متصل به همان صحن مقدس، بر روی سرداب و محل غیبت حضرت صاحب عجل اللّه فرجه، در عهد محمدعلی میرزای وزیر بغداد را شکست فاحش داده، سامره را متصرف شد، مسجد و صحن ساخته است. حمامی هم دارد. سبزه و درخت هیچ نیست. باغات مختصر و زراعت زیادی دور از آبادی دارند.

مسجد بُراس

نزدیک به بغداد سمت راست راه، مسجد کوچکی است موسوم به مسجد بُراسا و مسجد سنگ علی. می گویند حضرت امیر علیه السلام در سفر نهروان شبی در این منزل فرموده اند. کشیشی از نصارا، بُراسا نام، در این محل ساکن بوده است. به دست حضرت قبول اسلام نموده؛ به این مناسبت این مسجد را مسجد براسا نامند.

و اما وجه تسمیه سنگ علی: باز می گویند در همان سفر، شبی که در این جا منزل فرمودند، همراهان را از خوردن آب دجله منع فرموده و فرمودند: آشامیدن این آب، دل را سیاه کند و گردن را قوی. جماعتی که بودند عرض کردند که در این بیابان آبی جز دجله یافت نمی شود. سنگی در آن زمین بود.

حضرت به دست مبارک آن سنگ را حرکت داده، چشمه آبی ظاهر شد. آن شب همه کس از آن چشمه آب برداشته، رفع ضرورت کردند. فردا آب چشمه خشک شد. به این جهت آن موضع را سنگ علی نامند.

بغداد

بغداد از شهرهای معروف عالم است. شهری است آباد. عماراتش دو طرف دجله واقع است. هوایش گرمسیر ولی بسیار سالم و آبش بلا خلاف بهترین آب های عالم است. زمینش همه قسم اشجار گرمسیری و سردسیری را می پرورد و همه قسم حاصل به عمل می آورد، آنچه نباشد. آنچه حال در او موجود است نخیلات و مرکباتش بی حساب است. همه قسم مرکبات هست مگر لیموی آب هیچ نیست. لیموی ترش دیگر زیاد است. نارنگی بسیار کم است، مثل اینکه نباشد.

مدفن عرفا و بزرگان

مردانِ بزرگی که در بغداد مدفون اند، از قرار تفصیل است: در بغداد نو، شیخ عبدالقادر و شیخ شهاب الدین، بقعه و مسجد و صحن مختصر با صفایی دارد. قنبر، غلام حضرت امیر علیه السلام ، بقعه بسیار مختصری دارد. در جایی که مدفون است، آن محله به اسم او موسوم است و محلّه قنبر علی گویند. حسین ابن روح که یکی از نواب حضرت قائم عجل اللّه فرجه است، پشت بازار، پهلوی خانه یهودی و در خانه مسلمی در حجره مدفون است. یکی دیگر از نواب هم در محله میدان مدفون است. در بغداد کهنه، مدفن یوشع ابن نون در خارج آبادی است. بقعه بسیار مختصری دارد. شیخ معروف کرخی در خارج آبادی مدفون است، بقعه دارد. زبیده زن هارون در همان نزدیکی معروف، مدفون است و بقعه دارد.

مدفن حضرت سلمان

مدفن حضرت سلمان، قدری دور از شط است. بقعه و صحن مختصری دارد. چند خانوار عرب در اطراف آن بقعه ساکن اند. از عمارات مداین چیزی که باقی است همان طاق آجری مرتفع عریضی است، از وسط شکافته و نزدیک به شط است. گویا بر روی این طاق، عمارت نشیمن بوده است.

وضع حرم و مرقد مطهر امام حسین علیه السلام

حرم مطهر عبارت است از سه طاق، هر سه از دو طرف ایوانی دارد. مرقد مطهر در طاق وسط واقع است که بر روی طاق، قبه منور را بنا کرده اند. ایوان های هر سه طاق گشوده می شود، از طرف پشت سر به مسجدی که قبل از بنای این حرم بوده است. طرح مسجد هم مثل حرم است. سه طاق دارد. از فرش زمین از مرمر موصل، سه طاق داخل حرم آیینه و نقاشی است.

گنبد مطهر را طلا کرده اند. ضریح قبر سیدالشهدا که ضریح بزرگ و بسیار خوبی است از نقره، خاقان مرحوم ساخته اند. صندوق مبارک را از هندوستان نقره کرده اند. سه در بزرگی که از رواق داخل حرم می شود، مُتَدَرِّجا نقره شده است. یک جفت شمعدان طلای بسیار بزرگ از موقوفات عبدالمجیدخان، سلطان روم در حرم مطهر هست.

صحن مبارک حضرت عباس علیه السلام در طرف شرقی صحن مطهر سیدالشّهدا علیه السلام ، تخمینا به فاصله پانصد قدم به خط مستقیم واقع است. و اما تفصیل بنای آن: از حرم و رواق و صحن همه را بر حسب امر خاقان، مرحوم حاجی محمدحسین خان صدر ساخته است. بنای خوبی است. اصل حرم یک بقعه مربعی است، چهار ایوان دارد و گنبدی. وسعت حرم بد نیست. سمت رو به رو ایوانی دارد که سقف او را از چوب پوشیده اند. دو مناره در دو گوشه طرف ایوان واقع است. وسعت صحن از صحن سیدالشهدا کم تر و توی گنبدی که مدفن شریف است، چندی پیش از لکناهور وجهی فرستادند که مرحوم آقا سید ابراهیم قزوینی آیینه کردند.

مسجد حنّانه

نزدیک به نجف سمت راست راه بر بلندی، مسجد کوچکی است موسوم به مسجد حنّانه و بر بلندی دیگر بقعه مختصری است که تازه ساخته اند. می گویند: مدفن کمیل ابن زیاد است. در دم دروازه نجف یک دو قهوه خانه ای است. سمت راست راه در پشت تلی متصل به باره شهر، وادی السلام مشهور است.

موقعیت نجف

شهری است کوچک. هوایش گرمتر از کربلا و بغداد ولی سالم. زمینش خشک و بی رطوبت و رمل است. پس از آنکه قدری حفر کردند به سنگ می رسد. هوایش از جهت مجاروت به آب، رطوبت کمی دارد. در واقع نجف بندری است. سه سمت او که طرف شمال و مشرق و جنوب باشد، آب است و طرف مغرب خشک. آبادی نجف بر بلندی واقع است. سمت جنوبش دریاچه ای است که از آب فرات پر شود. تخمینا دور این بُحیره نزدیک به پانزده ساعت می شود.

وضع قبه و صحن مطهر

اول بنای قبه مبارکه این بزرگوار از آل بویه بوده است. در عهد صفویه آن بنا را برچیده اند. این بقعه مبارکه و این صحن از بناهای شاه عباس صوفی است، به طرّاحی شیخ بهایی. بنای عالی محکم خوبی است. اصل بقعه مبارکه مربع است. چهار شاه نشین دارد. قبه مطهر از همه اماکن مشرفه، مرتفعتر است. اطراف بقعه رواق، دایر مدار سه سمت رواق، صحن شریف است. از طرف غربی فاصله رواق با دیوار صحن راهرویی است. بنای صحن، اطراف حجرات فوقانی و تحتانی دارد. ایوان بزرگی که در وسط سمت شمال رو به جنوب واقع است، با مسجدی کوچک در پشت همان ایوان، و تکیه ای که در طرف غربی صحن واقع است و در دست بکتاشی هاست، از بناهای آل بویه است. مابقی متعلقات صحن از صفویه است.