خواب آلودگی در ارتفاع،خواب مرگ وتخلیه انرژی

تالیف:دکتر حمید مساعدیان

عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی

مدیر مسئول انجمن پزشکی کوهستان ایران

واب آلودگی در ارتفاع،خواب مرگ وتخلیه انرژی یکی از علائم ونشانه های مهم وخطرناک در ورزش کوهنوردی می باشد.عوامل مختلفی می تواند باعث بروز خواب آلودگی در هنگام کوهنوردی باشد که بعضا می تواند علامت خطری جدی وهشدار دهنده باشد. علامتی که گاها خود کوهنورد به آن بی توجه بوده وآگاهی به وضعیت خطرناک خود ندارد وبمرور زمان به مرحله خطرناکی از عدم آگاهی به زمان ومکان می رسد.این وضعیت پیش از اینکه برای خود کوهنورد جلب توجه کند می تواند هشداری جدی برای سایر همنوردان باشد وشرایط را لحظه به لحظه بحرانی تر شود. شاید بارها در طی صعود به ارتفاعات چه بصورت انفرادی وچه بصورت گروهی ،خود یا همنوردتان دچار چنین حالتی شده اید که می تواند شرایط را تا مرحله خطرناک یا اصطلاحا "خواب مرگ" پیش ببرد.

توجه به علل بروز خواب آلودگی در کوهنوردی می تواند از بروز حادثه یا فاجعه ای جدی جلوگیری کند. این امر باید بیشر متوجه سرپرست یا پزشک تیم باشد.شرایط صعود خصوصا در ساعات متوالی صعود در یک روز و درنزدیکی قله می تواند پیش زمینه فاجعه ای غیر قابل جبران وتاحد مرگ باشد.

عوامل بروزخواب آلودگی:

1- ارتفاع زدگی وبیماری حاد کوهستان :از علل اصلی خواب آلودگی در ارتفاع ومتعاقب آن ادم مغزی وادم ریوی عامل افزایش ارتفاع وکاهش فشار هوا وکمبود اکسیژن می تواند باشد.بیماری حاد کوهستان می تواند باعث خواب آلودگی ،کندی حرکات ،احساس سنگینی ،کنفیوژن یا عدم آگاهی به زمان ومکان ودرشب هنگام ووقت استراحت باعث بی خوابی وخواب سبک گردد. در طی صعود خصوصا در ارتفاع بالای 4000 متر اگر علائم خواب آلودگی به فرد دست دهد ازعلائم هشدار وخطر می تواند باشد.بی توجهی به خواب آلودگی ناشی از ارتفاع وبیماری حاد کوهستان که ناشی از ادم خفیف مغزی است می تواند کم کم منجر به علائم جدی تر وعلائم ادم مغزی شود که می تواند افت هوشیاری ومراحل پیش کما ودرنهایت بیهوشی ومرگ را بهمراه داشته باشد.پس در طی صعود وضعیت سایر همنوردان باید مورد توجه سرپرست تیم،پزشک وسایر کوهنوردان حاضر در برنامه صعود قرار گیرد ودر صورت مشاهده علائم خواب آلودگی نسبت به کاهش ارتفاع وبرطرف کردن وضعیت موجود هر چه سریعتر اقدام کرد. بهترین وموثرترین راه درمان چنین وضعیتی کاهش ارتفاع وفرود می باشد.عدم پذیرش و مقاومت در برابر کاهش ارتفاع می تواند صدمات جبران ناپذیر جانی بهمراه داشته باشد.

2- هیپوترمی وکاهش دمای عمومی بدن: یکی از علت های اصلی خواب آلودگی در ارتفاع ، سرمای شدید ومتعاقب آن کاهش دمای عمومی بدن است.این وضعیت خصوصا در فصل زمستان (بخصوص در کشور ما) وشرایط سرما وهوای سرد پیش می آید.در برنامه های زمستانی ،در صعود از یخچالها وارتفاع بالا که هوا سردتر می باشد این وضعیت بیشتر بوجود می آید.گرم نگهداشتن بدن در طی صعود ،استفاده از مایعات گرم ،پوشش کافی وتحرک مداوم و پیوسته می تواند ریسک وخطر هیپو ترمی را کم کند.

