دستورالعمل پيوند گردو

تهيه و تنظيم:

دفتر امور ميوه هاي سردسيري و خشك ، موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر

مردادماه 1385

مقدمه:

استفاده از بذر در گياه افزايي كه طبيعي ترين و ساده ترين روش ازدياد گياهان است براي توليد مستقيم ارقام مرغوب درختان ميوه متداول نيست. زيرا در اثر گرده افشاني آزاد كه لازمه دستيابي به عملكرد مطلوب است زمينه اختلاط صفات مختلف فراهم ميشود. در نتيجه گياهان بذري خواص و ويژگيهاي متفاوتي نسبت به گياه مادري بروز مي دهند كه اغلب نامطلوب هستند. بنابراين در گياهان دگر گشن، مشكل بتوان از طريق ازدياد جنسي به گياهان كاملاً مشابه با گياه مادري دسترسي پيدا كرد. پس ضرورت استفاده از ساير روشهاي ازدياد براي توليد انبوه كاملاً احساس ميشود.

● علاوه بر روش ازدياد جنسي گياهان كه صرفاً براي توليد پايه هاي بذري در ميوه كاري متداول است در عمل بايد از انواع روشهاي ازدياد غير جنسي مانند قلمه زدن، خوابانيدن، كشت بافت، پيوند زدن و ... استفاده كرد.

· پيوند زدن فني است كه طي آن قسمتي از يك گياه را روي گياه ديگر طوري قرار ميدهند كه آن دو پس از مدتي با يكديگر جوش مي خورند و گياه حاصل از اتحاد آنها مي تواند بطور مستقل به رشد و نمو خود ادامه دهد بعبارت ديگر كليه عملياتي كه منجر به اتحاد بافت هاي دو گياه مختلف ميشود پيوند زدن مي نامند.

· استفاده از پيوند براي ازدياد درختان ميوه از ديرزمان مرسوم بوده است و تا كنون به جهت ويژگيهاي آن همچنان در سطح بسيار وسيع كاربرد دارد. اسناد و مدارك موجود بيانگر آن است كه چيني ها چندين دهه قبل از ميلاد مسيح با دانش پيوند زدن گياه آشنا بوده اند.

- پيوند زني در ايران:

پيوند زني در كشورمان ديرينه نسبتاً طولاني دارد. نجم الدين در جلد چهارم مجموعه خود كه در سال 1804 ميلادي تحت عنوان (( كتاب علوم زراعت و فلاحت )) به چاپ رسيده است به مطالعات و آزمايش هاي خود در باره پيوند زدن ، قلمه زدن و ساير روشهاي ازدياد غير جنسي متداول در ايران اشاره كرده و فصل چهارم كتاب خود را به پيوند زدن اختصاص داده است. در زمينه پيوند گردو نيز از سال 1361 تا كنون در دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي، فعاليتهايي انجام شده، ليكن در نهالستانها و توليد نهال گردوي پيوندي اقدام عملي چنداني صورت نگرفته و جنبه توليد انبوه آن فراگير نشده است.

- پيوند زني در گردو در جهان :

بطور كلي ، هنر پيوند زدن گياهان از هزاران سال قبل از ميلاد مسيح توسط چينيها ابداع شد ولي حدوداً از اوايل قرن 17 ميلادي در سطح تجاري رواج يافت. پيوند گردو از حدود 400 سال پيش در چين و از حدود 200 سال پيش در اروپا و همچنين بيش از 100 سال پيش در آمريكا متداول مي باشد.

دستورالعمل پيوند گردو

بطور كلي روش پيوند بهترين راه تكثير غيرجنسي در گردو مي باشد. ساير روشهاي تكثير رويشي مثل قلمه، خوابانيدن و ريزازديادي يا بسختي جواب مي دهند و يا به صورت تجارتي متداول نشده است.

عوامل موثر در گيرايي پيوند گردو:

1- پايه (Stock ):

در حال حاضر بهترين پايه براي پيوند گردو در ايران ، پايه گردوي ايراني
( Juglans regia ) مي باشد. اين پايه با شرايط اقليمي كشورمان سازگاري دارد. از پايه هاي بذري قوي دوساله كه پوست آن براحتي از چوب جدا مي شود مي توان براي پايه پيوندي استفاده نمود.

2- پيوندك ( Scion):

معمولاً پيوندك از بهترين ارقام گردو تهيه مي گردد كه بايد از ارقام با باردهي جانبي (Lateral) ، داراي پوست نازك، مغز روشن و توپر، پرمحصول و مرغوب وديربرگده پيوندك تهيه شود. در كشورمان با توجه به تحقيقات انجام گرفته در ساليان اخير، ارقام و ژنوتيپ ها و ارقامZ63، Z67، Z30، Ronde de Montignac، Chandler، Lara، Pedro، و Hartleyمورد تاييد تحقيقات بوده و داراي خصوصيات مطلوب كمي و كيفي هستند. البته از ژنوتيپهاي برتر استانها كه مورد تاييد مديريت باغباني و موسسات تحقيقاتي بوده و داراي خصوصيات فوق الذكر باشند نيزمي توان پيوندك تهيه نمود.

3- نوع پيوند ( Type of grafting):

پيوند گردو به دو صورت انجام مي گردد:

الف – پيوند شاخه ( Grafting ) كه در فصل خواب و زمستان انجام مي شود.

ب – پيوند جوانه ( Budding ) كه در فصل بيداري و در بهار و تابستان انجام مي شود.

* انواع پيوند هاي شاخه اي مورد استفاده در گردو عبارتند از:

a) پيوند اسكنه يا شكافي ( Cleft grafting )

b) پيوند نيمانيم ساده ( Splice grafting )

c) پيوند نيمانيم زبانه اي ( Whip or Tongue grafting)

d) پيوند زيني ( Saddle grafting )

e) پيوند جانبي ( Side grafting )

f) پيوند امگا ( Omega grafting )

* انواع پيوندهاي جوانه اي مورد استفاده در گردو عبارتند از:

a) پيوند وصله اي ( Patch budding )

b) پيوند شكمي ( T budding )

c) پيوند قاشي يا پيوند تراشه اي ( Chip budding )

موفق ترين پيوندهايي كه تا كنون در كشورمان انجام شده پيوندهاي نيمانيم زبانه اي ، اسكنه و امگا ازبين پيوندهاي شاخه و پيوند وصله اي ازبين پيوندهاي جوانه مي باشد.

4- دماي مناسب پيوند گردو:

محدوده دمايي مناسب براي پيوند گردو بين 30-20 درجه ( دماي مطلوب 26 درجه)
مي باشد. بايستي زمان پيوند را طوري انتخاب نمود كه بعد از عمل پيوند، بمدت 4هفته دماي فوق الذكر موجود باشد تا بيشترين گيرايي پيوند حاصل شود. در پيوند فصل خواب نيز براي تامين دماي فوق الذكر مي توان از انرژي برق ياآب گرم استفاده نمود.

دما

درصد گيرائي پيوند

5- رطوبت مناسب پيوند گردو:

اگر رطوبت پيوندك گردو به كمتر از 5/38% ( حد بحراني ) برسد تشكيل كالوس بسيار كم شده و همچنين درصد گيرايي پيوند فوق العاده كاهش مي يابد. ميزان رطوبت مورد نياز محيط نيز براي تشكيل كالوس حداقل بين 60-45 درصد مي باشد. توصيه مي گردد عمل پيوند زني در صبح زود و روزهاي خنك و بدون باد انجام شود. ضمناً در حين انجام پيوند، پيوندك را نبايد در معرض نور خورشيد قرار داد و براي جلوگيري از خشك شدن بايد آنرا در گوني يا حوله مرطوبي پيچيد.

ضمناً به منظور حفظ رطوبت و افزايش درصد گيرايي پيوند، ضروري است محل پيوند در خلاف جهت تابش نور مستقيم خورشيد قرار گيرد. بهمين دليل در نهالستانهاي شمالي-جنوبي محل پيوند در قسمت شمال شرقي پايه در نظر گرفته ميشود.