3- خستگی مفرط :گاها در ورزش کوهنوردی شرایطی بوجود میآید که فرد ناچارا باید مدت طولانی حتی تا 15 یا 20 ساعت ویا بیشتر بطور پیوسته به فعالیت بپردازد(در اینجا می توانید برنامه های صعودهای گذشته خود را مرور کنید).درروزهای صعود قله وهوای طوفانی که شرایط رسیدن به هدف وقله مشکل تر می شود وفرد ناچار است ساعتها به فعالیت در شرایط سخت بپردلزد خستگی مفرط بر انسان مستولی شده و در این شرایط خواب آلودگی بر انسان چیره می شود.در چنین وضعیتی کندی حرکات بدن ناشی از خستگی مفرط وضعیت را بدتر کرده وفرد کم کم بسمت خواب آلودگی پیش می رود که در صورت ادامه چنین وضعیتی ،خطر انسان را بیشتر تهدید می کند.

4- مصرف داروها:بعضی افراد بواسطه وجود بیماری های زمینه ای ناچارا از داروهای خاصی استفاده می کنند.داروهایی نظیر ضدافسردگی ها ،داروهای خواب آور وآرامبخش ها ،داروهای ضد جنون ،داروهای آنتی هیستامینیک ،داروهای کاهنده قند خون،ضد حساسیت ها ،داروهای ضد تشنج (وگاها مصرف الکل ومواد مخدر) و... از این قبیل اند. در مورد داروها علاوه بر اثرمثبت دارویی که برای بیماری خاص خود دارند می توانند باعث خواب آلودگی ورخوت وسستی فرد شوند که این وضعیت در اجرای فعالیت های ورزشی کوهنوردی فرد را دچار مشکل میکند.خواب آلودگی در اثر مصرف بعضی داروها جزو لاینفک اثرات آنهاست که می بایست توسط پزشک تجویز کننده دارو تذکرات وهشدارهای لازم به بیمار داده شود.در چنین شرایطی نسبت به تنظیم دوز دارو توسط پزشک معالج باید اقدام کرد واین وظیفه بیمار است که شرایط خود و ورزشی که انجام می دهد را به اطلاع پزشک خود برساند ویا می بایست بیمار با پزشک متخصص طب ارتفاع وپزشکی کوهستان مشورت لازم را بنماید تا از اثرات منفی این داروها در برنامه های کوهنوردی در امان باشد.اثر خواب آلودگی این داروها در حین برنامه های کوهنوردی وخصوصا در بعدازظهرها که خستگی بر فرد مستولی می شود بیشتر جلوه می کند وبیمار باید بیشتر مراقب باشد.البته امروزه داروهایی با خواص مشابه دارویی وبا اثر خواب آلودگی کمتر تولید می شود که بصورت جایگزین می توان از این داروها استفاده نمود وباید این را از پزشک درخواست نمود.

5- بی خوابی های پیش از برنامه:یکی از عوامل دیگر خواب آلودگی در برنامه های کوهنوردی صعودهای شبانه،عزیمت های شبانه به مناطق کوهنوردی (بواسطه راههای دور) وبی خوابی های زمینه ای وعدم استراحت کافی پیش از برنامه است که می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در حین اجرای برنامه برای کوهنورد داشته باشد. برنامه های سنگین کوهنوردی اگر با استراحت کافی پیش از برنامه همراه نباشد می تواند در حین اجرای برنامه باعث خواب آلودگی مفرط برای کوهنورد باشد که این شرایط در ارتفاع بالا که بیماری حاد کوهستان یا ارتفاع زدگی خفیف هم مزید بر علت است می تواند خواب آلودگی را تشدید کند.صعود کوهنوردان از راه های دور که بواسطه مشغلیت های کاری شبانه با وسیله نقلیه به مناطق کوهنوردی عزیمت می کنندو شب قبل از برنامه استراحت خوب وکافی ندارند می تواند وضعیت کوهنورد رادر طی برنامه تحت تاثیر منفی خواب آلودگی قراردهد.برنامه ریزی زمانی مناسب و درنظر گرفتن زمان استراحت کافی می تواند شرایط بهتر وایمن تری را برای کوهنورد فراهم کند تا با هوشیاری بیشتر وتمرکز بهتر بتواند صعود موفق تری داشته باشد.