6- تهيه و آماده سازي پيوندك:

پيوندك از ارقام و ژنوتيپهاي برتري تهيه مي شود كه داراي خصوصياتي نظير باردهي جانبي بالا، محصول زياد، نسبت مغز به پوست بالا، رنگ مغز روشن ، ديربرگدهي و غيره مي باشد. در صورتيكه بخواهند پيوندكها را از درختان بالغ و مسن تهيه نمايند حتماً بايد سال قبل هرس نسبتاً شديدي از ارتفاع حداقل 2-1 متري بالاتر از تنه بر روي آنها انجام شود. برعكس اين مورد، در باغهاي مادري كه هر ساله هرس مي شوند، هر چه طول بازوها و تعداد آنها بيشتر باشد، تعداد شاخه هاي حاوي پيوندك بيشتر و قطر آنها باريكتر مي گردد. در حاليكه اگر هرس شديد صورت گيرد شاخه هاي با قطر بيشتري توليد خواهد شد. معمولاً شاخه هايي با طول 160-60 سانتي متر و قطر 16-10 ميليمتر داراي كيفيت مناسبي براي پيوند شاخه هستند. لذا از شاخه هايي براي پيوند استفاده مي گردد كه سطح مقطع آنها مدور و گرد بوده و حداقل يك متر طول داشته باشند. شاخه هايي كه داراي رشد كم، عدسكهاي فراوان و برجسته، جوانه هاي گردن دار، شاتونهاي نر فراوان و يا سطح مقطع زاويه دار هستند براي تهيه پيوندك مناسب نمي باشند. جوانه هاي مورد نياز براي پيوند در ماههاي آذر، دي و بهمن تهيه و جمع آوري مي شوند، طول شاخه حامل جوانه به اندازه 50-30 سانتي متر بوده و در سردخانه با درجه حرارت 5-0 درجه و با رطوبت 90-80 درصد نگهداري مي شوند.

بهتر است براي جلوگيري از خشك شدن پيوندكها، آنها را در داخل خاك اره مرطوب و يا پيت ( Peat ) قرارداده و سپس آنها را در داخل كيسه هاي پلاستيكي پلي اتيلني بزرگ( نظير كيسه زباله ) نگهداري نمود تا رطوبت خود را حفظ نمايند. در پيوند وصله اي بهترين جوانه ها از قسمت هاي مياني شاخه هاي يكساله وبا رشد رويشي مطلوب حاصل مي شود. همچنين تهيه جوانه از پيوندكهاي خشبي سال قبل كه در انبار سرد نگهداري شده باشند نيز موفقيت بالايي را نشان داده است.

7- احداث باغ مادري جهت تهيه پيوندك: Block ( Scion) Stock ‍‍‍‍

باغ مادري يا باغ تهيه پيوندك به باغي گفته مي شود كه در آن ارقام مورد نظر بصورت درختان پيوندي نگهداري شده و فقط از آنها پيوندك تهيه مي شود و هر سال هرس مخصوص شاخه دهي بر روي آنها انجام مي شود. معمولاً به اين درختان اجازه توليد ميوه داده نمي شود زيرا هر سال هرس سنگين مي شوند . فواصل كاشت نهالهاي پيوندي گردو از ارقام برتر و ژنوتيپهاي اصلح 5×4 متر مي باشد كه به منظور تامين پيوندك مناسب بايد هر ساله هرس شوند.

8- وسايل پيوند زني و چسب پيوند:

معمولاً براي بستن محل پيوند از نوارهاي مخصوص پارچه اي چسبدار، نوارهاي پلاستيكي قابل كشيدن و يا لاستيك مي توان استفاده كرد. براي پيوند وصله اي نيز مي توان از چاقوي دو تيغه مخصوص كه فواصل دو تيغه آن 2/5-2 سانتي متر است استفاده نمود.

همچنين از دستگاههاي پيوند زني مختلف ( مثل امگا ، V و ... ) مي توان براي انجام پيوندهاي ذكر شده در بند 3 استفاده كرد.

براي پوشانيدن محل پيوند مي توان از چسب پيوند استفاده نمود. همچنين مي توان از Latex ، موم، پارافين، چسب باغباني و رزين نيز استفاده كرد. اين مواد باعث حفظ رطوبت پيوند شده و از خشك شدن آن جلوگيري مي نمايد.

9- پيوند وصله اي ( Patch budding ) :

پيوند وصله اي موفقترين روش در بين پيوندهاي جوانه در گردو مي باشد. بهترين زمان اجراي اين پيوند در كرج و شرايط مشابه آن از نيمه دوم تيرماه تا اوايل مرداد مي باشد كه درصد موفقيت آن به 60 – 40 درصد مي رسد . البته در استانهاي شمالي كشور ( مازندران، گلستان، گيلان ) مي توان اين نوع پيوند را در اواخر مرداد تا شهريور نيز انجام داد كه پس از گذراندن زمستان ملايم ، نهالهاي پيوندي در بهار سال بعد، موفقيت زيادي در گيرايي پيوند نشان مي دهند. در پيوند تيرماه درجه حرارت مناسب بين30- 20 درجه سانتيگراد ( متوسط 26- 25 درجه ) مي باشد كه بهترين دماي مورد نياز در اين نوع پيوند است. براي انجام پيوند وصله اي از چاقوي دو تيغه استفاده مي شود. مزيت چاقوي دو تيغه نسبت به چاقوهاي يك تيغه در اين است كه سبب مي شود بخشهاي بالايي و پاييني پيوندك كاملاً با محل تهيه شده روي پايه مماس شوند . اين دو تيغه موازي يكديگر بوده و دو برش افقي بطول 5/2 سانتي متر روي پايه و پيوندك ايجاد مي نمايد. البته اين برشها بايد در منطقه صافي از پايه كه حدود 20-10 سانتي متر بالاتر از سطح خاك مي باشد انجام شود. سپس بوسيله چاقوي دو تيغه، دو برش عمودي انجام گرفته و پس از آن با دو برش افقي به يكديگر وصل ميگردند. پوست بريده شده به صورت يك قطعه مستطيلي شكل از پايه جدا مي گردد.

اين عمل بايد در روي قسمت جوانه دار ساقه پيوندك نيز انجام گردد. با توجه به تحقيقات بعمل آمده، استفاده از پايه هاي 2 ساله در اين نوع پيوند مناسب تر است. توصيه مي گردد جوانه هايي كه براي تهيه پيوندك مورد استفاده قرار مي گيرند از شاخه هاي صافي كه مقطع عرضي آنها كاملاً دايره اي شكل و رنگ پوست آنها خاكستري مايل به قهوه اي است (سبز نيست) تهيه گردند. بهترين جوانه ها، جوانه هايي هستند كه بزرگ و برجسته(دو جوانه نزديك به هم) باشند. اين جوانه ها معمولاً درقسمت مياني و قاعده شاخه ها وجود دارند. پيوندك داراي يك جوانه است كه بايستي با دقت از چوب جدا گردد. بايد توجه كرد كه بافت چوبي داخل جوانه پيوندك كه اصطلاحاً باغداران آنرا چشم جوانه مي نامند و در واقع محل اتصال آوندها به جوانه است از آن خارج نشده و جوانه پيوندك توخالي نگردد. ضمناً بايستي فقط از جوانه هاي سالمي كه داراي اندازه درشت تا متوسطي هستند جهت پيوند وصله اي استفاده گردد. پس از انجام پيوند با استفاده از نوار پيوند يا چسبهاي نواري و يا پلاستيك مخصوص محل پيوند را طوري مي بندند كه فقط نوك جوانه بيرون باشد. كالوس دهي كامل در حدود 4 هفته بعد از عمل پيوند انجام ميشود. با در نظر گرفتن شرايط آب و هوايي، 8-6 هفته بعد از انجام عمل پيوند مي توان نوار پلاستيكي را با احتياط باز نمود. براي اينكار با استفاده از چاقوي تيز، از قسمت پشت محل پيوند در روي پايه، طوري نوار را پاره مي كنند كه به پيوندك صدمه اي وارد نشود. پس از رشد پيوندك، بهتر است از قيم استفاده شود تا اولاً از شكستن نهال پيوندي جلوگيري بعمل آيد و ثانياً موجب رشد عمودي شاخه گردد.