6- گرسنگی وکاهش قند خون:یک کوهنورد خصوصا در شرایط فعالیت سنگین می بایست به وضعیت تغذیه ای خود توجه کافی داشته باشد.عدم صرف صبحانه ،عدم استفاده از میان وعده های غذایی ،بی اشتهایی ناشی از بیماری ارتفاع،عدم تنوع غذایی و... می تواند براحتی سطح قند خون کوهنوردرا کاهش داده و فرد را در ابتدا دچار بی حالی ورخوت وسستی کرده وبمرور زمان دچار خواب آلودگی کند.پس باید برای رژیم غذایی خود در پیش وحین برنامه های کوهنوردی جدی برنامه ریزی دقیق داشت.مصرف صبحانه مقوی وکم حجم ،استفاده از تنقلات واستفاده ازقندهای ساده بصورت شکلات ،شیرینی،آبنبات وبیسکویت و... بعنوان مواد قندی که براحتی هضم وجذب می شوند ومی تواند سطح قند خون را در حد نرمال ونیاز بدن نگهدارد واستفاده از مواد قندی پلیمر وچند ملکولی نظیر نان،ماکارونی،برنج ،سیب زمینی و... که بتواند ذخیره قندی وگلیکوژن کافی در کبد وسایر ارگانها نظیر عضلات را برای حداقل 8 تا12 ساعت تامین کند می تواند از افت قند خون جلوگیری کند.یک کوهنورد باید ذخیره چربی مناسب و کافی داشته باشد .داشتن ذخیره چربی مناسب در مواقع ضرورت که ذخیره قندی انسان تحلیل می رود می تواند تا حدی جایگزین ذخایر قندی کاهش یافته بدن در حین برنامه باشد.پس توجه به تغذیه خوب وبا کیفیت می تواند از ایجاد زمینه کاهش قند خون وخواب آلودگی جلوگیری کند.اصول تغذیه خوب را درورزش کوهنوردی باید حتما آموخت و آن را در حین برنامه اجرا کرد.

7- تجمیع عوامل یادشده:همه عواملی که که در بالا بیان شد می تواند دست به دست هم داده ویک تراژدی را بیافریند. بدین واسطه یک کوهنورد باید نسبت به همه عوامل فوق دقت لازم را داشته تا این عوامل باعث بروز فاجعه ای جبران ناپذیر نشود.شرایطی را در نظر بگیرید که کوهنوردی در نهایت خستگی در ارتفاع بالای 5 یا 6000 متر یا بالاتر و درهوای سرد 30- 40 درجه زیر صفر بخواهد بمدت 15 یا 18 ساعت به کوهنوردی سنگین بپردازد .این عوامل را سهل نگیریم وبه سلامتی خود وهمنوردان مان بیشتر توجه کنیم.عدم برنامه ریزی زمانی وبی توجهی به تمامی یا بخشی از عوامل یاد شده در بالا می تواند براحتی باعث بروز حادثه ای غیر قابل تصور وفاجعه ای بزرگ باشد. حوادثی نظیر مرگ دو تن از غارنوردان غار پرو در سالهای گذشته ،حادثه سرمازدگی ویخ زدگی اندامهای یکی از کوهنوردان کشورمان در قله کمونیزم،فاجعه تاسف بار سقوط دکتر سعید بهالو در قله تیلیچو پیک،حادثه نانگاپاربات،حادثه برنامه زمستانی گرده آلمانها که منجر به کشته شدن دو تن از کوهنوردان خوب کشورمان شد و....همگی بنوعی از عوامل ذکر شده در بالا نشات می گرفتند.

در کوهستان همیشه حوادث در کمین است وکوهستان زاینده حوادث است – مراقب باشیم.

پایان

خواب آلودگی در ارتفاع،خواب مرگ وتخلیه انرژی

مطالب مشابه :

مانور امداد و نجات در ارتفاع در مراکز صنعتی

گزارش دوره پیشرفته امداد در ارتفاع- مشهد

خواب آلودگی در ارتفاع،خواب مرگ وتخلیه انرژی

گزارش دوره امداد در ارتفاع

مانور امدادو نجات در ارتفاع در مراکز صنعتی

دوره پیشرفته امداد در ارتفاع با حضور مربی از پارک ملی یوسمیتی:

دور امداد در ارتفاع و فضای معلق

جستجو و نجات در ارتفاع و فضاهای معلق

داستان یک حادثه و امداد و نجات کوهستان و تجربیات آن