10- پيوند شاخه به كمك روشهاي گرمايي

انجام آزمايشها و تجارب متعدد در خصوص گردو كه جوش خوردن پيوندك آن با مشكل مواجه مي باشد نشان داده كه اگر محل پيوند بمدت حدود 4 هفته پس از انجام پيوند در دما و رطوبت مناسب نگهداشته شود موفقيت گيرايي پيوند بسيار بيشتر مي شود. بدين منظور مي توان از روشهايي مانند هات كالوس مستقيم و غير مستقيم و كابل گرمازا استفاده نمود.

الف- روش كالوس زايي غير مستقيم ( Hot callus indirectly )

در اين روش دماي محل پيوند در حدود 26-25 درجه سانتيگراد نگهداشته مي شود، ولي ريشه ها و جوانه هاي پيوندك در دماي پايين و حدود 7 درجه نگهداري مي شوند. اينكار به منظور جلوگيري از بيداري زود هنگام و قبل از ايجاد ارتباط بين پايه و پيوندك صورت مي گيرد. به اين منظور محل پيوند در درون شكافهايي كه در لوله اي از جنس PVC تعبيه شده قرار مي گيرند و از گرماي لوله آب گرم كه در درون لوله PVC جريان دارد و يا از گرماي كابلي كه بطريق الكتريكي گرماي 27- 24 درجه سانتيگراد توليد ميكند ( Hot cable ) بهره مند مي شود. براي جلوگيري از خشك شدن پايه و پيوندك آنها را با پارافين پوشش مي دهند و يا در خاك برگ قرار مي دهند.

ب- روش كالوس زايي مستقيم ( Hot Callus directly )

در اين روش ، پس از انجام پيوند، محل پيوند با استفاده از يك كابل با پتانسيل متغير (BTV-Raychem ) كه دماي آن توسط ترموستات در حدود 27 درجه تنظيم مي شود گرم نگهداشته مي شود. پس از انجام عمل پيوند روي نهالهاي يكساله در بهمن و اسفند، محل پيوند با فويل آلومينيومي پوشانده مي شود تا دما و رطوبت آن در حد مطلوب حفظ شود.سپس كابل حرارتي (Hot cable ) در محل پيوند قرار مي گيرد تا دماي آن را در حدود 27 درجه حفظ نمايد.(شكل10) اين روش در مقايسه با روش كالوس زايي غير مستقيم، موفقتر بوده و گيرايي پيوند در آن بيشتر مي باشد. ضمناً در اين روش نهالها از زمين نهالستان بيرون آورده نشده و در همانجا پيوند مي شوند، لذا هيچگونه تنشي به آنها وارد نمي شود و رشد بسيار مطلوبي را نشان مي دهند. همچنين توصيه ميشود از روشهاي مختلف تكثير در كنار يكديگر استفاده نمود تا علاوه بر استفاده بهينه از منابع پايه و پيوندك موجود ،ميزان موفقيت و راندمان توليد نهال نيز افزايش يابد. ف.7/4

http://greenco.blogfa.com/post-31.aspx

دستورالعمل پيوند گردو

مطالب مشابه :

مراحل انتقال وكاشت نهال

روز درختکاری

راهنماي فني انتقال و كاشت نهال

دستورالعمل پيوند گردو

شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان

نکات مهم در احداث باغ-کاربردی

عناوین پایان نامه، پیشنهادی سازمان جنگها و مراتع

عناوین پایان نامه، پیشنهادی سازمان جنگها و مراتع

عناوين پيشنهادي طرح هاي پژوهشي پایان نامه کارشناسی ارشد و .....

تحليل و جمع‌بندي مشكلات شركت‌هاي كشت بافت گياهي در كشور